Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.04.2024 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. zobowiązał J. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 6 240 zł w terminie miesiąca od dnia otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu. Wysokość odsetek ustawowych na dzień wydania decyzji wynosi 2096, 39 zł. Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie od 5.10.2023 wynosi 11,25 % w stosunku rocznym.

W uzasadnieniu wskazanego rozstrzygnięcia wskazano, że z uwagi na fakt złożenia wniosku przez świadczenie postojowe przez osobę nieuprawnioną J. P. nie przysługiwało prawo do świadczenia postojowego wypłaconego na podstawie wniosku z dnia 28.04.2020 r. oraz wniosków z dnia 15.09. 2020 r.

/decyzja k. 77-78 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji wniosła J. P. profesjonalnie zastępowana przez adwokata.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

1. naruszenie art. 15zsa ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2023.1327 - t.j. z dnia 2023.07.12, dalej: ustawa) w zw. z art. 15 zs ust. 7 ww. ustawy oraz art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: kpa) w zw. z art. 105 § 1 kpa poprzez niezastosowanie ww. przepisów w sytuacji kiedy dwie transze świadczeń pieniężnych (druga i trzecia transza) zostały wypłacone Odwołującej się odpowiednio: w dniu 17 września 2020 r. oraz w dniu 5 października 2020 r., a więc już po wejściu w życie w dniu 24 lipca 2020 r. art. 15zsa ust. 1 ustawy, który to przepis stanowił podstawę do złożenia wniosku na formularzu (...)CZ a Organ rentowy wypłacając dwie transze świadczenia postojowego nie wezwał Odwołującej się do uzupełnienia braków formalnych wniosku poprzez złożenie go na formularzu (...) w odniesieniu do całej wnioskowanej kwoty świadczenia postojowego (w tym transzy wypłaconej w dniu 29 maja 2020 r.) pomimo, że z treści wniosku jednoznacznie wynikało, że J. P. złożyła wniosek do ZUS o przyznanie jej świadczenia postojowego jako zleceniobiorca a nie jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą.

2. naruszenie art. 15zs ust. 2 ustawy poprzez błędne zastosowanie ww. przepisu w sytuacji kiedy dwie transze świadczeń pieniężnych (druga i trzecia transza) zostały wypłacone Odwołującej się odpowiednio: w dniu 17 września 2020 r. oraz w dniu 5 października 2020 r., a więc już po wejściu w życie w dniu 24 lipca 2020 r. art. 15zsa ust. 1 ustawy, który to przepis stanowił podstawę do złożenia wniosku na formularzu (...)CZ a Organ rentowy wypłacając dwie transze świadczenia postojowego nie wezwał Odwołującej się do uzupełnienia braków formalnych wniosku poprzez złożenie go na formularzu (...) w odniesieniu do całej wnioskowanej kwoty świadczenia postojowego (w tym transzy wypłaconej w dniu 29 maja 2020 r.) pomimo, że z treści wniosku jednoznacznie wynikało, że J. P. złożyła wniosek do ZUS o przyznanie jej świadczenia postojowego jako zleceniobiorca a nie jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą.

3. art. 10 kpa w zw. z art. 40 § 2 zd. 1 kpa poprzez niedoręczenie pisma ZUS z dnia 11 marca 2024 r. pełnomocnikowi Odwołującej się w sytuacji kiedy pełnomocnik udzielił wyjaśnień w trybie art. 10 kpa w dniu 7 marca 2024 r., co oznacza, że organ rentowy zakończył postępowanie dowodowe po czterech dniach, licząc od daty upływu terminu do złożenia wyjaśnień i tym samym biorąc pod uwagę upływ czasu związany z doręczaniem pism za pośrednictwem operatora pocztowego, organ rentowy nie oczekiwał na udzielenie wyjaśnień i nie załączył ich w poczet zgromadzonego materiału dowodowego skoro już w dniu 11 marca 2024 r. poinformował Odwołującą się o zakończeniu postępowania dowodowego, podczas gdy pismo pełnomocnika Odwołującej się wpłynęło do ZUS w dniu 12 marca 2024 r., co skutkowało przedwczesnym wydaniem skarżonej decyzji z dnia 12 kwietnia 2024 r.

