Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 lipca 2023 r. przyznał W. Z. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1 lipca 2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 155548,28 zł;

- kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji wynosi 66310,66 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosiła 207,90 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosiła 1067,14 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),28 + (...),66)/207,90 = 1067,14 zł

(decyzja z 17 sierpnia 2023 r. k. 25-27 akt emerytalnych ZUS)

W. Z. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o ponowne przeliczenie wysokości świadczenia z uwzględnieniem wszystkich składowych potrzebnych do prawidłowego obliczenia wysokości emerytury. (odwołanie k. 3)

Następnie decyzją z dnia 19 września 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 lipca 2023 r. przyznał W. Z. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1 lipca 2023 r.,
tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 221858,94 zł;

- kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji wynosi 461552,00 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosiła 207,90 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosiła 3287,21 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),94 + (...),00)/207,90 = 3287,21 zł)

(decyzja z 19 września 2023 r. k. 39-41 akt emerytalnych ZUS)

W odpowiedzi na odwołanie od pierwszej decyzji organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że ZUS podtrzymuje zasadność zaskarżonej decyzji oraz współistniejącej, niezaskarżonej decyzji z 18 września 2023 r., znak (...)-2023 o ustaleniu kapitału początkowego.

Wskazał przy tym, że decyzją z 19 września 2023 r. po rozpoznaniu wniosku z 25 lipca 2023 r. – przyznano W. Z. emeryturę docelową od 1 lipca 2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, a decyzja ma charakter ostateczny.

Zakład wskazał, że decyzją z 18 września 2023 r. ZUS ustalił W. Z. wartość kapitału początkowego, który według stanu na dzień
1 stycznia 1999 r. wyniósł 73.112,38 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:

- od 1 lipca 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r.;

- od 30 lipca 1990 r. do 1 września 1990 r.;

- od 14 września 1990 r. do 13 października 1990 r. z uwagi na korzystanie z urlopów bezpłatnych;

- od 1 listopada 1991 r. do 30 listopada 1991 r.;

- od 30 czerwca 1992 r. do 30 czerwca 1992 r. z powodu nieopłacenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy Zakład przyjął – według najkorzystniejszego wariantu – przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych,
tj. z okresu od 1 stycznia 1978 r. do 31 grudnia 1987 r. i wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 53,20% x 1220,89 zł (kwota bazowa) = 649,51 zł (podstawa wymiaru kapitału początkowego), przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalony z wybranych 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia wyniósł 50,12%.

Za okresy nieudokumentowane odpowiednio wysokościami wynagrodzeń Zakład uwzględnił minimalne wynagrodzenia obowiązujące w sferze gospodarki narodowej
w okresach:

- od 1 stycznia 1983 r. do 30 października 1986 r.,

- od 1 stycznia 1988 r. do 29 lipca 1990 r.,

- od 2 września 1990 r. do 13 września 1990 r.,

- od 14 października 1990 r. do 31 grudnia 1990 r.

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego Zakład uwzględnił wynagrodzenia wykazane na kartach wynagrodzeń za lata 1978, 1980, 1981, 1982, 1986, 1987, 1991, natomiast na pozostałych kartach nie wpisano roku, którego dotyczą i dlatego je pominięto.

Uwzględniono wynagrodzenia:

- za 1978 r. w kwocie 10079 zł,

- za 1980 r. w kwocie 34439 zł,

- za 1981 r. w kwocie 69372 zł,

- za 1982 r. w kwocie 100559 zł,

- za 1986 r. w kwocie 41180 zł,

- za 1987 r. w kwocie 321168 zł,

- za 1991 r. w kwocie 4920520 zł.

Organ rentowy wskazał, że przy ustalaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił angaży:

- z Zakładu (...) z uwagi na wykazanie stawek godzinowych, bez braku informacji o ilości przepracowanych godzin,

- ze Związku (...) z uwagi na niewskazanie daty, od której obowiązuje podana kwota wynagrodzenia. (odpowiedź na odwołanie k. 9-11)

W dniu 18 października 2023 r. W. Z. złożył odwołanie od decyzji z 19 września 2023 r. (odwołanie k. 3-4 załączonych akt VIII U 1824/23)

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 19 września 2023 r. organ rentowy podtrzymał swoją argumentację przedstawioną w odpowiedzi na odwołanie od decyzji
z 17 sierpnia 2023 r. (odpowiedź na odwołanie k. 5-7 załączonych akt VIII U 1824/23)

Sprawy obu odwołąń W. Z. zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygniecia. (zarządzenie k. 9 załączonych akt VIII U 1824/23)

