Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.07.2023 r. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 83 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny i art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że K. M. jako pracownik u płatnika składek (...) R. P. nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 14.02.2023 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, że w przedmiotowej sprawie strony nie przedstawiły wiarygodnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez K. M. pracy w oparciu o stosunek pracy w spornym okresie, przedłożone dokumenty związane ze stosunkiem pracy nie stanowią dowodu na podjęcie i wykonywanie pracy. Zatrudnienie na stanowisku opiekun klienta miało charakter fikcyjny a ww został zgłoszony do ubezpieczeń jedynie w celu uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń i prawa do wypłaty świadczeń przysługujących osobie o statucie pracownika. K. M. już od 20.04.2023 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby a w jego miejsce w okresie długotrwałej nieobecności nikt nie został zatrudniony. Ponadto w ocenie organu sytuacja finansowa firmy płatnika nie pozwalała na zatrudnienie pracownika za wynagrodzeniem 5000 brutto a od 1.04.2023 r. 6465,79 zł miesięcznie

/ decyzja k. 102-105 akt ZUS /

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł K. M. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że w spornym okresie ww podlega ubezpieczeniom społecznym tytułu zatrudnienia u płatnika jako pracownik nadto zasądzenie kosztów postepowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przewidzianych. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniesiono, iż kwestionowana umowa była przez strony w spornym okresie faktycznie wykonywana. Wnioskodawca w ramach umowy o pracę kontaktował się z klientami płatnika, poszukiwał pracowników dla agencji pracy współpracującej z płatnikiem prowadził korespondencje mailową z kontrahentami firmy a pracodawca miał sprawować nadzór nad terminowością wykonywania zadań i sposobem ich wykonywania.

/ odwołanie k. 3-6/

W odpowiedzi na powyższe organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 19-20/

Na rozprawie w dniu 13.11.2023 r. zainteresowany płatnik składek przyłączył się do odwołania.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dni 13.11.2023 r. 00:00:18-00:02:00/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik (...) R. P. prowadzi działalność od 1.03.2002 r. W okresie od 12.02.2021 r. do 10.10.2022 r. wskazana działalność pozostawała zwieszona. Przedmiotem tej działalności wg wpisu do (...) jest działalność agentów zajmujących się sprzedażą towarów różnego rodzaju. Działalność była czasowo zawieszona bo płatnika nie było stać na nią.

/ bezsporne odpis z (...) k. 25 historia wpisu k. 18, 152 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27/

Wnioskodawca K. M. ma wykształcenie średnie. Był zgłoszony do ubezpieczeń z tytułu umowy o prace zawartej z płatnikiem w okresie 15.09.2020 do 31.01.2021 przy czym w okresie 18.11.2020 do 31.01.2021 pobierał zasiłek chorobowy a następnie do 9.05.2021 r. zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia.

/ bezsporne zestawienie osób zatrudnionych k.115-116 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:18:56 -00:25:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:02:17 -00:20:11, 00:52:27-00:57:30/

W dniu 14 lutego 2023 r. strony tj (...) R. P., i K. M. zawarły umowę nazwaną przez siebie „umową o pracę na czas nieokreślony” od 14 lutego 2023 r. z wynagrodzeniem 5000,00 zł brutto, na stanowisku specjalista ds. kontaktów z klientem. Miejsce wykonywania pracy, ul. (...), (...)-(...) Ł.. Wymiar czasu pracy: pełen etat. Na mocy aneksu do wskazanej umowy z dnia 22.03.2023 wynagrodzenie K. M. od dnia 1.04.2023 r. wynosić miało 6 465,79 zł brutto miesięcznie.

/umowa o pracę k 71 akt ZUS, aneks do umowy o prace k. 69 nadto wskazane dokumenty w załączonych aktach osobowych koperta k. 83/

Płatnik składek na podstawie ww umowy zgłosił K. M. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych tj. emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 14.02.2023 z kodem zawodu - opiekun klienta.

/ bezsporne/

W okresie bezpośrednio przed zgłoszeniem wnioskodawcy do ubezpieczeń K. M. nie posiadał ważnego tytułu do ubezpieczeń z którego mógłby nabyć prawo do świadczeń ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą.

