Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

CAŁOŚCI WYROKU Z DNIA 25 SIERPNIA 2025 ROKU

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2025 roku, w związku z wnioskiem, złożonym na rozprawie sądowej 6.02.2025 r., (...) Oddział w T. odmówił H. W. przyznania odprawy, w związku z przejściem z renty na emeryturę, gdyż w katalogu świadczeń zawartym w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.) nie została wymieniona, żądana przez ubezpieczonego, odprawa, a zatem nie ma podstawy prawnej do jej przyznania.

(decyzja k. 188 akt ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą, ubezpieczony złożył od niej odwołanie , żądając przyznania spornej odprawy, a nadto wniósł o przyznanie emerytury wcześniejszej od osiągniecia wieku 60 lat, o wyrównanie jego emerytury wolnej od podatku za okres od 6.09.2022 r. do 6.09.2024 r., o wyrównanie emerytury na 3 lata wstecz na podstawie art. 133 ust. 1 pk2 ustawy emerytalnej.

(odwołanie k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie, ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie co do braku podstawy prawnej do przyznania odprawy w związku z przejściem z renty na emeryturę, a dodatkowo odnosząc się do pozostałych roszczeń ubezpieczonego podał, że: emerytura wcześniejsza nie jest świadczeniem przyznawanym z urzędu, lecz na wniosek ubezpieczonego a wobec braku takiego wniosku ZUS nie miał możliwości badania uprawnień odwołującego do emerytury wcześniejszej; w zakresie żądanego wyrównania emerytury wolnej od podatku w okresie od 6.09.2022 r. do 6.09.2024 r. ZUS wyjaśnił, że w 2022 r. od renty nie była potrącona zaliczka na podatek dochodowy, zatem wnioskodawca nie ma nadpłaconego podatku, zaś zwrotu nadpłaconego podatku dokonuje Urząd Skarbowy zatem w sprawie zwrotu nadpłaconego podatku za 2023 r. i 2024 r. ubezpieczony winien zwrócić do Urzędu Skarbowego; w zakresie wyrównania emerytury na 3 lata wstecz na podstawie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej ZUS wyjaśnił, że nie ma podstaw prawnych do przeliczenia emerytury, ponieważ wydanie wyroku przez TK nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej, a nadto wnioskodawca nie należy do grupy osób, których dotyczy orzeczenie TK z 4.06.2024 r. ponieważ wnioskodawca nie pobierał wcześniejszej emerytury, zatem podstawa obliczenia jego emerytury nie została pomniejszona – dodając, że w tej sprawie ZUS wydał decyzję odmowną 20.02.2024 r.

(odpowiedź na odwołanie k. 5-6)

W piśmie procesowym z 26.06.2025 r. wnioskdawca poparł odwołanie od decyzji z 17.04.2025 r.

(pismo k. 13-15)

Decyzją z dnia 17.06.2025 r. (...) Oddział w T. po rozpoznaniu wniosku z 9.06.2025 r. odmówił H. W. prawa do dodatku za pracę w szczególnych warunkach, gdyż nie ma takiego świadczenia w katalogu świadczeń wymienionych w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.), a nadto wskazał, że brak jest także podstaw do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, albowiem w dokumentacji emerytalnej znajduje się tylko świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia za okres od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. w K. S. w Ż., a Zakład nie uwzględnił tego okresu, ponieważ świadectwo nie zawiera prawidłowego zarządzenia resortowego oraz dlatego, że wykonywana praca mechanika, kierowcy i konduktora nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, konkludując, że ubezpieczony nie wykazał, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 2009 r. , wynoszącej co najmniej 15 lat – brak więc podstaw do przyznania rekompensaty.

(decyzja w aktach ZUS)

Ubezpieczony odwołał się od ww. decyzji, żądając wypłaty dodatku za pracę w warunkach szczególnych.

