Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lutego 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. C. pobrała nienależne świadczenia za okres od 1.10.2019 r. do 31.01.2021 r. w łącznej kwocie 3381,20 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu w/w należności we wskazanej kwocie.

(okoliczność bezsporna, kopia decyzji – k. 47)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 5.03.2021 r. złożyła M. C. wnosząc o jej uchylenie. Skarżąca zarzuciła, że kwestionowana decyzja została wydana bezpodstawnie, albowiem wnioskodawczyni złożyła odwołanie od wcześniejszej decyzji organu rentowego z dnia 8.01.2021 r., mocą której organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji dla M. C. od 1.10.2019 r., 1.01.2020 r., 1.07.2020 r. i 1.01.2021 r. Ubezpieczona jednocześnie podniosła, że przy dwukrotnym składaniu wniosków o przyznanie świadczenia uzupełniającego w ZUS nie została zapytana czy pobiera dodatek mieszkaniowy oraz nie została poinformowana czym są świadczenia pieniężne finansowane ze środków publicznych. Wnioskodawczyni wskazała, że pierwszy wniosek o świadczenie uzupełniające złożyła w dniu 4 września 2019 roku, a kolejny w dniu 2 czerwca 2020 roku, a przy ich wypełnianiu w obecności pracownika ZUS nie została pouczona o tym, że dodatek mieszkaniowy wypłacany przez Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do świadczenia uzupełniającego. Z tego faktu skarżąca wywiodła, że wypłacenie świadczenia w sposób, na który miał wpływ pracownik ZUS-u, a nie miała osoba świadczeniobiorcy nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

(odwołanie – k. 3-6)

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz o łączne rozpoznanie ze sprawą zawisłą przed tut. Sądem Okręgowym za sygn. VIII U 477/21 z odwołania wnioskodawczyni od decyzji z 8.01.2021 r. o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji dla M. C. od 1.10.2019 r., 1.01.2020 r., 1.07.2020 r. i 1.01.2021 r.

(odpowiedź na odwołanie k. - 14-15)

Zarządzeniem z dnia 7 kwietnia 2021 roku na podstawie art. 219 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę niniejszą i o sygn. akt VIII U 477/21.

(zarządzenie – k. 18)

Zarządzeniem z dnia 20 maja 2021 roku Sąd Okręgowy w Łodzi wyłączył z akt niniejszej sprawy włączoną do akt sprawę o sygn. VIII U 477/21.

(zarządzenie – k. 21)

Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2021 roku tutejszy sąd na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt VIII U 477/21.

(postanowienie z uzasadnieniem – k. 54, k. 61-63)

Pismem z dnia 30 marca 2022 roku wnioskodawczyni wniosła o ustanowienie na jej rzecz pełnomocnika z urzędu.

(pismo – k. 70)

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2022 roku Sąd Okręgowy w Łodzi podjął zawieszone postępowanie w sprawie i ustanowił dla M. C. pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego.

(postanowienie – k. 77)

W piśmie procesowym z dnia 16 maja 2022 roku profesjonalny pełnomocnik skarżącej poparł złożone przez nią odwołanie i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji oraz odstąpienie od zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego w kwocie 3381,20 zł. W uzasadnieniu wskazano, że skarżąca jest w trudnej sytuacji zdrowotnej, materialnej i rodzinnej. Jest osobą niepełnosprawną i niezdolną do samodzielnej egzystencji. Nie posiada majątku, ani oszczędności. Ze względu na stan psychiczny i częste remisje, pomimo zażywania leków, ubezpieczona nie jest w stanie sama pokierować swoim postępowaniem. W konkluzji wskazano, że środki pobrane przez wnioskodawczynię z tytułu świadczenia uzupełniającego zostały przez nią skonsumowane na potrzeby życiowe oraz zdrowotne, w tym na zakup leków i żywności. Jednocześnie profesjonalny pełnomocnik wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów procesu, w tym wynagrodzenia w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa opłat kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu w wysokości 150 % stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT 23% ewentualnie o przyznanie wynagrodzenia od Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Łodzi w wysokości 150 % stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT 23%, oświadczając że ów koszty nie zostały pokryte w całości ani w części.

