Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 maja 2023 roku na podstawie ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 504) odmówił A. K. prawa do ponownego przeliczenia emerytury. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni nie przedłożyła nowych dokumentów, ani nie ujawniono nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, zatem brak jest podstaw do ponownego przeliczenia emerytury.

(decyzja – k. 199-200 akta ZUS (...))

W dniu 7 sierpnia 2023 roku wnioskodawczyni złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o przeliczenia emerytury zgodnie z stanem faktycznym, biorąc pod uwagę posiadanie przez nią 20 letniego stażu pracy, a co za tym idzie zwiększenie emerytury do emerytury najniższej oraz przyznanie dodatkowo zwiększenia emerytury z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez 5 lat, 3 miesiące i 10 dni.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 22 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podnosząc, iż wyliczając emeryturę wnioskodawczyni organ wziął pod uwagę ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych wypracowanych przez wnioskodawczynię, a także wyjaśnił, że zwiększono wnioskodawczyni emeryturę w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne rolników kwotą 53,48 złotych. Oddział wskazał, że wysokość emerytury wnioskodawczyni jest wyższa niż wysokość najniższe emerytury.

(odpowiedź na odwołanie – k. 42-43)

Na rozprawie w dniu 19 lutego 2024 roku wnioskodawczyni poparła odwołanie. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania decyzji.

(ostateczne stanowiska procesowe stron e-protokół z rozprawy z dnia 19 lutego 2024 roku 00:01:14-00:12:59 płyta CD - k. 61 )

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. K. urodziła się w dniu (...).

(bezsporne)

W dniu 8 października 2020 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę.

(wniosek – k.1-6 akta ZUS (...))

Decyzją ostateczną z dnia 30 czerwca 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 291 ze zm.), przyznał A. K. emeryturę od dnia 5 października 2020 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego w wysokości 1260,14 złotych brutto, do wypłaty 1073,73 złotych. Zakład wskazał, że zwiększył wysokość emerytury wnioskodawczyni w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie rolników o kwotę 53,48 złotych, natomiast emerytura wyliczona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1155,40 złotych, kwotę tę zwaloryzowano do 1260,14 złotych.

(decyzja – k. 117-122 akta ZUS (...))

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 504 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 marca 2022 roku przeliczył A. K. emeryturę od dnia 1 marca 2022 roku, tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Zakład wskazał, że emeryturę zwiększył o kwotę wynikająca z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości emerytury do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem waloryzacji, przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku ubezpieczonej. Zakład ustalił, że wysokość emerytury brutto wynosi 1288,80 złotych, niniejszą kwotę zwiększył o kwotę 53,48 złotych z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie rolników, łącznie 1348,45 złotych, natomiast wysokość świadczenia do wypłaty wyniesie 1227,09 złotych.

(decyzja – k. 127-130 akta ZUS (...))

W dniu 31 maja 2023 roku A. K. złożyła w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalno–rentowego, wnosząc o przyznanie najniższej emerytury z uwagi na posiadanie 20 lat pracy – okresów składkowych i nieskładkowych. Do wniosku załączyła świadectwa pracy, zaświadczenie z PUP, zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarczej oraz informacje o podstawach i składkach ZUS.

(wniosek – k.139-146 akta ZUS (...))

Zaskarżoną decyzją z dnia 29 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 maja 2023 roku na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 504) odmówił A. K. prawa do ponownego przeliczenia emerytury. Wskazując, że wnioskodawczyni nie przedłożyła nowych dokumentów ani nie ujawniono nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, zatem brak jest podstaw do ponownego przeliczenia emerytury.

(decyzja – k. 199-200 akta ZUS (...))

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w szczególności o powołane dokumenty z akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wiarygodność zgromadzonych dokumentów, jak również ich treść nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw do negowania ich autentyczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni jest niezasadne.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442).

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego, a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku.

Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawczyni przedłożyła nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na zmianę stanowiska ZUS w zakresie wysokości renty rodzinnej należnej skarżącej. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione, powinna bowiem prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonej. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.

Szczegółowa analiza twierdzeń skarżącej podnoszonych w rozlicznych pismach składanych do sądu prowadzi zaś do wniosku, że odwołująca nie zgadza się z wyliczeniem wysokości emerytury.

Objaśnienia wymaga - odnosząc się do twierdzeń wnioskodawczyni – iż polski system emerytalny, w najprostszym ujęciu, dzieli się na dwie części.

Według art. 27 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz.1251), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3 oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a (ust. 1). Jest to tzw. „stara” emerytura, a prawo do niej jest uzależnione w pierwszej kolejności od legitymowania się przez ubezpieczonego określonym stażem ubezpieczeniowym. Zasady ustalania wysokości tej emerytury opisane zostały w rozdziale 4 działu II cyt. ustawy, w przepisach od art. 51 do art. 56 (tzw. system „zdefiniowanego świadczenia”). W myśl art. 53 ust. 1 ustawy, emerytura składa się z „części socjalnej” wynoszącej 24% kwoty bazowej oraz „części stażowej”, której wysokość jest uzależniona od osiągniętych okresów składkowych i nieskładkowych i od wysokości opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne w wybranych latach (podstawa wymiaru). Tylko w przypadku tej emerytury możliwe jest uwzględnienie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym – jako okresu uzupełniającego, pozwalającego na zwiększenie okresów składkowych do poziomu pozwalającego na przyznanie emerytury. Powyższe wynika wprost z brzmienia art. 10 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym „przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1.07.1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1.01.1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu”. Skoro bowiem przepis ten odwołuje się wyraźnie do konkretnych okresów, które nakazuje traktować jako składkowe na potrzeby ustalania okresu wymaganego do przyznania świadczenia emerytalnego, to może on znaleźć zastosowanie tylko na gruncie „starej” emerytury, która zakłada właśnie osiągnięcie przez ubezpieczonego stosownego stażu ubezpieczeniowego. Jednocześnie w cyt. powyżej przepisie art. 10 ustawy emerytalnej znajduje się odesłanie do art. 56 tej ustawy, ujętego w rozdziale dotyczącym obliczania emerytury z art. 27 ustawy, co przesądza, iż jego adresatem mogą być co do zasady wyłącznie ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1.01.1949 r. Użyte w powołanych przepisach sformułowanie „prawo do emerytury” odnosi się więc wyłącznie do emerytury „stażowej”, przyznawanej w systemie zdefiniowanego świadczenia, w której bierze się pod uwagę (uzupełniająco) okresy pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze ustalonym zgodnie z art. 56 ustawy emerytalnej, a zatem co do zasady proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w gospodarstwie rolnym (art. 56 ust. 1).

