Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

do całości wyroku

Decyzją z 3.06.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 12, 14 oraz 57 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2020 r., poz. 53 ze zm.) odmówił E. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 19.05.2020 r. orzekła, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy do 31.0l.2022 r. a daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić. Zakład przyjął, że jako datę powstania tej niezdolności należy uznać datę złożenia wniosku o świadczenie, tj. 25.10.2019 r. Według organu rentowego na podstawie przedłożonej dokumentacji w 10-leciu przypadającym przed datą zgłoszenia wniosku oraz przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 25.10.2009r. do 25.10.2019 r. ubezpieczona udowodniła 1 rok, 8 miesięcy i 20 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 6 miesięcy i 8 dni okresów nieskładkowych, które po ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych przyjęto w wymiarze 6 miesięcy i 27 dni okresów składkowych. Łącznie ubezpieczona udowodniła 2 lata, 3 miesiące i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto ubezpieczenie ustało w dniu 13.11.2013 r., natomiast niezdolność do pracy powstała w dniu 25.10.2019 r., a więc po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. (decyzja k. 35 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła wnioskodawczyni, wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do spornego świadczenia. Ubezpieczona kwestionowała w/w decyzję w zakresie ustalonej daty powstania u niej częściowej niezdolności do pracy. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 7– 7 verte)

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 23.06.2021 r. oddalił odwołanie.

Apelację od w/w wyroku wniosła samodzielnie ubezpieczona podnosząc, że nie wszystkie dokumenty w sprawie zostały doręczone na jej aktualny adres, a na jej poprzedni adres zamieszkania w B.. Wniosła o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 5.05.2022 r. w sprawie III AUa 1323/21 uchylił zaskarżony wyrok z powodu nieważności postępowania ze zniesieniem postępowania od 23.06.2021 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy zobowiązał pełnomocnika z urzędu wnioskodawczyni do złożenia w terminie 14 dni wszystkich wniosków dowodowych w sprawie oraz do podania, na który adres należy kierować korespondencję do wnioskodawczyni, doręczył pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni odpis opinii biegłej K. zobowiązując do złożenia ewentualnych zastrzeżeń w terminie 14 dni, wyznaczył termin rozprawy na dzień 6.10.2022 r. o czym powiadomił strony bez osobistego stawiennictwa, a w tym wnioskodawczynię na adres podany przez nią jako adres dla doręczeń w miejscowości K.. (k. 231 verte)

Wykonując zobowiązanie Sądu pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni złożył w dniu 6.09.2022 r. (k. 239) pismo procesowe, w którym zgłosił zastrzeżenia do opinii biegłej psychiatry H. K. oraz wniósł o przeprowadzenie uzupełniającej opinii tej biegłej celem ustalenia daty powstania niezdolności do pracy ubezpieczonej. (k. 237-238)

Postanowieniem z dnia 14.09.2022 roku Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej psychiatry w celu odniesienia się do zarzutów pełnomocnika wnioskodawczyni (k 240).

Na terminie rozprawy z 6.10.2022 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie, zapoznał się z uzupełniającą opinią biegłego psychiatry H. K., po czym podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry, a nadto wniósł o zasądzenie kosztów pełnomocnictwa z urzędu, oświadczając, że nie zostały pokryte w żadnej części. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc, że nawet gdyby uznać, iż data powstania niezdolności do pracy jest zgodna z twierdzeniem pełnomocnika wnioskodawczyni to i tak w datach między 2013 r. a 2015 r. odwołująca nie miałaby okresów podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 5 lat w ostatnim 10-leciu. (e-prot. z 6.10.2022 r.: 00:00:14, 00:12:13)

Powyższego twierdzenia nie zakwestionował pełnomocnik wnioskodawczyni.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił co następuje

E. S., urodzona (...), legitymuje się wykształceniem średnim, z zawodu jest sprzedawcą - magazynierem. Pracowała jako pracownik socjalny a następnie brygadzistka służby ochrony mienia, rzeźnik, od 22.04.2013 r. nie wykonuje pracy.