Z uwagi na powyższe odwołująca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania z ostrożności procesowej o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania w obu przypadkach o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej się kosztów postępowania sądowego w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

/ odwołanie k. 3-11/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

/ odpowiedź na odwołanie k. 15-17/

Na rozprawie w dniu 8.10.2024 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie. Wniósł o rozłożenie należności na raty. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

/końcowe stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:27:26 - 00:32:09/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. P. w okresie od dnia 1.12.2019 do 25.03.2020 r. świadczyła pracę w oparciu o umowę zlecenia na rzecz (...).P. Z.O.O. Umowa zlecenia została przez nią podpisana w dwóch egzemplarzach i odesłana zleceniodawcy - wnioskodawczyni nie otrzymała ostatecznej wersji umowy. Umowa zlecenia została wypowiedziana w dniu 25.03.2020 r.

/ Umowa zlecenia z zakresem obowiązków k. 4-5, 25-34 akt ZUS oraz k. 63-69, aneks do umowy zlecenia k. 37-41, wypowiedzenie umowy zlecenia k. 35 akt ZUS i k. 88, potwierdzenie przelewów wynagrodzenia k. 46-49 oraz k. 82-85, szczegółowa lista płac 70-81, skan legitymacji studenckiej k. 86-87, zeznania świadka S. I. protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:06:45-00:14:01, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:15:01-00:27:26 /

Wnioskodawczyni w dniu 28.04.2020 r. złożyła wniosek o wypłatę świadczenia postojowego na formularzu (...) (zastrzeżonym dla przedsiębiorcy) oraz kolejne dwa wnioski w tym przedmiocie za kolejne okresy na formularzu (...) (wypełnia osoba wykonująca umowę cywilnoprawną) w dniu 15.09.2020 r.

/ bezsporne wnioski k 1-8, 9-12, 13-16 akt ZUS/

W okresie gdy składała pierwszorazowy wniosek uprawnionym do jego złożenia w świetle obowiązującego wówczas art. 15 zs ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych był wyłącznie zleceniobiorca lub zamawiający wykonanie umowy cywilnoprawnej. Jeśli zleceniodawca odmówił złożenia za zleceniobiorcę wniosku, to wniosek o świadczenie postojowe (wniosek (...)) zleceniobiorcy mogli złożyć samodzielnie – bez pośrednictwa zleceniodawcy od 24.07.2020 tj. od chwili wejścia wżycie art. 15 zsa ust.1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...) 19 dodanego ustawą z dnia 19.06.2020 (Dz. U. 2020 poz. 1086) ustawy o dopłatach oprocentowania kredytów bankowych udzielnych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami (...)19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzeniu układu w związku z wystąpieniem (...) 19/

/ bezsporne/

Wnioskodawczyni złożyła wszystkie wnioski po konsultacji przez infolinię z pracownikiem ZUS. Kolejne wnioski także po ściągnięciu instrukcji ich wypełnienia ze strony ZUS w dniu 31.07.2020 r. Pierwszy wniosek złożyła do skrzynki odbiorczej/urny - wówczas do 4.05.2020 r. sale obsługi klienta z uwagi na stan pandemii były nieczynne, dwa pozostałe zostały wysłane drogą elektroniczną.

/ bezsporne, wydruk ze strony ZUS o otwarciu sal obsługi klienta 4.05.2020 k. 19, zrzuty ekranu komputera wnioskodawczyni k.41-43, zeznania świadka S. I. protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:06:45-00:14:01, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:15:01-00:27:26/

Wnioskodawczyni nie była wzywana do uzupełnienia braków wniosku.

/zeznania świadka S. I. protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:06:45-00:14:01 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:15:01-00:27:26/

Wnioskodawczyni nie zgłaszała się do zleceniodawcy aby złożył za nią wniosek. Nie uzyskała od zleceniodawcy informacji, kto i w jakiej formie może ten wniosek składać. Wniosek skradła jako zleceniobiorca.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 28.10.2024 r. 00:15:01-00:27:26/

Organ rentowy wypłacił wnioskodawczyni świadczenie postojowe w dniach 29.05.2020 i 17.09.2020 oraz w dniu 5.10.2020 w kwotach po 2.080 zł czyli łącznie w kwocie 6240 zł

/ bezsporne/

Pomoc udzielana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach Tarczy antykryzysowej była realizowana bez zbędnej zwłoki - weryfikacja warunków wskazanych we wniosku o wypłatę świadczenia z założenia przyjętego przez ustawodawcę odbywała się po rozpatrzeniu wniosku.

