Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 września 2023 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 18 lipca 2023 r., odmówił A. B. prawa do emerytury pomostowej. Uzasadniając decyzję organ wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat, a także, że przed dniem 1 stycznia 1999 r. w/w nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej). Zakład do pracy w warunkach szczególnych zaliczył okres od 1 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2008 r., tj. 9 lat, 11 miesięcy i 13 dni. Do pracy w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r., ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych pracodawca wskazał, że wnioskodawca wykonywał prace wchodzące jednocześnie w zakres wymienionych w Dziale XIV i III Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. oraz zarządzenia resortowego. Brak jest czasookresów wykonywania prac wymienionych w danym dziale. Natomiast od 1 stycznia 2009 r. wnioskodawca nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych. Nadto organ wskazał, że przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe w wysokości 2 lat 9 miesięcy i 25 dni, składkowe w wysokości 41 lat 9 miesięcy i 14 dni (staż sumaryczny: 44 lata, 7 miesięcy i 9 dni).

(decyzja – k. 10-10 verte pliku II akt ZUS)

W dniu 15 września 2023 r. A. B. złożył odwołanie od w/w decyzji. Skarżący wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił świadectwa pracy z dnia 31 sierpnia 1993 r., z którego wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w Gospodarstwie (...) przy Rejonowym Areszcie Śledczym w Ł. przy ul. (...). W świadectwie wskazane jest 25% dodatek specjalny, dotyczący pracy w szczególnych warunkach. Podstawę prawną stanowiło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Wykaz A, Dział VIII, pkt 2). Ubezpieczony wskazał, że praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności inne związane z konwojowaniem i nadzorem przy skazanych przy załadunku i rozładunku jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w zw. z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Mając na względzie powyższe odwołujący się wniósł o uwzględnienie okresu pracy w warunkach szczególnych w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r.

(odwołanie od decyzji – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5-6 verte)

W piśmie procesowym z dnia 28 marca 2024 r. (data nadania w placówce pocztowej) A. B., działając przez profesjonalnego pełnomocnika wskazał, że podstawą zaliczenia prac wnioskodawcy do prac w warunkach szczególnych są przepisy zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 października 1983 r. (Dz. Urz. Ministra Sprawiedliwości nr 6 z 1983 r. poz. 36, dalej: Zarządzenie). Zarządzenie to zostało wydane na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43, dalej: Rozporządzenie). Rozporządzenie zostało wydane natomiast na podstawie art. 55 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zmianami).

Pełnomocnik podkreślił, że wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony i nadzorował pracę skazanych w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 27 października 1991 r. i od 15 kwietnia 1992 r. do 31 sierpnia 1993 r., co pozwala na zaliczenie tej pracy jako pracy w szczególnych warunkach zarówno na podstawie poz. 2 Działu VIII wykazu A załącznika do Rozporządzenia, jak i na podstawie pkt 3 i 26 poz. 22 Działu XIV wykazu A Zarządzenia. Jednocześnie pełnomocnik wskazał, że praca wnioskodawcy jako palacza w okresie od 28 października 1991 r. do 15 kwietnia 1992 r. winna być zaliczona do pracy w szczególnych warunkach na podstawie pkt 1 poz. 1 Działu XIV wykazu A Zarządzenia.

(pismo procesowe – k. 46-46 verte)

Na ostatniej rozprawie z dnia 23 kwietnia 2004 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 23 kwietnia 2024 r. e-protokół (...):13:51-00:17:02 – koperta k. 53)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

A. B. urodził się (...) Ukończył (...) Szkołę Zawodową w Ł. (zawód: kierowca-mechanik).

(bezsporne)

Skarżący został przyjęty do służby w MO w dniu 13 kwietnia 1983 r. i mianowany funkcjonariuszem w okresie służby przygotowawczej na stanowisko milicjanta na wolnym etacie milicjanta kierowcy plutonów lekkich (...) Ł.. Zwolniono go ze służby w MO w dniu 25 stycznia 1985 r.

