Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26.03.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 24.03.2024 r., nadal wstrzymał W. B. wypłatę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Zakład zawiesza wypłatę świadczenia z powodu osiągnięcia przychodu w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wznowienie wypłaty nastąpi po przedłożeniu dokumentu stwierdzającego ustanie tej przyczyny.

/ decyzja k. 478- 480 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 7.06.2024 r. wniósł W. B. podnosząc, że we wniosku z dnia 24.03.2024 r., złożonym na druku (...), wnosił o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno- rentowego a dostał decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty a więc niezgodną z jego wnioskiem.

/ odwołanie k. 3 akt VIII U 1707/24/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując, iż w dniu 24.03.2024 r. W. B. złożył dwa wnioski: wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia oraz oświadczenie o osiąganym przychodzie powodującym zawieszenie świadczenia. Organ wydał zaskarżoną decyzję w rozpoznaniu wskazanego wniosku o zawieszenie renty, zaś wniosek o przeliczenie świadczenia jest nadal rozpatrywany.

/ odpowiedź na odwołanie k. 6 akt VIII U 1707/24/

Decyzją z dnia 23.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.,, wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8.03.2024 r. dokonał miesięcznego rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy W. B. w związku z przychodem uzyskanym w poszczególnych miesiącach w okresie od 01.07.2020 do 31.12.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach 2020 r. uzasadniał zawieszenie świadczenia wraz z dodatkami, łącznie o 14 900,15 zł. Świadczenie w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu było wypłacone w pełnej wysokości. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał W. B. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w kwocie14 900,15 zł..

/decyzja k.529 akt ZUS/

W dniu 28.06.2024 r. W. B. złożył odwołanie od ww. decyzji zarzucając jej wadliwość.

/odwołanie k.3 akt VIII U 1576/24/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko z zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.5 – 6 akt VIII U 1576/24/

Zarządzeniem z dnia 29.10.2024 r. sprawy z ww. odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ zarządzenie k. 17 akt VIII U 1707/24/

W piśmie z dnia 12.09.2024 r. wnioskodawca, odnosząc się do odpowiedzi na odwołanie wskazał, w odniesieniu do decyzji z dnia 23.05.2024 r., iż co miesiąc składał druki (...) wskazując wysokość dochodu a zatem ZUS powinien z urzędu zawiesić wypłatę świadczenia. Podniósł też, iż decyzja jest spóźniona w świetle art. 138 ust 4 ustawy o emeryturach i rentach.

/ pismo k. 36/

Na rozprawie w dniu 4.02.2025 r., poprzedzającej wydanie wyroku, wnioskodawca poparł odwołania podnosząc w odniesieniu do decyzji zawieszającej świadczenie, że ZUS może mu je zawiesić z urzędu, a wymóg składania oświadczeń o przekroczeniu przychodu- który kwestionuje- nie wynika z żadnych przepisów prawa. W konsekwencji powyższego albo ma zawieszone świadczenie albo po rozliczeniu musi zwracać pieniądze do ZUS. W odniesieniu do decyzji z 23.05.2024 r. wskazał, iż uważa że jest ona spóźniona a rozstrzygnięcie w zakresie zwrotu od lipca do grudnia 2020 r. przedawniło się. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania w odniesieniu do decyzji z dnia 23.05.2024 r. podnosząc zarzut powagi rzeczy osądzonej, zaś w odniesieniu do decyzji z dnia 26.03.2024 r. wskazując, iż została wydana zgodnie z wnioskiem i oświadczeniem ubezpieczonego o przekroczeniu przychodu w wysokości 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 4.02.2025 00:00:49-00:23:20/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca W. B. urodził się w dniu (...) Ww. posiada prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1.11.2018 r., ustalone decyzją z dnia 10.07.2020 r. na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 11.03.2020 r. w sprawie VIII U 579/19. W ramach wskazanej decyzji w 07/2020 wnioskodawca otrzymał również wyrównanie świadczenia za okres wsteczny.

/okoliczności bezsporne/

Skarżący został szczegółowo pouczony o konieczności informowania organu rentowego o okolicznościach mających wpływ na wysokość pobieranych świadczeń.

/okoliczności bezsporne/

W dniu 24.03.2024 r. W. B. złożył w organie rentowym oświadczenie o osiąganiu przychodu zarówno ze stosunku pracy jak i z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, wskazując że z tego tytułu zamierza osiągać przychody w wysokości powodującej zawieszenie świadczeń.

/ bezsporne oświadczenie z 24.03.2024 k. 476 akt ZUS/

Wobec powyższego organ rentowy wydał decyzję z dnia 26.03.2024 r.