(pismo – k. 83-84)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. C. urodziła się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 15.07.1996 r. ZUS przyznał wnioskodawczyni, od dnia 1.03.1996 r. prawo do renty II grupy inwalidów.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 4.09.2019 r. M. C. złożyła do ZUS wniosek o przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 1 października 2019 roku organ rentowy od dnia 1 października 2019 roku, tj. od miesiąca spełnienia wymaganych warunków, przyznał wnioskodawczyni prawo do świadczenia uzupełniającego w kwocie 500 zł miesięcznie nadmieniając, że w dniu 1 października 2019 roku wnioskodawczyni przysługiwała renta z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 1100,00 zł. W pouczeniu zawartym we wskazanej decyzji podano w punkcie II podpunkt 1 oraz punkcie IV podpunkt 1, iż należy zawiadomić ZUS o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo i wypłatę tego świadczenia, a w szczególności o uzyskaniu uprawienia do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych oraz o pobieraniu tego świadczenia. Poza tym w punkcie III podpunkt 2 i 3 podano, że za nienależnie pobrane uważa się świadczenie wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia oraz że za nienależnie pobrane uważa się świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

(kopia decyzji – k. 28-31)

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 27.03.2020 r., wobec orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS okresowej całkowitej niezdolności do pracy oraz okresowej niezdolności do samodzielnej egzystencji, przeliczono wnioskodawczyni, od dnia 1.03.2020 r., tj. od nabycia uprawnień do renty prawo do renty oraz dodatek pielęgnacyjny – do dnia 31.03.2023 r.

(kopia decyzji – k. 32-35)

W dniu 2.06.2020 roku M. C. złożyła wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

(kopia wniosku – k. 8)

Decyzją z dnia 8 czerwca 2020 roku organ rentowy, od dnia 1 października 2020 roku tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku, ponownie przyznał wnioskodawczyni prawo do świadczenia uzupełniającego w kwocie 500 zł miesięcznie nadmieniając, że w dniu 1 marca 2020 roku wnioskodawczyni przysługiwała renta w kwocie 1200,00 zł. W pouczeniu zawartym we wskazanej decyzji podano w punkcie II podpunkt 1 oraz punkcie IV podpunkt 1, iż należy zawiadomić ZUS o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo i wypłatę tego świadczenia, a w szczególności o uzyskaniu uprawienia do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych oraz o pobieraniu tego świadczenia. Poza tym w punkcie III podpunkt 2 i 3 podano, że za nienależnie pobrane uważa się świadczenie wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia oraz że za nienależnie pobrane uważa się świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

(kopia decyzji – k. 38-41)

Pismem z dnia 28.12.2020r. Centrum Świadczeń Socjalnych poinformowało ZUS I Oddział w Ł. o przyznaniu wnioskodawczyni od 1.10.2019r., dodatku mieszkaniowego w kwotach :

1.10.2019r – 31.12.2019r. – 211,04 zł.

1.01.2020r. – 30.06.2020r. – 319,44 zł.,

1.07.2020r. - 31.12.2020r. – 204,44 zł.

1.01.2021r. -30.06.2021r. – 204,80 zł.

Wobec powyższego świadczenie zostało zawyżone, gdyż powinno wynosić :

1.10.2019r – 31.12.2019r. – 288,96 zł.

1.01.2020r. – 30.06.2020r. – 280,56 zł.,

1.07.2020r. - 31.12.2020r. – 295,56 zł.

1.01.2021r. -30.06.2021r. – 295,20 zł.

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 8 stycznia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., ponownie, ustalił M. C. wysokość świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Organ rentowy wskazał, że od dnia 1.02.2020r. ponownie obliczył wysokość świadczenia uzupełniającego dla ubezpieczonej i ustalił je w wysokości 295,20 zł miesięcznie.

Do dnia 29 lutego 2020 r. wysokość świadczenia stanowi różnicę miedzy kwotą 1600,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych, finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniajcie nie może być wyższe niż 500 zł.

Od dnia 1 marca 2020 r. wysokość świadczenia stanowi różnicę miedzy kwotą 1700,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych, finansowanych ze środków publicznych , przy czym świadczenie uzupełniajcie nie może być wyższe niż 500 zł.