(informacja z Komendy Wojewódzkiej Policji w Ł. – k. 18)

W okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r. skarżący był zatrudniony w Gospodarstwie (...) przy Rejonowym Areszcie Śledczym w Ł. w pełnym wymiarze czasu na pracy na stanowisku kierowcy.

(świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1993 r. – k. 3 verte-4)

W dniu 1 kwietnia 1985 r. skarżący zawarł z kierownikiem Zakładu (...) w Ł. umowę zlecenia na czas nieokreślony na podstawie, której zlecono skarżącemu obsługę i przewożenie ładunków w pojeździe sam. Ż. lub N.. Do zadań skarżącego miało należeć wykonywanie wszystkich czynności spedycyjnych /załadunek, wyładunek, rozliczenie towarowe, odpowiedzialność materialna za przewożone ładunki, prawidłowość ich za i wyładunku/. Zgodnie ze wskazaniem w umowie strony ustaliły wynagrodzenie w wysokości 50 zł dziennie.

(umowa zlecenia – k. B/2 akt osobowych wnioskodawcy)

W dniu 1 stycznia 1986 r. i 1 marca 1989 r. w/w strony zawarły analogiczne umowy zlecenia, z tą różnicą, że zmieniała się stawka wynagrodzenia.

(umowa zlecenia – k. B/8 akt osobowych wnioskodawcy, umowa zlecenia – k. B/20 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od 28 października 1991 r. do 15 kwietnia 1992 r. skarżący był oddelegowany do pracy w kotłowni na stanowisku palacza w Gospodarstwie (...) przy Rejonowym Areszcie Śledczym.

(polecenie służbowe nr 4/91 – k. B/34 akt osobowych wnioskodawcy, zaświadczenie wydane przez Dyrektora Zakładu Karnego nr 1 w Ł. – k. 48)

Skarżący jako kierowca jeździł samochodami ciężarowymi o tonażu powyżej 3,5 tony (S., J.). S. przewoził na budowy materiały budowlane takie jak cegła, cement, deski. Na tych budowach pracowali skazani. Jelczem wywrotką skarżący przewoził ziemię. Było 10 kierowców i ok. 10-12 samochodów ciężarowych. Oprócz samochodów ciężarowych były samochody dostawcze. Ubezpieczony woził skazanych na budowę samochodem S. (...). Tam było miejsce dla 20 osób. Skarżący nadzorował czy skazani właściwie ładują rzeczy. Wywoził gruz na wysypisko śmieci. Jak skarżący zawiózł osoby na budowę to przesiadał się na samochód dostawczy, jeżeli była taka potrzeba, typu Ż. albo (...) i jechał po posiłki dla skazanych, czy np. gwoździe. A jak była potrzeba to jechał samochodem ciężarowym. Skarżący pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Średnio 6h jeździł samochodami ciężarowymi, a tymi typu Ż. i (...) ok. 2h dziennie. W ocenie skarżącego w trakcie ok. 10 procent pracy na budowie jeździł N. i Ż., natomiast co się tyczy pozostałych – jeździł tylko samochodem ciężarowym. Zdarzały się takie sytuacje, kiedy nie było innego pracownika, gdy skarżący wsiadał do Ż. albo N. i jechał do sklepu i kupował co było potrzebne, czy jechał do hurtowni po jakieś małe rzeczy.

Skarżący pracował jako palacz jedynie w okresie delegacji. Miał zrobiony kurs na palacza. Kiedy nie było dużej ilości budów to pracował ze skazanymi w kotłowni. W trakcie oddelegowania zdarzały się sytuacje, że skarżący przez jakiś czas (np. tydzień) nie pracował w kotłowni, bo była konieczność jechania na budowę. W kotłowni do zadań skarżącego należało nadzorowanie skazanych (żeby nic nie zgasło, żeby przywieźli odpowiednią ilość węgla, sprawdzanie ciśnienia). Zdarzały się sytuacje, kiedy trzeba było coś przemieszczać, wtedy wnioskodawca ładował taczkę czy ją przewoził. Na kotłowni ubezpieczony pracował na zmiany po 12h (po wolnym przychodził na kotłownię albo pracował jako kierowca).