( okoliczności bezsporne, a nadto świadectwa pracy w aktach ZUS)

Od 1 maja 1995 r. do 31 marca 1997 r. wnioskodawczyni pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy, a w okresie od lipca 2012 r. do marca 2013 r. świadczenie rehabilitacyjne.

(bezsporne, a nadto decyzja k. 19 akt ZUS)

W dniu 25 października 2019 r. ubezpieczona złożyła do organu rentowego wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

(wniosek k. 1 - 5 akt ZUS)

Wnioskodawczyni została zbadana przez Lekarza Orzecznika ZUS, który rozpoznał u niej organiczne zaburzenia depresyjne, zaburzenia osobowości niedosłuch obustronny aparatowany, przebyty uraz ze złamaniem kości ramiennej i udowej prawej leczonymi operacyjnie i uznał, że jest ona częściowo okresowo niezdolna do pracy do 31.01.2022 r., a daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić. Nie da się ustalić powstania niezdolności do pracy w okresie: 13.11.2013r. do 13.05.2015r.

(opinia i orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS w dokumentacji medycznej k. 57 - 58 verte w aktach ZUS i k.31 akt rentowych )

W dniu 6 maja 2020 r. wnioskodawczyni złożyła sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS.

( sprzeciw k. 28 akt ZUS)

Na skutek przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu Komisja Lekarska ZUS w dniu 19 maja 2020 r. zbadała wnioskodawczynię, rozpoznając u niej organiczne zaburzenia nastroju oraz zaburzenia osobowości niedosłuch obustronny aparatowany, przebyty uraz ze złamaniem kości ramiennej i udowej prawej leczonymi operacyjnie i uznała, że jest ona częściowo okresowo niezdolna do pracy do 31.01.2022 r. a daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić. Długotrwała niezdolność do pracy nie powstała w okresie do 15.05.2015 r.

(wniosek k. 32 akt ZUS, opinia i orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS k. 61 - 62 dokumentacji medycznej w aktach ZUS i k. 34 akt ZUS).

Zaskarżoną decyzją z 3.06.2020 r. pozwany organ rentowy, w oparciu o w/w orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 19.05.2020 r., odmówił E. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy przyjął, że jako datę powstania tej niezdolności należy uznać datę złożenia wniosku o świadczenie, tj. 25.10.2019 r. Według organu rentowego na podstawie przedłożonej dokumentacji w 10-leciu przypadającym przed datą zgłoszenia wniosku oraz przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 25.10.2009 r. do 25.10.2019 r. ubezpieczona udowodniła 1 rok, 8 miesięcy i 20 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 6 miesięcy i 8 dni okresów nieskładkowych, które po ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych przyjęto w wymiarze 6 miesięcy i 27 dni okresów składkowych. Zatem łącznie ubezpieczona udowodniła 2 lata, 3 miesiące i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto ubezpieczenie ustało w dniu 13.11.2013 r., natomiast niezdolność do pracy powstała w dniu 25.10.2019 r., a więc po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia .

(decyzja k. 35 akt ZUS)

W dniu 22 października 2020 r. E. S. została zbadana przez biegłego sądowego lekarza psychiatrę G. P. (1), który rozpoznał u niej organiczne zaburzenia osobowości i nastroju i uznał, że wnioskodawczyni z przyczyn psychiatrycznych jest okresowo, częściowo niezdolna do pracy— przy znacznym stopniu utraty zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji i daty powstania tej niezdolności nie da się ustalić. 59 - letnia wnioskodawczyni z wykształceniem średnim zawodowym, podaje, że pracowała jako pracownik socjalny, choć wykonywała także inne zawody. Leczona psychiatrycznie ambulatoryjnie od lat 90-tych z powodu zaburzeń depresyjno - lękowych, była kilkakrotnie hospitalizowana psychiatrycznie, ostatnio w 2018r. z rozpoznaniem "zaburzeń depresyjno - lękowych". Jest zarejestrowana w PZP w Ł. od 2009 r. z rozpoznaniem zaburzeń osobowości. Od 2015 r. korzystała psychoterapii indywidualnej a od 2017 r. nie przyjmuje leków ze wskazań psychiatrycznych. Badana bez objawów psychotycznych, bez istotnie chorobowo obniżonego nastroju, nie jest upośledzona umysłowo, ani otępiała. Wykazuje organiczne zaburzenia osobowości i nastroju. Z powodu stwierdzonych zaburzeń psychicznych E. S. jest częściowo trwale niezdolna do pracy, daty powstanie tej niezdolności nie można ustalić. Wcześniejsze ustalenia orzecznicze potwierdzone wyrokiem sądowym jednoznacznie wskazują, że niezdolność ta nie powstała w okresie od 13.11.2013 r. do 13.05.2015 r. Brak jest podstaw do kwestionowania orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 09.05.2020r.