(odwołanie k. 3-5 akt VIII U 1986/25)

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z 17.06.2025 r. pozwany (...) Oddział w T. wniósł o jego oddalenie, podnosząc, że poza wymienionymi w art. 75 i 76 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dodatkami pielęgnacyjnym oraz dla sierot zupełnych, nie ma w ustawie emerytalnej innych dodatków. Nadto wyjaśnił, że nie ma podstaw do przyznania prawa do rekompensaty za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych, ponieważ w aktach sprawy znajduje się świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych za okres od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. w K. S.w Ż., lecz Zakład nie zaliczył ww. okresu do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych ponieważ wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku mechanika, kierowcy, konduktora a to nie są stanowiska wymienione w zarządzeniu i rozporządzeniu RM z 7.02.1983 r., a ponadto brak zarządzenia resortowego, a dodatkowo podniósł, że nawet jeśli ten okres byłby zaliczony do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych to i tak nie da on co najmniej 15 lat takiej pracy.

(odpowiedź na odwołanie k. 6 akt VIII U 1986/25)

Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

(postanowienie k. 8 akt VIII U 1986/25)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

H. W. urodził się (...).

Od 1991 r. ubezpieczony był uprawniony do pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy.

(bezsporne)

Ubezpieczony nie składał w organie rentowym wniosku o przyznanie emerytury wcześniejszej.

(bezsporne)

W 2022 r. od pobieranej przez wnioskodawcę renty z tytułu niezdolności do pracy ZUS nie potrącał zaliczki na podatek dochodowy.

(bezsporne)

W dniu 30 grudnia 2022 r. skarżący złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę.

(wniosek o emeryturę - k. 1-6 verte pliku I akt ZUS)

Decyzją z dnia 17 stycznia 2023 r., wobec złożenia wniosku o emeryturę, Zakład ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy, na dzień 1 stycznia 1999 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru został ustalony na poziomie 85.43%. Staż wyniósł 13 lat, 11 miesięcy i 10 dni. Kapitał początkowy został ustalony na poziomie 71.492,63 zł.

(decyzja z dnia 17 stycznia 2023 r. - k. 6-6 verte pliku II akt ZUS)

Decyzją z dnia 19 stycznia 2023 r. organ rentowy przyznał skarżącemu emeryturę od 1 grudnia 2022 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Emerytura była wyższa od renty, którą pobierał wnioskodawca. W konsekwencji Zakład zawiesił wypłatę renty.

(decyzja z dnia 19 stycznia 2023 r. - k. 17-18 pliku I akt ZUS)

W dniu 26 stycznia 2023 r. skarżący złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego.

(wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego - k. 22-24 pliku I akt ZUS)

W dniu 1 lutego 2023 r., do organu rentowego wpłynęło odwołanie skarżącego od decyzji z dnia 19 stycznia 2023 r., w którym wnioskodawca wniósł o wycofanie wniosku o emeryturę. Ponieważ decyzja z dnia 19 stycznia 2023 r. nie uprawomocniła się, to decyzją z dnia 13 lutego 2023 r. , Zakład umorzył postępowanie w sprawie.

(wniosek o wycofanie wniosku o emeryturę - k. 37-38 pliku I akt ZUS, decyzja z dnia 13 lutego 2023 r. - k. 33 pliku I akt ZUS)

Decyzją z dnia 2 lutego 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił H. W. ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku wskazując, iż przedłożone dowody nie powodują zmiany wartości kapitału początkowego.

(decyzja z dnia 2 lutego 2023 r. - k. 8 pliku II akt ZUS)

Kolejną decyzją z dnia 2 lutego 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił H. W. prawa do przeliczenia emerytury wskazując, że wartość kapitału początkowego nie ulega zmianie. Tym samym brak było podstaw do przeliczenia emerytury.

(decyzja z dnia 2 lutego 2023 r. - k. 30 pliku I akt ZUS)

Pismem z dnia 20 lutego 2023 r. i 3 marca 2023 r. organ rentowy poinformował wnioskodawcę o zaspokojeniu roszczenia, w przedmiocie cofnięcia wniosku o emeryturę. Wypłata renty została podjęta.

(pismo z dnia 20 lutego 2023 r. - k. 41 pliku I akt ZUS, pismo z dnia 3 marca 2023 r. - k. 12 pliku II akt ZUS)

Wnioskodawca wniósł odwołanie od decyzji z dnia 13 lutego 2023 r. dotyczącej umorzenia postępowania w sprawie wniosku o emeryturę. Sąd Okręgowy w Łodzi prawomocnym wyrokiem z dnia 13 października 2023 r. w sprawie o sygn. akt VIII U 518/23 oddalił odwołanie.

