Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.06.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.06.2024 r. odmówił B. W. prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 10.05.2024 r. A. N. wskazując, że ubezpieczona nie jest jedną z osób wymienionych w art. 136 ustawy emerytalnej i nie został udokumentowany fakt przyczynienia się do utrzymania osoby zmarłej.

(decyzja – k. 31 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożyła B. W. wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do przedmiotowego świadczenia. W treści odwołania wskazano ,że organ rentowy błędnie przyjął ,że A. N. nie pozostawał na utrzymaniu wnioskodawczyni , pomimo że była ona jego faktycznym opiekunem z uwagi na fakt, że był on po przebytym w 2021 r. wylewie osobą całkowicie niesamodzielną, wymagającą ciągłej opieki. Nadto ubezpieczona wskazała, że jej brat A. N. pozostawał na jej utrzymaniu, finansowała jego leczenie, rehabilitację.

(odwołanie – k. 3-3 verte)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie - k.4-4 verte)

Strony podtrzymały swe stanowiska procesowe do końca postępowania.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 9.09.2024 r. e-protokół (...):17:28-00:20:39 – płyta CD – k. 14)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni B. W. była siostrą zmarłego w dniu 10.05.2024 r. A. N. (ur. (...)).

(okoliczności bezsporne, a ponadto kopia odpisu skróconego aktu zgonu – k. 26 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

A. N. był uprawniony do pobierania emerytury. Decyzją z dnia 28.03.2019 r. wysokość jego emerytury wynosiła 1509,90 zł miesięcznie - kwota do wypłaty. A. N. od 19.12.2020 r. był hospitalizowany z powodu udaru krwotocznego mózgu w wyniku którego doznał niedowładu połowiczego lewostronnego znacznego stopnia. A. N. cierpiał ponadto na: raka gruczołowego stercza, tętniaka aorty brzusznej, chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze. Od 1.04.2021 r. pobierał dodatek pielęgnacyjny (na mocy decyzji z dnia 29.06.2021 r. do 31.05.2023 r. i na mocy decyzji z dnia 06.09.2023 r. dodatek ten został przyznany do 30.06.2026 r.). Wysokość świadczenia do wypłaty na mocy decyzji z dnia 29.06.2021 r. wynosiła 1886,88 zł, a na mocy decyzji z dnia 06.09.2023 r. - 2487,28 zł. Decyzją z dnia 24.03.2021 r. Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. zaliczył A. N. do znacznego stopnia niepełnosprawności do 31.03.2023 r..

(decyzja – k. 8-9 verte, k. 15-16 verte, k. 22-23 verte, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 11-11 verte, dokumentacja orzeczniczo – lekarska – teczka załączona do sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. e-protokół (...):02:24 – 00:17:28 – płyta CD – k. 14)

Spadek po zmarłym A. N. w całości został przyjęty przez B. W..

(akt poświadczenia dziedziczenia – k. 30-30 verte)

A. N. od czasu udaru od 2021 r. zamieszkiwał z siostrą i jej mężem, pozostawał pod jej stałą opieką, udzielała mu niezbędnej pomocy. Nie miał dzieci, żony. Wnioskodawczyni z bratem korzystali z programu spokojny Dom, gdzie A. N. miał zapewnioną opiekę pielęgniarską, lekarza, psychologa, a dwa razy w miesiącu dodatkową rehabilitację. Dochód wnioskodawczyni obecnie wynosi 3500 zł netto, a w 2021 r. 2800 zł. Koszt rehabilitacji to 150 zł za 45 minut zajęć. W miesiącu A. N. potrzebował 16 tego typu wizyt, w tym 6 które odbywały się na NFZ. Emerytura A. N. starczała na 10 zajęć rehabilitacyjnych.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. e-protokół (...):02:24 – 00:17:28 – płyta CD – k. 14)

W dokumentacji medycznej okazanej przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. w części 7 znajdują się faktury za poszczególne dot. zakupu dla A. N. lekarstw, środków czystości, środków higienicznych.

(dokumentacja okazana na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. e-protokół (...):02:24 – 00:17:28 – płyta CD – k. 14)

Na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. wnioskodawczyni okazała fakturę wynajmu specjalistycznego łóżka dla A. N. na kwotę 2000 zł.