(opinia biegłego psychiatry G. P. (1) k. 16 – 18)

W dniu 11 maja 2021 r. ubezpieczona została także zbadana przez biegłą sądową lekarza psychiatrę H. K. (2), która rozpoznała u niej organiczne zaburzenia nastroju i osobowości. Z punktu widzenia psychiatry wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy na stałe. Daty powstania niezdolności do pracy nie da się ustalić.

Z informacji znajdujących się w aktach wynika, że wnioskodawczyni w 1993 r. w wyniku wypadku samochodowego doznała urazu głowy oraz złamania kończyn dolnych. Wtedy była długo nieprzytomna oraz miała uraz głowy. Była leczona psychiatrycznie już w latach dziewięćdziesiątych. Wtedy pobierała świadczenia rentowe w okresie 1.05.1995r. - 31.03.1997r. z przyczyn somatycznych schorzenie narządu ruchu, a potem została uznana za zdolną do pracy. Z akt rentowych wynika, że w 1997 r. była badana przez biegłych psychiatrę i psychologa. Z opinii biegłej psychiatry wynika informacja o niestwierdzeniu u niej psychozy, depresji bądź regresu intelektualnego. Ubezpieczona była leczona w PZP w Ł. od 2009 r. z rozpoznaniem zaburzenia adaptacyjne i osobowości. Stosowano u niej farmakoterapię. Wnioskodawczyni korzystała z psychoterapii indywidualnej. Była leczona w Centrum Nerwic w M. kilkukrotnie, ostatni pobyt w 2018 r. W. kilkukrotnie w 2009 r. i 2010 r. była badana psychologicznie. Oba badania nie wykazały zaburzeń funkcji poznawczych na podłożu zmian organicznych w mózgu.

W związku z pogorszeniem stanu psychicznego oraz stanu somatycznego (nadciśnienie tętnicze, zespół bólowy szyjnego kręgosłupa w przebiegu zmian zwyrodnieniowych) przyznano jej świadczenia rehabilitacyjne przez 8 miesięcy w okresie lipiec 2012 r. – marzec 2013 r. Potem została uznana za zdolną do pracy przez Lekarza Orzecznika ZUS i Komisję Lekarską ZUS. Opiniowana odwołała się do Sądu, który również potwierdził w 2015 r. wcześniejsze ustalenia orzecznicze.

W dniu 4.04.2019 r. ubezpieczona była badana przez biegłą psychiatrę, która stwierdziła u niej zaburzenia depresyjne na podłożu organicznego uszkodzenia oun i uznała, że w obecnym stanie zdrowia nie jest ona zdolna do podjęcia pracy zawodowej. W 2020 r. ubezpieczona ponownie wystąpiła o rentę. Była wtedy badana przez konsultanta psychiatrę ZUS, który uznał ją za osobę częściowo niezdolną do pracy na okres 24 miesięcy. Lekarz Orzecznik ZUS w dniu 28.01.2020 r. i Komisja Lekarska ZUS w dniu 28.01.2020 r. uznali ją za częściowo, okresowo niezdolną do pracy. Natomiast stwierdzono, że nie da się ustalić powstania niezdolności do pracy w okresie 13.11.2013 - 13.05 2015 r.