/ bezsporne/

W dniu 6.03.2024 r. M. G. w imieniu zleceniodawcy wnioskodawczyni złożyła oświadczenie, w którym wskazała, iż J. P. wykonywała umowę zlecenia zawartą w dniu 1.12.2019 z (...).P. Z.O.O. J. P. złożyła wniosek do ZUS o przyznanie jej świadczenia postojowego jako zleceniobiorca a nie przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą. Wniosek o świadczenie postojowe powinien zostać złożony przez Zleceniobiorcę na formularzu dla umów zaleczenia (...)CZ a został omyłkowo założony na formularzu (...) .

Zleceniodawca nie wnosił w imieniu Zleceniobiorcy wniosku o świadczenie postojowe ponieważ każdy ze Zleceniobiorców miał inna sytuację dotyczącą spadku obrotów, dlatego tez Zleceniobiorcy składali wnioski o świadczenie postojowe we własnym imieniu do czego byli upoważnieni, tyle ze tego rodzaju wnioski powinny być składne na formularzu (...)CZ a nie jak omyłkowo uczyniła to J. P. na formularzu (...).

/ oświadczenie M. G. k. 61 akt ZUS oraz k. 13 /

W tym stanie rzeczy wydano zaskarżoną decyzję.

/ bezsporne/

Wnioskodawczyni od 13.04.2021 r. jest osoba bezrobotną bez prawa do zasiłku.

/zaświadczenie z 22.10.2024 r./

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, natomiast na podstawie zeznań świadka S. I. i wnioskodawczyni uznając je za wiarygodne. W ocenie Sądu ustalone fakty, które legły u podstaw wydania zaskarżonej decyzji, nie budzą wątpliwości. Podkreślić również należy, że skarżąca nie kwestionowała, iż w okresie kiedy składała pierwszy wniosek o świadczenie postojowe w świetle obowiązujących wówczas przepisów możliwość złożenia takiego wniosku miał tylko zleceniodawca -zamawiający.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie wyłącznie w zakresie żądania zwrotu odsetek.

Na wstępie podnieść należy, iż podniesione w odwołaniu zarzuty nieprawidłowości w zakresie prowadzenia postępowania administracyjnego dotyczące niedoręczenia pisma ZUS ustanowionemu w toku postępowania wyjaśniającego pełnomocnikowi wnioskodawczyni nie mogą przynieść spodziewanych skutków instancyjnych. Pełnomocnik wnioskodawczyni podnosi, że pismo z dnia 11.03.2024 nie zostało mu doręczone niemniej jednak nie należy pomijać, iż na dzień 11.03.2024 r. ZUS nie miał świadomości ustanowienia pełnomocnika przez wnioskodawczynię. Pismo zostało nadane w tym samym dniu i awizowane u wnioskodawczyni 12.03.2024. Dopiero w dniu 12.03. 2024 r. do organu wpłynęło pismo pełnomocnika wnioskodawczyni. Ponadto co wynika już z utrwalonego orzecznictwa postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postepowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania./ postanowienie SN z 26.01.2023 sygn II UZ 68/22, Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 stycznia 2024 r., II UZ 72/23/

Co do meritum zgodnie z art. 15 zq ust. 1 pkt 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 340) osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną" - przysługuje świadczenie postojowe.

W ustępie 2 art. 15 zq w/w ustawy postanowiono, że świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści ustępu 3 art. 15 zq w/w ustawy, świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Zgodnie z ustępem 5 w/w artykułu, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Z kolei w przepisie art. 15 zs ust 1 cyt. ustawy postanowiono, że ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej "osobą uprawnioną", składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z ustępem 2 w/w artykułu, w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego.

Stosownie do treści ustępu 3 art. 15 zs w/w ustawy, wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osoby uprawnionej:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie nadano tego numeru, serię i numer dowodu osobistego albo paszportu - w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 2,

c) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru, numery PESEL i REGON w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 1,

d) adres do korespondencji w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 2,

e) nazwę skróconą płatnika składek w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 1;

2) wskazanie rachunku płatniczego osoby uprawnionej prowadzonego w kraju lub wydanego w kraju instrumentu płatniczego;

3) dane odpowiednio zleceniodawcy albo zamawiającego za pośrednictwem którego składany jest wniosek:

a) imię i nazwisko, nazwę skróconą,

b) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru - numery PESEL i REGON,

c) adres do korespondencji;

4) oświadczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą potwierdzające:

a) ( uchylona),

b) przestój w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

c) uzyskanie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe przychodu o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, jeżeli nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej;

4a) oświadczenie o rodzaju przeważającej działalności, o której mowa w art. 15zq ust. 7, oraz o wykonywaniu tej działalności w 2019 r. przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy;

5) inne informacje niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia postojowego;

6) podpis wnioskodawcy.

