Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.04.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił ubezpieczonemu G. D. prawa do rekompensaty z uwagi na brak udowodnienia co najmniej 15 lat stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przed dniem 1.01.2009 r. Wnioskodawcy nie uznano do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresów:

-18.07.1977 r. -24.10.1978 r. oraz 22.10.1980 r. -30.09.1986 r. ponieważ ubezpieczony zajmował stanowisko traktorzysta i brak informacji czy były to jedynie prace wykonywane w transporcie czy prace polowe, które nie są wymienione w wykazie na który powołuje się zakład pracy

- 6.10.1986 r. -9.02. (...)., 16.02.1992 r. – 16.02.1994 r., 14.04.1994 r. – 25.09.1994 r., 16.10.1994 r. – 15.01.1995 r., 6.02.1995 r. – 26.01.1997 r., 1.02.1998 r. – 4.08.1998 r. w (...) SA ponieważ w aktach znajduje się jedynie kopia świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

/decyzja w aktach ZUS/

W odwołaniu ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do rekompensaty w wyniku zaliczenia do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 18.07.1977 r. do 24.10.1978 r. oraz od 22.10.1980 r. do 30.09.1986 r. na stanowisku traktorzysty w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. w Gospodarstwie (...), wyjaśniając, że jego praca na stanowisku traktorzysty polegała na wykonywaniu pracy w transporcie na przewożeniu materiałów na potrzeby Gospodarstwa w B., a także zaliczenia do tego stażu pracy okresu zatrudnienia: 6.10.1986 r. -9.02. (...)., 16.02.1992 r. – 16.02.1994 r., 14.04.1994 r. – 25.09.1994 r., 16.10.1994 r. – 15.01.1995 r., 6.02.1995 r. – 26.01.1997 r., 1.02.1998 r. – 4.08.1998 r. w (...) SA, podnosząc, że nie jest prawdą, iż złożył kopię świadectwa pracy w warunkach szczególnych, gdyż wraz z wnioskiem z 12.02.2024 r. złożył tylko oryginały wszystkich dokumentów.

/odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przy czym wyjaśnił, że decyzją z dnia 3.06.2024 r. na wymagane 15 lat stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych uznał wnioskodawcy taki staż w ilości 10 lat, 6 miesięcy i 11 dni z okresu zatrudnienia w (...) SA: 6.10.1986 r. -9.02. (...)., 16.02.1992 r. – 16.02.1994 r., 14.04.1994 r. – 25.09.1994 r., 16.10.1994 r. – 15.01.1995 r., 6.02.1995 r. – 26.01.1997 r., 1.02.1998 r. – 4.08.1998 r. Sporny pozostał natomiast okres zatrudnienia w Krajowym Ośrodku (...) od 18.07.1977 r. do 24.10.1978 r. oraz od 22.10.1980 r. do 30.09.1986 r. na stanowisku traktorzysty, gdyż brak jest informacji czy były to jedynie prace w transporcie czy także prace polowe, które nie są wymienione w Wykazie A dział VIII poz. 3 pkt 1 zarządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31.03.1988 r.

/odpowiedź na odwołanie k. 14/

Na rozprawie z 24.10.2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie od decyzji z 14.04.2024 r. i wniósł o zasadzenie kosztów postępowania, a nadto wyjaśnił, że ubezpieczony nie złożył odwołania od decyzji z 3.06.2024 r. bowiem treść obu decyzji jest tożsama, a różnią się w małej części w uzasadnieniu, gdyż ZUS nadal kwestionuje prace na stanowisku traktorzysty w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. w Gospodarstwie (...). Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:01:10, 00:39:54/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony – G. D. (ur. (...)) w dniu 12.02.2024 r. złożył wniosek o emeryturę, a w dniu 5.04.2024 r. złożył wniosek o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

/niesporne, a nadto wniosek k. 1 akt ZUS, wniosek k. 9 akt ZUS/

Decyzją z 21.03.2024 r. ZUS przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od 11.03.2024 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

/decyzja k. 6 akt ZUS/

Ubezpieczony wykazał staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w ilości 10 lat, 6 miesięcy, 11 dni z okresu zatrudnienia w zakładach (...) SA w okresach 6.10.1986 r. -9.02. (...)., 16.02.1992 r. – 16.02.1994 r., 14.04.1994 r. – 25.09.1994 r., 16.10.1994 r. – 15.01.1995 r., 6.02.1995 r. – 26.01.1997 r., 1.02.1998 r. – 4.08.1998 r.

