Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że Ł. R. pobrał nienależne świadczenia za okres od 1 września 2022 roku do 31 stycznia 2023 roku w łącznej kwocie 6 692,20 zł z powodu braku kontynuacji nauki.

(decyzja– k. 102 akt ZUS)

W dniu 10 sierpnia 2023 roku odwołanie od powyższej decyzji złożył Ł. R. zaskarżając ją w całości. Wnioskodawca podniósł, że nieprawidłowym jest ustalenie organu rentowego o niekontynuowaniu przez niego nauki, gdyż nawet w okresach kiedy nie uczęszczał na zajęcia taką naukę kontynuował przygotowując się do matury z przedmiotów nie objętych siatką godzin szkoły w rozszerzonym zakresie.

(odwołanie – k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że podstawę prawną zaskarżonej decyzji stanowią przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.). Przytaczając treść art. 68 oraz art.138 organ rentowy wskazał, że z dokumentacji znajdującej się w aktach wynika, że Ł. R. ma przyznane prawo do renty rodzinnej pod warunkiem nauki, o czym był poinformowany. Na podstawie zaświadczenia wydanego przez Publiczną Szkołę (...) w Ł., wskazującego frekwencję odwołującego w okresie od września 2022 r. do stycznia 2023 r. ustalono, że wnioskodawca nie kontynuował w tym czasie nauki.

W związku z powyższym wnioskodawca został zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie ZUS – k. 12)

Na rozprawie w dniu 23 stycznia 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska – e-protokół z dnia 23 stycznia 2024 roku – 00:02:50-00:05:10 – płyta CD k.53)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Ł. R. urodził się w dniu (...).

(bezsporne; akt urodzenia – k 15/16 akt ZUS )

Wnioskodawca jest synem A. R., która zmarła w dniu 21 października 2008 roku.

(wniosek o rentę rodzinną – k. 1 – 1 verte akt ZUS; odpis skrócony aktu zgonu– k. 13/14 akt ZUS)

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2014 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce. Renta rodzinna została przyznana Ł. R. na okres od 1 marca 2014 roku do 30 listopada 2016 roku. Decyzja została wydana na ojca – J. R., który jako przedstawiciel ustawowy małoletniego pobierał świadczenie rentowe.

(decyzja – k. 25-26 akt ZUS)

Decyzją z dnia 24 listopada 2016 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce do 31 sierpnia 2017 r. Decyzja została wydana na ojca – J. R., który jako przedstawiciel ustawowy małoletniego pobierał świadczenie rentowe.

(decyzja – k. 37 akt ZUS)

Decyzją z dnia 19 października 2017 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce do 31 sierpnia 2018 r. Decyzja została wydana na ojca – J. R., który jako przedstawiciel ustawowy małoletniego pobierał świadczenie rentowe.

(decyzja – k. 57 akt ZUS)

Decyzją z dnia 10 września 2018 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce do 31 sierpnia 2022 r. Decyzja została wydana na ojca – J. R., który jako przedstawiciel ustawowy małoletniego pobierał świadczenie rentowe.

(decyzja – k. 64 akt ZUS)

Decyzją z dnia 29 listopada 2018 roku organ rentowy wydał decyzję, którą poinformował Ł. R., że w związku z osiągnięciem przez niego pełnoletności, podejmuje wypłatę renty rodzinnej do jego rąk od 1 listopada 2018 r. Jednocześnie wskazał, że renta jest została przyznana skarżącemu do 31 sierpnia 2022 r. – pod warunkiem kontynuowania nauki. W decyzji zawarto pouczenie , że prawo do renty ustaje, gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa lub w wyniku śmierci osoby uprawnionej. Zawierała również szczegółowe pouczenie o okolicznościach, w jakich świadczenie podlega zmniejszeniu lub zawieszeniu, o obowiązku ubezpieczonej poinformowania o zajściu tych okoliczności, jak również wskazywała definicję ustawową świadczenia nienależnego oraz zasady jego zwrotu. Wskazano również w punkcie IX pouczenia, iż osoba uprawniona do renty rodzinnej ma obowiązek poinformowania organu rentowego m.in. „o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły przez osobę powyżej 16 lat, a jeżeli uczy się nadal – zobowiązana jest do nadesłania zaświadczenia z ww. szkoły – uczelni z podaniem terminu programowego jej ukończenia”.

