Treść orzeczenia VIII U 1366/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 1366/23 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2024-04-11

Sygn. akt VIII U 1366/23

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 20 lipca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. G. jako pracownik u płatnika składek – (...) nie podlega od 13 lutego 2023 roku obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnym, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu wskazując na wątpliwości co do faktycznego zatrudnienia M. G. u płatnika składek.

Organ podniósł, że M. G. od 5 maja 2023 roku stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Niezdolność do pracy trawa nadal. Z danych zapisanych w systemie informatycznym ZUS wynika, że w pierwszorazowych dokumentach za luty 2023 r. złożonych 1 marca 2023 roku płatnik nie rozliczył składek za panią M. G.. W dokumencie za marzec 2023 roku, które także wpłynęły po terminie tj. 17 maja 2023 roku rozliczył składki od podstawy wymiaru w kwocie 1080,00 zł. W dokumentach za marzec 2023 roku, które także wpłynęły po terminie tj. 17 maja 2023 r. rozliczył składki od podstawy wymiaru w kwocie 1800,00 zł. W dokumentach za kwiecień 2023 r. rozliczył składki od podstawy wymiaru w kwocie 1800,00 zł, a za maj 2023 r. od podstawy wymiaru w kwocie 420,00 zł. Jednocześnie w raporcie o przerwach w opłacaniu składek płatnik wykazał za okres od 5 maja 2023 r. do 18 maja 2023 r. wypłatę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy płatne ze środków pracodawcy. Od 19 maja 2023 r. zasiłek chorobowy.

Organ podniósł także, że w toku postępowania płatnik nie przedstawił żadnych dowodów pracy. Organ wskazał, że płatnik nie zatrudnił innej osoby na umowę o pracę na to stanowisko.

W związku z tym, zdaniem organu na podstawie art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. należy stwierdzić, że umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami, jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę M. G. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 13 lutego 2023 roku.

[decyzja k. 41-43 akt ZUS]

Odwołanie od powyższej decyzji, 26 lipca 2023 roku złożyła M. G., uznając powyższą decyzję organu ZUS za krzywdzącą.

[odwołanie ubezpieczonej k. 3-3v.]

Odwołanie od decyzji, 30 sierpnia 2023 roku złożyła także płatniczka G. W. (1), wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości wskazując okoliczności wskazujące, że łączył ją z wnioskodawczynią rzeczywisty stosunek pracy.

[odwołanie płatniczki k. 3-3v. akt VIII U 1552/23]

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm prawem przepisanych. Organ podkreślił, że dokument zgłoszeniowy (...) wpłynął do ZUS dopiero 6 kwietnia 2023 roku, pomimo że odwołująca się nie została w nim zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik płatnika od 13 lutego 2023 roku, zatem dokument ten wpłynął do organu rentowego ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu 7 dni. Organ podniósł, że jednocześnie już z dniem 5 maja 2023 roku odwołująca się stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Kolejną, okolicznością, na którą organ zwrócił uwagę jest fakt, że płatnik składek w dokumentach za miesiąc luty 2023 r. (złożonych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 1 marca 2023 r.) nie rozliczył składek za odwołującą się. Rozliczenie to nastąpiło dopiero w dokumencie korygującym złożonym w dniu 17 maja 2023 roku, a zatem już w trakcie trwania niezdolności do pracy z powodu choroby. To samo dotyczy dokumentów rozliczeniowych za miesiąc marzec 2023 r., które wpłynęły do ZUS również w dniu 17 maja 2023 roku. Pełnomocnik podniósł także, iż płatnik nie jest w posiadaniu dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe pracownika.

Poza tym pełnomocnik organu argumentował jak w uzasadnieniu decyzji.

[odpowiedź na odwołania k. 4-5]

Zarządzeniem z 26 września 2023 roku sprawa VIII U 1552/23 (z odwołania G. W. (1)) do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VIII U 1366/23 (z odwołania M. G.) na podstawie art. 219 k.p.c. i prowadzić sprawę pod numerem VIII U 1366/23.

[zarządzenie k. 7 akt VIII U 1552/23]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. W. (1) od 15 lat prowadzi działalność gospodarczą pod firmą: Firma (...) G. W. (1). Przeważającym rodzajem działalności prowadzonej przez płatnika jest produkcja odzieży. Wnioskodawczyni posiada krojownię, szwalnię, pomieszczenie do wykańczania i stanowisko pracy konstruktora odzieży.