Zgodnie z ust. 4 w/w artykułu, odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku, o którym mowa w ust. 1:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

W ustępie 5 art. 15 zs cyt. ustawy postanowiono, że oświadczenia, o których mowa w ust. 3 pkt 4 i 4a oraz ust. 4, osoba uprawniona, zleceniodawca lub zamawiający składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. W oświadczeniu jest zawarta klauzula następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zgodnie z ustępem 6 w/w artykułu, wniosek, o którym mowa w ust. 1, może być złożony wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w systemie teleinformatycznym.

W ustępie 7 art. 15 zs w/w ustawy postanowiono, iż wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.

Badając odwołanie od zaskarżonej decyzji Sąd Okręgowy zważył, że celem wprowadzenia przepisu art. 15 zs ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) jest umożliwienie uzyskania pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą). Przypomnieć należy, że wprowadzenie przepisów ustawy z 2.03.2020 r. było skorelowane z działaniami R. Rzeczypospolitej Polskiej, polegającymi na zamykaniu kolejnych branż gospodarki najpierw z powodu zagrożenia epidemiologicznego, które zostało wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. poz. 433), a później z powodu stanu epidemii, który został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491). Przepis ten ma niejako "ratować" osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony ma chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2.09.2020 r., IV U 1195/20).

Ponadto – z uwagi na realia badanej sprawy - Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z przepisem art. 15 zsa ust. 1 w/w ustawy (który wszedł w życie 24 lipca 2020 r.), w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek o świadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W ustępie 2 art. 15 zsa w/w ustawy postanowiono, że wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie nadano tego numeru, serię i numer dowodu osobistego albo paszportu,

c) adres do korespondencji osoby uprawnionej;

2) wskazanie rachunku płatniczego osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1, prowadzonego w kraju lub wydanego w kraju instrumentu płatniczego;

3) oświadczenie osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1, potwierdzające:

a) odmowę złożenia wniosku o świadczenie postojowe przez zleceniodawcę, w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

d) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

e) niepodleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

4) dane zleceniodawcy:

a) imię i nazwisko, nazwę skróconą,

b) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru - numery PESEL i REGON,

c) adres do korespondencji;

5) kopię umów cywilnoprawnych.

Z kolei w ust. 3 art. 15 zsa cyt. ustawy postanowiono, że oświadczenie, o których mowa w ust. 2 pkt 3, osoba uprawniona składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. W oświadczeniu jest zawarta klauzula następującej treści: ,,Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.''. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zgodnie zaś z ust. 4 art. 15 zsa w/w ustawy, do wniosku, o którym mowa w ust. 1, stosuje art. 15zs ust. 6 i 7.

Sąd Okręgowy zważył także, że na mocy ustawy z 31.03.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568 ze zm.) do w/w ustawy z 2 marca 2020 r. został dodany z dniem 31.03.2020 r. artykuł 15zx.

Zgodnie z treścią art. 15zx ust. 1 w/w ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Z kolei w ustępie 2 tego artykułu postanowiono, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Zgodnie zaś z dyspozycją ust. 3 art. 15 zx ustawy, odsetki, o których mowa w ust. 1, są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle całokształtu zgromadzonych w sprawie dowodów i odtworzonych na ich podstawie faktów - brak podstaw do uznania iż na dzień złożenia pierwszego wniosku o świadczenie postojowe można uznać iż wnioskodawczyni była uprawniona do wypłaty świadczenia.

Z treści art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych wynika, że w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek powinien być składany za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego, co oznacza że przepis ten jest szczególny w stosunku do ust. 1 nakazującego składać wnioski bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji powyższego trzeba przyjąć, że skoro istniał w przypadku odwołującej obowiązek złożenia wniosku płatnikowi, to jego złożenie płatnikowi – jest złożeniem wniosku w rozumieniu ustawy i powinno skutkować oceną materialną prawną tego wniosku wg daty, w jakiej złożono go temuż płatnikowi. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 grudnia 2021 r., III AUa 1079/21/. Brak złożenia wniosku w tej formie nie jest więc złożeniem wniosku w rozumieniu ustawy.