(bezsporne, a nadto wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 października 2023 r. sygn. akt VIII U 518/23 - k. 72 załączonych akt VIII U 518/23)

Ubezpieczony odwołał się również od decyzji kapitałowych z dnia 17 stycznia 2023 r. oraz 2 lutego 2023 r. o wysokości kapitału. Sąd Okręgowy w Łodzi postanowieniem z dnia 20 marca 2024 r. sygn. akt VIII U 269/24 umorzył postepowanie w sprawie. W związku z zażaleniem wnioskodawcy sprawa była procesowana pod sygn. akt IIII AUz 81/24 i w dniu 18.12.2024 r. Sąd Apelacyjny (...) oddalił zażalenie.

(bezsporne)

Decyzją z dnia 23 września 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał H. W. emeryturę z urzędu od 6 września 2024 r., tj. od ukończenia wieku 67 lat. W związku z przyznaniem emerytury prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustało z dniem 6 września 2024 r.

(decyzja - k. 72 pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył H. W., zaskarżając ją w całości. W ocenie ubezpieczonego organ rentowy wprowadził do obrotu prawnego dwie decyzje o przyznaniu mu emerytury tj. od ukończenia przez niego 65 lat i od ukończenia przez niego 67 lat, co jest niedopuszczalne. Co więcej, organ rentowy bezzasadnie nie przyznał mu z urzędu emerytury od ukończenia 65 roku życia. W konsekwencji odwołujący wniósł o wyrównanie świadczenia emerytalnego wypłacanego zaliczkowo od 6 września 2022 r.

(niesporne)

Na skutek ww. odwołanie przed tut. Sądem toczyło się postępowanie za sygn.. VIII U 2250/24. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 27 lutego 2025 r. w sprawie VIII U 2250/24 z odwołania ubezpieczonego od ww. decyzji z dnia 23 września 2024 r. o prawo do emerytury i wypłatę zaległych emerytur wraz z odsetkami od 2018 roku, odprawę w związku z przejściem na emeryturę, oddalił odwołanie, a roszczenie wnioskodawcy zgłoszone na rozprawie z dnia 6 lutego 2025 r. o odprawę w związku z przejściem z renty na emeryturę przekazał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. celem rozpoznania i wydania decyzji.

(okoliczności niesporne, a nadto wyrok k. 174 akt ZUS)

Odwołujący się wniósł od powyższego wyroku apelację w dniu 15.04.2025 r. w związku z czym aktualnie toczy się postępowanie apelacyjne ww. sprawie przed Sądem Apelacyjnym wŁ.

(niesporne)

Pierwszą zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzją z dnia 17 kwietnia 2025 roku, w związku z wnioskiem złożonym na rozprawie sądowej 6.02.2025 r., (...) Oddział w T. odmówił H. W. przyznania odprawy w związku z przejściem z renty na emeryturę, gdyż w katalogu świadczeń zawartym w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.) nie została wymieniona żądana przez ubezpieczonego odprawa, a zatem nie ma podstawy prawnej do jej przyznania.

(decyzja k. 188 akt ZUS)

W dniu 9.06.2025 r. ubezpieczony złożył wniosek o dodatek za pracę w warunkach szczególnych.

(okoliczność niesporna)

Drugą zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzją z dnia 17.06.2025 r. (...) Oddział w T., po rozpoznaniu ww. wniosku z 9.06.2025 r., odmówił H. W. prawa do dodatku za pracę w szczególnych warunkach, gdyż nie ma takiego świadczenia w katalogu świadczeń wymienionych w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.), a nadto wskazał, że brak jest także podstaw do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, albowiem w dokumentacji emerytalnej znajduje się tylko świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia za okres od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. w K. S.w Ż., a Zakład nie uwzględnił tego okresu ponieważ świadectwo nie zawiera prawidłowego zarządzenia resortowego oraz dlatego, że wykonywana praca mechanika, kierowcy i konduktora nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, konkludując, że ubezpieczony nie wykazał, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 2009 r. wynoszącej co najmniej 15 lat – brak więc podstaw do przyznania rekompensaty.