Skarżący nie przechodził żadnego szkolenia w zakresie nadzoru nad skazanymi, ale co miesiąc miał szkolenie dotyczące pracy ze skazanymi, na których mówiono m.in. co należy robić, żeby skazani nie uciekali, jakie są zagrożenia dla pełniących nadzór nad skazanymi.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 kwietnia 2024 r. e-protokół (...):13:23 - 00:13:51 – koperta k. 53 w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy na rozprawie z dnia 27 lutego 2024 r. e-protokół (...):17:38-00:30:22 – koperta k. 41 oraz w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):02:39-00:11:46 – koperta k. 53)

W świadectwie pracy z dnia 31 sierpnia 1993 r. wskazano, że skarżący w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r. był zatrudniony w Gospodarstwie (...) przy Rejonowym Areszcie Śledczym w Ł. w pełnym wymiarze czasu na pracy na stanowisku kierowcy. Otrzymywał z tego tytułu 25% dodatku specjalnego.

(świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1993 r. – k. 22-22 verte)

Zgodnie ze świadectwem wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia A. B. w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r. był zatrudniony w Gospodarstwie (...) przy Rejonowym Areszcie Śledczym w Ł. i w tym okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 31 sierpnia 1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy na (...), S. ponad 3,5 tony oraz nadzorował pracę skazanych przy załadunku i rozładunku na stanowisku kierowcy wymienionym w dziale Nr XIV i III poz. Nr 22 pkt 26, 6 wykazu stanowiącym załącznik Nr 1 do zarządzenia Ministra Sprawiedliwości Nr 29 z dnia 16 czerwca 1984 r. w sprawie prac zaliczonych do pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. Urz. Min. Spr. Nr 6 poz. 36 dz. Urz. MB i (...) Nr 3 poz. 6 z 1 sierpnia 1983 r.).

(świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia – k. 23)

Po dniu 31 grudnia 2008 r. skarżący nie pracował w warunkach szczególnych.

(bezsporne)

W dniu 18 lipca 2023 r. skarżący złożył wniosek o emeryturę pomostową.

(wniosek – k. 1-2 verte pliku II akt ZUS)

Wnioskodawca w toku postępowania przed organem emerytalnym udowodnił bezspornie posiadanie łącznego stażu ubezpieczeniowego ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

(okoliczność bezsporna )

W dniu 6 września 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję, odmawiającą A. B. prawa do emerytury pomostowej.

(decyzja – k. 10-10 verte pliku II akt ZUS)

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny odtworzył na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach ZUS-owskich oraz dodatkowo złożonych dokumentach z akt osobowych wnioskodawcy, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała, a i Sąd z urzędu nie znalazł powodów by odmówić im wiarygodności. Sąd oparł się także na zeznaniach wnioskodawcy w zakresie, w jakim są one niesprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Uznanie w/w zeznań za wiarygodne nie sprawia jednak, iż Sąd podziela przedstawioną przez wnioskodawcę ocenę prawną, o czym poniżej.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2009 r. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:



urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;



ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;



osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;



ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 - 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;



po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Należy zaznaczyć, iż ustawą z dnia 9 marca 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2022.755), która weszła w życie z dniem 20 kwietnia 2022 r. (z wyjątkiem art. 1 pkt 5 i art. 5 ustawy – wchodzących w życie z dniem 1 stycznia 2023 roku), na podstawie art. 1 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy doszło do uchylenia punktu 7 artykułu 4 ustawy pomostowej tzn., że od dnia 20 kwietnia 2022 r. ustawodawca nie przewiduje już, że jednym z warunków nabycia uprawnień do emerytury pomostowej jest rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy.