[bezsporne]

Odwołująca M. G. urodziła się (...) i jest z zawodu szwaczką. Przed spornym zatrudnieniem w Firmie (...) wnioskodawczyni przez 7 lat była zatrudniona na stanowisku konstruktora odzieży w firmie (...). Wnioskodawczyni posiada umiejętności tworzenia form do odzieży. Pracę w ww. firmie zakończyła z uwagi na wprowadzenia w tej firmie formowania z użyciem programu komputerowego, czego wnioskodawczyni nie potrafi robić.

W okresie od stycznia do maja 2023 roku przychód płatniczki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wyniósł 191 737,11 zł, a dochód: 20 199,73 zł. W poszczególnych miesiącach przychody, dochody i wydatki z tytułu prowadzonej działalności kształtowały się następująco:

miesiąc	przychód (zł)	wydatki (zł)	dochód (zł)
styczeń	19 792,95	15 797,20	3 995,75
luty	40 795,43	34 431,04	6 364,39
marzec	64 547,54	58 191,01	6 356,53
kwiecień	42 173,00	40 978,53	1 194,47
maj	24 428,19	22 139,60	2 288,59

[dokumenty księgowe k. 19-20]

G. W. (1) od dłuższego czasu poszukiwała pracownika na stanowisko konstruktora odzieży, gdyż nie była zadowolona z efektów pracy osób dotychczas zatrudnionych na tym stanowisku. Samej płatniczce brakowało z kolei czasu, aby konstruowaniem odzieży zajmować się osobiście. P. regularnie zamieszczała w prasie, a także w internecie, ogłoszenia o pracę na stanowisku konstruktora odzieży.

Z powodu zakończenia pracy w firmie (...), wnioskodawczyni M. G. poszukiwała nowego zatrudnienia. Wnioskodawczyni czytając gazetę znalazła ofertę pracy na stanowisku konstruktora odzieży, która została zamieszczona tam przez G. W. (1). Zainteresowana znalezieniem nowej pracy M. G. zadzwoniła więc na podany numer telefonu i umówiła się na spotkanie następnego dnia.

[zeznania wnioskodawczyni M. G. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:43:22 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:01:15-00:20:21 – płyta CD k. 245]

W trakcie spotkania, które miało miejsce w siedzibie firmy następnego dnia, M. G. zaprezentowała G. W. (1) swoje umiejętności tworzenia form do odzieży. G. W. (1) była zadowolona z kompetencji M. G., wobec czego zdecydowała się ją zatrudnić.

Wnioskodawczyni została wstępnie przeszkolona z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy.

[karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 15-16]

M. G. w dniu 13 lutego 2023 roku zawarła z G. W. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze ½ etatu na stanowisku konstruktora odzieży. Jako wynagrodzenie brutto strony określiły kwotę 1800 zł, a jako termin rozpoczęcia pracy – 13 lutego 2023 roku.

[umowa o pracę k. 14 akt ZUS]

W okresie spornego zatrudnienia, M. G. wykonywała swoje obowiązki związane z zatrudnieniem u G. W. (1) od dwóch do trzech dni w tygodniu po od 4 do 8 godzin dziennie. Wnioskodawczyni pracowała w pomieszczeniu należącym do firmy (...). Do jej obowiązków należało robienie form wyjściowych, które następnie były krojone, odszywane i stopniowane na różne rozmiary. Wnioskodawczyni przygotowywała formy na bluzki, spodnie, sukienki, czy płaszcze. M. G. (1) pracowała w tym samym pomieszczeniu, co dwie osoby zatrudnione na stanowisku szwaczek, z tym, że wykonywała swoje obowiązki przy osobnym stole, gdzie znajdowały przyrządy do robienia form.

[zeznania wnioskodawczyni M. G. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:43:22 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:01:15-00:20:21 – płyta CD k. 245, zeznania wnioskodawczyni G. W. (1) e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:40:09 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:20:21-00:38:28 – płyta CD k. 245, zeznania świadka M. S. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:20:19-00:29:18 – płyta CD k. 255, zeznania świadka D. S. e-protokół rozprawy z 00:29:18-00:37:34 – płyta CD k. 255, karta ewidencji czasu pracy k. 17 akt ZUS]

Za wykonywaną pracę, G. W. (1) płaciła M. G. wynagrodzenie w gotówce.

[listy płac k. 23-27]

M. G. nie została zgłoszona przez G. W. (1) do ubezpieczeń społecznych w wymaganym siedmiodniowym terminie z powodu błędu po stronie firmy księgowej, z którą G. W. (1) miała zawartą umowę na prowadzenie usług kadrowo-płacowych. (...) w przedmiocie zgłoszenia M. G. do ubezpieczeń społecznych został złożony 5 kwietnia 2023 roku.