(decyzja w aktach ZUS)

Zgodnie ze świadectwem wykonywania pracy, zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia, z dnia 11.08.1996 r. , wystawionym przez K. S. Oddział w Ż., H. W. był zatrudniony, w tym zakładzie pracy, od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. i w tym okresie od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. , stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych, kierowcy, konduktora na stanowisku mechanik, kierowcy, konduktora wymienionym w dziale XIII poz.186 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 42 Ministra Komunikacji z dnia 22.05.1980 r. w sprawie ustalenia w resorcie komunikacji stanowisk pracy na których praca była zaliczana do pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.Urz. MK nr 7/80, poz. 51) z późn. Zm. Ogłoszonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30.12.1981 r. (Dz.U. NR 32/81, poz. 186).

(świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia z dnia 11.08.1996 r. k. 10 plik dotyczący wniosku o rentę inwalidzką)

Za rok 2023 i 2024 po zakończeniu roku podatkowego ZUS wysłał informację o dochodach uzyskanych od organu rentowego za rok podatkowy na formularzu PIT 11A.

(niesporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł powodów by czynić to z urzędu. Zgromadzone dokumenty nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności i w ocenie Sądu mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Oba odwołania nie zasługują na uwzględnienie i podlegają oddaleniu.

Na wstępie należy podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności. (tak SA w Lublinie w wyroku z 18.03.2015 r, III AUa 15/15, Lex nr 1661234). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Z ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego i poglądów doktryny wynika jednoznacznie, że odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe (tak postanowienie Sądu Najwyższego z 19.06.1998 r., II UK 105/98, OSNAPiUS 1999 Nr 16, poz. 529 oraz z 26.09.2005 r., II UZ 52/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 254). Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyroki Sądu Najwyższego z 13.05.1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z 25.05.1999 r. II UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591). Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Z powyższego wynika, że kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.04.2010 r., II UK 309/09).

W zakresie pierwszej spornej decyzji z dnia 17.04.2025 r. należy wskazać, że żądanie dotyczące przyznania odprawy w związku z przejściem przez wnioskodawcę z renty z tytułu niezdolności do pracy nie ma podstawy prawnej.

Zgodnie z katalogiem świadczeń zawartym w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.) świadczenia przyznawane przez ZUS i określone w ww. ustawie obejmują jedynie:

1) emeryturę;

2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;

3) rentę rodzinną;

4) dodatek pielęgnacyjny;

5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

6) zasiłek pogrzebowy.

Ustawodawca nie przewidział zatem odprawy z tytułu przejścia z renty na emeryturę, co czyni żądanie wnioskodawcy bezzasadnym, albowiem nie istnieje podstawa prawna do przyznania takiego świadczenia. Innymi słowy, w ustawie emerytalnej nie ma w ogóle przewidzianego uprawnienia do odprawy w związku z przejściem z renty na emeryturę. Decyzja organu rentowego z 17.04.2025 r. jest zatem prawidłowa, gdyż jest zgodna z obowiązującym prawem.

Odnosząc się do zarzutów z odwołanie od decyzji z 17.04.2025 r. należy wskazać, że ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Decyzją z dnia 23 września 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał H. W. emeryturę z urzędu od 6 września 2024 r., tj. od ukończenia wieku 67 lat. W związku z przyznaniem emerytury prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustało z dniem 6 września 2024 r.

Kwestią sporną jest to w jakiej dacie ubezpieczonemu powinna zostać przyznana emerytura. W ocenie skarżącego organ rentowy powinien przyznać mu z urzędu emeryturę od 65 roku życia, a ponadto w momencie ukończenia przez niego 60 roku życia organ powinien ustalić mu prawo do emerytury wcześniejszej. W konsekwencji ubezpieczony wniósł o wyrównanie obu świadczeń, a także o jednorazową odprawę w związku z przejściem z renty na emeryturę.

W ocenie Sądu Okręgowego żądanie ubezpieczonego dotyczące przyznania emerytury wstecz od 65 roku życia, a także emerytury wcześniejszej nie mogło zostać zrealizowane ze względu na brzmienie obowiązujących przepisów z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych.

W tym miejscu przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy emerytalnej emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast zgodnie z ust. 2 w/w przepisu emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż przepis art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej uzyskał obowiązujące brzmienie z dniem 1 października 2017 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38) (dalej: ustawa zmieniająca).

W myśl art. 17 ustawy zmieniającej przepisy tej ustawy nie naruszają praw i obowiązków osób, które nabyły prawo do świadczeń określonych w przepisach zmienianych niniejszą ustawą.