Natomiast osoby urodzone po 31.12.1948 r. (dział II rozdział 1 ustawy emerytalnej) nabywają prawo do emerytury w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego (tzw. „nowy” system emerytalny, emerytura „kapitałowa” – art. 24 ustawy emerytalnej). Jej wysokość jest obliczana na nowych zasadach wynikających z przepisów art. 25-26 ustawy („system zdefiniowanej składki”), a podstawę jej obliczenia stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (które nie mają znaczenia w niniejszej sprawie). Ostatecznie emerytura kapitałowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z zastrzeżeniem ust. 5 i art. 183 ustawy (art. 25 i 26 ustawy emerytalnej).

Powyższe dowodzi, że w przypadku „nowej” emerytury nie ma miejsca uzupełnianie okresów składkowych i nieskładkowych o okresy pracy w gospodarstwie rolnym , albowiem długość stażu pracy i innych okresów branych pod uwagę przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego przechodzi na dalszy plan. Przekonuje o tym dobitnie treść art. 173 i 174 ustawy emerytalnej, opisujących zasady ustalania kapitału początkowego, który stanowi jeden ze składników obliczenia wysokości emerytury z art. 24 ustawy. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 173 ust. 1 i 2, art. 174 ust. 1 i 2).

Katalog okresów branych pod uwagę przy obliczaniu kapitału początkowego został w tym przypadku ograniczony do okresów składkowych z art. 6 ustawy emerytalnej oraz ściśle wskazanych okresów nieskładkowych z art. 7 tej ustawy. Nie ma pośród nich odwołania do art. 10 ustawy emerytalnej, co prowadzi do wniosku, że w przypadku emerytury „kapitałowej” uzupełnianie okresów składkowych i nieskładkowych o okresy ubezpieczenia społecznego rolników, prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia czy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia w określonych latach nie wchodzi w grę.

Powyższe rozważania są wystarczające dla stwierdzenia, iż stanowisko wnioskodawczyni, domagającej się uwzględnienia w jej stażu pracy okresów pracy w gospodarstwie rolnym, nie było słuszne. Odwołująca urodziła się w dniu (...), co definiowało jej przynależność do grupy osób uprawnionych zasadniczo do emerytury „kapitałowej”, uzależnionej od wieku emerytalnego, a nie od osiągniętego stażu ubezpieczeniowego.

Decyzją ostateczną z dnia 30 czerwca 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 291 ze zm.), przyznał A. K. emeryturę od dnia 5 października 2020 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego w wysokości 1260,14 złotych brutto, do wypłaty 1073,73 złotych. Zakład wskazał, że zwiększył wysokość emerytury wnioskodawczyni w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie rolników o kwotę 53,48 złotych, natomiast emerytura wyliczona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1155,40 złotych, kwotę tę zwaloryzowano do 1260,14 złotych.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i była to właśnie emerytura „nowa”, dla której nie miały znaczenia okresy pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym w wymiarze 5 lat, 3 miesięcy i 10 dni.

W myśl art. 87 ust. 1 i 1a ustawy emerytalnej, w przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:

1) mężczyzna - osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

2) kobieta - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

W okresie składkowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uwzględnia się okres, za który ustalono zwiększenie, o którym mowa w art. 26a, a więc zwiększenie za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Z treści art. 87 ust. 1a ww. ustawy wynika więc jednoznacznie, że można przy obliczaniu (podwyższaniu) emerytury kapitałowej uwzględnić jedynie okres, za który ustalono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników wskazane w art. 26a ust. 1 tej ustawy. W sytuacji odwołującej zwiększenie to, wynikające z faktu opłacania składek na rolniczy fundusz ubezpieczeniowy, doliczono przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego – za okres udokumentowanego opłacania ww. składek w wymiarze 5 lat, 3 miesięcy i 10 dni w kwocie 53,48 zł. Samo zaś podwyższenie emerytury kapitałowej do wysokości emerytury najniższej następuje wyłącznie wówczas, gdy ubezpieczony, będący kobietą, wykaże okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze co najmniej 20 lat.

Ubezpieczona udowodniła ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, zatem przysługująca jej emerytura jest wyższa od najniższej emerytury.

Zgodnie z powyższym organ poprawnie wyliczył wysokość emerytury wnioskodawczyni. Wyliczając emeryturę wziął pod uwagę wszystkie udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe, zwiększył wysokość emerytury w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie rolników, nie podwyższył emerytury do najniższej emerytury, ponieważ jej wysokość jest wyższa niż wysokość najniższej emerytury.

Polemika na tym etapie postępowania z prawidłową argumentacją prawną organu rentowego nie mogła zatem przynieść spodziewanego skutku.

W konsekwencji decyzję organu rentowego z dnia 29 czerwca 2023 roku uznać należy za prawidłową, bowiem w chwili jej wydawania nie zachodziły przesłanki z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie. D.J.