Nadto należy wskazać, iż ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1667), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. (z wyjątkiem art. 2, 6, 8-11 w/w ustawy), na podstawie art. 1 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy doszło do uchylenia punktu 5 artykułu 4 ustawy o emeryturach pomostowych, a tym samym usunięto z ustawy o emeryturach pomostowych wymaganie dotyczące wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999 r. Dzięki tej zmianie prawo do emerytury pomostowej będą nabywały kolejne roczniki pracowników zatrudnionych przy pracach z ustawy o emeryturach pomostowych bez ryzyka, że nie nabędą prawa do wcześniejszego świadczenia tylko dlatego, że nie pracowały w określonych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Jednocześnie w/w ustawą zmieniającą nie zmieniono tego, że za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych uważa się również osoby wykonujące przed dniem 1 stycznia 2009 r. prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.). Ponieważ jednak jedną z przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej jest to, aby pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych po 31 grudnia 2008 r., okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przebyte przed 1 stycznia 2009 r. mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej tylko w przypadku takich pracowników, którzy po 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Innymi słowy przepis art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych do nabycia prawa do emerytury pomostowej wymaga łącznego spełnienia wszystkich wymienionych w nim przesłanek, a jedną z nich jest wymóg, aby pracownik także po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Od 1 stycznia 2024 r. nie jest już natomiast wymagane, aby pracownik także przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Możliwość uzyskania emerytury pomostowej, przez osoby, niespełniające warunku z art. 4 pkt 6, przewiduje art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, według którego prawo do emerytury pomostowej, przysługuje również, osobie, która:

1)  po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 i art. 5-12;

3)  w dniu wejścia w życie ustawy (to jest w dniu 1 stycznia 2009 r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przytoczony przepis zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury pomostowej dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych, zwalniając je z konieczności wykonywania po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadza w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o rozważane świadczenie spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Warunek ten został jasno wyrażony, wynika wprost z literalnego brzmienia art. 49 pkt 3 ustawy i jest zgodny z jej celem.

A zatem stosownie do powołanego powyżej przepisu, prawo do emerytury pomostowej może nabyć również osoba, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, jednakże w dniu wejścia w życie ustawy miała okres wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z tym, że praca ta musi być pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów tej ustawy tj. art. 3 ust. 1 i 3, a nie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. min. wyrok Sądu Najwyższego z 4.12.2013 r. II UK 159/13, opubl. LEX nr 1405231, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13.03.2014 r., III AUa 1531/13, opubl. LEX nr 1441422, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27.02.2014 r., III AUa 1045/13, opubl. LEX 1439028, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14.01.2014 r. III AUa 577/13, opubl. LEX 1441543, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 9.01.2014 r., III AUa 705/13, LEX 1415788, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7.11.2013 r., III AUa 343/13, LEX nr 1403681).

Należy przy tym podkreślić, że jedynie łączne spełnienie wszystkich przesłanek, uprawnia do uzyskania prawa do wskazanej emerytury. Przesłanki nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że brak choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych (por: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2012 roku, III AUa 252/12, LEX nr 1164689). Innymi słowy, niespełnienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 4 lub 49 cytowanej ustawy, pozbawia wnioskodawcę prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 51 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, płatnik składek jest zobowiązany do wystawiania zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r. Przepis art. 12 stosuje się odpowiednio.

Natomiast zgodnie z art. 38 ust. 1 cytowanej ustawy płatnik składek przekazuje informację o pracowniku, za którego był obowiązany opłacać składkę na (...), zawierającą następujące dane: 1) nazwisko i imię, 2) datę urodzenia, 3) numer PESEL, a w razie gdy pracownikowi nie nadano numeru PESEL - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu, 4) okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, 5) kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisach art. 33 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - zwaną dalej „zgłoszeniem danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze”. Ustęp 2 tego artykułu stanowi, że zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze płatnik składek przekazuje do Zakładu do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. W przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do Zakładu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku (ust. 3). Jeżeli z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej pracownik wystąpi przed przekazaniem zgłoszenia danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za poprzedni rok kalendarzowy, w terminie, o którym mowa w ust. 3, płatnik składek przekazuje do Zakładu także zgłoszenie za poprzedni rok kalendarzowy (ust. 4).