Przy tym należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych powiadamia osoby, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy mają ustalone prawo do:

1) świadczenia przedemerytalnego na podstawie ustawy, o której mowa w art. 11,

2) emerytury pomostowej na podstawie ustawy, o której mowa w art. 13,

3) nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na podstawie ustawy, o której mowa w art. 14,

4) renty z tytułu niezdolności do pracy, na podstawie ustawy, o której mowa w art. 1, przyznanej na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy lub na okres przypadający po dniu osiągnięcia tego wieku, a które nie mają ustalonego prawa do emerytury

- o zachowaniu prawa do świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla danej osoby zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że prawo do tych świadczeń ustanie przed tym dniem, oraz o obowiązujących od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy warunkach nabywania prawa do emerytury i możliwości zgłoszenia wniosku o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Na gruncie badanej sprawy wskazać należy, iż obniżenie wieku emerytalnego dawało możliwość przejścia wnioskodawcy na emeryturę w wieku 65 lat. W dniu 30 grudnia 2022 r. wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury. Decyzją z dnia 19 stycznia 2023 r. Zakład przyznał prawo do emerytury od 1 grudnia 2022 r. Ponieważ emerytura była wyższa od renty, którą wnioskodawca pobierał, Zakład zawiesił wypłatę renty. Co jednak istotne, w dniu 1 lutego 2023 r. wpłynęło odwołanie od decyzji z dnia 19 stycznia 2023 r., w którym ubezpieczony wniósł o wycofanie wniosku o emeryturę. Ponieważ decyzja z dnia 19 stycznia 2023 r. nie uprawomocniła się to Zakład decyzją z dnia 13 lutego 2023 r. umorzył postępowanie w sprawie. Wypłata renty została podjęta. Pismem z dnia 20 lutego 2023 r. i 3 marca 2023 r. Zakład poinformował wnioskodawcę o zaspokojeniu roszczenia w przedmiocie cofnięcia wniosku o emeryturę. Wnioskodawca co prawda odwołał się od decyzji z dnia 13 lutego 2023 r., jednak Sąd Okręgowy w (...) prawomocnym wyrokiem z dnia 13 października 2023 r. w sprawie o sygn. akt VIII U 518/23 oddalił odwołanie.

Tym samym, zauważenia wymaga, że odwołujący miał możliwość przejścia na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Złożył nawet w tym celu stosowny wniosek, ale następnie postanowił go wycofać. Innymi słowy ubezpieczony miał możliwość wyboru. Zdecydował jednak, że nie chce przechodzić na emeryturę w wieku 65 lat. W konsekwencji wypłata renty została podjęta. W takiej sytuacji organ rentowy nie miał uprawnień do wydania z urzędu decyzji, którą przyznawałby ubezpieczonemu emeryturę w wieku obniżonym.

O nabyciu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi art. 100 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewidujący powstanie prawa do świadczeń z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, natomiast o wypłacie - art. 129 ust. 1 ustawy. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie zostały usunięte przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że przyznaniem świadczenia jest ustalenie prawa do jego pobierania, a więc wypłaty (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1989 r., III UZP 11/89, OSNCP rok 1990, nr 6, poz. 72 i wcześniejszą uchwałę z dnia 10 sierpnia 1988 r. III UZP 22/88, OSNCP rok 1989, nr 12, poz. 194 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2006 r, III UK 95/06). Pogląd ten zachował aktualność, a jego przyjęcie oznacza, że powstanie ipso iure (z mocy samego prawa) prawa do świadczenia przez stwierdzenie spełnienia jego warunków nie odpowiada przyznaniu świadczenia. Przyznanie świadczenia nie może nastąpić, jeśli nie zostanie złożony stosowny wniosek przez osobę zainteresowaną. W konsekwencji dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty. Zasada ta jest wyrazem przyznania przez ustawodawcę prymatu woli podmiotu uprawnionego, który nawet jeżeli spełnia przesłanki nabycia prawa do świadczenia, nie musi z niego korzystać.

Z treści przytoczonych przepisów ustawy zmieniającej wynika natomiast, iż ubezpieczony, jako osoba mająca przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, zachował prawo do tego świadczenia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego dla niego zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. 67 roku życia.