Występujące obecnie u wnioskodawczyni zaburzenia psychiczne ze względu na stopień ich nasilenia oraz przewlekły charakter powodują częściową niezdolność do pracy na stałe. Daty powstania tej niezdolności nie można jednak dokładnie ustalić. Nie ma podstaw do stwierdzenia, że niezdolność ta powstała w okresie 13.11.2013 - 13.05.2015 r., ponieważ w dniu 24.05.2013 r. nie stwierdzono u wnioskodawczyni we wcześniejszych postępowaniach niezdolności do pracy.

Po analizie dokumentacji medycznej nie stwierdza się głębszych objawów depresyjnych, objawów psychotycznych, otępiennych - natomiast dostępna dokumentacja z wcześniejszego okresu wskazuje na zaburzenia o charakterze nerwicowym o podłożu zaburzeń osobowości. Badania psychologiczne wykonane u wnioskodawczyni w 2009 r. i 2010 r. nie wykazały zaburzeń funkcji poznawczych o podłożu zmian organicznych w mózgu. W badaniu konsultanta ZUS psychologa z 17.04.2013 r. stwierdzono brak jednoznacznych przejawów zaburzeń w zakresie funkcji poznawczych o podłożu zmian organicznych oraz zaburzenia adaptacyjne na podłożu zaburzeń osobowości, a także potwierdził postawę agrawacyjną, nasilenie prezentowanych objawów w zakresie funkcji poznawczych. Z dokumentacji medycznej wynika, że wnioskodawczyni była leczona w PZP, a także, że była hospitalizowana w Centrum (...) od 1.08.2013 r. do 1.09.2013 r., gdzie leczono ją psychiatrycznie i gdzie uczestniczyła w kompleksowej terapii (k. 62) - dokumentacja leczenia z tego okresu wskazuje na poprawę stanu psychicznego w trakcie pobytu w 2013 r. Zaburzenia psychiczne ze względu na nasilenie objawów nie powodowały u wnioskodawczyni niezdolności do pracy z przyczyn psychiatrycznych. W dokumentacji medycznej nie ma informacji z kolejnych dwóch lat po 2013 r. Jest dopiero dokumentacja z pobytów szpitalnych w 2016 r. i w 2018 r. Wynikające z dostępnych w aktach ZUS-owskich informacje o pogorszeniu stanu somatycznego (nadciśnienie tętnicze) - mogło skutkować pogorszeniem stanu psychicznego powódki w późniejszym okresie.

Z punktu widzenia psychiatrii ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy, na stałe.

(podstawowa pisemna opinia biegłej psychiatry H. K. (2) k. 118 -121, uzupełniająca pisemna opinia biegłej psychiatry H. K. (2) k. 245 )

W 10-leciu przypadającym przed datą zgłoszenia wniosku (25.10.2019 r.) oraz przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 25.10.2009 r. do 25.10.2019 r. ubezpieczona udowodniła łącznie 2 lata, 3 miesiące i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Łączny udowodniony okres ubezpieczenia wynosi 22 lata, 10 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia - albowiem niezdolność powstała w 2019 r. a ubezpieczenie ustało w dniu 13.11.2013 r.

(karta przebiegu zatrudnienia k. 26- 26 verte)

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, Sąd ustalił powyższe okoliczności faktyczne na podstawie całokształtu zebranego materiału dowodowego - w szczególności na podstawie załączonych do akt sprawy akt rentowych ubezpieczonej, jej dokumentacji medycznej oraz wydanych w sprawie opinii biegłych psychiatrów: G. P. (1) i H. K. (2), których specjalizacja lekarska odpowiada rodzajowi schorzeń występujących u wnioskodawczyni. Biegli psychiatrzy zapoznali się z przedłożoną dokumentacją medyczną z przebiegu chorób oraz leczenia i na podstawie tej dokumentacji oraz badania bezpośredniego skarżącej wydali złożone przez siebie opinie.