/ bezsporne decyzja k. 478 akt ZUS/

Organ rentowy zawieszając rentę na wniosek W. B. nie weryfikował przychodów zainteresowanego. Rozliczenie przychodu następuje co roku dopiero po wpływie zaświadczenia z zakładu pracy z wysokością przychodów.

/ bezsporne/

Decyzją z dnia 29.11.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. dokonał rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy W. B. w związku z przychodem osiągniętym w okresie od 01 do 12/2020 r. i uznał, że wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, w kwocie 30.269,19 zł.

Natomiast decyzją z dnia 6 .12.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z. dokonał rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy W. B. w związku z przychodem osiągniętym w poszczególnych miesiącach 2019 r. tj. w okresie od 01 do (...) i uznał, że wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, w kwocie 22.599,88 zł.

/ bezsporne/

Wyrokiem z dnia 28.09.2023 r., w sprawie sygn. akt VIII U 315/23, Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołania wnioskodawcy od ww. decyzji.

/ bezsporne/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 8 marca 2024 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt III AUa 1143/23, na skutek apelacji W. B. od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 września 2023 r. sygn. akt VIII U 315/23, zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że ustalił, iż W. B. nie ma obowiązku zwrotu świadczenia rentowego wypłaconego za okresy od 01 do 12/2019 roku i od 01 do 06/2020 roku oraz oddalił apelację w pozostałej części.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wskazano, że organ rentowy nie miał podstaw do rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy odwołującego się za okres od stycznia 2019 r. do czerwca 2020 r. (miesiąca poprzedzającego wydanie decyzji przez organ rentowy przyznającej odwołującemu się prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy), a w konsekwencji również do żądania od odwołującego się zwrotu świadczenia. Odwołujący uzyskał prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy dopiero na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 11.03.2020 r. w sprawie VIII U 579/19, a wypłata świadczenia nastąpiła po wydaniu przez organ rentowy w dniu 10.07.2020 r. decyzji wykonującej ten wyrok. Sąd zwrócił uwagę, że odwołujący w okresach kiedy uzyskiwał przychód z tytułu działalności gospodarczej nie posiadał jeszcze statusu osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy, tymczasem zawieszenie prawa do świadczenia następuje tylko co do okresów, kiedy jednocześnie było ustalone prawo do świadczenia i osiągany był przychód. Stanowisko takie wynika z treści art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zawieszenie prawa do realizacji świadczenia może dotyczyć tylko świadczenia, do którego prawo zostało ustalone. Istotne jest również, że w okresie poprzedzającym ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wyrokiem Sądu, odwołujący się był pozbawiony możliwości wyboru pomiędzy pobieraniem świadczenia rentowego a osiąganiem przychodu z tytułu prowadzonej działalności. Tym samym pobrane przez odwołującego się świadczenie nie jest nienależnym, a organ rentowy nie może domagać się jego zwrotu.

/ bezsporne wyrok SA z uzasadnieniem w załączonych aktach VIII U 315/23/

W 2020 r. wnioskodawca osiągnął przychód w następującej wysokości:

- lipiec – 10 402,62 zł

- sierpień –10 895,00zł

- wrzesień –10 132,12 zł

- październik –10 895, 00zł

- listopad – 9 687,11 zł

- grudzień – 12 095,00 zł

/okoliczność bezsporna/

We wskazanych okresach wysokość należnego wnioskodawcy świadczenia rentowego wynosiła:

- lipiec – 2 390,63zł

- sierpień – 2494,18 zł

- wrzesień –2494,18 zł

- październik –2494,18 zł

- listopad – 2 510,78 zł

- grudzień –2516,20 zł

/okoliczność bezsporna/

W tym stanie rzeczy organ rentowy wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8.03.2024 r. sygn. akt III AUa 1143/23 wydał zaskarżoną decyzję z dnia 23.05.2024 r.

/okoliczność bezsporna/

Zarówno przed Sądem Okręgowym w Łodzi jak i przed Sądem Apelacyjnym w Łodzi dodatkowo toczyło się lub toczy kilka postępowań z odwołań wnioskodawcy od decyzji organu rentowego m.in.