(decyzja – k. 70 – 71 akt ZUS)

Decyzją z dnia 28 września 2022 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce do 31 stycznia 2023 r. – pod warunkiem kontynuowania nauki.

(decyzja – k. 88 akt ZUS)

Decyzją z dnia 10 marca 2023 roku została przyznana skarżącemu renta rodzinna po zmarłej matce do 31 sierpnia 2023 r. – pod warunkiem kontynuowania nauki.

(decyzja – k. 95 akt ZUS)

Sporną decyzją z dnia 16 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że Ł. R. pobrał nienależne świadczenia za okres od 1 września 2022 roku do 31 stycznia 2023 roku w łącznej kwocie 6 692,20 zł z powodu braku kontynuacji nauki.

(decyzja– k. 102 akt ZUS)

Wnioskodawca w roku szkolnym 2022 / 2023 (od 1 września 2022 roku do 24 sierpnia 2023 roku) był słuchaczem Policealnej Szkoły (...) w Ł. i pobierała naukę na kierunku technika bhp.

Od dnia 1 września 2022 roku Ł. R. został przyjęty na semestr 1G kierunku BHP i uzyskał na nim następujące oceny cząstkowe:

- prawo pracy – oceny cząstkowe: 4 , frekwencja 10 h na 40 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany,

- zagrożenia w środowisku pracy – oceny cząstkowe: brak, frekwencja 11 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany,

- zarządzanie systemami bhp – oceny cząstkowe: 3, frekwencja 6 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany,

- podstawy przedsiębiorczości – zwolniony na podstawie świadectwa ukończenia technikum.

Uchwałą z dnia 27 stycznia 2023 roku wnioskodawca nie została promowany na drugi semestr i złożył podanie o powtarzanie semestru pierwszego.

Od 1 lutego 2023 roku Ł. R. powtarzał semestr 1G kierunku BHP i uzyskał na nim następujące oceny cząstkowe:

- prawo pracy – oceny cząstkowe: 3, 3 , frekwencja 22 h na 44 h przedmiotu; ocena końcowa : dostateczny,

- zagrożenia w środowisku pracy – oceny cząstkowe: brak, frekwencja 12 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany,

- zarządzanie systemami bhp – oceny cząstkowe: 3, 4, frekwencja 35 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa : dopuszczający,

- podstawy przedsiębiorczości – zwolniony na podstawie świadectwa ukończenia technikum.

Uchwałą z dnia 22 czerwca 2023 roku wnioskodawca nie został promowany na drugi semestr. Zrezygnował ze szkoły w dniu 24 sierpnia 2023 r.

(zaświadczenie – k. 27)

Obecności skarżącego w spornym okresie kształtowały się następująco:

- we wrześniu 2022 roku na 4 dni zajęć (42 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach,

- w październiku 2022 roku na 3 dni zajęć (36 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach,

- w listopadzie 2022 roku na 3 dni zajęć (30 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach,

- w grudniu 2022 roku na 4 dni zajęć (40 h) – był obecny na 27 h zajęciach,

- w styczniu 2023 roku na 2 dni zajęć (17 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach,

W dniu 17 grudnia 2022 roku Ł. R. stawił się w szkole na egzaminie z zakresu prawa pracy, przystąpił do niego i zdał egzamin. Jednak po przeliczeniu całościowej frekwencji wnioskodawcy (nie uzyskał wymaganych 50% obecności na zajęciach) egzamin został unieważniony, a skarżący nieklasyfikowany.

Do pozostałych egzaminów wnioskodawca nie przystępował.

(pismo S. k 45-46; zeznania wnioskodawcy e-protokół z dnia 23 stycznia 2023 roku – 00:02:31- 00:02:48 – płyta CD k. 53 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi wnioskodawcy – e-protokół z dnia 12 grudnia 2023 roku – 00:02:16-00:22:50 – płyta CD k. 43)

Po powtórzeniu semestru skarżący:

- zdał egzamin z prawa pracy na ocenę dostateczną (17.06.2023r.)

- zdał egzamin z zarządzania systemami bhp na ocenę dopuszczającą (18.06.2023 r.)

- nie został dopuszczony do egzaminu z przedmiotu zagrożenia w środowisku pracy z uwagi na brak wymaganej frekwencji.