Sąd Okręgowy uznał, że opinie w/w biegłych stanowią pełnowartościowe źródło dowodowe, albowiem zostały wydane zgodnie z zakreśloną tezą dowodową, a nadto są one jasne, wnikliwe, spójne, logiczne i obiektywne. Biegli w sposób przejrzysty i wyczerpujący opisali stan zdrowia E. S. i jednogłośnie orzekli, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy, jednocześnie uznając, że daty powstania tej niezdolności do pracy nie da się ustalić. Z opinii biegłych wynika przy tym, że z całą pewnością nie powstała ona w okresie 13.11.2013 r. - 13.05.2015 r. Opinie tych biegłych są zgodne z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS.

Podkreślić należy, że wymienieni biegli posiadają wystarczającą wiedzę psychiatryczną popartą nie tylko gruntownym przygotowaniem medycznym w tej dziedzinie, ale także długoletnią praktyką lekarską, wobec czego byli oni w stanie ustalić na podstawie dostępnej dokumentacji leczenia powódki, a także osobistego badanie wnioskodawczyni, wszystkie potrzebne dane do sporządzenia opinii, dokonać ich właściwej, obiektywnej analizy, jak też wyprowadzić poprawne wnioski, pozostające w zgodzie z zasadami sztuki lekarskiej oraz wiedzą z zakresu psychiatrii, w której są specjalistami, a także z zasadami zwykłego doświadczenia życiowego przeciętnego człowieka.

Taką ocenę kwalifikacji i umiejętności biegłych G. P. i H. K. wspiera treść złożonych przez nich opinii. Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na dokładne ujęcie omawianych przez biegłych zagadnień stanowiących przedmiot ich opinii. Biegli ci w złożonych opiniach przedstawili swoje wywody w logiczny, racjonalnie uargumentowany sposób, przy czym lektura tych opinii wykazała, że biegli starali się w nich unikać formułowania arbitralnych, apriorycznych tez, dochodząc do przedstawianych przez siebie wniosków w sposób stopniowy.

Podkreślić należy, że zgodnie z wytycznymi Sądu Apelacyjnego, w trakcie ponownego rozpoznawania n/n sprawy sąd zarządził, by opinia biegłej H. K. z 11.05.2021 r. została doręczona pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni, który złożył zastrzeżenia do tej opinii w zakreślonym terminie, co skutkowało dopuszczeniem pisemnej uzupełniającej opinii tej biegłej, w której biegła, odnosząc się do zastrzeżeń pełnomocnika wnioskodawczyni, przedstawiła pełną krytyczną ocenę psychiatryczną opartą na wszystkich dostępnych danych wynikających z zaoferowanej dokumentacji medycznej ubezpieczonej. Biegła przeanalizowała całą dokumentację medyczną pod kątem możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy z przyczyn psychiatrycznych, poddając ją wnikliwej krytycznej analizie specjalistycznej zgodnie z posiadaną specjalizacją. Zaznaczyć należy, że w pisemnej opinii uzupełniającej biegła H. K. jednoznacznie wyjaśniła, że dokumentacja medyczna z wcześniejszego okresu wskazuje na zaburzenia o charakterze nerwicowym o podłożu zaburzeń osobowości, a także, że badania psychologiczne wykonane w 2009 r. i 2010 r. nie wykazały zaburzeń funkcji poznawczych o podłożu zmian organicznych w mózgu. Co zaś się tyczy badania konsultanta ZUS psychologa z 17.04.2013 r. to biegła wskazała, że w badaniu tym stwierdzono brak jednoznacznych przejawów zaburzeń w zakresie funkcji poznawczych o podłożu zmian organicznych oraz zaburzenia adaptacyjne na podłożu zaburzeń osobowości, a także, że w badaniu tym potwierdzono postawę agrawacyjną, nasilenie prezentowanych objawów w zakresie funkcji poznawczych. Z przeprowadzonej przez biegłą H. K. analizy psychiatrycznej dokumentacji z leczenia w PZP oraz leczenia szpitalnego w Centrum (...), wynika poprawa stanu psychicznego wnioskodawczyni w trakcie pobytu w 2013 r. Na podstawie tej dokumentacji biegła H. K. ustaliła, że zaburzenia psychiczne ze względu na nasilenie objawów nie powodowały u wnioskodawczyni niezdolności do pracy z przyczyn psychiatrycznych. Ponadto analiza psychiatryczna wykonana przez biegłą H. K. wykazała, że w dostępnej dokumentacji medycznej z leczenia wnioskodawczyni nie ma informacji z kolejnych dwóch lat po 2013 r. - natomiast dalsza dokumentacja z pobytów szpitalnych jest dopiero z 2016 r. i z 2018 r. Biegła H. K. stwierdziła także, że wynikające z dostępnych w aktach ZUS-owskich informacji dotyczących pogorszenia stanu somatycznego (nadciśnienie tętnicze) mogło skutkować pogorszeniem stanu psychicznego wnioskodawczyni, ale w późniejszym okresie. W efekcie biegła H. K. stwierdziła w swojej uzupełniającej opinii, że wyniki przeprowadzonej przez nią całościowej analizy dokumentacji medycznej nie dają podstawę do zmiany dotychczasowych wniosków orzeczniczych zaprezentowanych w jej podstawowej pisemnej opinii z 11.05.2021 r.