(faktura okazana na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. e-protokół (...):17:28 – 00:20:39 płyta CD – k. 14)

W dniu 14.06.2024 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę niezrealizowanych świadczeń po zmarłym A. N.. Po rozpatrzeniu wniosku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(wniosek – k. 28-29 verte, decyzja – k. 31 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów zalegających w aktach rentowych ZUS, dokumentacji orzeczniczo- lekarskiej, okazanych przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 9.09.2024 r., a także w oparciu o złożone przez nią w sprawie zeznania nie znajdując podstaw do zakwestionowania ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z brzmieniem art. 136 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do wypłaty na jej rzecz niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 10.05.2024 r. A. N. – bracie wnioskodawczyni.

W pierwszej kolejności należy rozważyć, czy wnioskodawczyni należy do kręgu osób wymienionych we wskazanym przepisie. Należy podkreślić, iż wskazany przepis wymienia różne kategorie osób uprawnionych. Świadczenie przysługuje następującym osobom w podanej kolejności:

- małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe,

- w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego,

- w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej,

- w razie ich braku - innym członkom rodziny, na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Ustawodawca w sposób jasny wskazał, iż takie świadczenie przysługuje w ostatniej kolejności innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Powyższe pozwala odczytać przepis art. 136 w/w ustawy w sposób właściwy tzn., że świadczenie przysługuje innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej, a w razie ich braku - innym członkom rodziny, na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła.

Dla przyznania świadczeń z art. 136 ww. ustawy nie wystarcza jednak samo stwierdzenie, iż dana osoba jest członkiem rodziny zmarłego. Wskazać należy, że w treści przepisu art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej brak jest zawężenia kręgu osób uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia ze względu na stopień pokrewieństwa ze zmarłym. Z treści tego przepisu (in fine) wynika natomiast, że świadczenie to przysługuje – w braku małżonka i dzieci - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. W tym miejscu przypomnieć należało, że wnioskodawczyni była siostrą A. N..

Zgodnie z dyspozycją art. 67 ust. 1 w/w ustawy do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68 -71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3) małżonek (wdowa i wdowiec);

4) rodzice.

Przepis art. 136 ust. 1 ww. ustawy reguluje kwestie uprawnień do niezrealizowanego świadczenia dla osób nie będących małżonkiem lub dzieckiem zmarłego, określając bardziej rygorystyczne kryterium, a mianowicie pozostawanie zmarłego na utrzymaniu tych osób. Podkreślić w tym miejscu należy, że wykładnia literalna i systemowa wskazuje na to, iż użyte w art. 136 ust. 1 ww. ustawy określenie "pozostawanie na utrzymaniu" nie jest równoznaczne i nie może być traktowane zamiennie z pojęciem "przyczyniania się do utrzymania". Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 17 stycznia 1997 roku (III AUa 166/96 OSA 1997/11-12/47, OSAŁ 1997/1/104) stwierdzając, iż użyte w art. 104 ust. 1 (obecnie art. 136 ust. 1 – przypis własny) ustawy z 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami) określenie "pozostawania zmarłego na utrzymaniu", jako kryterium przyznania niezrealizowanego przez wnioskodawcę świadczenia członkowi rodziny, nie będącemu małżonkiem lub dzieckiem zmarłego i nie spełniającemu warunków do przyznania po nim renty rodzinnej - nie jest równoznaczne z pojęciem "przyczyniania się do utrzymania" i nie może być stosowane zamiennie. Również Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 19 stycznia 2005 roku (III AUa 2766/03, Biul.SAKa (...)) podniósł, iż za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17.XII.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy.

Reasumując tę część rozważań - odwołująca należąca - w rozumieniu przepisu art. 136 ust. 1 ustawy o FUS w związku z art. 67 ust. 1 tej ustawy - do grupy „innych członków rodziny” nieuprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, mogłaby zatem nabyć prawo do wypłaty świadczenia należnego zmarłemu do dnia jego śmierci wówczas, gdyby wykazała, iż zmarły brat pozostawał na jej utrzymaniu w rozumieniu o jakim mowa była wyżej. Natomiast świadczenie doraźnej pomocy, a nawet opieki nie wchodzi w zakres pojęcia „pozostawanie na utrzymaniu”, albowiem pojęcie to ma ściśle materialne znaczenie, a jego miarą jest zapewnianie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia „usprawiedliwionych potrzeb” osoby będącej na utrzymaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2011 roku, III AUa 2026/2010, Lex Polonica nr 2819119).

W świetle wyższej poczynionych rozważań wskazać należy, że wnioskodawczyni miała prawo wystąpić z wnioskiem na podstawie cytowanego przepisu art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej, ale jednocześnie winna była udowodnić, co też uczyniła, że zmarły brat pozostawał na jej utrzymaniu. Jednocześnie skarżąca wykazała, że nie było to jedynie świadczenie doraźnej pomocy lub opieki nad bratem.