Na rozprawie w dniu 19 marca 2024 r. W. Z. wskazał, że w jego ocenie powinny być uwzględnione zarobki z całego okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) oraz, że nie zgadza się również z wysokością wynagrodzenia przyjętego w okresie zatrudnienia w Związku (...). Wnioskodawca wskazał, że chciałby, aby przyjęto wynagrodzenie wynikające
z pierwszego szczątkowego zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia oraz z następnych zaświadczeń, przy przyjęciu 14.460 zł od 1 lutego 1984 r., a 18.500 zł od 3 września 1984 r. do końca jego zatrudnienia. (stanowisko wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 19 marca 2024 r. 00:10:45 – płyta CD k. 29)

Pismem procesowym z dnia 29 maja 2024 r. ZUS II Oddział w Ł. wskazał, że wykonując zobowiązanie Sądu Okręgowego z 14 maja 2024 r. hipotetycznie wyliczył kapitał początkowy i emeryturę przyjmując warianty wskazane przez Sąd.

W wariancie I organ uwzględnił świadczenie przeliczone z uwzględnieniem wynagrodzeń określonych stawką godzinową od 1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1990 r. oraz 10% dodatkiem stażowym od 1 czerwca 1988 r. do 31 grudnia 1990 r. z okresu zatrudnienia
w (...) w Ż..

Hipotetyczna wartość kapitału początkowego 75.645,46 zł i emerytura po przeliczeniu od 1 lipca 2023 r. wynosi 3364,13 zł.

W wariancie II organ przeliczył kapitał początkowy i emeryturę jak w wariancie I oraz dodatkowo zostały przyjęte wynagrodzenia z zaświadczeń z tytułu zatrudnienia w (...) za okres od 1 lutego 1984 r. do 30 października 1986 r. (za okres od 1 stycznia 1983 r. do
31 stycznia 1984 r. z uwagi na brak angaży przyjęto minimalne wynagrodzenie).

Hipotetyczna kwota kapitału początkowego to: 86463,30 zł, a emerytura po przeliczeniu od 1 lipca 2023 r. wynosi 3692,61 zł. (pismo procesowe z 29 maja 2024 r. k. 43)

Pismem z dnia 9 września 2024 r., W. Z. wskazał, że akceptuje wariant II wyliczenia kapitału początkowego i emerytury wskazany przez Sąd. (pismo z 9 września 2024 r. k. 60)

Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2025 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 9 stycznia 2025 r. 00:04:40-00:04:51 – płyta CD k. 79)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. Z. urodził się w dniu (...) (bezsporne)

Decyzją z dnia 18 września 2023 r. (...)-2023 ZUS II Oddział w Ł. ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r.

Podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 649,51 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1978 r. do 31 grudnia 1987 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 53,20%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 53,10% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową (53,20%
x 1220,89 zł = 649,51 zł).

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów:

- od 1 lipca 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r.,

- od 30 lipca 1990 r. do 1 września 1990 r.,

- od 14 września 1990 r. do 13 października 1990 r.,

gdyż w tych okresach wnioskodawca przybywał na urlopie bezpłatnym,

oraz okresów:

- od 1 listopada 1991 r. do 30 listopada 1991 r.,

- od 30 czerwca 1992 r. do 30 czerwca 1992 r.,

gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne.

Jednocześnie ZUS poinformował, iż za okresie od 1 stycznia 1983 r. do 30 października 1986 r., od 1 stycznia 1988 r. do 29 lipca 1990 r., od 2 września 1990 r. do 13 września 1990r., od 14 października 1990 do 31 grudnia 1990 r. ze względu na brak zaświadczenia
o wynagrodzeniu i zatrudnieniu (Rp-7) przyjęto minimalne wynagrodzenia obowiązującego
w j.g.u.

Wartość kapitału początkowego została przeliczona ponownie po przedłożeniu zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za w/w okres lub źródłowej dokumentacji płacowej.

Do przeliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenie wykazane na kartach wynagrodzeń za lata 1978, 1980, 1981, 1982, 1986, 1987, 1991. Na pozostałych kartach brak wpisu którego dotyczą.

Nie przyjęto angaży:

- z Zakładu (...), ponieważ wykazane zostały stawki godzinowe zamiast kwoty wynagrodzenia miesięcznego;

- ze Związku (...), ponieważ brak daty od kiedy obowiązuje podana kwota wynagrodzenia.