Prace w szczególnych warunkach w myśl art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei, prace o szczególnym charakterze w myśl art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Przy tym w art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych nie chodzi o wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę, lecz o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach. Dlatego też dla uznania, iż praca jest wykonywana w szczególnych warunkach, nie wystarcza określenie w umowie o pracę, że pracownik został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na konkretnym stanowisku, z zajmowaniem którego związana jest jedynie (potencjalna) konieczność wykonywania prac wymienionych w wykazie prac w szczególnych warunkach, stanowiącym Załącznik Nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale niezbędne jest, aby prace takie rzeczywiście wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę roboczą. (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 lipca 2013 r. III UK 106/12, Legalis Numer 787672).

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, że wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe, co do daty urodzenia (po dniu 31 grudnia 1948 r.), wieku, lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W ocenie Sądu wnioskodawca nie spełnia jednak warunku co do posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, bądź wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tejże ustawy.

W opinii strony skarżącej podstawą zaliczenia prac wnioskodawcy do prac w warunkach szczególnych są przepisy zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 października 1983 r. (Dz. Urz. Ministra Sprawiedliwości nr 6 z 1983 r. poz. 36, dalej: Zarządzenie). Zarządzenie to zostało wydane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43, dalej: Rozporządzenie). Wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony i nadzorował pracę skazanych w okresie od 1 kwietnia 1985 r. do 27 października 1991 r. i od 15 kwietnia 1992 r. do 31 sierpnia 1993 r., co pozwala na zaliczenie tej pracy jako pracy w szczególnych warunkach zarówno na podstawie poz. 2 Działu VIII wykazu A załącznika do Rozporządzenia, jak i na podstawie pkt 3 i 26 poz. 22 Działu XIV wykazu A w/w Zarządzenia. Jednocześnie pełnomocnik wskazywał, że praca wnioskodawcy jako palacza w okresie od 28 października 1991 r. do 15 kwietnia 1992 r. winna być zaliczona do pracy w szczególnych warunkach na podstawie pkt 1 poz. 1 Działu XIV wykazu A w/w Zarządzenia.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że prace te nie stanowią pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu nowych przepisów, to jest art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (art. 49 tej ustawy). Prace we wskazanym wyżej charakterze nie zostały ujęte ani w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, jako prace na stanowiskach w szczególnych warunkach ani w załączniku nr 2 do ustawy jako prace na stanowiskach w szczególnym charakterze.

Należy w tym miejscu zauważyć, że odwołujący zdaje się utożsamiać fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Powyższe założenie jest oczywiście błędne, ponieważ stanowiący załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Wykaz A, do prac w warunkach szczególnych zaliczał pracę na znacznie większej ilości stanowisk, niż to czyni załącznik nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Stąd też znaczna część prac, które na gruncie w/w rozporządzenia są pracami w warunkach szczególnych, nie są uznawane za prace w warunkach szczególnych przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej. Taka sytuacja ma właśnie miejsce w przedmiotowej sprawie.

W związku z powyższym nie jest możliwe przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, skoro prace wykonywane przez wnioskodawcę w obu badanych okresach nie były ani pracami w szczególnych warunkach ani w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Podkreślenia również wymaga, że ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał jako pracownik pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych , co sam wprost przyznał, a zatem nie spełnia on warunku ustalenia prawa do emerytury pomostowej z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych.

Tym samym mając na względzie wszystkie okoliczności sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd uznał, iż wnioskodawca nie może nabyć prawa do emerytury pomostowej na podstawie powołanych w treści uzasadnienia przepisów.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne (pkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935) i zasądził A. B. (jako strony przegrywającej proces) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu ( pkt 2 sentencji wyroku).