Po zapoznaniu się z treścią uzupełniającej opinii H. K. przez pełnomocnika odwołującej na rozprawie z 6.10.2022 r. - nie zgłosił on żadnych merytorycznych zarzutów, które mogłyby podważyć wartość dowodową opinii H. K. i zawartych w niej wniosków końcowych.

Natomiast zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawczyni wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego lekarza psychiatry nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż w ocenie Sądu wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności wymagające wiadomości specjalnych zostały już w sposób wyczerpujący wyjaśnione w dotychczas złożonych przez biegłych psychiatrów opiniach, które nie wymagają dalszego uzupełnienia, ani też nie istnieje potrzeba dopuszczenia opinii innych biegłych tej specjalizacji.

Zaznaczyć należy, że Sąd nie może dopuszczać kolejnych opinii do czasu, aż strona uzyska satysfakcjonujące ją wnioski z opinii płynące. Jak słusznie wskazuje się w judykaturze, opowiedzenie się za odmiennym stanowiskiem oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, by upewnić się, czy niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona kwestionująca (tak m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28.02.2013 r., III AUa 1180/12, LEX 1294835; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22.02.2013 r., I ACa 76/12, LEX 1312019).

Dla sprawy istotne jest to, że biegli wydali niewadliwe i merytorycznie prawidłowo uzasadnione opinie odpowiadając na pytania Sądu w sposób, który umożliwił rozstrzygnięcie sprawy. Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych. Dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii biegłych może być uzasadnione jedynie „w razie potrzeby”, która nie może być wynikiem wyłącznie niezadowolenia strony z niekorzystnej dla niej opinii już przeprowadzonej. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony. Wystarczy bowiem, że opinia jest przekonująca dla sądu. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony czy jej przeświadczenia, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy dowodowej. Nie sposób też przyjmować założenia, zgodnie z którym sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyroki Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2019 r. III UK 94/18; z 14 marca 2007 r., I CSK 465/06, z 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10 i z 20 marca 2014 r., II CSK 296/13 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 listopada 2019 r., III AUa 271/19, Lex 2956821 i z 1 czerwca 2020 r. I ACa 1068/16, Lex 3109806 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo).