W konsekwencji należy zauważyć, iż organ rentowy prawidłowo przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z urzędu od 6 września 2024 r., tj. od ukończenia wieku 67 lat.

Co do żądania by ZUS przyznał wnioskodawcy z urzędu emeryturę wcześniejszą w związku osiągnięciem przez ubezpieczonego wieku 60 lat – wskazać należy, że Zakład nie miał podstaw do przyznania ubezpieczonemu z urzędu prawa do emerytury wcześniejszej po ukończeniu przez niego 60 roku życia.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat (dla kobiet), oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (dla kobiet).

Zgodnie z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany „Wykaz A" wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż Rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Podkreślić należy, że organ rentowy nie miał nawet możliwości ocenić, czy ubezpieczony spełniał w/w przesłanki pozwalające na przyznanie mu prawa do emerytury wcześniejszej, ponieważ skarżący nie złożył wniosku o to świadczenie. Emerytura wcześniejsza nie jest świadczeniem przyznawanym z urzędu. Ubezpieczony, jako zainteresowany powinien był zadbać o to, aby po ukończeniu 60 roku życia złożyć w organie rentowym stosowny wniosek i udowodnić, że spełnia w/w kryteria. Mimo to ubezpieczony tego nie zrobił. Powyższe zaniechanie skarżącego wynikało zatem z niezachowania należytej staranności w trosce o własne interesy. Tym samym, brak jest podstaw do czynienia zarzutów organowi rentowemu, że pozbawił ubezpieczonego możliwości pobierania emerytury wcześniejszej, skoro to skarżący nie wykazał się należytą starannością i nie złożył wniosku. W konsekwencji żądanie odwołującego się - o zasądzenie, na jego rzecz, wyrównania od 2018 roku, w związku z niewypłacaniem emerytury wcześniejszej, należało uznać za całkowicie bezzasadne.

W zakresie - wyrównania emerytury wolnej od podatku za okres od 6.09.2022 r. do 6.09.2024 r. to wskazać należy, że w 2022 r. od pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy - ZUS - nie potrącał zaliczki na podatek dochodowy, zatem wnioskodawca, nie miał nadpłaconego podatku.

W myśl art. 85 ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2561) za osobę pobierającą emeryturę lub rentę lub rodzicielskie świadczenie uzupełniające składkę jako płatnik oblicza, pobiera z kwoty emerytury lub renty, o której mowa w art. 81 ust. 8 pkt 2 i ust. 9, albo z kwoty rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o której mowa w art. 81 ust. 8 pkt 2a, i odprowadza jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określona w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwa do wydawania decyzji w sprawach świadczeń, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, inny właściwy organ emerytalny lub rentowy lub instytucja wypłacająca emeryturę lub rentę albo bank dokonujący wypłaty emerytury lub renty z zagranicy. Z kolei art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647) wskazuje, że organy rentowe są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki miesięczne od wypłacanych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, świadczeń przedemerytalnych i zasiłków przedemerytalnych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych, rent socjalnych oraz rodzicielskich świadczeń uzupełniających.

Wyjaśnić też należy, że świadczeniobiorcy, u których występuje nadpłata podatku otrzymują PIT 11A i nie podlegają rozliczeniu przez ZUS. Zwrot nadpłaconego podatku dokonuje Urząd Skarbowy. Za rok 2023 i 2024 , po zakończeniu roku podatkowego ZUS wysłał informację o dochodach uzyskanych od organu rentowego za rok podatkowy na formularzu PIT 11A. Jeśli ubezpieczony uważa, że podatek za rok 2023 i za rok 2024 został nadpłacony to powinien zwrócić się do Urzędu Skarbowego - gdyż zwrotu nadpłaconego podatku dokonuje Urząd Skarbowy a nie ZUS.

Co się tyczy wyrównania emerytury na 3 lata wstecz na podstawie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej to wskazać należy, że żądanie wnioskodawcy jest bezzasadne.