Od dnia 1 października 2019 roku świadczenia pieniężne finansowane ze środków publicznych ( dodatek mieszkaniowy) wynosiły 211,04 zł oraz emerytura w kwocie 1100,00 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wynosi 1311,04 zł , więc świadczenie uzupełniające przysługuje w kwocie 288,96 zł.

Od dnia 1 stycznia 2020 roku świadczenia pieniężne finansowane ze środków publicznych ( dodatek mieszkaniowy) wynosiły 219,44 zł oraz emerytura w kwocie 1100,00 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń wynosi 1319,44 zł , więc świadczenie uzupełniające przysługuje w kwocie 280,56 zł.

Od dnia 1 marca 2020 roku po waloryzacji , renta wnioskodawczyni wynosi 1200 zł oraz świadczenie pieniężne finansowane ze środków publicznych ( dodatek mieszkaniowy) wynosi 219,44 zł. Łączna kwota świadczeń to 1419,44 zł, więc świadczenie uzupełniajcie wynosi 280,56 zł.

Od 1.07.2020 r. świadczenie finansowane ze środków publicznych (dodatek mieszkaniowy) wynosiło 204,44 zł oraz emerytura 1200 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń to 1404,44 zł, więc świadczenie uzupełniające przysługuje w kwocie 295,56 zł.

Od 1.01.2021r. świadczenie finansowane ze środków publicznych ( dodatek mieszkaniowy) wynosiły 204,80 zł oraz emerytura 1200 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń to 1404,80 zł, więc świadczenie uzupełniające przysługuje w kwocie 295,20 zł.

ZUS wskazał, że za okres od 1.10.2019 r. do 31.01.2021 r. wypłacił wnioskodawczyni świadczenie uzupełniające w zawyżonej wysokości i w odrębnej decyzji, zamierza ustalić nienależnie pobrane świadczenie uzupełniające, do którego zwrotu wnioskodawczyni zostanie zobowiązana.

(kopia decyzji z 8.01.2021 r. k. 42-46)

Od powyższej decyzji, M. C., odwołała się w dniu 29.01.2021 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i odstąpienie od ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Wnioskodawczyni podkreśliła, że od okresu szkolnego jest osobą niepełnosprawną, mieszka sama, jest w bardzo trudnej sytuacji zdrowotnej i materialnej. Składając wniosek o świadczenie uzupełniające, nie została zapytana przez urzędnika ZUS czy pobiera dodatek mieszkaniowy i nie poinformowano ją co oznacza świadczenie finansowane ze środków publicznych. Pierwszy wniosek o świadczenie uzupełniające złożyła w dniu 4.09.2019r. , a kolejny w dniu 2.06.2020r.

(odwołanie – k. 3-5 w aktach o sygn. VIII U 477/21 (III AUa 975/21) załączonych do sprawy)

Wyrokiem z dnia 20 maja 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 477/21 Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy M. C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z odwołania M. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 8 stycznia 2021 roku znak (...) o wysokość świadczenia uzupełniającego oddalił odwołanie.

(wyrok z uzasadnieniem – k. 18-18 verte, k. 24-26 verte w aktach o sygn. VIII U 477/21 (III AUa 975/21) załączonych do sprawy)

Apelację od w/w wyroku wniosła wnioskodawczyni.

(apelacja – k. 29-33 w aktach o sygn. VIII U 477/21 (III AUa 975/21) załączonych do sprawy)

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 975/21 Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy M. C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. o wysokość świadczenia uzupełniającego na skutek apelacji skarżącej od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 20 maja 2021 roku oddalił apelację.

(wyrok z uzasadnieniem – k. 68-68 verte, k. 74-76 w aktach o sygn. VIII U 477/21 (III AUa 975/21) załączonych do sprawy)

Zaskarżoną decyzją z dnia 10 lutego 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. C. pobrała nienależne świadczenia za okres od 1.10.2019 r. do 31.01.2021 r. w łącznej kwocie 3381,20 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu w/w należności we wskazanej kwocie.

(okoliczność bezsporna, kopia decyzji – k. 47)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w oparciu o załączone do sprawy akta o sygn. VIII U 477/21 (III AUa 975/21). Dokumenty te nie były kwestionowane w toku postępowania sądowego przez żadną ze stron, a zatem stanowią wiarygodne źródło dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art.1 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji z dnia 31 lipca 2019 r. w brzmieniu obowiązującym na datę wydania zaskarżonej decyzji (tj. Dz.U.2020.1936) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści art. 4 ust 1 w/w ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 1700 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 1700 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. (ust 2).