[zeznania świadka D. S. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:07:13-00:19:30 – płyta CD k. 255, zeznania wnioskodawczyni G. W. (1) e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:40:09 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:20:21-00:38:28 – płyta CD k. 245, druk (...) k. 6 akt ZUS]

W trakcie spornego okresu pracy, M. G. zaczął boleć brzuch, w związku z czym udała się ona do lekarza, od którego otrzymała skierowanie do szpitala. M. G. wykonywała pracę do 5 maja 2023 roku, rozpoczęła korzystanie ze zwolnienia lekarskiego w zw. z ww. pogorszeniem stanu jej zdrowia. M. G. od 11 maja 2023 roku do 13 maja 2023 roku przebywała w szpitalu z rozpoznaniem zapalenia dróg żółciowych, kamicy przewodu żółciowego wspólnego i pęcherzyka żółciowego. Następnie M. G. przebywała w szpitalu od 14 do 17 czerwca 2023 roku – również z rozpoznaniem zapalenia dróg żółciowych. Podczas drugiej hospitalizacji została poddana zabiegowi operacyjnemu. Po zakończeniu korzystania przez wnioskodawczynię ze zwolnienia lekarskiego w dniu 30 sierpnia 2023 roku wróciła ona do pracy i nie korzystała później z dłuższych zwolnień lekarskich.

[zeznania wnioskodawczyni M. G. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:43:22 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:01:15-00:20:21 – płyta CD k. 245, zeznania wnioskodawczyni G. W. (1) e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:40:09 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:20:21-00:38:28 – płyta CD k. 245, karty informacyjne k. 170, 176, protokół zabiegu operacyjnego k. 148]

Od 1 grudnia 2023 roku M. G. zaczęła pracować u G. W. (1) w wymiarze 1/8 etatu z uwagi na niewielką liczbę zamówień w okresie zimowym. Sporna umowa o pracę została rozwiązana za porozumieniem stron pod koniec stycznia 2024 roku z powodu sytuacji panującej na rynku. Z uwagi na swój wiek G. W. (1) planuje zakończyć prowadzenie działalności do końca bieżącego roku. Aktualnie nie ma więc potrzeby zatrudniania pracownika na stanowisku konstruktora odzieży.

[zeznania wnioskodawczyni G. W. (1) e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:40:09 – płyta CD k. 255 w zw. z e-protokołem rozprawy z 16 stycznia 2024 roku 00:20:21-00:38:28 – płyta CD k. 245, zeznania D. S. e-protokół rozprawy z 12 marca 2024 roku 00:29:18 – płyta CD k. 255]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań świadków, a także zeznań wnioskodawczyni M. G. oraz G. W. (1). Sąd bowiem uznał za wiarygodne zeznania, a także dowody z dokumentów, z których wynika, że strony spornej umowy zawierały ją z zamiarem rzeczywistego świadczenia przez wnioskodawcę pracy, spełniającej wszystkie kryteria zawarte w art. 22 § 1 k.p. Zeznania te są spójne i korespondują ze sobą wzajemnie, a także nie zachodzi sprzeczność tych zeznań z dokumentami zgromadzonymi w aktach sprawy.

W postępowaniu sądowym przedstawiono wszelkie żądane dokumenty, w oparciu o które możliwe było ustalenie ponad wszelką wątpliwość, że odwołująca się M. G. w spornym okresie, będąc zatrudniona przez płatniczkę składek G. W. (1), rzeczywiście wykonywała pracę na jej rzecz. Sąd nie miał podstaw, by poddać w wątpliwość autentyczność dokumentacji pracowniczej, jak i zeznań przesłuchanych w sprawie świadków i wnioskodawczyń, które korespondują ze sobą oraz z dowodami z dokumentów. ZUS nie podnosił żadnych zarzutów w stosunku do powoływanych dokumentów i zeznań – zachował w tym względzie bierną postawę, a to z kolei prowadzi do wniosku, że pozwany w żadnym stopniu nie wykazał, by przedstawione przez wnioskodawczynię dokumenty, a także zeznania były nieprawdziwe (art. 6 k.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...))

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05, (...) roku)

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną M. G. (1), a płatniczką składek G. W. (1) została zawarta dla pozoru, w celu uzyskania przez M. G. świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję powołał się także na art. 83 § 1 k.c. traktujący o nieważności czynności prawnej w kontekście spornej umowy o pracę.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi. Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu ( wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M. Prawn. 2001/11/575)

Przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika.

(wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514)

Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy.

Należy jednak zauważyć, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa ( wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2010 r., I UK 43/20, LEX nr 619658)

Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy systemowej). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia ( wyrok Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010, (...), LEX nr 653664)

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności jednakże przy takim wyłącznie założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p.