/ bezsporne/

Wynagrodzenie za prace miało być wnioskodawcy płacone częściowo przelewem częściowo gotówką. Wnioskodawca nie otrzymuje co miesiąc jednakowej stawki wynagrodzenia. Zależy to od ilości przepracowanych dni i godzin pracy.

/ historia rachunku bankowego k. 39-40, potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia za, kwiecień maj 2023 r. wrzesień - październik 2023 , koperta k. 128, k. 130 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27/

Stanowisko opiekun klienta było stanowiskiem nowoutworzonym. Wcześniej czynności tego rodzaju związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wykonywał sam płatnik. Płatnik nie zatrudniał żadnych innych pracowników.

/ zestawienie osób zatrudnionych k.115- 16 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27/

W ramach zawartej umowy wnioskodawca miał wykonywać czynności w biurze płatnika przy ul. (...) w godzinach 9-17. Miał być odpowiedzialny za rekrutację pracowników z A. konkretnie z Indii wybierać osoby nadające się do pracy w tym przez aplikację T. i forach internetowych, zawozić dokumenty niezbędne dla zatrudnienia w tym do urzędów, przekazywać mailowo niezbędną dokumentację do kontrahenta płatnika agencji pracy (...). Był odpowiedzialny za dostarczenie wszelkich dokumentów kontakt z pracownikami biura kontrahenta . Wyszukiwanie ofert powiązań biur rekrutacyjnych. Jeździł również jako kurier drukował kompletował i dostarczał kontrahentowi, który dalej przekazywał dokumenty do urzędu pracy celem załatwienia pozwoleń. Woził także hindusów do miejsca zakwaterowania. Był koordynatorem ścigniętych pracowników . Sam żadnych dokumentów nie podpisywał. Nadto w okresie oczekiwania na niezbędne dokumenty w związku z innym charakterem działalności płatnika jego współpracy z (...) na polecenie ww miał rozpoznawać teren w ramach pozyskania miejsc pod budowę małych centrów handlowych np. S. lub Ż.. Do wykonywania pracy miał korzystać z samochodu służbowego, komputera i telefonu, adresu mailowego płatnika. Wnioskodawca nigdy nie miał wystawionego zlecenia delegacji nie wypłacano mu diet. Miał pozostawać w stałym kontakcie z płatnikiem za pomocą połączeń w aplikacji WhatsApp. Płatnik miał w tym czasie przebywać za granicą

/ korespondencja mailowa wysyłana do płatnika k. 117-118, wydruk dokumentów pracowników pozyskanych przez płatnika k. 131, dokumentacja fotograficzna 132 - 146 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:18:56 -00:25:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:02:17 -00:20:11, 00:52:27-00:57:30 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 r. 00:02:35 --00:16:46/

Z faktu pozyskania 10 pracowników płatnik na mocy ustnej umowy zawartej z kontrahentem agencją (...) nie ma obecnie żadnych przychodów. Procedura pozyskiwania wygląda tak, że najpierw dostarcza się pracowników potem zbiera dokumenty do Urzędu Pracy następie przekazywane są one do urzędu Wojewódzkiego i Ambasady. Wszystko to wiąże się ze znacznym upływem czasu. Płatnik na podstawie ustnego kontraktu ustalił z kontrahentem że po weryfikacji kwalifikacji pracownika w zależności od jego umiejętności będzie się rozliczać . Im wyższe kwalifikacje pozyskanego pracownika tym koszty miały być wyższe. J. G. do dnia dzisiejszego nie zapłaciła płatnikowi żadnego wynagrodzenia za sprowadzonych pracowników. Rozliczenie ma nastąpić gdy ich liczba będzie większa.

/zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 r. 00:02:35 -00:16:46/

Płatnik sporządził następującą dokumentację płacowo-kadrową dotyczącą wnioskodawcy umowę o pracę, aneks do umowy o pracę zawarty w dniu 22 marca 2023 r., informację o warunkach zatrudnienia uprawnieniach pracowniczych, oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z przepisami bhp, skierowanie na wstępne badanie lekarskie z dnia 14 lutego 2023 r., orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku specjalista ds. kontaktów nr 16/02 z dnia 14 lutego 2023 r., PIT-2, wydruk z (...), (...) z datą wystawienia 11 maja 2023 r., 1 czerwca 2023 r., , oświadczenie o zapoznaniu się z regulaminem pracy, formularz wyjaśniający czym jest podmiot zatrudniający, listy płac kartę szkolenia wstępnego w zakresie BHP, informacja o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia za, kwiecień maj 2023 r. wrzesień - październik 2023 , listopad 2023 raport o zaliczce miesięcznej na podatek dochodowy, wniosek o urlop

/ wskazana dokumentacja k. 43-71, 27-33 akt ZUS nadto w załączonych aktach osobowych koperta k. 83 listy płac k. 78-82, 197-202 informacja o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia za, kwiecień maj 2023 r. wrzesień - październik 2023 , koperta k. 128 i k. 130 raport o zaliczce miesięcznej na podatek dochodowy, wniosek o urlop k. 203-205/

Od dnia 20.04.2023 r. wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby - doznanego urazu pięty i ścięgna A.. Zaświadczenia o niezdolności do pracy zostały wystawione za okres od 20.04.2023 do 10.07.2023 r.

/ bezsporne dokumentacja medyczna k. 31-41akt ZUS oraz k. 8-17, dokumentacja medyczna k. 47-65, 70-73, /

W miejsce wnioskodawcy w okresie jego nieobecności w pracy nikt nie został zatrudniony. Wszelkie czynności wykonuje sam płatnik.

/ bezsporne, zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27/

Wnioskodawca po okresie niezdolności do pracy od września 2023r. miał powrócić do pracy u płatnika. Miał rozwozić pozyskanych pracowników nie mających jeszcze pozwolenia na pracę w różne miejsca w tym na szkolenia BHP, był w banku pomagać zakładać im konta, pomagać na kwaterach w związku z kłótniami z Ukraińcami, zabierać ich z kwater w G. i dowozić na szkolenia zgodnie instrukcjami płatnika.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:18:56 -00:25:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:02:17 -00:20:11, 00:52:27-00:57:30/

Płatnik składek złożył za K. M. dokumenty rozliczeniowe za miesiące od 02/2023 r. do 05/2023 r.. w których wykazał pełny wymiar czasu pracy. Obliczył i rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne od miesięcznych podstaw i wymiaru w wysokości: za luty 2023 r. w wysokości 2750.00 zł. za marzec 2023 w wysokości 5000,00 zł, za kwiecień 2023 r. w wysokości 4094,96 zł oraz za maj 2023 w wysokości 0,00 zł. Ponadto płatnik wykazał za ww wynagrodzenie za czas niezdolno: do pracy z powodu choroby finansowane ze środków pracodawcy od 20 kwietnia 2023 do 22 maja 2023 r. oraz zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego od 23 maja 2023 do 31 maja 2023 r. W organie rentowym został złożony również wniosek o wypłatę dla K. M. zasiłku chorobowego za okres od 23 maja 2023 do 31 lipca 2023 r. Płatnik składek w deklaracjach rozliczeniowych za miesiące wrzesień listopad 2023 r. wskazał podstawę wymiaru składek za wrzesień 2023 (...), 80 niezdolność do pracy do 8.09.2023 r. i październik oraz listopad 2023 (...), 78 od stałego wynagrodzenia . W złożonych deklaracjach płatnik nie wykazał a wnioskodawcę urlopu bezpłatnego.

/ bezsporne/

Płatnik (...) R. P. posiada zaległości z tytułu nieopłaconych składek. Ma zawarty układ ratalny. W terminie opłaca zaległości.