Podnieść należy co nie jest w procesie kwestionowane, iż w tej dacie tj 28.04.2020 r. uprawnionym do złożenia takiego wniosku w świetle obowiązującego wówczas art. 15 zs ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych był wyłącznie zleceniobiorca lub zamawiający wykonanie umowy cywilnoprawnej nie zaś zleceniobiorca którym była wnioskodawczyni. Na gruncie rozpoznawanej sprawy z wnioskiem takim (...).P. Z.O.O. zleceniodawca wnioskodawczyni wskazując na przestój w prowadzeniu działalności niewątpliwie nie występował. Wniosku takiego do płatnika nie składała też wnioskodawczyni.

Nie można też dojść do przekonania, że wnioskodawczyni z racji utraty zlecenia wskutek pandemii posiadała samodzielną możliwość złożenia wniosku w tym przedmiocie.

Po pierwsze, wskazać należy iż możliwość taka powstała dopiero od 24.07.2020 tj. od chwili wejścia wżycie art. 15 zsa ust.1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...) 19 dodanego ustawą z dnia 19.06.2020 (Dz. U. 2020 poz. 1086) ustawy o dopłatach oprocentowania kredytów bankowych udzielnych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami (...)19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzeniu układu w związku z wystąpieniem (...) 19 a więc obiektywnie nie istniała w chwili złożenia wniosku przez wnioskodawczynię 28.04.2020 r..

Po drugie, powyższego nie można traktować jako oczywisty błąd, który mógłby zostać usunięty poprzez uzupełnienie braków formalnych wniosku. Podkreślenia wymaga, iż samodzielne złożenie wniosku przez zleceniobiorcę było tylko i wyłącznie możliwe w sytuacji gdy zleceniodawca odmówiłby jego złożenia. Tymczasem wnioskodawczyni do płatnika o wystąpienie z takim wnioskiem się nie zwracała i ten nie odmówił jej dokonania takiej czynności. Przy czym bez wpływu na powyższą ocenę pozostaje oświadczenie M. G. z dnia 6.03.2024 r., gdyż nie odnosi się ono do okoliczności realnie istniejących w dniu złożenia wniosku. Ponadto podkreślić należy ze złożenie wniosku o świadczenie postojowe za kolejne okresy może być uznane za skuteczne tylko wtedy gdy pierwszy z wniosków jest uzasadniony a tak nie było w rozpoznawanej sprawie. Wbrew zapatrywaniom pełnomocnika odwołującej nie istniała zatem możliwość uzupełnienia braków formalnych pierwszorazowego wniosku wobec kolejnych wniosków złożonych niewątpliwie przez wnioskodawczynie jako zleceniobiorcę. Wnioskodawczyni jako zleceniobiorca nie mogła w chwili złożenia wniosku samodzielnie ubiegać się o świadczenie, nie mogła więc powoływać się na ten fakt we wnioskach kolejnych.

Należy wskazać, iż nienależnie pobranym świadczeniem postojowym jest świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego. Obowiązek zwrotu powstanie także w przypadku braku świadomości po stronie składającego oświadczenie o jego nieprawdziwości. Nienależnie pobranym świadczeniem postojowym jest także świadczenie wypłacone innej osobie niż osoba uprawniona z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi Zakład Ubezpieczeń Społecznych. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 maja 2023 r., III AUa 1131/21/