(decyzja z 18 września 2023 r. k. bez nr. akt kapitałowych ZUS)

W okresach od 1 czerwca 1978 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 listopada 1986 r. do 30 kwietnia 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładzie (...) w Ż.. (świadectwa pracy k. 1-2 załączonych akt osobowych)

W okresie 1 czerwca 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. wnioskodawca był zatrudniony
w powyższym zakładzie na stanowisku stażysty z wynagrodzeniem w kwocie 8,70 zł za godzinę pracy. (umowa o pracę k. 49 załączonych akt osobowych)

W okresie od 1 lipca 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego. (karta wynagrodzeń k. 83 załączonych akt osobowych)

Z dniem 1 września 1978 r. wnioskodawcy powierzono obowiązki kontrolera jakości
z wynagrodzeniem w kwocie 14,50 zł za godzinę pracy. (angaż k. 47 załączonych akt osobowych)

W okresie od 28 października 1978 r. do 30 czerwca 1980 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. (książeczka wojskowa k. 4-7 akt kapitałowych ZUS)

Po odbyciu służby wojskowej, wnioskodawca został ponownie zatrudniony w Zakładzie (...) w Ż. na stanowisku kontrolera jakości – instruktora praktycznej nauki zawodu z wynagrodzeniem w kwocie 19 zł za godzinę pracy. (umowa o pracę k. 45 załączonych akt osobowych)

Następnie, z dniem 1 listopada 1980 r. wnioskodawcy powierzono stanowisko kontrolera jakości w dziale kontroli jakości i przyznano mu wynagrodzenie w kwocie 21 zł za godzinę pracy. (angaż k. 44 załączonych akt osobowych)

Z dniem 1 marca 1981 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie
w kwocie 22,50 zł za godzinę pracy. (angaż k. 43 załączonych akt osobowych)

Od 1 kwietnia 1981 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 22,50 zł za godzinę pracy. Wnioskodawcy przysługiwała też premia zgodnie z regulaminem premiowania, ekwiwalent za węgiel oraz dodatek za niekorzystanie z bezpłatnego mieszkania służbowego. (angaż k. 42 załączonych akt osobowych)

Następnie, z dniem 1 stycznia 1982 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenia w kwocie 26 zł za godzinę pracy. (angaż k. 42 załączonych akt osobowych)

Z dniem 1 sierpnia 1982 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenia w kwocie 36 zł za godzinę pracy. (angaż k. 40 załączonych akt osobowych)

Stosunek pracy W. Z. z Zakładem (...) uległ rozwiązaniu z dniem 31 grudnia 1982 r. na skutek porozumienia między zakładami. (świadectwo pracy k. 1 załączonych akt osobowych)

W okresie od 1 stycznia 1983 r. do 30 października 1986 r. W. Z. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zarządzie (...) Związku (...). (świadectwo pracy k. 16 akt emerytalnych ZUS)

W okresie od 1 lutego 1984 r. do 2 września 1984 r. w tytułu zatrudnienia w Zarządzie (...) wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 14.460 zł brutto, a w okresie od 3 września 1984 r. do końca zatrudnienia w Zarządzie (...) wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 18.500 zł. (zaświadczenia k. 33-34 akt emerytalnych ZUS, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 9 stycznia 2025 r. 00:04:08 – płyta CD k. 79 w zw. z e-protokołem rozprawy z 19 marca 2024 r. 00:01:00-00:27:18 – płyta CD k. 29)

W dniu 1 listopada 1986 r. W. Z. zawarł kolejną umowę o pracę
z Zakładem (...) na stanowisku kontrolera jakości w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 88 zł za godzinę. (umowa o pracę k. 39 załączonych akt osobowych)

Następnie, z dniem 1 kwietnia 1987 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie
w kwocie 96 zł za godzinę pracy. (angaż k. 37 załączonych akt osobowych)

Od 1 września 1987 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 100 zł za godzinę pracy. (angaż k. 35 załączonych akt osobowych)

Z dniem 1 marca 1988 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 154 zł za godzinę pracy. (angaż k. 34 załączonych akt osobowych)

Następnie, od 1 października 1988 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie
w kwocie 208 zł za godzinę pracy. (angaż k. 29 załączonych akt osobowych)

Od 1 marca 1989 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 298 zł za godzinę pracy. (angaż k. 28 załączonych akt osobowych)

Następnie, z dniem 1 sierpnia 1989 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 620 zł za godzinę pracy. (angaż k. 27 załączonych akt osobowych)

Następnie, od 1 listopada 1989 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 650 zł za godzinę pracy. (angaż k. 26 załączonych akt osobowych)