/niesporne, a nadto decyzja z 3.06.2024 r. k. 16 akt ZUS, świadectwo k. 6, zaświadczenie k. 7, umowa o pracę k. 8, karta obiegowa k. 9-10, rozwiązanie umowy o pracę k. 11, karty zasiłkowe k. 12-13/

Zgodnie ze świadectwem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych z dnia 27.03.2024 r. wystawionym przez Krajowy Ośrodek (...) był zatrudniony w byłym Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. Gospodarstwo (...) od 18.07.1977 r. do 30.09.1986 r. i w tym czasie od 18.07.1977 r. do 24.10.1978 r. oraz od 22.10.1980 r. do 30.09.1986 r. stale, w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego (stanowisko równoznaczne ze stanowiskiem traktorzysty – rozbieżności w nazewnictwie wynikają z taryfikatora) wymienioną w Wykazie A dział VIII w Transporcie i łączności – Transport, poz. 3 pkt 1 – prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze Dz.U. nr 8 poz. 43 z 1983 r. zgodnie z Zarządzeniem nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. (Dz.Urz. (...) nr (...) poz. 4 z dnia 4.11.1988 r.).

/świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze k. 10 akt ZUS/

Ubezpieczony w okresie od 18.07.1977 r. do 30.09.1986 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. Gospodarstwo (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku traktorzysty. Ww. gospodarstwo zajmowało się hodowlą bydła. Wnioskodawca pracował jako kierowca ciągnika kołowego, miał dwie przyczepy, jeździł w transporcie rozwożąc materiały potrzebne do tego gospodarstwa takie jak: pasze, słomę, siano – z różnych przedsiębiorstw, zboża – do R., R., nawozy, paliwa, węgiel - ze stacji R. i S.. Nigdy nie wykonywał prac polowych. Kierował ciągnikiem tylko wykonując pracę w transporcie. Pracował jako kierowca traktora w transporcie codziennie ponad 8 godzin, ok. 10 godzin. Pracę zaczynał ok godz. 7.00 rano, otrzymywał kartę drogową i wyjeżdżał w trasę, a wracał często po godz. 15.00, czasem nawet po godz. 20.00. Jeśli była taka potrzeba, wykonywał sam naprawę traktora, np. wymianę ogumienia i łożysk, w warsztacie, który był na terenie gospodarstwa w B.. W okresie tego zatrudnienia ubezpieczony odbył służbę wojskową od 25.10.1978 r. do 15.10.1980 r., po zakończeniu której wrócił do pracy w ww. przedsiębiorstwie od 24.10.1980 r. na to samo stanowisko, na którym wykonywał nadal w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie pracę traktorzysty w transporcie aż do zakończenia stosunku pracy w dniu 30.09.1986 r.

/zeznania wnioskodawcy e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:36:57 w zw. z 00:07:02, zeznania świadka J. B. e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:21:42, zeznania świadka G. S. e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:27:31, kopia książeczki wojskowej k. 6-8 akt kapitałowych, akta osobowe k. 23, a w nich: kwestionariusz osobowy, kopia prawa jazdy, podanie po powrocie z wojska z 21.10.1980 r., wypowiedzenie umowy o pracę z 4.08.1986 r., umowa o pracę z 18.07.1977 r., świadectwo pracy z 30.09.1986 r./

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie opierając się na zeznaniach ubezpieczonego oraz świadków, które wzajemnie ze sobą korelowały. Sąd dał tym zeznaniom wiarę w całości, albowiem świadkowie są obcymi osobami wobec stron i nie mieli interesu, aby składać korzystne zeznania tylko dla jednej z nich. Ponadto świadkowie w tym samym czasie pracowali z wnioskodawcą, a zatem mają wiedzę, na czym konkretnie polegała praca ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. Gospodarstwo (...). W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym świadectwo pracy w szczególnych warunkach, pozwala na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie zatrudnienia od 18.07.1977 r. do 30.09.1986 r. w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. Gospodarstwo (...) pracował w warunkach szczególnych jako traktorzysta. W ocenie sądu zeznania świadków potwierdzają zeznania ubezpieczonego w tym zakresie oraz korelują z dokumentami.