/ bezsporne, deklaracje rozliczeniowe płatnika k. 170 -188, potwierdzenia płatności składek k. 195-96 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 15.01.2024 00:25:24-00:39:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.11.2023 00:20:11-00:52:27

Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej R. P. w 2020 r. poniósł stratę 30 058, 49 zł, w 2021 r dochód 10 503,78 zł w 2022 r. osiągnął dochód 28 416, 12 zł w 2023 r. do 31.10.2023 r. stratę 28 573, 86 zł

/ PIT B za 2020 r . k. 93, 159 PIT 36 L k. 94, 160- 162 PIT B za 2022 r. k. 97 PIT -36 L za 2022 r. k. 98-100 k. 167-169, PIT B za 2021 r. k. 101, 162 v -163 PIT 36 L za 2021 r. k. 102,163v-165 księga przychodów i rozchodów k. 105, podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za 2022 r. k. 106-107 k. 166- księga przychodów i rozchodów k. 108-110 podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za 2021 r. k. 111, księga przychodów i rozchodów i podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za 2023 r. k 153-158

Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów zawartych w aktach ZUS jak i złożonych do akt sprawy, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Ponadto ustalenia poczyniono w oparciu o zeznania przesłuchanego w procesie świadka i częściowo w oparciu o zeznania wnioskodawcy i płatnika.

Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i płatnika w zakresie w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy i płatnika, w części w której wskazywali na realność zawartej pomiędzy nimi umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez wnioskodawcę w reżimie stosunku pracy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany. Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką ubezpieczony w ramach zawartej umowy pełnił w spornym okresie u płatnika składek.

Z twierdzeń wnioskodawcy i płatnika oraz świadka wynika, iż K. M. miał

odpowiadać za rekrutację pracowników z A. konkretnie z Indii wybierać osoby nadające się do pracy w tym przez aplikację T. i forach internetowych, zawozić dokumenty niezbędne dla zatrudnienia w tym do urzędów, przekazywać mailowo niezbędną dokumentację do kontrahenta płatnika agencji pracy (...). Miał być też koordynatorem dla ściągniętych pracowników, oraz zgodnie z wytycznymi płatnika sprawdzać określone tereny pod inwestycje w ramach budowy małych centrów handlowych. Zdaniem Sądu zwłaszcza zeznania kontrahenta płatnika J. G. potwierdzają że ww. te czynności co najmniej wpadkowo wykonywał. Powyższe nie jest jednak jednoznaczne z faktyczną realizacją stosunku pracy na warunkach art. 22 kp. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika, bowiem że wnioskodawca wykonywał tą pracę w zastrzeżonym wymiarze w warunkach podporządkowania za stałym wynagrodzeniem nie zaś w zależności od faktycznie wypracowanych godzin w zależności od potrzeb płatnika.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy i płatnika, iż wykonywanie pracy miało charakter stały i było opłacane stałą stawką wynagrodzenia.

Odnosząc się do powyższego w pierwszej kolejności zauważyć należy, że faktyczny wymiar pracy jej wykonywanie w określonych godzinach w sposób stały nie zostało wykazane. Co prawda rzekomo wnioskodawca miał pozostawać w dyspozycji płatnika w godzinach 9- 17 w biurze bądź odbywając na jego polecenie określone wyjazdy czy to celem skonfrontowania terenów pod inwestycje , dowozu dokumentów czy pracowników lecz powyższe nie wynika z dostępnego materiału dowodowego. Wnioskodawca miał podpisywać listy obecności lecz te nigdy nie zostały okazane w procesie. Wnioskodawca nie otrzymał też nigdy polecenia delegacji te nie były nigdy rozliczane. Niejasnym jest też jak wymiar czasu pracy i jego godziny miały by być na bieżąco kontrolowane przez płatnika skoro ten pozostawał wedle swoich twierdzeń za granicą. Co prawda strony miały mieć stały kontakt przez aplikację WhatsApp lecz powyższe nie jest wystarczające dla stwierdzenia iż w określonych dniach i godzinach praca była świadczona i nie podlega żadnej weryfikacji przez Sąd.

Znamiennym jest przy tym, iż jak podał sam wnioskodawca jego wynagrodzenie, które miało być płatne w poszczególnych miesiącach przelewem w innych częściowo gotówką i częściowo przelewem a w innych tylko gotówką faktycznie nie było wypłacane w stałej wysokości lecz w zależności od ilości przepracowanych godzin co jest sprzeczne zatrudnieniem w ramach stosunku pracy gdzie obowiązuje określony wymiar czasu pracy i stałe wynagrodzenie określone stawką miesięczną bądź godzinową. Podawane przez wnioskodawcę kwoty wynagrodzenia, które miał otrzymywać gotówką znacząco odbiegały od kwoty w zadeklarowanej umowie o pracę nawet biorąc pod uwagę fakt ich ubruttowienia. Powyższe wydaje się być wysoce nieprawdopodobne zakładając iż faktycznie wynagrodzenie było wnioskodawcy wypłacane do ręki.