Świadczenie uzupełniające nie przysługuje osobie uprawnionej, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osoby uprawnionej, która odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (ust 3).

Zgodnie z art. 2 ust.1 w/w ustawy, świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej "osobami uprawnionymi".

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1700 zł miesięcznie (ust.2).

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2022.0.504. t.j., dalej ustawa emerytalna), osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie z ust. 2 w/w przepisu, za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (ust. 3).

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5 (ust. 4).

Zgodnie z art. 7 ust. 2 powołanej ustawy o świadczeniu uzupełniającym osoba uprawniona jest obowiązana do informowania organu właściwego o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia uzupełniającego oraz jego wysokość.

Stosownie natomiast do treści art. 8 ust. 1-6 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu.

Za nienależnie pobrane świadczenie uzupełniające uważa się świadczenie:

1) wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;

2) wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia;

3) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie;

4) przyznane na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;

5) wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie, z przyczyn niezależnych od organu właściwego.

A zatem podstawą uznania świadczenia za nienależne jest zaistnienie okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenia prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Chodzi tu o okoliczności, które nie istniały w chwili przyznania świadczenia, natomiast powstały w czasie jego pobierania.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że - jak bezsprzecznie ustalono - wnioskodawczyni miała przyznane świadczenie uzupełniające od dnia 1 października 2019 roku w kwocie 500 złotych miesięcznie. Wnioskodawczyni ma orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji do dnia 31 marca 2023 roku, a jej renta w dniu 1 października 2019 roku wynosiła 1100 złotych, a od dnia 1 marca 2020 roku – 1200 złotych.

Jednocześnie w związku z pismem Centrum Świadczeń Socjalnych z dnia 28 grudnia 2020 roku, w którym poinformowano o przyznaniu wnioskodawczyni od dnia 1 października 2019 roku dodatku mieszkaniowego w kwotach: 1.10.2019 r. – 31.12.2019 r. – 211,04 zł.; 1.01.2020 r. – 30.06.2020 r. – 319,44 zł., 1.07.2020 r. - 31.12.2020 r. – 204,44 zł; 1.01.2021 r. -30.06.2021 r. – 204,80 zł, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał w dniu 8 stycznia 2021 r. decyzję o ponownym ustaleniu skarżącej wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Od wskazanej decyzji wnioskodawczyni złożyła odwołanie do sądu, co w konsekwencji zaowocowało wydaniem przez Sąd Okręgowy prawomocnego wyroku z dnia 20 maja 2021 roku, sygn. akt VIII U 477/21, oddalającego odwołanie wnioskodawczyni, od którego to wyroku apelacja skarżącej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 listopada 2021 roku, sygn. akt III AUa 975/21.

Kierując się powyższym, przypomnieć także należy, że stosownie do treści art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Zgodnie zaś z art.366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

Tym samym nie jest dopuszczalne w świetle art. 365 § 1 k.p.c. odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. /wyrok SA Łódź z dnia 11-12-2018 I ACa 278/18/.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy odwołująca wywodziła natomiast, iż zaskarżona decyzja ZUS z dnia 10 lutego 2021 roku ustalająca obowiązek zwrotu nienależnie pobranego przez ubezpieczoną świadczenia we wskazanej w niej kwocie wydana w konsekwencji wydania wcześniejszej decyzji z dnia 8.01.2021 r., jest nieprawidłowa. Skarżąca argumentowała, że przy wypełnianiu i składaniu do ZUS dwóch wniosków o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji w obecności pracownika ZUS nie została w żaden sposób pouczona o tym, że przyznany jej i wypłacany dodatek mieszkaniowy przez Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do świadczenia uzupełniającego.