- z dnia 21.03.2017, 18.04.2017, 14.06.2017, 15.06.2018 , 25.06.2018 w przedmiocie przeliczenia świadczenia w sprawie sygn. akt VIII U 871/17,

- z dnia 15.09.2021, 7.10.2021 9.11.2021 r., 7.03.2022, 7.07.2022 w przedmiocie przeliczenia wysokości renty poprzez zmianę stażu pracy, której poprawność była badana w sprawie sygn. akt VIII U 2677/21 prawomocnie zakończonej,

- z dnia 2.02.2022 r. w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości renty rozpoznawana pod sygn. akt VIII U 438/22 obecnie rozpatrywana przez Sąd Apelacyjny w Łodzi,

- z dnia 9.02.2023 w przedmiocie rozliczenia renty w związku z przychodem osiągniętym w poszczególnych miesiącach 2021 r. w sprawie VIII U 639/23, obecnie rozpoznawana przez Sąd Apelacyjny pod sygn. III AUa 80/24.

/ bezsporne wyroki z uzasadnieniem w sprawach VIII U 438/22 VIII U 639/23 k. 22-35/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz w aktach organu rentowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106.

Zgodnie z art. 104 ust.1 prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.

Zgodnie z ust. 2 tego przepisu za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.

Przez przychód należy zaś rozumieć przychód brany pod uwagę przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 4 pkt 9-10 ustawy systemowej) wraz z kwotami pobranych zasiłków , świadczeń i wynagrodzenia z Kodeksu pracy, o których mowa art. 104 ust. 6 z wyłączeniem tych składników przychodu, których mnie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zgodnie z ust. 7 art. 104 ustawy emerytalnej prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Zgodnie z ust. 8 tego przepisu w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia.

Zgodnie z art.104 ust.10 pkt 2 ww. ustawy Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14 roboczego dnia listopada ogłasza kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

W odniesieniu do decyzji z 26.03.2024 r. wskazać należy, czego wnioskodawca nie kwestionuje, że decyzję wydano w odpowiedzi na jego wniosek/oświadczenie z dnia 24.03.2024 r. o osiąganiu przychodu zarówno ze stosunku pracy, jak i z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, w wysokości powodującej zawieszenie świadczeń, w zgodzie z jego żądaniem.

Skarżący w tym zakresie podnosił, iż kwestionuje sam wymóg składania oświadczeń o przekroczeniu przychodu, który w jego ocenie nie ma uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa. W ocenie odwołującego zawieszenie renty winno następować z urzędu na podstawie składanych przez niego co miesiąc druków (...) wskazujących wysokość dochodu. Odwołujący wnosił, iż dopiero coroczne rozliczanie świadczenia jest dla niego niekorzystne, bo albo ma zawieszone świadczenie albo po rozliczeniu musi zwracać pieniądze do ZUS.

Mając powyższe na uwadze wskazać należy, że zgodnie z art. 127 ust. 1-2 ustawy emerytalnej emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego - o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Obowiązek określony w ust. 1 nie dotyczy emerytów, którzy wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni) osiągnęli przed podjęciem działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4. Obowiązki określone w ust. 1 spoczywają odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę - na właściwej komórce kadrowej.

Ponadto podkreślenia wymaga, że celem uregulowań art. 104 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest umożliwienie renciście dokonania wyboru, czy powróci na rynek pracy poprzez uzyskiwanie przychodów powodujących zawieszenie prawa do świadczenia, czy też będzie pobierał świadczenie rentowe w całości lub w części (po zmniejszeniu jego wysokości) w zbiegu z przychodem osiąganym z innych źródeł. Z realizacją tego prawa związany jest obowiązek zawiadomienia przez rencistę organu rentowego o prowadzeniu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i złożenia oświadczenia o zamiarze osiągania przychodu niepowodującego zawieszenia ani zmniejszenia świadczenia, powodującego zmniejszenie świadczenia albo powodującego zawieszenie świadczenia - § 3 rozporządzenia z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty - Dz.U. Nr 58, poz. 290 ze zm.) oraz wynikające z wykonania tego obowiązku konsekwencje w zakresie wypłaty świadczenia, określone w § 4 rozporządzenia./ por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 października 2012 r., III AUa 619/12/.

Tym samym wbrew zapatrywaniom odwołującego, kwestionowany przez niego obowiązek, ma w pełni podstawę prawną. Oceny tej nie zmienia okoliczność, iż wnioskodawca kwestionuje racjonalność tych rozwiązań i subiektywnie ocenia, że zawieszenie świadczeń powinno opierać się na innych zasadach, z urzędu na podstawie bezpośrednio składanych przez niego deklaracji (...). W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r., I UK 104/05, opubl. w (...) z (...), który Sąd Okręgowy w pełni podziela, przepisy prawa ubezpieczenia społecznego mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Tworzą system prawa ścisłego, zamkniętego. Nie mogą być interpretowane rozszerzająco, zwłaszcza przy zastosowaniu wykładni aksjologicznej. Brak zatem podstaw do uznania, iż wnioskodawcy nie dotyczą reguły wynikające z powszechnego porządku prawnego, bądź by w jakikolwiek sposób winny być modyfikowane. Kwestionowanie racjonalności przyjętych rozwiązań nie leży w kompetencji Sądu.