Sąd dostrzega przy tym iż strony usiłowały następnie powyższe sprzeczności tłumaczyć nierówną ilością godzin pracy w miesiącu czy faktem urlopu czy urlopu bezpłatnego lecz powyższe zasadniczo nie ma wpływu na zadeklarowaną stawkę miesięczną wynagrodzenia pracownika zaś fakt zgłoszenia odbywania przez pracownika urlopu bezpłatnego do ZUS nigdy nie miał miejsca. Wyjaśnienia płatnika i wnioskodawcy w tym zakresie są więc całkowicie niewiarygodne. Wymiar czasu pracy był zatem determinowany tylko ewentualną potrzeba płatnika nie zaś zawartą umową o pracę i określonym nią wymiarem. Natomiast brak wypłaty wynagrodzenia lub jego wypłata tylko z uwzględnieniem przepracowanych godzin potwierdza iż stron nie łączył stosunek pracy a te wykorzystały łączące je relacje celem stworzenia wnioskodawcy pozornego wyłącznie tytułu ubezpieczenia.

Sąd przy tym nie neguje iż faktycznie płatnikowi mogło zależeć na tym by ktoś pokierował rekrutacją a pracowników z Indii bo to w świetle ustnej umowy z kontrahentem stanowić mogło dla niego źródło dochodów. Nie należy jednak pomijać iż żadnych przychodów z pracy tego rodzaju nie uzyskał. Istnienie potrzeby gospodarczej zatrudnienia pracownika w oparciu o stały kontrakt pracowniczy dla tego celu, z racjonalnych względów musi być więc kwestionowane. Podkreślić należy również że nikt w miejsce wnioskodawcy w okresie jego długotrwałej nieobecności nie został zatrudniony.

Sąd ma także na uwadze że to pracodawca ponosi ryzyko ekonomiczne związane z zatrudnieniem jednakże w procesie w żaden sposób nie wykazano że płatnika było stać na zatrudnienie wnioskodawcy. WW z tytułu prowadzonej działalności w 2023 r. miał stratę wcześniej działalność w ogóle była zawieszona gdyż jak utrzymywał płatnik nie było go na nią stać. Co prawda płatnik wznowił jej prowadzenie lecz dochody jakie w 2022 r. osiągał były nieznaczne. Płatnik posiada też zadłużenie z tytułu składek które spłaca w układzie ratalnym Wobec tego trudno uznać że ma znaczące zasoby finansowe pozwalające na inwestycje i zatrudnienie wnioskodawcy co sugerował w procesie. Brak dowodów iż zatrudnienie wnioskodawcy przy znacznych dochodach pozyskanych z innych przedsięwzięć stanowiło asumpt do rozwoju kolejnego biznesu zwłaszcza, że ten przynosił straty a żadnych kroków związanych z planową rekrutacja pracowników w okresie nieobecności powoda sam płatnik nie podejmował i jak już wspominano nie zatrudnił też innej osoby w tym stricte celu. Zeznania płatnika w tym przedmiocie nie mogły stanowić zatem racjonalnej podstawy ustaleń w sprawie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych(Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 t.j., pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732) osobom tym, w razie choroby, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną K. M. a płatnikiem składek (...) R. P. została zawarta dla pozoru wyłącznie celem stworzenia ochrony ubezpieczeniowej przysługującej osobie o statusie pracownika.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracyczy innych dokumentów związanych z zatrudnieniem, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi./Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2022 r., VII U 323/22/ Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21/ Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, I UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19/

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek w spornym okresie od 14.02.2023 r. istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. / (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021/

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, iż nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał. /III AUa 38/18 - wyrok SA Kraków z dnia 07-04-2021/

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 stycznia 2022 r., (...) 557/21/

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, iż pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Przy czym w świetle art. 22 § 1 ¹ oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania. Dlatego zastrzeżenie w umowie możliwości zastępowania się w pracy przez wykonawcę inną osobą nie odbiera jej cech umowy o pracę, zwłaszcza gdy faktycznie takie zastępstwa nie nastąpiły, a inne cechy badanej umowy wskazują na przewagę cech charakterystycznych dla stosunku pracy (SN w wyroku z dnia 5 maja 2010 r., I PK 8/10, LEX nr 602668). Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, iż pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 Dz.U.2014.1502).