(pismo S. k 45-46)

Od września do listopada 2022 roku wnioskodawca nie uczestniczył w żadnych zajęciach. W tym okresie dużo czasu poświęcał na naukę do matury, jak również uczył się z bieżącego materiału z bezpieczeństwa pracy. Jednocześnie był on na grupie facebookowej z uczniami którzy uczęszczali na zajęcia i otrzymywał informacje oraz notatki z wykładów. Ł. R. miał problemy z matematyką i potrzebował pomocy innej osoby. Takiej pomocy udzielał mu kuzyn, który studiuje na P.. Mógł on przychodzić do skarżącego celem udzielenia mu korepetycji jedynie w weekendy, w tygodniu nie mógł przychodzić. Skarżący widywał się z nim 2-3 razy w miesiącu na pół dnia. Podczas spotkań wspólnie rozwiązywali zadania matematyczne, w których pomagał odwołującemu się kuzyn.

W grudniu 2022 roku kuzyn odwołującego nie mógł mu pomagać i dlatego uczęszczał on wówczas w zajęcia. Podczas tych zajęć wykazał się wiedzą, otrzymał oceny cząstkowe z przedmiotów: 4 z prawa pracy i 3 z zarządzania systemami BHP. Niektórzy wykładowcy wychodzili z założenia, że nie trzeba robić sprawdzianów, kartkówek i liczył się dla nich tylko egzamin i z tych przedmiotów nie było wtedy ocen, a inni takie sprawdziany robili. Oceny skarżący miał ze sprawdzianów.

W tym okresie Ł. R. przygotowywał się z materiału do matury, ale też z kierunku BHP. Wnioskodawca przystąpił w S. do jednego egzaminu z prawa pracy, który był w formie pisemnej oraz ustnej i zdał ten egzamin. Później jednak okazało się, że nie mogł do niego przystąpić ze względy na za niską frekwencję. Wtedy Ł. R. został uświadomiony, że do zaliczenia przedmiotu wymagana jest frekwencja. Do tego momentu był przekonany, że do zaliczenia szkoły potrzebne jest tylko zaliczenie egzaminów, a frekwencja ma znaczenie, ale nie jest przewodnia. Na pozostałe egzaminy odwołujący się nie stawiał, gdyż dowiedział się na prawie pracy, że nie będzie mógł przystąpić do egzaminów z uwagi na niewystarczającą frekwencję. Po egzaminie z prawa pracy został bowiem skierowany do sekretariatu, gdzie poinformowano go, że nie będę mógł przystąpić do żadnego egzaminu.

Do matury Ł. R. przystępował po raz pierwszy w maju 2022 roku, ale nie zdał matury z języka polskiego i matematyki. Po raz drugi do matury przystąpił w maju 2023 roku, po poszerzeniu wiedzy z matematyki, polskiego i angielskiego.

Po zdaniu matury, od września 2023 roku, wnioskodawca studiuje na P. (...) na kierunku (...). Aktualnie studiuje stacjonarnie, na studiach dziennych.

Skarżący wiedział, że prawo do renty jest mu przyznane pod warunkiem nauki w szkole.

(zeznania wnioskodawcy e-protokół z dnia 23 stycznia 2023 roku – 00:02:31- 00:02:48 – płyta CD k. 53 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi wnioskodawcy – e-protokół z dnia 12 grudnia 2023 roku – 00:02:16-00:22:50 – płyta CD k. 43)

Ł. R. przystąpił do egzaminu maturalnego po raz pierwszy w 2022 roku i po raz kolejny w 2023 roku.

W 2022 roku zdawał egzaminy pisemne w dniach:

- 4 maja 2022 roku - język polski poziom podstawowy,

- 5 maja 2022 roku - matematyka poziom podstawowy,

- 6 maja 2022 roku – język angielski poziom podstawowy,

- 9 maja 2022 roku – język angielski poziom rozszerzony

Egzaminy ustne nie były przeprowadzane

W 2023 r. zdawał egzaminy pisemne w dniach:

- 4 maja 2023 roku - język polski poziom podstawowy,

- 8 maja 2023 roku - matematyka poziom podstawowy,

- od 10 do 23 maja 2023 roku – język polski ustny i język angielski ustny

(pismo (...) w Ł. – k. 22)

W dniu 7 lipca 2023 roku zostało wnioskodawcy wystawione świadectwo dojrzałości, z którego wynika, że zdał on egzamin maturalny