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może, bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.).

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 321)

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego jednoznacznie wynika, że odwołująca M. G. w okresie od 13 lutego 2023 roku do końca stycznia 2024 roku, wykonywała na rzecz płatniczki składek G. W. (1) pracę w reżimie stosunku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle dokonanych ustaleń faktycznych, nie ma podstaw do uznania, że zawarta między ubezpieczoną, a płatniczką składek umowa o pracę nie była realizowana.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jako podstawowe cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych wymienione zostały: dobrowolność; osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się, podporządkowanie, wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez niego; ryzyko pracodawcy; odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 roku I PK 110/06 LEX nr 207175; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 roku, III PK 39/09, LEX nr 578140). W wyroku z dnia 25 listopada 2005 roku (I UK 68/05, LEX nr 177165).

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się w spornym okresie osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Na podstawie dowodów z zeznań świadków i odwołujących się, dodatkowo potwierdzonych dowodami z dokumentów, sąd ustalił ponad wszelką wątpliwość, że odwołująca się M. G., będąc zatrudniona przez płatniczkę składek G. W. (1), wykonywała pracę w spornym okresie, w sposób stały, w uzgodnionym do tego miejscu (na terenie szwalni należącej do G. W. (1)), czasie (od 4 do 8 godzin dziennie), za co otrzymywała wypłacane jej przez płatniczki składek wynagrodzenie. Wnioskodawczyni bez wątpienia wykonywała także pracę pod kierownictwem G. W. (1).

Wnioskodawczyni pracowała w pomieszczeniu należącym do firmy (...). Do jej obowiązków należało robienie form wyjściowych, które następnie były krojone, odszywane i stopniowane na różne rozmiary. Skarżąca przygotowywała formy na bluzki, spodnie, sukienki, czy płaszcze. M. G. (1) pracowała w tym samym pomieszczeniu, co dwie osoby zatrudnione na stanowisku szwaczek, z tym, że wykonywała swoje obowiązki przy osobnym stole, gdzie znajdowały przyrządy do robienia form.

W tym miejscu jeszcze raz należy podkreślić, że w ocenie sądu zeznania wnioskodawczyń i świadków są logiczne, spójne i zgodne z doświadczeniem życiowym i wobec braku jakiegokolwiek dowodu przeciwnego, sąd uznał je w całości za wiarygodne.

Wnioskodawczyni M. G. w sposób logiczny i szczegółowy wyjaśniła w jakich okolicznościach doszło do zawarcia stosunku pracy z płatniczką składek, a także jakie czynności wchodziły w zakres jej obowiązków, jak również okoliczności korzystania przez nią ze zwolnienia lekarskiego. Co więcej, jej zeznania są spójne z zeznaniami M. G. oraz z zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków.

Z zebranego materiału dowodowego wynika także, że w okresie zatrudnienia ubezpieczonej po stronie płatniczki istniała gospodarcza potrzeba zatrudnienia pracownika na stanowisku konstruktora odzieży w wymiarze czasu pracy, jaki wynikał ze spornej umowy. Nie sposób nie zauważyć, że G. W. (1) od dłuższego czasu poszukiwała pracownika na stanowisko konstruktora odzieży, gdyż nie była zadowolona z efektów pracy osób dotychczas zatrudnionych na tym stanowisku. Samej płatniczce brakowało z kolei czasu, aby konstruowaniem odzieży zajmować się osobiście. P. regularnie zamieszczała w prasie, a także w internecie ogłoszenia o pracę na stanowisku konstruktora odzieży. Na jedną z takich właśnie ofert odpowiedziała ubezpieczona.

Potrzeba zatrudnienia ubezpieczonej ustała zaś dopiero na przełomie 2023 i 2024 roku, kiedy to strony spornej umowy podjęły decyzję o jej rozwiązaniu, gdy płatniczka zdecydowała o zakończeniu działalności w 2024 roku.

Należy przy tym zauważyć, że ustalone w umowie wynagrodzenie (1800 zł za ½ etatu) trudno uznać za nadmiernie wygórowane i zmierzające do uzyskania przez wnioskodawczynię jak najwyższego świadczenia z ZUS – co mogłoby wskazywać na pozorność umowy o pracę. Ustalone przez strony wynagrodzenie koresponduje, w ocenie sądu, z możliwościami finansowymi płatniczki, jak i kompetencjami wnioskodawczyni.