Sąd Okręgowy uznał, że sporządzone przez powołanych w sprawie biegłych psychiatrów G. P. i H. K. opinie stanowią pełnowartościowy środek dowodowy i są wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe - Sąd pominął wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry na podstawie art. 235 [2] §1 pkt 5 k.p.c. uznając, że dalsze prowadzenie postępowania dowodowego w postulowanym przez stronę powodową kierunku zmierzałoby jedynie do zbędnego wydłużenia postępowania w n/n sprawie, tym bardziej, że - jak słusznie podniósł pozwany – nawet, gdyby hipotetycznie uznać, że zgodnie z sugestią pełnomocnika powódki niezdolność do pracy wnioskodawczyni powstała w datach między 2013 r. a 2015 r., to i tak odwołująca nie miałaby okresów podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 5 lat w ostatnim 10-leciu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, w świetle zebranego materiału dowodowego i przeprowadzonej wyżej oceny dowodów, Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawczyni jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Wstępnie przypomnieć należy, że Sąd pierwszej instancji, któremu została zwrócona sprawa do ponownego rozpoznania, związany jest „oceną prawną” oraz „wskazaniami co do dalszego postępowania”, zgodnie z art. 386 §6 k.p.c. Wyrażona w tym przepisie zasada podporządkowania i związania Sądu niższej instancji jest jedną z naczelnych, ustrojowych zasad procesu cywilnego, zapobiegającą powtarzaniu popełnionych błędów oraz gwarantującą pewność i trwałość raz zajętego w sprawie stanowiska Sądu wyższej instancji, co umożliwia stronom podjęcie właściwej obrony ich interesów procesowych i materialnoprawnych” (tak np. SN w wyroku z 25.03.2004 r., III CK 335/02, Lex nr 585801).

Będąc związanym stanowiskiem Sądu Odwoławczego co do stwierdzonych w ramach kontroli instancyjnej uchybień o charakterze proceduralnym popełnionych przez Sąd I instancji - Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając n/n sprawę wykonał zalecenia Sądu Apelacyjnego i w tym celu zobowiązał pełnomocnika z urzędu wnioskodawczyni do złożenia w terminie 14 dni wszystkich wniosków dowodowych w sprawie oraz do podania, na który adres należy kierować korespondencję do wnioskodawczyni, doręczył pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni odpis opinii biegłej H. K. z 11.05.2021 r. zobowiązując do złożenia ewentualnych zastrzeżeń w terminie 14 dni, wyznaczył termin rozprawy na dzień 6.10.2022 r. o czym powiadomił strony bez osobistego stawiennictwa, a w tym wnioskodawczynię na podany przez nią nowy adres dla doręczeń w miejscowości K., a ponadto uwzględniając zgłoszone zastrzeżenia do w/w opinii H. K. w piśmie procesowym pełnomocnika wnioskodawczyni z 6.09.2022 r. dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej H. K., z której treścią pełnomocnik wnioskodawczyni zapoznał się na rozprawie z 6.10.2022 r., w trakcie której zajął następnie względem tej opinii merytoryczne stanowisko i podtrzymał wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry. Po przedstawieniu przez obu pełnomocników stron ich stanowiska w sprawie, Sąd Okręgowy, mając na uwadze treść w/w opinii uzupełniającej biegłej H. K., uznał, że postępowanie dowodowe w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia spornych okoliczności zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący i nie wymaga dalszego uzupełnienia, ani ponawiania poprzez dopuszczenie dowodu z opinii kolejnych biegłych, a tym samym, że sprawa dojrzała do rozstrzygnięcia merytorycznego. W efekcie Sąd, wysłuchawszy końcowych stanowisk obu stron, zamknął rozprawę, jednocześnie odraczając publikację orzeczenia.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania sprawy wskazać trzeba, że stosownie do art. 57 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 504 ze zm.), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełni łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy całkowicie lub częściowo, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w pkt 3 art.57 w/w ustawy, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Z art. 57 ust. 2 w/w ustawy, wynika, że przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 cyt. ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Stosownie do treści obowiązującego od 23.09.2011 r. art. 58 ust. 4, dodanego ustawą z 28.07.2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2011 nr 187 poz. 1112), przepisu ust. 2 art. 58 ustawy emerytalnej nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 5 ust. 1. ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1)składkowe, o których mowa w art. 6;

2)nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

W myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego na wnioskodawczyni spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie.