(świadectwo dojrzałości k 11)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dokumenty, zeznawania wnioskodawcy, które nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności. Organ rentowy w toku postępowania nie zakwestionował zeznań skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z dyspozycją art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) osoba, która nienależnie pobierała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu, przy czym za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Ponadto za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Natomiast według ust. 4 nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Na mocy art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Cytowany przepis art. 138 definiuje świadczenie nienależne podlegające zwrotowi, jako m. in. świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że wnioskodawca został pouczony w decyzji przyznającej prawo do renty o okolicznościach powodujących ustanie, zawieszenie lub wstrzymanie prawa do świadczeń. Sam zeznał również, że miał świadomość, iż renta rodzinna jest mu przyznana pod warunkiem kontynuowania nauki.

Podstawą uznania świadczenia za nienależne jest przede wszystkim zaistnienie okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenia prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń. Chodzi tu o okoliczności, które nie istniały w chwili przyznania świadczenia, natomiast powstały w czasie jego pobierania.

Zgodnie z treścią art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)  do ukończenia 16 lat,

2)  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt1 lub2,

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów (ust.2).

W świetle cytowanych przepisów oraz na gruncie rozpoznawanej sprawy Sąd przyjął stanowisko, że decyzja organu rentowego zobowiązująca skarżącego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z tytułu renty rodzinnej jest w stosunku do Ł. R. niesłuszna.

Podkreślenia wymaga, iż renta rodzinna pełni głównie funkcję alimentacyjną. Jej celem podstawowym jest dostarczenie środków utrzymania tym dzieciom, które ze względu na wiek, stan zdrowia lub kształcenie się, nie mają możliwości pozyskiwania tychże środków własną pracą (działalnością zarobkową). Stanowi pieniężną rekompensatę utraty, przede wszystkim, ale nie tylko ekonomicznego, wsparcia ze strony zmarłego rodzica (innej osoby, na której ciążył obowiązek alimentacyjny wobec dziecka). Dlatego też przysługuje każdemu dziecku uczącemu się w szkole. Ukończenie nauki następuje najczęściej poprzez wypełnienie przez ucznia wymagań programowych, czego potwierdzeniem jest świadectwo ukończenia szkoły.

Przez naukę w szkole, o której mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 u.e.r.f.u.s., rozumie się naukę w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych (publicznych i niepublicznych), szkołach wyższych (państwowych i niepaństwowych), szkołach prowadzonych przez K. (...), a także pozaszkolnych formach kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych). W grę wchodzą wszelkie formy kształcenia w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym i korespondencyjnym.

Prawo do renty rodzinnej nie jest uzależnione od frekwencji ucznia w zajęciach szkolnych. Świadczenie to przysługuje bowiem od dnia podjęcia nauki do dnia jej ukończenia w planowanym terminie, bądź utraty statusu ucznia (studenta) wskutek skreślenia z listy uczniów (studentów) przez właściwy organ określony w statucie szkoły. Organ rentowy nie jest uprawniony do ustalania, na podstawie uczestniczenia przez uprawnionego w zajęciach szkolnych, istnienia prawa do świadczenia. Możliwe są określone przerwy w nauce (rozszerzająca wykładnia funkcjonalna przepisu), nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. III AUa 1977/17 - wyrok SA Katowice z dnia 30-01-2018

W zakresie żądania zwrotu renty rodzinnej za okres od 1 września 2022 roku do 31 stycznia 2023 roku , organ rentowy wskazał, że w tych miesiącach wnioskodawca nie kontynuował nauki, gdyż nie uczestniczył w zajęciach.

Jak ustalił Sąd Okręgowy w toku postępowania wnioskodawca od 1 września 2022 roku do 24 sierpnia 2023 roku był słuchaczem P. (...) (...) w Ł. i pobierał naukę na kierunku technika bhp.

Od dnia 1 września 2022 roku Ł. R. został przyjęty na semestr 1G kierunku BHP i uzyskał na nim następujące oceny cząstkowe: prawo pracy – oceny cząstkowe: 4 , frekwencja 10 h na 40 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany; zagrożenia w środowisku pracy – oceny cząstkowe: brak, frekwencja 11 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany; zarządzanie systemami bhp – oceny cząstkowe: 3, frekwencja 6 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany, zaś w przypadku przedmiotu podstawy przedsiębiorczości był zwolniony na podstawie świadectwa ukończenia technikum. Z uwagi na powyższe uchwałą z dnia 27 stycznia 2023 roku wnioskodawca nie został promowany na drugi semestr i złożył podanie o powtarzanie semestru pierwszego.