Sąd zważył co następuje

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 2 pkt. 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 664) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016.887 – j.t. ze zm.), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778). Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art. 473 §1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420). Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60). Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.) – vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2009 r., sygn. I UK 316/08, LEX nr 707858, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011r., sygn. akt III UK 213/10, LEX nr 950436).

Sąd Okręgowy miał przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (tak: SN w wyroku z 8.06.2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426).

Wnioskodawca domagał się zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia od 18.07.1977 r. do 24.10.1978 r. oraz od 22.10.1980 r. do 30.09.1986 r. w Przedsiębiorstwie Rolniczo – (...) w Ł. Gospodarstwo (...), gdzie pracował jako traktorzysta.

W ocenie Sądu analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, iż wnioskodawca będąc zatrudniony w spornych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w wykazie A dział VIII poz. 3 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. na stanowisku traktorzysty (kierowcy ciągnika) w transporcie.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r., przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 cyt. Ustawy o emeryturach i rentach z (...). (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Rozważając kwestię, czy praca ubezpieczonego w spornych okresach może być kwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych trzeba mieć na uwadze, że prace na stanowisku kierowcy ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych są wymienione w cyt. Rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w Wykazie A, w Dziale VIII (w transporcie i łączności) pod poz. 2. Ponadto stanowisko pracy zajmowane przez ubezpieczonego zostało wymienione w przepisach resortowych zawartych w Wykazie B, Dziale VIII, poz. 3, punkt 1 Załącznika do Zarządzenia numer 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca 1988r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wymieniono tam bowiem pracę kierowców ciągnika kołowego.

Sąd oczywiście dostrzega, iż pracodawca ubezpieczonego należy do działu „rolnictwo”, co ma istotne znacznie dla oceny charakteru pracy ubezpieczonego, niemniej jednak w ocenie Sądu w niniejszej sprawie należało wziąć pod uwagę również okoliczności, które wpływają na możliwość zakwalifikowania pracy ubezpieczonego, jako pracy w warunkach szczególnych w branży transportowej.

Mając na uwadze powyższe Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego, iż nie można bezwzględnie zadekretować, że pracownik zatrudniony w innej branży nigdy nie wykonywał pracy w szkodliwych warunkach, czyli w takich samych, jakie miał pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach na stanowisku określonym dla danej branży przemysłu w rozporządzeniu. Na tę sytuację zwraca się uwagę w orzecznictwie (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2008r., I UK 381/07, LEX nr 494112, z 25 września 2008r., II UK 1/08, LEX nr 784938, z 6 lutego 2014r., I UK 314/13, z 26.03.2014 r II UK 368/13).

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2018r. I UK 86/17 (LEX nr 2549194) zasadą jest to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym (na zasadę tę wskazuje się w pierwszej kolejności w wyrokach Sądu Najwyższego wyżej wskazanych). Jeżeli uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika z własnej jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale.

Natomiast wyjątek może być uprawniony w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana. Wówczas brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983r. została przyporządkowana do innego działu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 6 lutego 2014r., I UK 314/13, z 26 marca 2014r., II UK 368/13 i dalsze na które zwrócono uwagę we wskazanym wyżej orzecznictwie).

W wyroku z dnia 27 czerwca 2018r. I UK 168/17 (LEX nr 2565795) Sąd Najwyższy wskazał, że może się zdarzyć, iż konkretny zakład pracy wykonywał zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, a co za tym idzie, szkodliwość prac wykonywanych w ramach realizacji tych zadań w pełni odpowiadała szkodliwości pracy przyporządkowanej do innej branży. Decydujące znaczenie w tym przypadku ma zaś to, czy pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był narażony na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu gospodarki, w ramach którego takie same prace zaliczane są do prac w szczególnych warunkach.