Na brak cechy pozorności spornej umowy o pracę wskazuje także to, że M. G. po zakończeniu okresu korzystania ze zwolnienia lekarskiego w okresie od 5 maja 2023 roku do 30 sierpnia 2023 roku, powróciła do pracy w firmie płatniczki, gdzie pracowała do końca stycznia 2024 roku, gdy umowa o pracę została z nią rozwiązana w związku z planami zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej przez G. W..

Jednocześnie należy zauważyć, iż fakt niezgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczeń przez płatniczkę w wymaganym terminie nie może sam w sobie sprawiać, że umowa o pracę, zawarta pomiędzy wnioskodawczyniami może zostać uznana za pozorną. Należy zauważyć, że jak wynika z zeznań zarówno G. W. (1), jak i świadka D. S. (księgowej), opóźnienie w zgłoszeniu M. G. do ubezpieczeń wynikało z winy pracowników biura rachunkowego prowadzącego dokumentację kadrowo-płacową. Ubezpieczona nie może więc ponosić negatywnych konsekwencji opóźnienia w zgłoszeniu. Przede wszystkim nie można uznać, że nie podlegała ubezpieczeniom społecznym w okresie od dnia rozpoczęcia pracy do dnia zgłoszenia faktu jej zatrudnienia w ZUS tj. od 13 lutego do 5 kwietnia 2023 roku.

Należy podkreślić, że jak zauważa się w orzecznictwie, brak zgłoszenia ubezpieczonego do ubezpieczenia społecznego czy brak opłacania przez płatnika składek z tytułu zawartej umowy o pracę (a nawet umowy zlecenia) nie mogą mieć negatywnych konsekwencji dla sytuacji ubezpieczeniowej ubezpieczonego.

(wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2017 r., I UK 432/16, LEX nr 2426579, wyrok Sądu Najwyższego z 6 września 2018 r., II UK 223/17, LEX nr 2541899, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 września 2019 r., III AUa 1307/18, LEX nr 2977228)

Ponadto, fakt nawiązania stosunku pracy przez wnioskodawczynię mającą problemy zdrowotne, nie może automatycznie rzutować na ocenę ważności nawiązanego z płatnikiem stosunku pracy. Zdaniem sądu, niekwestionowane jest, że strony mają prawo ustalić warunki umowy w dogodny dla siebie sposób i jeśli tylko ogólnie wyznaczone w art. 22 k.p. ramy umowy o pracę są zachowane i elementy właściwe dla umowy o pracę dominują, łącząca strony umowa nadal korzysta z przywileju uznania jej za umowę o pracę. Takie warunki spełnione zostały w niniejszym postępowaniu. Skoro realizację stosunku pracy przez obie strony spornej umowy potwierdziły obiektywne dowody z zeznań świadków, a także dokumenty, to w takiej sytuacji nie ma podstaw, by kwestionować istnienie stosunku pracy.

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy.

(wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014 r., III AUa 826/13, LEX nr 1493761 )

Co więcej należy zauważyć, że problemy zdrowotne skutkujące w sposób bezpośredni hospitalizacją wnioskodawczyni i koniecznością skorzystania przez nią ze zwolnienia lekarskiego, pojawiły się dopiero po zawarciu spornej umowy o pracę, co tym bardziej wskazuje, że celem stron nie było jej zawarcie wyłącznie w celu objęcia M. G. ochroną ubezpieczeniową.

Tym samym - wbrew ocenie organu rentowego – istnieją dowody na potwierdzenie faktu świadczenia pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatniczki składek, co prowadzi do przyjęcia, że umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony od 13 lutego 2023 roku, została zawarta zgodnie z przepisami prawa pracy. Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie potwierdzają zatem, aby celem tych umów był brak woli rzeczywistego jej świadczenia z jednej strony i brak woli korzystania z tej pracy przez drugą stronę.

Oczywistym jest, że z uzyskaniem przez ubezpieczoną statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż w spornych okresach wnioskodawczyni realizowała pracę na rzecz płatniczki składek. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawczyni M. G. nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego.

Nawet gdyby przyjąć, iż rzeczywistym celem zawartej umowy o pracę była wyłącznie chęć skarżącej do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako cel podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w przypadku wnioskodawczyni. Chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, a dążenie do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę, ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu jego obejście, jeżeli umowa ta prowadzi do faktycznej realizacji zatrudnienia spełniającego cechy stosunku pracy, a zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala stwierdzić.

Mając powyższe na uwadze Sąd zaskarżoną decyzję ZUS zmienił, stosownie do treści art. 477¹⁴§ 2 k.p.c., o czym orzekł w sentencji wyroku.

Dodano: 23 września 2024, Opublikował(a): Beata Łuczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Monika Pawlowska-Radzimierska
Data wytworzenia informacji: 11 kwietnia 2024