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni uzyskała prawo do świadczenia postojowego wskutek nieprawidłowo złożonych dokumentów w okolicznościach gdy do ich złożenia nie była uprawniona - a to oznacza to, że w sprawie ma do niej zastosowanie przepis art. 15 zx ust. 2 pkt 1 w/w ustawy. Mając na względzie wskazane okoliczności, w ocenie Sądu, zostały spełnione przesłanki, aby wypłacone wnioskodawczyni świadczenia postojowe, należało uznać za nienależnie pobrane. W tym kontekście warto wyjaśnić, że w judykaturze przyjmuje się, że świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego może przybierać rozmaite formy, do których zalicza się nie tylko bezpośrednie podanie nieprawdy we wniosku o świadczenie ale i jego złożenie w sytuacji nieuzasadniającej powstanie lub brak prawa do świadczeń, a także przemilczenie lub zatajenie okoliczności o istotnym znaczeniu dla ustania lub utraty pobranych świadczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, L., a także z 26 lipca 2017 r., (...) UK 287/16, L.). Biorąc pod uwagę powyższe należało uznać, że ubezpieczona swym działaniem zrealizowała przesłanki określone w art. 15zx ust. 2 pkt 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Na marginesie odnosząc się do argumentu skarżącej podniesionego na ostatnim terminie rozprawy, że jest ona od wielu lat osobą bezrobotną bez prawa do świadczenia należy wskazać, że okoliczność ta nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie. Na gruncie ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, nie ma bowiem możliwości wyłączenia dochodzenia zwrotu świadczenia nienależnego ze względu na zasady współżycia społecznego [por. M. B. [w:] Komentarz do niektórych przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych [w:] Tarcza antykryzysowa 1.0 - 4.0, ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje, jako szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie ubezpieczeń społecznych związane z (...)19. Komentarz, red. K. W. B., W. 2020, komentarz do art. 15(zx)].

Natomiast za zasadne sąd uznał odstąpienie od żądania zwrotu od wnioskodawczyni odsetek od nienależnie pobranego świadczenia. Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni potwierdzonymi przez świadka -jej męża, iż złożenie wniosku o świadczenie w sposób nieprawidłowy było determinowane między innymi błędnym pouczeniem przekazanym wnioskodawczyni za pośrednictwem infolinii ZUS. Jak wyjaśniła ubezpieczona w rozmowie z pracownikiem ZUS przed złożeniem wniosku tłumaczyła, iż jest zleceniobiorcą i że została zwolniona. W tym stanie rzeczy uzyskała informację że koniecznym jest złożenie wniosku na formularzu (...) -C - to jest w istocie wniosku w formie wówczas obowiązującej. Niemniej jednak z wyjaśnień wnioskodawczyni wynika, iż nie miała wówczas świadomości, że ten formularz był zastrzeżony tylko dla przedsiębiorcy i ze to zleceniodawca winien złożyć składany wniosek celem przyznania jej świadczenia. W konsekwencji powyższego wnioskodawczyni złożyła wniosek samodzielnie, zaś przy składaniu wniosków za kolejne okresy wobec kolejnych pouczeń ZUS co do koniecznych do złożenia formularzy była przekonana, iż wnioski złożyła prawidłowo jako zleceniobiorca. Podnieść przy tym należy co nie jest kwestionowane ze gdyby pierwotny wniosek złożono w formie prawidłowej wnioskodawczyni byłaby uprawnioną do świadczenia postojowego. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że jakkolwiek wnioskodawczyni zobligowana jest do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia obciążenie jej obowiązkiem zwrotu odsetek w tym stanie rzeczy nie jest prawidłowe.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję jedynie w ten sposób , że zwolnił J. P. z obowiązku zwrotu odsetek od nienależnie pobranego świadczenia w pozostałym zaś zakresie na postawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., odwołanie jako bezzasadne oddalił (punkt 1 i 2 wyroku).

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102 kpc uznając, iż w kontekście okoliczności wyżej wskazanych w sprawie zachodził przypadek szczególnie uzasadniony uzasadniający odstąpienie od obciążania wnioskodawczyni kosztami co do zasady przegranego przez nią procesu (pkt 3 sentencji wyroku).

W przedmiocie zaś wniosku J. P. o rozłożenie należności na raty Sąd przekazał go Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. do rozpoznania z uwagi na czasową niedopuszczalność drogi sądowej, albowiem organ rentowy w tym zakresie nie zajął żadnego stanowiska. Tak sprecyzowane roszczenie, nie było przedmiotem rozpoznania organu rentowego.

Zauważyć należy, iż odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji a spornych między stronami; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może jedynie żądać korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swą rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Dlatego też odwołanie wniesione od decyzji organu rentowego nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest - zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. - przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Tym samym kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji organu rentowego, gdyż - stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.- w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu. Roszczenie o rozłożenie należności na raty nie było przedmiotem zaskarżonej decyzji. Z uwagi na powyższe na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. orzeczono jak w pkt. 4 sentencji.