W decyzjach z dnia 1 października 2019 roku oraz z dnia 8 czerwca 2020 roku o przyznaniu i ponownym ustaleniu świadczenie uzupełniającego, które zostały doręczone wnioskodawczyni, znalazło się stosowne pouczenie o tym, że należy zawiadomić ZUS o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo i wypłatę tego świadczenia, a w szczególności o uzyskaniu uprawienia do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych oraz o pobieraniu tego świadczenia. Nadto poinformowano, że jeżeli ubezpieczona pobierze świadczenie, do którego nie miała prawa Zakład ustali nienależnie pobrane świadczenie, które będzie musiała ona zwrócić. Za nienależnie pobrane uważa się świadczenie wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia oraz przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

Sąd Najwyższy podkreślił, że na podstawie art. 138 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Pouczenie musi być należyte, czyli wyczerpujące i wyraźnie wskazujące okoliczności w jakich dochodzi do nienależnego pobrania świadczenia, dokonane w taki sposób, aby było zrozumiałe dla osoby, do której było skierowane. Pouczenie nie może być abstrakcyjne, obciążone brakiem konkretności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 listopada 1998 roku w sprawie o sygn. akt II URN 46/95, OSNP 1996/12/174, lex numer 23750 i z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie o sygn. akt II UK 440/03, OSNP 2005/18/291, lex numer 155203). Warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możność skonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku w sprawie o sygn. akt I UK 394/07, lex numer 494135).

Pouczenie - zgodnie z intuicją językową - zawiera element wyjaśnienia, jednakże nie można pouczeniu przypisywać cech uzasadnienia (prawnego i faktycznego) decyzji, w którym organ rentowy dokonuje wykładni stosownych przepisów. Celem pouczenia, o którym mowa, nie jest więc wyczerpujące wyjaśnienie sytuacji prawnej i faktycznej, lecz pouczenie o konsekwencjach prawnych niezastosowania się emeryta do dyspozycji normy prawnej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2019 r., III UK 22/18, Legalis numer 1872717; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2012 r., III AUa 1071/12).

W ocenie Sądu, na gruncie rozpoznawanej sprawy brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, iż wnioskodawczyni nie została należycie pouczona przez organ rentowy o okoliczności, że wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie w przypadku nabycia prawa do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych w postaci dodatku mieszkaniowego.

Przy tym nieistotne jest, czy ubezpieczona faktycznie z tymi pouczeniami się zapoznała. Żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia nie jest bowiem oparte na obowiązku wykazania, że osoba zapoznała się z doręczonym jej pouczeniem o braku prawa do świadczenia w określonych okolicznościach (vide wyrok SN - Izba Pracy z dnia 24-06-2015, II UK 285/14).

Wymóg pouczenia ma charakter formalny. Oznacza to, że osoba, której umożliwiono zapoznanie się ze stosowną informacją (pouczeniem), nie może zasłaniać się okolicznością faktycznego braku zapoznania się z tą informacją. N. pouczenia znajdującego się na odwrotnej stronie decyzji obciąża świadczeniobiorcę.

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że pouczenie zawarte w decyzjach z dnia 1 października 2019 roku oraz z dnia 8 czerwca 2020 roku było na tyle zrozumiałe, że wnioskodawczyni mogła je odnieść do własnej sytuacji. Jeśli jednak skarżąca nie rozumiała znaczenia wskazanych pouczeń nic nie stało na przeszkodzie, aby z prośbą o ich wyjaśnienie zwróciła się do ZUS.

Tutejszy Sąd nie podziela także zaprezentowanego przez wnioskodawczynię w odwołaniu uzasadnienia, iż przy wypełnianiu i składaniu w ZUS wniosków o świadczenie uzupełniające zachodziła konieczność jej pouczenia przez pracownika ZUS, że dodatek mieszkaniowy wypłacany jej przez Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia uzupełniającego. Podkreślić należy, iż nawet bez tego rodzaju pouczenia odwołująca winna powołać we wnioskach okoliczności prawdziwe, zgodne ze stanem faktycznym, a mianowicie że pobiera dodatek mieszkaniowy, a tego w istocie nie uczyniła.