Od 1 lutego 2023 roku Ł. R. powtarzał semestr 1G kierunku BHP i uzyskał na nim następujące oceny cząstkowe: prawo pracy – oceny cząstkowe: 3, 3 , frekwencja 22 h na 44 h przedmiotu; ocena końcowa : dostateczny; zagrożenia w środowisku pracy – oceny cząstkowe: brak, frekwencja 12 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa nieklasyfikowany; zarządzanie systemami bhp – oceny cząstkowe: 3, 4, frekwencja 35 h na 65 h przedmiotu; ocena końcowa : dopuszczający, zaś z przedmiotu podstawy przedsiębiorczości był zwolniony na podstawie świadectwa ukończenia technikum.

Ostatecznie uchwałą z dnia 22 czerwca 2023 roku wnioskodawca nie został promowany na drugi semestr i sam zrezygnował ze szkoły w dniu 24 sierpnia 2023 r.

Jednocześnie w tym czasie obecności skarżącego kształtowały się następująco: we wrześniu 2022 roku na 4 dni zajęć (42 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach, w październiku 2022 roku na 3 dni zajęć (36 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach, w listopadzie 2022 roku na 3 dni zajęć (30 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach, w grudniu 2022 roku na 4 dni zajęć (40 h) – był obecny na 27 h zajęciach, w styczniu 2023 roku na 2 dni zajęć (17 h) – nie był obecny na żadnych zajęciach.

Pomimo licznych nieobecności w dniu 17 grudnia 2022 roku Ł. R. stawił się w szkole na egzaminie z zakresu prawa pracy, przystąpił do niego i zdał egzamin. Jednak po przeliczeniu całościowej frekwencji wnioskodawcy (nie uzyskał wymaganych 50% obecności na zajęciach) egzamin został unieważniony, a skarżący nieklasyfikowany. Wtedy Ł. R. został uświadomiony, że do zaliczenia przedmiotu wymagana jest frekwencja. Do tego momentu był przekonany, że do zaliczenia szkoły potrzebne jest tylko zaliczenie egzaminów, a frekwencja ma znaczenie, ale nie jest przewodnia. Na pozostałe egzaminy odwołujący się już nie stawiał, gdyż dowiedział się po egzaminie z prawa pracy, że nie będzie mógł przystąpić do egzaminów z uwagi na niewystarczającą frekwencję. Po tym egzaminie został bowiem skierowany do sekretariatu, gdzie poinformowano go, że nie będę mógł przystąpić do żadnego egzaminu.

Po powtórzeniu semestru od lutego 2023 roku, co będzie miało wpływ na ocenę ustalenia czy skarżący kontynuował naukę, zdał egzamin z prawa pracy na ocenę dostateczną (17.06.2023r.), zdał egzamin z zarządzania systemami bhp na ocenę dopuszczającą (18.06.2023 r.) i nie został dopuszczony do egzaminu z przedmiotu zagrożenia w środowisku pracy z uwagi na brak wymaganej frekwencji.

Jak zeznał odwołujący nie uczestniczył on w zajęciach, gdyż w tym okresie dużo czasu poświęcał na naukę do matury, jak również uczył się z bieżącego materiału z bezpieczeństwa pracy. Był on też na grupie facebookowej z uczniami, którzy uczęszczali na zajęcia i otrzymywał informacje oraz notatki z wykładów. Ł. R. miał problemy z matematyką i potrzebował pomocy innej osoby w nauce z tego przedmiotu. Takiej pomocy udzielał mu kuzyn, który studiuje na P., ale mógł on przychodzić do skarżącego celem udzielenia mu korepetycji jedynie w weekendy. Skarżący widywał się z nim 2-3 razy w miesiącu na pół dnia, a podczas spotkań wspólnie rozwiązywali zadania matematyczne, w których pomagał odwołującemu się kuzyn. W grudniu 2022 roku kuzyn odwołującego nie mógł mu pomagać i dlatego skarżący był w stanie uczęszczać wówczas w zajęcia. Podczas tych zajęć wykazał się wiedzą, otrzymał oceny cząstkowe z przedmiotów: 4 z prawa pracy i 3 z zarządzania systemami BHP, miał je ze sprawdzianów.