Biorąc również pod uwagę treść art. 32 ust. 2 cyt. ustawy z 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości psychofizycznej dla zdrowia ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, należy przede wszystkim stwierdzić, czy konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w różnym stopniu w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Jeżeli bowiem uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika właśnie z jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale gospodarki. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest ona wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (vide:wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2018r. II UK 64/17, LEX nr 2488694)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej, stwierdzić trzeba, że warunki, w jakich ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągnika są tożsame do warunków wykonywania pracy kierowcy ciągnika w transporcie. W pierwszej kolejności należy zważyć, iż ubezpieczony kierował ciągnikiem w związku z przewożeniem po drogach publicznych (w ruchu drogowym) towarów (węgiel, pasze, zboże, siano, nawozy itp.).

Praca ubezpieczonego, jako pracownika w/w przedsiębiorstwa produkcyjno - rolnego cechowała się takimi samymi warunkami, jak typowa praca w transporcie. Ubezpieczony poruszał się ciągnikiem z przyczepą po drogach publicznych, musiał stosować przepisy prawa o ruchu drogowym, zachowywać szczególną ostrożność w związku z charakterem prowadzonego pojazdu i przewożonego ładunku. Wnioskodawca musiał też posiadać odpowiednie uprawnienia w zakresie prowadzenia pojazdu w ruchu drogowym.

Zdaniem sądu należy również zaznaczyć, że ubezpieczony, w badanym okresie zatrudnienia jako traktorzysta, nie wykonywał żadnych obowiązków przy pracach polowych.

Ubezpieczony co prawda przyznał, że wykonywał sporadycznie także drobne naprawy ciągnika w warsztacie na terenie gospodarstwa, ale należy zauważyć, że pracował codziennie przekraczając 8 godzin pracy jako kierowca ciągnika kołowego w transporcie, a zatem pracę traktorzysty wykonywał każdego dnia w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd, dokonując oceny danego zatrudnienia w kontekście możliwości jego zakwalifikowania do pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z paragrafem 2 ustępem 1 cyt. Rozporządzenia z 7 lutego 1983r. uznał, że nie można dokonywać jej zbyt rygorystycznie, albowiem w żadnym procesie technologicznym nie jest możliwe wykonywanie zatrudnienia tzw. szczególnego przez 100% czasu pracy. Mało tego, nie było intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza wymienionymi w Wykazie A. W ramach pracy w warunkach szczególnych wykonuje się wszak także inne czynności mające związek z taką pracą (vide: Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 18 września 2015r., III AUa 591/15). Zdaniem Sądu, ocena wykonywania pracy szkodliwej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy powinna być racjonalna i odnosić się do konkretnego rodzaju pracy i cech charakteryzujących sposób jej faktycznego świadczenia u danego pracodawcy. Ustalenia, które stanowią podstawę do oceny spełnienia wymagania stałości wykonywania pracy w szczególnych warunkach muszą uwzględniać specyfikę zatrudnienia (vide: wyrok Sadu Najwyższego z 4 listopada 2015r., I UK 509/14).

Zatem w ocenie Sądu, ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych w spornym okresie od 18.07.1977 r. do 24.10.1978 r. oraz od 22.10.1980 r. do 30.09.1986 r.

Według ustaleń pozwanego organu rentowego wnioskodawca wykazał staż pracy w warunkach szczególnych w ilości 10 lat, 6 miesięcy i 11 dni co łącznie ze spornym okresem zatrudnienia od 18.07.1977 r. do 30.09.1986 r., oznacza, że skarżący legitymuje się okresem takiej pracy znacznie przekraczającym wymagany prawem staż co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty były bezsporne.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze od 5.04.2024 r. (uwzględniając datę wniosku o rekompensatę).

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w pkt 2 sentencji wyroku i zasądził od ZUS I Oddział w Ł. jako strony przegrywającej n/n proces na rzecz odwołującego jako strony wygrywającej kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.). O odsetkach ustawowych od ww. kwoty orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 [1] k.p.c.