Nadmienić należy, dodatek mieszkaniowy jest finansowany ze środków publicznych i jest świadczeniem wypłacanym samodzielnie, nie jest dodatkiem do innego świadczenia. Nadto zgodnie z pkt 68 katalogu świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych ZUS, jest wprost uwzględniany przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Bezspornym jest, iż wnioskodawczyni nie informowała o dodatku mieszkaniowym ZUS, co winna uczynić. Wiedzę o przyznaniu wnioskodawczyni od 1.10.2019 r., dodatku mieszkaniowego organ rentowy uzyskał dopiero na podstawie pisma Centrum Świadczeń Socjalnych z dnia 28.12.2020 r. W konsekwencji powyższego świadczenie uzupełniające w spornym okresie zostało wypłacone wnioskodawczyni w zawyżonej wysokości, a nadpłata świadczenia za okres od dnia 01.10.2019 r. – 31.01.2021 r. w kwocie 3381,20 zł jest więc w tych okolicznościach świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi.

Nadto nie jest możliwe w realiach niniejszej sprawy uwzględnienie odwołania na innej podstawie uwzględniając sytuację życiową wnioskodawczyni, gdyż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest prawnie dopuszczalne stosowanie klauzul generalnych, którymi są w szczególności zasady współżycia społecznego. Zgodnie z poglądem judykatury „do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 KC, ani art. 8 KP, bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego.” „W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest powoływanie się na zasady współżycia społecznego, jako że prawo ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od przepisów prawa pracy (art. 300 KP), nie zawiera normy o charakterze takiej klauzuli generalnej, ani też normy zezwalającej na stosowanie w zakresie nieuregulowanym przepisów kodeksu cywilnego. ” (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2011 r. sygn. akt III UK 214/10 opubl. LEX 1095955, wyrok SA w Katowicach z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt III AUa 3616/09, opubl. LEX nr 785483 wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09, opubl. LEX nr 585709, wyrok NSA w. z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 124/11, opubl. LEX 990161, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. akt III AUa 330/08)

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., w punkcie 1 wyroku odwołanie, jako bezzasadne, oddalił.

Pełnomocnik wnioskodawczyni złożył również wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Należy podkreślić, że zakres i przedmiot postępowania w niniejszej sprawie zakreślony był treścią decyzji z 10 lutego 2021 roku. Decyzja ta w swej treści, z przyczyn oczywistych, nie mogła obejmować rozstrzygnięcia dotyczącego wniosku skarżącej o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Takiego wniosku bowiem skarżąca przed wydaniem spornej decyzji w organie rentowym nie złożyła. Zauważyć przy tym należy, że zgodnie z ugruntowanym już obecnie stanowiskiem judykatury i doktryny rozpatrywanie wniosków o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia może nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się decyzji ustalającej obowiązek zwrotu (por. Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z FUS pod redakcja K. A. - art. 138, (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2010 r., II UK 168/2009, Lex Polonica nr 3026755).

Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a pomiędzy stronami spornych (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 9 września 2010 r. II UK 84/10, Legalis nr 315923). Poza tymi okolicznościami spór sądowy istnieć nie może, gdyż w postępowaniu przed sądem odwołujący żądać może jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Odwołanie wnoszone do sądu ubezpieczeń społecznych nie ma bowiem charakteru samodzielnego żądania, a jeśli takie zostanie w odwołaniu zgłoszone, sąd ma obowiązek przekazać to żądanie do rozpatrzenia organowi rentowemu na podstawie art. 477 ¹⁰§ 2 k.p.c. Zakres rozpoznania i orzeczenia w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest przedmiotem zaskarżonej decyzji organu rentowego (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 kwietnia 2014 r. III AUa 1102/13, Legalis nr 998651)

Zgłoszone przez ubezpieczoną żądanie jest żądaniem nowym i nie było dotychczas rozpoznane przez organ rentowy. Tym samym Sąd, zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., wniosek odwołującej o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1.10.2019 r. do 31.01.2021 r. w łącznej kwocie 3381,20 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego, przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. w punkcie 2 wyroku.

W punkcie 3 sentencji wyroku Sąd przyznał ze Skarbu Państwa kasy Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu Z. S. kwotę 166,05 złotych zawierającą 23% podatku VAT z tytułu wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni z urzędu zgodnie z art. 22 ³ ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (tj. Dz. U. z 2020 roku poz. 75 ze zm.) w zw. z §15 ust. 2 i z § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 68 ze zm.). Tym samym Sąd uwzględnił wniosek pełnomocnika z urzędu wnioskodawczyni o przyznanie wynagrodzenia w wysokości 150 % stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT 23%.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni przez PI

A.B.