Zgodnie z art. 133 ust 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1) od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2) za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Wnioskodawca nie pobierał emerytury wcześniejszej a zatem podstawa obliczenia jego emerytury nie została pomniejszona o kwoty wypłaconych emerytur wcześniejszych. W tym stanie rzeczy odwołującego w ogóle nie dotyczy wyrok TK z dnia 4.06.2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20. W wyroku tym TK orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6.06.2012 r. (przed ogłoszeniem ustawy wprowadzającej), jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu wskazano, że wyrok wpłynie wyłącznie na sytuację osób, które nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1.01.2013 r. – uposażeni mieli świadomość zmian oraz możliwość uniknięcia ich konsekwencji. Abstrahując od kwestii, że ww. wyrok TK nie został dotychczas opublikowany w Dzienniku Ustaw. (bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/12798-obliczenie-naleznego-swiadczenia-emerytalnego-poprzez-pomniejszenie-emerytury-z-wieku-powszechnego-o-kwote-pobranych-wczesniej-emerytur, OTK ZU A/2024 poz. 67), to przede wszystkim wskazać należy, że odwołującego w ogóle nie objęły niekorzystne skutki nowelizacji z 11.05.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która wprowadziła do ustawy emerytalnej przepis art. 25 ust. 1 b, skoro nie pobierał emerytury wcześniejszej, bo nie miał nigdy przyznanego takiego świadczenia emerytalnego.

Co się tyczy drugiej zaskarżonej decyzji z dnia 17.06.2025 r. to sąd zważył, że ubezpieczony we wniosku żądał dodatku za pracę w warunkach szczególnych.

W pierwszej kolejności należy zatem wyjaśnić, iż w art. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS – wskazano katalog świadczeń określonych w tej ustawie, które przyznaje i wypłaca ZUS, a z którego to katalogu wynika, że obejmuje on tylko następujące świadczenia:

1) emeryturę;

2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;

3) rentę rodzinną;

4) dodatek pielęgnacyjny;

5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

6) zasiłek pogrzebowy.

Nie ma zatem w tym katalogu kategorii świadczenia „dodatek za pracę w warunkach szczególnych”, zatem nie ma podstawy prawnej do żądania przez wnioskodawcę takiego świadczenia od ZUS. Jedynie gwoli ścisłości należy wyjaśnić, że art. 75 i 76 ustawy emerytalnej przewidują, że do świadczeń emerytalno – rentowych może przysługiwać dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sieroty zupełnej. W żadnym innym przepisie ustawy emerytalnej nie ma mowy o dodatku za pracę w warunkach szczególnych, co oznacza, że takie świadczenie w ogóle w tej ustawie nie zostało przewidziane.

Niezależnie od tego Sąd zważył, że nawet jeśli potraktować wniosek ubezpieczone jako wniosek o rekompensatę za pracę w warunkach szczególnych – to i tak nie ma podstaw do jego uwzględnienia, albowiem zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych tj. nie mają ustalonego prawa do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 29, 32 lub 39, art. 50, 50a, 50 e albo 184 o emeryturach i rentach z FUS art 88 ustawy z dnia 26.01.1982 Karta Nauczyciela lub art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dna 27.07.2005 o zmianie ustawy o emeryturach lub rentach z FUS oraz ustawy Karta Nauczyciela nie maja ustalonego prawa do emerytury pomostowej

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Odwołujący żądał uwzględnienia jako stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. w K. S. w Ż..

Zgodnie z oryginalnym świadectwem wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia z dnia 11.08.1996 r. wystawionym przez K. (...)w Ż. H. W. był zatrudniony w tym zakładzie pracy od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. i w tym okresie od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych, kierowcy, konduktora na stanowisku mechanik, kierowcy, konduktora wymienionym w dziale XIII poz.186 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 42 Ministra Komunikacji z dnia 22.05.1980 r. w sprawie ustalenia w resorcie komunikacji stanowisk pracy na których praca była zaliczana do pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.Urz. MK nr 7/80, poz. 51) z późn. Zm. Ogłoszonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30.12.1981 r. (Dz.U. NR 32/81, poz. 186).

Na tym świadectwie wnioskodawca opierał swoje żądanie.

