Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8.08.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 5.06.2023 r., odmówił K. N. prawa do renty socjalnej, ponieważ orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 4.08.2023 r. stwierdzono, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolna do pracy do 31.07.2026 r., ale całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia.

( decyzja w aktach ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył wnioskodawca, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do renty socjalnej. Powód wskazywał, że naruszenie sprawności jego organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia.

( odwołanie k. 3 – 5)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko.

( odpowiedź na odwołanie k. 6)

Na ostatnim terminie rozprawy z dnia 28.10.2024 r. pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

( e-prot. z 28.10.2024 r.: 00:00:16)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca– K. N. urodził się (...) Ukończył szkołę podstawową specjalną, specjalną zasadniczą szkołę zawodową, w przeszłości prowadził usługi stolarskie. Posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności orzeczony na stałe. Nie pracuje. Otrzymuje zasiłek stały z opieki społecznej.

( okoliczności niesporne, a nadto orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w aktach ZUS)

W dniu 5.06.2023 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do renty socjalnej.

( wniosek w aktach ZUS)

Orzeczeniem z dnia 20.07.2023 r. Lekarz Orzecznik ZUS orzekł, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do 31.07.2023 r., daty powstania niezdolności do pracy nie da się ustalić, całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspiratury naukowej. U ubezpieczonego Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał otępienie wieloprzyczynowe, organiczną chwiejność afektywną.

( orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS w aktach ZUS, opinia Lekarza Orzecznika ZUS k. 457/458 dokumentacji medycznej w aktach ZUS)

Na skutek rozpoznania sprzeciwu ubezpieczonego, Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 4.08.2023 r. także orzekła, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do 31.07.2023 r., daty powstania niezdolności do pracy nie da się ustalić, całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspiratury naukowej. U ubezpieczonego Komisja Lekarska ZUS rozpoznała organiczne zaburzenia osobowości i nastroju, lekkie upośledzenie umysłowe, (...) u palacza tytoniu, ZZA w okresie wieloletniej abstynencji.

( orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS w aktach ZUS, opinia Komisji Lekarskiej ZUS k. 461/463 dokumentacji medycznej w aktach ZUS, sprzeciw k. 459/460 dokumentacji medycznej w aktach ZUS)

W efekcie zaskarżoną decyzją z dnia 8.08.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej, ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 4.08.2023 r. orzekła, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolna do pracy do 31.07.2026 r., ale całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia.

( decyzja w aktach ZUS)

W sądowym badaniu psychologicznym u ubezpieczonego stwierdzono ogólną sprawność intelektualną w granicach lekkiej niepełnosprawności umysłowej, osłabienie sprawności procesów poznawczych na skutek zmian organicznych w mózgu powstałe głównie na skutek nadużywania alkoholu oraz przebytych urazów głowy (na skutek udziału w bójkach), cechy osobowości nieprawidłowej z tendencjami do zachowań impulsywnych, zaznaczone tendencje do nasilenia objawów patologicznych.

(podstawowa pisemna opinia biegłego neuropsychologa dr. L. S. k. 15- 16)

W sądowym badaniu psychiatrycznym u ubezpieczonego rozpoznano zaburzenia osobowości i nastroju, upośledzenie umysłowe lekkie, zespół uzależnienia alkoholowego w fazie wieloletniej abstynencji. W przeszłości u wnioskodawcy dominowały objawy uzależnienia od alkoholu oraz osobowości nieprawidłowej. Z czasem rozwinęły się dominujące obecnie zmiany charaketeropatyczne. Upośledzenie umysłowe istnieje od urodzenia, ale może być również skutkiem zaniedbań środowiskowych czego konsekwencją był brak motywacji do zdobywania wiedzy praktycznej jak i teoretycznej. Proces degradacji pogłębił alkoholizm. Na chwilę obecną wnioskodawca jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy. Nie istnieją rokowania co do odzyskania zdolności do pracy. Zmiany charakteropatyczne będą się pogłębiały. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że nieprawidłowości dotyczące (...) istnieją u wnioskodawcy od urodzenia czego wyrazem jest upośledzenie umysłowe. W przeszłości opisywano encefalopatię po wieloprzyczynowym uszkodzeniu o.u.n. (1972 r.). Informacje o nadużywaniu alkoholu pojawiają się w dokumentacji od 1982 r. Bez wątpienia alkoholizm pogłębił istniejące deficyty i przyczynił się do pogorszenia stanu psychicznego wnioskodawcy. Jest to jednak problem, który pojawił się później, niż przyczyna powodująca obecne rozpoznanie: organiczne zaburzenia osobowości i nastroju oraz upośledzenie umysłowe lekkie. Aktualna całkowita niezdolność do pracy wnioskodawcy ma związek ze schorzeniami istniejącymi u ubezpieczonego przed 18 rokiem życia. Jej wystąpienie w ocenie psychiatrycznej jest niezależne od nadużywania alkoholu.

(podstawowa i uzupełniająca pisemna opinia biegłego psychiatry dr. n. med. T. N. k. 32-35, k. 54)

Powyższych ustaleń dokonano na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w załączonych aktach ZUS-owskich, a także na podstawie opinii biegłego neuropsychologa i opinii biegłego psychiatry.