W kwestii zaś decyzji z dnia 23.05.2024 r. wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Związanie stron, o którym mowa w powołanym przepisie, polega na związaniu tych podmiotów dyspozycją zawartej w sentencji wyroku skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne, są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych. Związanie orzeczeniem oznacza zatem zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 września 2023 r., I (...) 64/23/ Tym samym określone w art. 365 KPC związanie stron, sądów i innych podmiotów i osób treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez nie, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (wyr. SN z 23.6.2009 r., II PK 302/08, L.; wyr. SN z 15.11.2007 r., II CSK 347/07, L.).

Wobec powyższego podnieść należy, iż w kontekście prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 marca 2024 r. w sprawie sygn. akt III AUa 1143/23 W. B. nie ma obowiązku zwrotu świadczenia rentowego wypłaconego za okresy od 01 do 12/2019 roku i od 01do 06/ 2020 roku, jednakże wobec oddalenia apelacji w pozostałej części i treści weryfikowanej w tamtym procesie decyzji z dnia 29.11.2022 r., spoczywa na nim obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 07 do 12/2020 r.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 23.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., wykonując prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8.03.2024 r., dokonał miesięcznego rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy W. B. w związku z przychodem uzyskanym w poszczególnych miesiącach w okresie od 01.07.2020 do 31.12.2020 r. tj. stricte w okresie, co do którego apelację wnioskodawcy oddalono.

Wobec powyższego, związania wyrokiem z dnia 8.03.2024 r., w ramach niniejszego postępowania Sąd, co do obowiązku zwrotu renty za ten okres, nie może ani analizować tej kwestii, a tym bardziej dokonywać ustaleń sprzecznych z już uprzednio osądzoną kwestią. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do uznania, że wnioskodawca nie jest zobligowany do zwrotu renty za okres od 01.07.2020 do 31.12.2020 r.

We wskazanych okolicznościach jedynie na marginesie w odniesieniu do zarzutów odwołującego „wydania decyzji spóźnionej” podnieść należy, że postępowanie przed organem rentowym jest postępowaniem administracyjnym, które zostaje zakończone decyzją, a odwołanie od tej decyzji inicjuje już postępowanie sądowe toczące się zgodnie z procedurą cywilną jako sądowe postępowanie odrębne, w którym sąd nie jest ograniczony przy przeprowadzaniu dowodów. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 lipca 2022 r., III AUa 79/21/

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, z uwzględnieniem tego, iż w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego (ust. 1a).

Jeżeli ustalenie niezbędnych okoliczności stanowiących faktyczną podstawę roszczenia następuje dopiero przed sądem ubezpieczeń społecznych, to za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji zgodnie z art 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, po upływie której organ rentowy obowiązany jest do zapłaty odsetek, należy liczyć datę wpływu do organu rentowego prawomocnego wyroku, w którym ustalono prawo do tego świadczenia lub jego wysokość. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 marca 2018 r., III AUa 432/17/

Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa do świadczenia lub jego wysokości. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 czerwca 2017 r., III AUa 1354/16

Na gruncie rozpoznawanej sprawy organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w przedmiocie rozliczenia renty wnioskodawcy - jej wysokości, niezwłocznie po tym, gdy otrzymał rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w tym przedmiocie. A zatem nie można w sposób uzasadniony twierdzić, że decyzja była spóźnioną.

Brak też podstaw do uznania, iż rozstrzygnięcie ZUS w zakresie zwrotu renty za okres od lipca do grudnia 2020 r., w kontekście art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak sugeruje wnioskodawca, jakkolwiek „się przedawniło”.