Zakład nie uwzględnił tego okresu, ponieważ świadectwo nie zawiera prawidłowego zarządzenia resortowego oraz dlatego, że wykonywana praca mechanika, kierowcy i konduktora nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Brak świadectwa pracy, wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, albo wydanie takiego świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych, a także brak wymaganych zaświadczeń, nie przekreśla automatycznie ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być jednak skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Z powyższego wynika, że brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, czy odpowiedniej adnotacji pracodawcy w świadectwie pracy, a więc dokumentów wystawianych przez pracodawcę zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, nie niweczy możliwości ustalenia, że zatrudnienie w danym okresie powinno było kwalifikowane jako wykonywane w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Jednak, by poczynić tego rodzaju ustalenie powinny być przestawione dowody, które nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że w danym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę, na jaką wskazuje wykaz A stanowiący załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W toku niniejszego postępowania, wnioskodawca nie wykazał żadnej inicjatywy dowodowej, aby udowodnić, że w ww. okresie od 11.08.1986 r do 22.06.1991 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – wyłącznie pracę w warunkach szczególnych, mimo że to na nim spoczywał ciężar dowodzenia zgodnie z art. 3 k.p.c. i art. 6 k.c.

Z przepisu art. 6 k.c. wynika ogólna reguła, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W procesie cywilnym strony mają obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu. Tzw. fakty negatywne mogą być dowodzone za pomocą dowodów przeciwnych, których istnienie wyłącza twierdzona okoliczność negatywną. W związku z tym w doktrynie przyjmuje się następujące reguły odnoszące się do rozkładu ciężaru dowodu:a) faktów, z których wywodzone jest dochodzone roszczenie (tworzących prawo podmiotowe) powinien w zasadzie dowieść powód ; dowodzi on również fakty uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego; pozwany dowodzi fakty uzasadniające jego zarzuty przeciwko roszczeniu powoda; b) faktów tamujących oraz niweczących powinien dowieść przeciwnik tej strony, która występuje z roszczeniem, czyli z zasady - pozwany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2003 r., II CKN 1409/00, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 113; wyrok SN z 2004.10.13 III CK 41/04 LEX nr 182092). Art. 6 k.c. określa więc reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, przy czym Sąd nie ma obowiązku dążenia do wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy oraz nie jest zobowiązany do zarządzania dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Nie ma też obowiązku przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.).

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 r., sygn. akt I ACa 1457/03, OSA 2005/3/12; wyrok SN z dnia 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/poz. 76 wraz z glosa aprobującą A. Zielińskiego, Palestra 1998/1-2/204). W świetle powyższego ciężar dowodu w sprawie jest niewątpliwie przerzucany z jednej strony na drugą w zależności od wywodzonych twierdzeń i zarzutów. Obowiązkiem powoda jest przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Wszystkie okoliczności faktyczne, doniosłe dla rozstrzygnięcia sprawy, i składające się na podstawę faktyczną rozstrzygnięcia muszą mieć oparcie w dowodach przeprowadzonych w toku postępowania, o ile nie są objęte zakresem faktów przyznanych przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości (art. 229 k.p.c.) oraz co do faktów niezaprzeczonych (art. 230 k.p.c.).

Wnioskodawca, zobowiązany do udowodnienia twierdzenia, że wykonywał od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. , wyłącznie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – pracę w warunkach szczególnych, nie sprostał ciężarowi dowodzenia - bo nie przejawił żadnej inicjatywy w tym zakresie, aby udowodnić te okoliczność, mimo że pozwany zakwestionował w zaskarżonej decyzji złożone przez niego świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Niezależenie od tego, należy wskazać, że nawet, gdyby ubezpieczony wykazał, że w okresie od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. faktycznie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – pracę w warunkach szczególnych – to i tak nie można byłoby uznać, że spełnił przesłanki do przyznania mu z tego tytułu rekompensaty, bo okres ten nie daje wymaganego prawem minimum stażu takiej pracy w ilości co najmniej 15 lat. Innych okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych skarżący natomiast nie wskazał. Tym samym nawet interpretując wniosek ubezpieczonego z 9.06.2025 r. o przyznanie dodatku za pracę w warunkach szczególnych, jako wniosek o przyznanie rekompensaty za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych – należy uznać, że nie tak rozumiane roszczenie nie zostało wykazane, albowiem wnioskodawca nie udowodnił po pierwsze, że faktycznie od 11.08.1986 r. do 22.06.1991 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – pracę w warunkach szczególnych, a po drugie, nawet zaliczenie tego okresu zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych nie dałoby co najmniej 15 lat stażu takiej pracy.

Mając na uwadze wszystkie poczynione wyżej rozważania Sąd Okręgowy uznał, że oba odwołania są bezzasadne i jako takie podlegają zatem oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.