Jednocześnie w całym tym okresie Ł. R. przygotowywał się z materiału do matury, ale też z kierunku BHP. Do matury Ł. R. przystępował po raz pierwszy w maju 2022 roku, ale nie zdał matury z języka polskiego i matematyki. Po raz drugi do matury przystąpił w maju 2023 roku, po poszerzeniu wiedzy z matematyki, polskiego i angielskiego. W dniu 7 lipca 2023 roku zostało wnioskodawcy wystawione świadectwo dojrzałości, z którego wynika, że zdał on egzamin maturalny

Po zdaniu matury, od września 2023 roku, wnioskodawca studiuje stacjonarnie na P. (...) na kierunku (...), na studiach dziennych.

Zeznań odwołującego nie kwestionował organ rentowy. Należy podkreślić, że z powyższego, jak również z analizy dokumentów, wynika jednoznacznie, iż skarżący przez cały okres nauki w tej szkole, w tym również w okresach spornych, nie miał zamiaru przerwania kształcenia.

Na tle tak dokonanych ustaleń faktycznych rozważenia i rozstrzygnięcia wymagała kwestia prawna dotycząca wykładni użytego w przepisie art. 68 ust. 1 pkt 2 zwrotu, iż renta przysługuje "do ukończenia nauki w szkole", a w konsekwencji oceny czy wypłacone w spornych okresach świadczenie w tym kontekście było nienależne, czyli wypłacone pomimo okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie lub wstrzymanie prawa do renty rodzinnej i jako takie podlegać ma zwrotowi.

Proces pobierania nauki jest wypełniony obowiązkami polegającymi na uczęszczaniu na zaplanowane zajęcia, zaliczaniu egzaminów i uzyskiwaniu zaliczeń z objętych programem przedmiotów, a następstwem zaniechania powyższego, tj. kontynuowania nauki, jest skreślenie z listy uczniów szkoły. A należy pamiętać, że przepis art. 68 ust. 1 pkt 2 stanowi, iż prawo do renty rodzinnej przysługuje do czasu ukończenia nauki w szkole.

Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 17 marca 2005 r. (III AUa 702/2004 R. (...) ) oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 8 kwietnia 2008 r. (III AUa 1524/07) przepisy o rencie rodzinnej nie uzależniają prawa do tego świadczenia od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, ewentualnego powtarzania semestrów. Jedyny warunek to kontynuowanie nauki i ograniczenie wiekowe.

Rozumienie pojęcia „kontynuowania nauki” sprecyzował w wyroku z dnia 25 października 2007 roku Sąd Apelacyjny w Katowicach (III AUa 2009/06, LEX nr 399969), który wskazał, że prawo do renty rodzinnej, o której mowa w przepisie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o FUS, jest związane z kontynuowaniem nauki, nie zaś z wynikami tej nauki; w przypadku "zwykłego" powtarzania klasy nie ma żadnej wątpliwości, co do dalszego prawa dziecka do renty rodzinnej mimo ostatecznego ukończenia nauki później niż w terminie planowo przewidzianym.

Nadto pojęcie „kontynuowania nauki” powiązane jest z zachowaniem przez ucznia uprawnionego do świadczenia rentowego praw uczniowskich (studenckich) czy to w okresie faktycznego pobierania czy też niepobierania nauki w szkole (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 września 2010 roku, III AUa 228/10). Istotnym bowiem jest by uczeń nie tylko pobierał naukę lecz miał także formalną możliwość realizacji swojego prawa do nauki na warunkach oferowanych przez daną szkołę.