Zdaniem Sądu Okręgowego materiał dowodowy ale też doświadczenie życiowe prowadzą do jednoznacznego wniosku, że odwołująca systematycznie zaspokajała podstawowe potrzeby zmarłego przez ostatnie lata jego życia –od 2021 r. . Wspomnieć należało, że A. N. od czasu udaru krwotocznego mózgu w wyniku którego doznał niedowładu połowiczego lewostronnego znacznego stopnia zamieszkiwał z siostrą i jej mężem. Pozostawał pod jej stałą opieką. A. N. co prawda posiadał własne świadczenie emerytalne, a od 1.04.2021 r. przyznano mu dodatek pielęgnacyjny - na mocy decyzji ZUS z dnia 29.06.2021 r. oraz na dalszy okres na mocy decyzji z dnia 06.09.2023 r., to jednak pobierane kwoty z ZUS nie umożliwiały mu samodzielnego utrzymania się. Zmarły od 2021 r. był sparaliżowany i w związku z tym potrzebował ciągłej i stałej pomocy, w zakresie czy to czynności z zakresu higieny osobistej, jak również systematycznego dowożenia do lekarza. Wnioskodawczyni z bratem korzystali z programu spokojny Dom, gdzie A. N. miał zapewnioną opiekę pielęgniarską, lekarza, psychologa, a dwa razy w miesiącu dodatkową rehabilitację. Koszt rehabilitacji to 150 zł za 45 minut zajęć. W miesiącu A. N. potrzebował 16 tego typu wizyt, w tym 6 które odbywały się na NFZ. W 2021 r. dochód wnioskodawczyni wynosił 2800 zł netto, a w 2024 r. 3500 zł netto.

Zgodnie z poglądem orzecznictwa sądów apelacyjnych "za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu art. 136 ust. 1 uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy" (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 11 lipca 2012 r., sygn. akt III AUa 516/12 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1439/12).

Niewątpliwie zmarły otrzymywał emeryturę i dodatek pielęgnacyjny. Świadczenia te oczywiście winny zapewnić jemu utrzymanie. W przedmiotowej sprawie sytuacja była jednak wyjątkowa, bowiem A. N. w wyniku udaru został sparaliżowany, wymagał zatem permanentnej opieki osób bliskich – odwołującej. To ona właśnie dbała o niego, sprawowała stałą opiekę. W takiej sytuacji nie można wnioskodawczyni traktować jako osobę, która wyłącznie przyczynia się do utrzymania. Przyczynianie się jest bowiem drobną czy epizodyczną pomocą. Jest dostarczaniem niewielkiego ułamka środków pozwalających na utrzymanie. Natomiast w przedmiotowej sprawie odwołująca sprawowała kompleksową opiekę nad bratem, który mieszkał w jej domu. Powyższe należało utożsamić zatem z jego pełnym utrzymywaniem. Zmarły A. N. w ocenie sądu pozostawał na utrzymaniu skarżącej w rozumieniu wskazanego wyżej przepisu art. 136 ustawy emerytalnej. Nie można przy tym nie zauważyć analizując cały zgromadzony materiał dowodowy w sprawie, że niewątpliwie istnieją dowody na to, że skarżąca ponosiła koszty związane z utrzymaniem brata (faktury), które ilustrują rodzaj ponoszonych przez nią kosztów i ich wysokość. W dokumentacji medycznej okazanej przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 9.09.2024 r. w części 7 znajdują się faktury za poszczególne dot. zakupu dla A. N. lekarstw, środków czystości, środków higienicznych. Ponadto na tej samej rozprawie wnioskodawczyni okazała fakturę dot. wynajęcia specjalistycznego łóżka dla A. N. na kwotę 2000 zł. Przy tym zaakcentowania wymaga, że ponoszenie przez odwołującą kosztów nie miało charakteru okazjonalnego, tylko stały, regularny, co nie pozostaje bez znaczenia dla oceny, tego czy zmarły pozostawał na utrzymaniu wnioskodawczyni.

Reasumując, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że zmarły A. N. pozostawał na utrzymaniu wnioskodawczyni. Zasadność złożonego odwołania wspiera zgromadzony przez tutejszy sąd materiał dowodowy.

Wobec powyższego sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 10.05.2024 r. bracie A. N..

/Jacek Chrostek/