Zgodnie z powołanym przepisem art. 138 ustawy emerytalnej

1. Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

2. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

4. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

6. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Zgodnie z art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

Przepis art. 138 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie modyfikuje pojęcia „świadczenia nienależnego”, jak również nie określa odmiennych reguł jego dochodzenia, za wyjątkiem zastrzeżenia z ust. 5 tegoż artykułu. Odmienność ta nie wypełnia jednak wyłączenia wskazanego w art. 84 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W zasadniczej warstwie normatywnej porównywane dyspozycje wymienionych przepisów zostały unormowane w taki sam, tj. prawie identyczny sposób, ponieważ treść art. 138 ust. 1- 2 i ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach stanowi niemal dosłowne powtórzenie art. 84 ust. 1-3 ustawy systemowej z dnia 17 października 1998 r. W konsekwencji pomiędzy porównywanymi przepisami występuje tylko taka relacja lex specialis (art. 138 ustawy emerytalnej) do lex generalis (art. 83 ustawy systemowej), że w zakresie nieunormowanym w tym pierwszym przepisie znajdują uzupełniające zastosowanie systemowe zasady dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych uregulowane w ustawie systemowej (art. 1 tej ustawy), np. dotyczące okresu przedawnienia należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, ich umownego rozkładania na raty i ratalnych spłat, odraczania płatności, czy wymierzania należnych odsetek (art. 84 ust. 7-11 ustawy systemowej). Wyłącznie szczególny charakter ma uregulowanie w art. 138 ust. 5 ustawy emerytalnej zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Zarówno więc wykładnia językowa, jak i wykładnia funkcjonalno-systemowa, odwołująca się do ratio legis przepisów, niemal tożsamo regulujących obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 84 ustawy systemowej oraz art. 138 ustawy o emeryturach i rentach), wymagają przyjęcia, że przepisy te nie regulują terminu przedawnienia wymierzonego decyzją organu rentowego obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, ani - de lega lata - nie uzależniają wielkości (rozmiaru) żądanego zwrotu od daty wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, w kwotach ustalonych w tej decyzji, ale wyznaczają maksymalne wielkości (kwoty) nienależnie pobranych świadczeń, których zwrotu domaga się organ rentowy od osoby, która pobrała nienalane świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego za okres 3 lat liczonych do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia (art. 138 ust. 3 ustawy emerytalnej w związku z art. 84 ust. 3 ustawy systemowej)./Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 stycznia 2024 r., I (...) 42/23/.

Decyzja o zwrocie nienależnego świadczenia może być wydana w każdym czasie. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) nie zakreśla terminu, w jakim organ rentowy może potrącać kwoty nienależnie pobranych świadczeń. Biorąc pod uwagę ochronną funkcję instytucji przedawnienia roszczeń oraz świadomość pobierania świadczeń nienależnych, należy stwierdzić, iż ten, kto pobrał świadczenie nienależne, cały czas musi się liczyć z obowiązkiem jego zwrotu. Nie ma przesłanek do stosowania przepisów przedawnienia nienależnie pobranego świadczenia. Ustalony został tylko okres przedawnienia egzekucji należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Wykonalność decyzji ustalającej te należności przedawnia się po upływie 10 lat, licząc od jej uprawomocnienia.

Ustawodawca w art. 138 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) nie określił kresu zwrotu świadczeń jako ostatnie 3 lata, zatem uzasadnione jest stwierdzenie, że okres 3 lat, do których ogranicza się zwrot nienależnie pobranych świadczeń nie musi przypadać bezpośrednio przed wydaniem decyzji rozliczeniowej.

Stosownie do art. 104 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.), prawo do świadczeń wymienionych w ust. 7 i 8 ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu, zależnie od wysokości osiąganego przychodu, przy czym podstawę decyzji rozliczeniowej stanowi zawiadomienie przez emeryta lub rencistę o łącznej kwocie dochodu dokonywane po okresie rozliczeniowym. Jasno ukazuje to, że decyzja rozliczeniowa wydawana jest tylko na podstawie zawiadomienia przez emeryta lub rencistę dokonanego po okresie rozliczeniowym. Nie jest taką decyzją żądanie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w licznych okresach rozliczeniowych.

Instytucja zwrotu świadczeń służy zrekompensowaniu straty, jaką Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (w istocie wszyscy ubezpieczeni) poniósł wskutek wypłaty nieprzysługującego świadczenia. Z tego względu zwrot nienależnie pobranego świadczenia powinien odpowiadać wysokości kwoty, o którą bezpodstawnie został uszczuplony.

/Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 3 listopada 2015 r., III UK 22/15/

Redakcja norm zawartych w ust. 4 i 5 art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) wyraźnie wskazuje, że ust. 4 stanowi zasadę ogólną, a ust. 5 wyjątek od tej zasady. Z treści art. 138 ust. 5 ustawy wprost wynika, że wymienione w nim okresy nie zostały powiązane z datą wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 listopada 2012 r., III AUa 552/12/

Mając powyższe na uwadze argumentacja skarżącego i w tym zakresie nie może być uwzględniona.

W świetle wszystkich tych okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.