Z ustalonego stanu faktycznego ewidentnie wynika, że wnioskodawca pomimo nieuczęszczania na zajęcia w okresie od września do listopada 2022 r. i w styczniu 2023 r. kontynuował naukę. Należy podkreślić, że w grudniu 2022 r. Ł. R. uczestniczył w zajęciach, pisał wówczas sprawdziany, które zostały mu zaliczone z dobrymi ocenami. Przy założeniu organu rentowego, że wnioskodawca nie kontynuował nauki od września 2022 roku, napisanie sprawdzianów na dobre oceny z poszczególnych przedmiotów w grudniu 2022r. byłoby niemożliwe. Otrzymanie ze sprawdzianów wskazanych w stanie faktycznym ocen oznacza, że de facto wnioskodawca – jak zeznał w toku procesu – uczył się w domu, pomimo nieuczęszczania na zajęcia. Potwierdza to również, że uczestniczył w grupie facebookowej, gdzie otrzymywał od innych słuchaczy notatki, gdyż w innym wypadku nie byłby w stanie przygotować się do zajęć, ani tym bardziej nie znałby obowiązującego go materiału. Nadto trzeba podkreślić, że również przystąpienie przez skarżącego, potwierdzone pismem ze S., do egzaminu z zakresu prawa pracy i zdanie tego egzaminu w grudniu 2022 roku, potwierdza przedstawioną przez niego wersję wydarzeń. Żeby bowiem zdać taki egzamin niewątpliwie odwołujący musiał się do niego przygotowywać, nawet jak nie uczestniczył w zajęciach. Fakt, że egzamin został unieważniony z uwagi na niską frekwencję wnioskodawcy nie ma wpływu na przedstawioną ocenę. O woli kontynuowania nauki i rzeczywistym jej kontynuowaniu świadczy również to, że poczynając od lutego 2023 roku Ł. R. uczestniczył w znacznie większej ilości zajęć, jak również przystąpił do egzaminów, które zdał (z wyjątkiem jednego przedmiotu, z którego był nieklasyfikowany). Zresztą organ rentowy tego okresu pobierania renty rodzinnej nie zakwestionował. Zgodne z prawdą są również zeznania Ł. R., w których wskazał, że przygotowywał się do egzaminu maturalnego. Nie zdał on bowiem matury w 2022 roku z matematyki i j.polskiego. Jak wynika jasno z dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, która jedynie potwierdza zeznania wnioskodawcy, przystąpił on do egzaminu maturalnego w maju 2023 roku i zdał maturę, a dzięki temu dostał się na studia dzienne na P. (...) i studiuje w chwili obecnej w trybie stacjonarnym. Co również istotne w ocenie zamiaru kontynuowania nauki przez odwołującego i jej kontynuowania, wybrał on kierunek studiów (...), pokrewny do kierunku, na którym był słuchaczem w Szkole Cosinus.

A zatem z uwagi na to, że skarżący, pomimo nieobecności na zajęciach w okresie od września do listopada 2022 roku i w styczniu 2023 r., faktycznie w tym czasie kontynuował naukę, uznać należy, że w omawianych spornych okresach utrzymywał status ucznia i miał zamiar kontynuowania nauki.

W wyroku z dnia 24 listopada 2004 roku Sąd Najwyższy stwierdził, iż dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze.

(wyrok SN z dnia 24 listopada 2004 r., I UK 3/04, OSNPUSiSP 2005, nr 8, poz. 116)

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w rozpoznawanej sprawie materiał dowodowy bez wątpienia wskazuje, że w objętym sporem okresie od 1 września 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. wnioskodawca kontynuował naukę w szkole, uczestniczył w zajęciach w grudniu 2022 roku, przystąpił do egzaminu i zaliczył go (pomimo późniejszego jego unieważnienia), a tym samym był uprawniony do pobierania renty rodzinnej. Miał on status słuchacza, starał się wykonywać obowiązki objęte programem nauczania, uczęszczał na część zajęć, a nadto dodatkowo przygotowywał się do matury, którą ostatecznie zdał w maju 2023 roku i dostał się na studia. Brak pozytywnych rezultatów pobieranej w spornym okresie przez ubezpieczonego nauki, z uwagi na słabą frekwencję, nie przeciwstawia się uznaniu, że przysługuje mu prawo do renty rodzinnej. Bez wątpienia bowiem wnioskodawca miał zamiar kontynuowania nauki, co wykazał w toku postępowania. Tym samym wobec konsekwentnego kontynuowania procesu nauki, nie sposób wyciągać w stosunku do Ł. R. negatywnych skutków prawnych, niezwykle obciążających młodego człowieka, który niewątpliwie wykazywał w całym okresie spornym zamiar kontynuowania nauki.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, zaskarżoną decyzję ZUS zmienił ustalając, że Ł. R. nie jest zobowiązany do zwrotu renty rodzinnej pobranej w okresie od 1 września 2022 r. do 31 stycznia 2023 r.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł, jak w punkcie 2 sentencji wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265) i zasądził je od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy w kwocie 1800 zł . O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.