W przedmiotowej sprawie E. S. została uznana za osobę częściowo niezdolną do pracy, jednakże daty powstania tej niezdolności do pracy nie da się ustalić, co wynika z opinii biegłych sądowych lekarzy psychiatrów: G. P. (1) oraz H. K. (2), których to opinii wnioskodawczyni, będąc reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika, skutecznie nie zakwestionowała.

W sądowym badaniu psychiatrycznym stwierdzono, że występujące obecnie u wnioskodawczyni zaburzenia psychiczne ze względu na stopień ich nasilenia oraz przewlekły charakter powodują częściową niezdolność do pracy na stałe. Daty powstania tej niezdolności nie można jednak dokładnie ustalić. W tym miejscu wskazać należy, że ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy dopuścił uzupełniającą pisemną opinię biegłej psychiatry H. K., która wobec zgłoszonych przez pełnomocnika wnioskodawczyni zastrzeżeń do jej podstawowej opinii z 11.05.2021 r., starannie odniosła się do całej dostępnej dokumentacji leczenia wnioskodawczyni, przekonująco wyjaśniając, że wyniki jej analizy wszystkich danych zawartych w dokumentach medycznych oraz w badaniach psychologicznych ubezpieczonej, nie dają podstawy do zmiany wniosków końcowych podstawowej opinii tej biegłej z 11.05.2021 r. co do braku możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy u skarżącej z przyczyn psychiatrycznych. Zgodnie z opiniami biegłej H. K. dostępna dokumentacja medyczna nie daje zatem podstaw do stwierdzenia, że niezdolność ta powstała w okresie 13.11.2013 r. - 13.05.2015 r., ponieważ w dniu 24.05.2013 r. nie stwierdzono u wnioskodawczyni we wcześniejszych postępowaniach niezdolności do pracy. Z opinii tej biegłej wynika również, że nie ma po 2013 r. z kolejnych dwóch lat dokumentacji medycznej z informacjami na temat stanu psychicznego wnioskodawczyni, a następna dokumentacja z leczenia psychiatrycznego pochodzi dopiero z 2016 r. i z 2018 r. Po analizie dokumentacji medycznej nie stwierdzono u wnioskodawczyni głębszych objawów depresyjnych, objawów psychotycznych, otępiennych natomiast w obrazie klinicznym widoczne jest organiczne zaburzenia nastroju i osobowości. Opinie biegłej H. K. korelują z opinią biegłego G. P.. W związku z powyższym, z punktu widzenia psychiatrii należy zgodnie z opiniami biegłych psychiatrów przyjąć, że odwołująca jest co prawda częściowo niezdolna do pracy na stałe, lecz nie można ustalić daty początkowej powstania tej niezdolności.

W przedmiotowej sprawie ustalono także, że w 10-leciu przypadającym przed datą zgłoszenia wniosku (25.10.2019 r.) oraz przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 25.10.2009 r. do 25.10.2019 r. ubezpieczona udowodniła łącznie 2 lata, 3 miesiące i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ubezpieczona nie wykazała zatem, że legitymuje się w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy wymaganym 5 - letnim stażem pracy.

Ponadto niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia – albowiem niezdolność powstała w 2019 r. a ubezpieczenie ustało w dniu 13.11.2013 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawczyni, uznając, iż zaskarżona decyzja z 3.06.2020 r. jest prawidłowa.

Sąd Okręgowy przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa z kasy Sądu Apelacyjnego w Łodzi na rzecz radcy prawnego B. B. kwotę 258,30 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wnioskodawczyni za obie instancje na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c., których wysokość ustalił zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 68) w następujący sposób: w pierwszej instancji w kwocie 90 zł zgodnie z § 15 ust. 2 w/w rozporządzenia, którą podwyższono o stawkę podatku VAT zgodnie z §4 ust. 3 tego rozporządzenia, a w drugiej instancji w kwocie 120 zł zgodnie z §16 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia, którą także podwyższono o stawkę podatku VAT zgodnie z §4 ust. 3 tego rozporządzenia.

A.P.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. wnioskodawczyni