W ocenie Sądu opinie w/w biegłych są w pełni wartościowym materiałem dowodowym, zostały sporządzone przez biegłych posiadających wiadomości specjalne właściwe z punktu widzenia schorzeń występujących u wnioskodawcy. Złożone przez tych biegłych opinie są rzetelne, wynikające z nich wnioski końcowe są logiczne i prawidłowo uzasadnione, a ponadto opinie te nie zawierają żadnych braków i wyjaśniają wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności z perspektywy posiadanej przez każdego z w/w biegłych specjalizacji medycznej. Podkreślić należy, że w uzupełniającej opinii biegły psychiatra w sposób wyczerpujący odniósł się do zastrzeżeń organu rentowego, wyjaśniając w sposób jednoznaczny wszelkie wątpliwości.

Podnoszone przez pełnomocnika ZUS w toku postępowania argumenty co do sporządzonych w sprawie opinii przez biegłego psychiatrę stanowiły jedynie polemikę z niekorzystnymi dla pozwanego wnioskami końcowymi sformułowanymi w opinii tego biegłego po złożeniu uzupełniającej opinii, lecz nie zawierały merytorycznych podstaw, aby można było podważyć wartość dowodową opinii złożonych przez tego biegłych, gdyż pozwany ograniczył się w zasadzie do zaprezentowania własnej oceny stanu zdrowia wnioskodawcy.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tych opiniach, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 roku, III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314/.

Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii /tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2000 roku, I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84/.

Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 roku, II UKN 617/99, OSNAPiUS 2002/1/26/.

Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1997 roku, II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430/.

Zaznaczyć należy, że Sąd nie może dopuszczać kolejnych opinii do czasu, aż strona uzyska satysfakcjonujące ją wnioski z opinii płynące. Jak słusznie wskazuje się w judykaturze, opowiedzenie się za odmiennym stanowiskiem oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, by upewnić się, czy niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona kwestionująca /tak m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 lutego 2013 roku, III AUa 1180/12, LEX 1294835; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 lutego 2013 roku, I ACa 76/12, LEX 1312019/.

Dla sprawy istotne jest to, że biegły psychiatra wydał niewadliwe i merytorycznie prawidłowo uzasadnione opinie podstawową i uzupełniającą, odpowiadając na pytania Sądu a następnie wyjaśniając wszelkie zgłoszone zastrzeżenia przez pozwanego w sposób, który umożliwił rozstrzygnięcie sprawy. Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych. Nie sposób też przyjmować założenia, zgodnie z którym sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony /por. wyroki Sądu Najwyższego: z 3 kwietnia 2019 roku, III UK 94/18; z 14 marca 2007 roku, I CSK 465/06, z 27 lipca 2010 roku, II CSK 119/10 i z 20 marca 2014 roku, II CSK 296/13 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 listopada 2019 roku, III AUa 271/19, Lex 2956821 i z 1 czerwca 2020 roku, I ACa 1068/16, Lex 3109806 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo/. W efekcie tych rozważań Sąd po złożeniu przez biegłego psychiatrę wyczerpującej i przekonująco uzasadnionej opinii, na podstawie art. 235 [2] §1 pkt 2 k.p.c., pominął wnioski dowodowe strony pozwanej o powołanie innego biegłego psychiatry.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej z 27 czerwca 2003 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2194 ze zm.) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18. roku życia;

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3) w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

W myśl ust. 2 art. 4 w/w ustawy, osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje:

1) renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na zasadach i w trybie określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2021 r., poz. 291, ze zm.) stosowanego na mocy art. 15 cytowanej ustawy o rencie socjalnej niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przepisy ust. 2 i 3 art. 12 wskazują, że całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Natomiast zgodnie z art. 13 ust. 1 przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym. W orzecznictwie przyjmuje się również, że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu ( por. wyrok SN z 21.12.2004 r., I UK 28/04; LEX nr 979161, wyrok SN z 20.08.2003 r., II UK 11/03, LEX nr 585793; wyrok SN z 5.07.2005 r., I UK 222/04, LEX nr 989232).

Z dokonanych ustaleń wynika, że zgodnie z opinią biegłego psychiatry aktualna całkowita niezdolność do pracy wnioskodawcy ma związek ze schorzeniami istniejącymi u ubezpieczonego przed 18 rokiem życia. Jej wystąpienie wg oceny psychiatrycznej jest niezależne od nadużywania alkoholu. Biegły psychiatra wyjaśnił, że z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że nieprawidłowości dotyczące (...) istnieją u wnioskodawcy od urodzenia, czego wyrazem jest upośledzenie umysłowe. W przeszłości opisywano encefalopatię po wieloprzyczynowym uszkodzeniu o.u.n. (1972 r.). Informacje o nadużywaniu alkoholu pojawiają się w dokumentacji od 1982 r. Biegły psychiatra stwierdził, że w przeszłości u wnioskodawcy dominowały objawy uzależnienia od alkoholu oraz osobowości nieprawidłowej. Z czasem rozwinęły się dominujące obecnie zmiany charaketeropatyczne. Bez wątpienia alkoholizm pogłębił istniejące deficyty i przyczynił się do pogorszenia stanu psychicznego wnioskodawcy. Jest to jednak problem, który pojawił się później, niż przyczyna powodująca obecne rozpoznanie: organiczne zaburzenia osobowości i nastroju oraz upośledzenie umysłowe lekkie. Na chwilę obecną wnioskodawca jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy. Według oceny biegłego psychiatry nie istnieją rokowania co do odzyskania zdolności do pracy przez wnioskodawcę, a zmiany charakteropatyczne będą się pogłębiały.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. N. prawo do renty socjalnej od 5.06.2023 r. na stałe.