Z dniem 1 marca 1990 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie
w kwocie 2800 zł za godzinę pracy. (angaż k. 25 załączonych akt osobowych)

Następnie, od 1 lipca 1990 r. wnioskodawcy przyznano wynagrodzenie w kwocie 4510 zł za godzinę pracy. (angaż k. 24 załączonych akt osobowych)

Wnioskodawca w (...) w Ż. miał wypłacany dodatek stażowy. (karty wynagrodzeń k. 83-86 załączonych akt osobowych)

W okresach od 30 lipca 1990 r. do 1 września 1990 r. oraz od 14 września 1990 r. do
13 października 1990 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego. (pisma k. 57-58 załączonych akt osobowych, świadectwo pracy k. 2 załączonych akt osobowych)

Wnioskodawca był pracownikiem (...) w Ż. do dnia 30 kwietnia 1991 r. (świadectwo pracy k. 2 załączonych akt osobowych)

W okresach od 1 listopada 1991 r. do 30 listopada 1991 r. oraz od 30 czerwca 1992 r. do 30 czerwca 1992 r. za wnioskodawcę nie była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne. (bezsporne)

Uwzględniając wynagrodzenia określone stawką godzinową od 1 stycznia 1988 r. do
31 grudnia 1990 r. oraz 10% dodatek stażowy od 1 czerwca 1988 r. do 31 grudnia 1990 r.
z okresu zatrudnienia w (...) w Ż. oraz przyjmując wynagrodzenia wynikające
z zaświadczeń z tytułu zatrudnienia Związku (...) za okres od
1 lutego 1984 r. do 30 października 1986 r. (przy przyjęciu minimalnego wynagrodzenia za okres od 1 stycznia 1983 r. do 31 stycznia 1984 r. z uwagi na brak angaży) podstawa wymiaru kapitału początkowego wynosi 899,92 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjąć należało przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych,
tj. od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 73,71%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego należało ustalić w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 73,71% przez kwotę 1220,89 zł,
tj. kwotę bazową określoną w ustawie powołanej w cz. 1 decyzji (73,71% x 1220,89 zł = 899,92 zł).

Kwota kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 86.463,30 zł, a emerytura po przeliczeniu od 1 lipca 2023 r. wynosi 3692,61 zł.

(hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego i emerytury k. 54-57)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS,
a także dodatkowo – na podstawie zeznań wnioskodawcy. W szczególności Sąd wziął pod uwagę oryginały angaży tak wystawione przez Zarząd (...) Związku (...), jak i przez Zakład (...)
w Ż.. Zabrany materiał dowodowy pozwolił przyjąć, że wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenia we wskazanych powyżej wysokościach, w oparciu o które to wysokości winien być ubezpieczonemu wyliczony kapitał początkowy, a w konsekwencji emerytura.

Zgromadzone dokumenty nie budzą wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności
i w ocenie Sądu mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie. Brak jest podstaw do podważenia wiarygodności dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy, na których to podstawie dokonano hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego. Co więcej, sama w sobie wiarygodność tych dokumentów nie była przy tym kwestionowana przez organ rentowy.

Jednocześnie należy zauważyć, że ani ze zgromadzonych dokumentów, ani zeznań ubezpieczonego nie udało się w sposób pewny i jednoznaczny ustalić wysokości wynagrodzenia za okres od 1 stycznia 1983 r. do 31 stycznia 1984 r. – z uwagi na brak jakiejkolwiek dokumentacji, która wskazywałaby, że wnioskodawca w tym okresie otrzymywał wynagrodzenie wyższe niż minimalne. W zgromadzonym materiale dowodowym znajdują się bowiem jedynie zaświadczenia odnoszące się do okresu od 1 lutego 1984 r. do końca okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Zarządzie (...) Związku (...). Wobec tego zasadne było przyjęcie wynagrodzeń minimalnych.

Odnosząc się zaś do poprawności dokonanego przez organ rentowy hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego oraz emerytury ubezpieczonego, wskazać należy,
iż matematyczna poprawność tego wyliczenia nie była kwestionowana przez żadną ze stron niniejszego postępowania. W ocenie Sądu wyliczenie to mogło stanowić podstawę wydania wyroku w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Należy zauważyć, że w niniejszej sprawie ostatecznie kwestią sporną było to czy przy wyliczaniu wnioskodawcy kapitału początkowego, a w konsekwencji emerytury należy uwzględnić wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w Zarządzie (...) Związku (...) za okres od 1 stycznia 1983 r. do 30 października 1986 r. oraz w Zakładzie (...) w Ż. za okres od
1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1990 r. wynikające z angaży, czy też należy przyjąć wynagrodzenia minimalne obowiązujące w tamtych latach.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Jak zaś stanowi ust. 6 omawianego przepisu, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 cytowanej ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca, określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust. 1 cytowanej ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust 1a i 1b oraz w art. 27 ust 2 i 3.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 roku, zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 roku.