Przy tym podstawową zasadą odróżniającą stosunek pracy od wykonywania pracy na innej podstawie jest podporządkowanie pracownika polegające na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Praca powinna być świadczona przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. /patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999r I PKN 277/99 OSNP 2001/1/18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2014 r. III AUa 61/14 LEX nr 1566959 wyr. SN z 18.5.2006 r., III UK 30/06, L., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 68/05 Lex 177165/. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym.

Nadto podkreślenia wymaga iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy. Jednakże należy zauważyć, że w przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy / III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020/ Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby. / (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02-2021/.

Podsumowując, jak zauważa się w orzecznictwie, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Co do zasady tylko ważny i realny tytuł, a nie jedynie deklarowany wywiera skutki w prawie ubezpieczeń. Umowa zawarta dla pozoru nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., III AUa 1145/21/ W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w wyznaczonym miejscu i czasie ,w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 kp. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia wykonał pewne czynności na rzecz płatnika składek próbując pozyskać na jego rzecz pracowników w związku z ustną umową płatnika z agencją pracy (...). Należało jednak zważyć, czy przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez ubezpieczonego były przez niego świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

O ile w świetle ustalonych faktów nie budzi wątpliwości, że wykonywanie powierzonych wnioskodawcy czynności mogło mieć osobisty charakter, o tyle wysoce wątpliwe jest stałe wykonywanie pracy w określonym wymiarze za stałym wynagrodzeniem oraz występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie w procesie świadczenia pracy. W ocenie Sądu w realiach badanej sprawy odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawca wykonywał pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie. Płatnik co do zasady powierzył wnioskodawcy obowiązek pozyskania nowych pracowników z Indii drogą Internetową koordynacji uzyskania dokumentów następnie przekazania ich kontrahentowi płatnika celem uzyskania odpowiednich pozwoleń, potem zadania w zakresie organizacji pobytu pracowników na co wskazuje świadek. Dodatkowo kontroli określonych terenów pod inwestycje małych centrów handlowych. Jednak brak dowodów na to kiedy w jakim zakresie to robił jak faktycznie był rozliczany z czasu pracy i jej wymiaru. Ubezpieczony rzekomo miał stałe godziny pracy od 9-17 ale de facto nikt ich nie kontrolował i nie rozliczał. Płatnik choć będąc za granicą rzekomo miał stale sprawować nadzór nad pracą wnioskodawcy za pomocą aplikacji WhatsApp nie był w stanie wykazać w jakich dniach i w jakich godzinach wnioskodawca faktycznie pracował. W żaden sposób nie były też rozliczane zlecane mu wyjazdy służbowe i godziny ich wykonywania. Płatnik nad czasem pracy wnioskodawcy nie sprawował bieżącej kontroli, godziny pracy nie były rozliczane. Wnioskodawca podejmował określone czynności na rzecz płatnika lecz przy braku rozliczenia ich czasu wypracowywanie założonego wymiaru miało charakter wyłącznie iluzoryczny. Znamiennym jest też ze wnioskodawca nie otrzymywał stałego wynagrodzenia za pracę - okoliczność ta ostatecznie jak już odnoszono nie została wykazana. W świetle wyjaśnień samego wnioskodawcy wynagrodzenie, które miało być płatne w poszczególnych miesiącach przelewem w innych częściowo gotówką i częściowo przelewem a w innych tylko gotówką faktycznie nie było wypłacane w stałej wysokości lecz w zależności od ilości wykonanej przez niego pracy przepracowanych godzin - liczył się więc rezultat nie zaś podejmowanie starannego działania w ramach zakreślonego i kontrolowanego wymiaru czasu pracy.

Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala też uznać, że wykonywanie tych czynności odbywało się pod kierownictwem pracodawcy. Bowiem wspomniana wyżej niekontrolowana praca na rzecz płatnika nie ma nic wspólnego z pracą pod kierownictwem w ramach danego wymiaru w określonym czasie i miejscu. Jeszcze raz należy powtórzyć, że Sąd nie kwestionuje, że wnioskodawca wykonywał pewne czynności dla firmy płatnika w badanym okresie, ale z całokształtu zebranego materiału dowodowego nie wynika, że robił to stale stricte jako pracownik. Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Dlatego zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12). Sprawia to, że kwalifikacji prawnej umów o świadczenie pracy (usług) można dokonywać jedynie metodą typologiczną, to jest przez rozpoznanie i wskazanie cech przeważających (dominujących). Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 listopada 2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398). Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie oraz praktyce i w konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tą cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tą tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 16.12.1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Przenosząc wskazane zapatrywanie do stanu faktycznego sprawy, należy przyjąć, że określenie zadań pracownika jedynie poprzez wskazanie zakresu obowiązków, jak również niestosowanie żadnego sposobu weryfikacji stałości wykonywania pracy w kontekście rzekomo ustalonego etatu, brak podporządkowania co do czasu pracy w jakim wnioskodawca wykonywał na rzecz płatnika pewne czynności i ich wymiaru, przesądza o tym, że sporny stosunek prawny nie nosił cechy pracowniczego podporządkowania, a z drugiej strony kierownictwa pracodawcy nad pracą wykonywaną przez ubezpieczonego. Nadto wnioskodawcy wypłacono wynagrodzenia w zależności od osiągniętego rezultatu - faktu wypłaty wynagrodzenia w stałej wysokości nie wykazano. Zatrudnienie wnioskodawcy nie znajdowało też ekonomicznego i gospodarczego uzasadnienia. Praca wnioskodawcy nie wiązała się z żadnymi realnymi przychodami. Płatnik z tytułu prowadzonej działalności osiągał straty, miał też zadłużenie z tytułu składek. Nie wykazano iż dysponował majątkiem który zabezpieczał jego inwestycje i zatrudnienie wnioskodawcy. W miejsce wnioskodawcy mimo jego długotrwałej nieobecności rzekomo mimo realnych potrzeb wtej materii nikt nie został zatrudniony. Konkluzja ta oznacza, że stron nie łączyła umowa o pracę. W rezultacie Sąd uznał, że wykonywane przez ubezpieczonego na rzecz płatnika składek czynności nie odbywały się w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p.

Dodać należy, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było wykonywanie pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 §1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie. Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej przez odwołującego decyzji uniemożliwia wypowiedzenie się co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez wnioskodawcę na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać ww. ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021/

W ocenie sądu okoliczności rozpatrywanego przypadku potwierdzają, iż zawarcie umowy o pracę było jedynie elementem formalnym nijako sztucznie wykreowanym przez wnioskodawcę i płatnika celem uzyskania przez ubezpieczonego statusu pracownika i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego przy minimalnym udziale w jego tworzeniu. Nawiązanie pozorne umowy o pracę– bez zamiaru ciągłego i stałego jej wykonywania wbrew naturze stosunku pracy wynikającej z art. 22 kp nie mogło stanowić podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników. Intencjonalne kreowanie sytuacji i jej wykorzystywanie, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stwarza poczucie nieuczciwego wykorzystania, bycia oszukanymi i naiwnymi w osobach, które w swoim życiu zawodowym latami budują ten fundusz bez intencjonalnego wykorzystania sytuacji. W niniejszej sprawie chociaż strony umowy zawarły ją zgodnie z przepisami, dopełniając wszystkich formalności, to jednak nie zasługuje ona na ochronę z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych, bo jedyną przyczyną i jej celem nie było świadczenie pracy na warunkach określonych w art. 22 kp, a jedynie uzyskanie korzyści związanych z posiadaniem statusu pracownika.

W tym stanie rzeczy, organ rentowy słusznie zakwestionował tę umowę, tak z uwagi na treść, jak i okoliczności jej wykonywania. Brak jest zgody na manipulowanie przepisami prawa w zależności od interesu stron.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu wraz z odsetkami Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz.1935).

/Jacek Chrostek/