Jak natomiast stanowi art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Jak zaś wynika z ust. 5 ww. artykułu, jeżeli z powodu niemożności ustalenia podstawy wymiaru renty jej wysokość została ustalona w kwocie najniższej renty, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się najniższe wynagrodzenie pracowników obowiązujące w okresie przyjętym do obliczenia podstawy wymiaru renty.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia czy obliczając wysokość kapitału początkowego wnioskodawcy organ rentowy powinien był przyjąć wynagrodzenie wynikające z przedstawionej przez wnioskodawcę dokumentów, czy też organ wyliczając wysokość kapitału początkowego zasadnie przyjął wynagrodzenie minimalne. W przypadku bowiem gdyby ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikło, że organ powinien przyjąć wynagrodzenia w wyższej wysokości niż wynagrodzenie minimalne, zasadnym byłaby zmiana zaskarżonej decyzji.

W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, iż zarówno okres zatrudnienia jak i wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być wykazana w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, jak i nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r. II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998/11/342, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 r., III AUa 105/97 OSA w W. rok 1997, Nr. 2, poz. 7; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 sierpnia 1993 r., III AUr 294/93, P.. Sąd. rok 1994, Nr. 3, poz. 6)

Przyjąć zatem trzeba, iż w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (sporne czy też niemożliwe do udowodnienia przy pomocy dowodu z dokumentu) mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe, co wynika także z treści przepisu art. 473 k.p.c. Mając powyższe na uwadze Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe ponad wszelką wątpliwość wykazało, że przy wyliczaniu kapitału początkowego i wysokości emerytury za sporny okres zatrudnienia w Zakładzie (...) od 1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1990 r. powinno być wzięte pod uwagę nie wynagrodzenie minimalne, a wynagrodzenie wynikające z wiarygodnych angaży znajdujących się w aktach osobowo-płacowych wnioskodawcy. Oprócz tego za okres od 1 czerwca 1988 r. do 31 grudnia 1990 r. do obliczenia wysokości kapitału początkowego powinien być również uwzględniony dodatek stażowy w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego – co również wynika
z oryginalnych dokumentów osobowo-płacowych dotyczących ubezpieczonego.

Z kolei w przypadku drugiego spornego okresu zatrudnienia – w Związku (...) od 1 lutego 1984 r. do 30 października 1986 r. przy wyliczaniu kapitału początkowego należało uwzględnić wynagrodzenia wynikające
z oryginałów angaży znajdujących się aktach organu rentowego i przyjąć, że w okresie od
1 lutego 1984 r. do 2 września 1984 r. wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło 14.460 zł miesięcznie, a w okresie od 3 września 1984 r. do 30 października 1986 r. wynosiło 18.500 zł miesięcznie.

Natomiast za okres pracy w Związku (...) od 1 stycznia 1983 r. do 31 stycznia 1984 r. należało przyjąć wynagrodzenie minimalne – z uwagi na brak wiarygodnego dowodu wskazującego w sposób jednoznaczny na wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy w tym okresie.

Na podstawie opisanej dokumentacji, organ rentowy obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz jego wartość, przedstawiając na etapie niniejszego procesu hipotetyczne wyliczenie. Wyliczenie to nie zostało zakwestionowane pod względem rachunkowym przez odwołującego. Wyliczony wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego okazał się wyższy od dotychczas przyjmowanego przez organ rentowy względem wnioskodawcy i co istotne skutkował zwiększeniem wartości należnego mu kapitału początkowego.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 19 września 2023 r. i ustalił wysokość emerytury W. Z. od 1 lipca 2023 r. z uwzględnieniem wartości kapitału początkowego w kwocie 86.463,30 zł.

Sąd umorzył postępowanie w zakresie odwołania od decyzji z dnia 17 sierpnia 2023 r. jak również pozostałych żądań zgłaszanych przez wnioskodawcę.

Sąd miał bowiem na uwadze, że wnioskodawca ostatecznie ograniczył swoje żądanie jedynie co do dwóch opisanych powyżej spornych okresów – gdyż pozostałe okresy uznane przez niego za sporne, zostały uwzględnione przez organ rentowy w decyzji z 19 września 2023r.

SSO Paulina Kuźma