Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7.06.2024 r. , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., stwierdził, że K. A. (1), jako pracownik u płatnika składek (...) Spółki z o.o., nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 30.10.2023 r., albowiem ubezpieczona posiadała w okresie od 13.03.2017 r. do 16.10.2017 r. 99% udziałów w ww. spółce z o.o., a od 17.10.2017 r. posiadała 99,9% udziałów w tej spółce.

/ decyzja w aktach ZUS /

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł płatnik (...) Spółka z o.o., a także ubezpieczona, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że,, w spornym okresie, K. A. (1) podlegała od 30.10.2023 r. ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika jako pracownik.

/ odwołanie k. 3, k. 3 akt VIII U 1665/24 /

W odpowiedzi na powyższe, organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań i zasądzenie kosztów procesu, wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opónienie, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 4, k. 4 akt VIII U 1665/24/

Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. /k. 8 akt VIII U 1665/24/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się - K. A. (1), urodzona - (...) r., posiada wykształcenie wyższe, w 2020 r. ukończyła studia na kierunku fizjoterapia. Ma też ukończony kurs hipoterapii. Była (...) stowarzyszenia (...) i tam, jako członek, wykonywała nieodpłatnie czynności jako hipoterapeutka. W innym stowarzyszeniu, ubezpieczona wykonywała czynności, na podstawie umowy o pracę, w wymiarze połowy etatu, uzyskując wynagrodzenie wg stawki około 20 zł na godzinę.

/kopia dyplomu k. 16 akt osobowych, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

J. A. (1) jest bratem ojca wnioskodawczyni.

/niesporne/

Odwołujący płatnik składek - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., działa od 2012 r. , na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Przedmiotem przeważającej działalności przedsiębiorcy jest wykonywanie pozostałych instalacji budowlanych – działalność ta polega na sprzedaży wind i urządzeń dźwigowych, także dla osób niepełnosprawnych. Wspólnikami spółki jest J. A. (1) i K. A. (1). Wnioskodawczyni posiadała w okresie od 13.03.2017 r. do 16.10.2017 r. 99% udziałów w ww. spółce z o.o., a od 17.10.2017 r. posiada 99,9% udziałów w tej spółce, zaś udział 0,1% posiada J. A. (1). Spółka posiada zarząd jednoosobowy, pełniony przez Prezesa Zarządu J. A. (1). W latach 2022-2023 Spółka (...) zarobiła kilkanaście tysięcy złotych.

/odpis z KRS w aktach ZUS i k. 17-22, zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

W dniu 30.10.2023 r. reprezentujący spółkę (...) Spółka z o.o. J. A. (1), zawarł w imieniu ww. spółki z K. A. (1), od 30.10.2023 r. umowę, nazwaną „umową o pracę” , na czas nieokreślony na stanowisku dyrektora działu rehabilitacji, w wymiarze pełnego etatu, z wynagrodzeniem brutto 10 000,00 zł miesięcznie. W umowie o pracę strony określiły miejsce wykonywania pracy: teren działalności spółki (...) oraz wyznaczyły termin rozpoczęcia pracy na 30.10.2023 r. Aneksem z 31.10.2023 r. zmieniono dzień rozpoczęcia pracy na 2.11.2023 r.

/ umowa o pracę k. 2 akt osobowych, aneks k. 5 akt osobowych/

W sprawie – zatrudnienia, czyli nawiązania stosunku prawnego, na podstawie umowy o prace – wnioskodawczyni, w Spółce (...) nie została podjęta uchwała zgromadzenia wspólników tej Spółki. J. A. (1) sam podjął taką decyzję.

/zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30/

Wnioskodawczyni wiedziała, że jest w ciąży od września 2023 r.

/ okoliczność przyznana przez wnioskodawczynię - zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

Jednocześnie, w badanym okresie, wnioskodawczyni prowadziła własną działalność gospodarczą, z tytułu której opłacała składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru w kwocie 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jest to spółka cywilna, którą ubezpieczona zawarła ze swoim ojcem K. A. (2) (bratem J. A. (1)). Ww. spółka cywilna podobnie, jak odwołująca się Spółka (...), zajmuje się windami.

/niesporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

Płatnik składek zgłosił wnioskodawczynię do ubezpieczeń pracowniczych od 30.10.2023 r. i za okres od listopada 2023 r. rozliczył składki od podstawy wymiaru 10 000 zł.

/niesporne/

Za pozostałych pracowników płatnik składek rozliczał składki od minimalnych wynagrodzeń. Poza wnioskodawczynią, pracownikami płatnika są osoby z wykształceniem podstawowymi i gimnazjalnym.

/niesporne, a nadto lista zatrudnionych k. 49, zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30/

Wnioskodawczyni miała orzeczenie lekarza medycyny pracy z dnia 31.10.2023 r o braku przeciwwskazań medycznych do wykonywania u płatnika składek pracy na stanowisku pracownika administracyjno – biurowego.

/orzeczenie k. 15 akt osobowych/

Sporządzono kartę wstępnego szkolenia bhp, w której podano, że wnioskodawczyni został przeszkolona ogólnie 2.11.2023 r., a stanowiskowo 2-3.11.2023 r.

/karta szkolenia wstępnego bhp k. 6 akt osobowych/

Wynagrodzenie było przez płatnika za listopad 2023 r. wypłacone wnioskodawczyni gotówką, co odwołująca potwierdziła na liście płac własnoręcznym podpisem, a następnie wynagrodzenia były wypłacane przez płatnika drogą przelewu bankowego na rachunek ubezpieczonej.

/listy płac k. 23-29, potwierdzenie przelewu k. 30-34/

Płatnik składek wystawił wnioskodawczyni PIT 11 za rok 2023.

/PIT 11 k. 35-36/

Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków, wnioskodawczyni, sporządzonym przez płatnika, miała m.in. zorganizować dział zajmujący się terapią dzieci i prowadzeniem diagnoz oraz fizjoterapii, zajęć rehabilitacyjnych, szkoleń w zakresie hipoterapii, organizować i prowadzić harmonogram i kalendarz zajęć, pozyskać wolontariuszy, pod kątem ich przygotowania do hipoterapii, dopilnować dobrostanu i kondycji zwierząt wykorzystywanych do zajęć, kontaktować się z prawnymi opiekunami dzieci, podejmować współprace ze stowarzyszeniami i fundacjami wspierającymi rehabilitacje. Wskazano bezpośrednio podlega jako pracownik Prezesowi Zarządu Spółki W..

/zakres obowiązków k. 3 akt osobowych, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

Prezes Zarządu nie nadzorował wykonywania harmonogramu zajęć wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni wykonywała czynności związane hipoterapią i rehabilitacją, w stajni w G.. K. są własnością wnioskodawczyni, która opłacała koszty ich wyżywienia. Utrzymanie koni było finansowane przez stowarzyszenie (...). Co do prowadzonej hipoterapii i rehabilitacji, wnioskodawczyni miała u płatnika pełną samodzielność decyzyjną.

/zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30/

Zgodnie z pisemnym obwieszczeniem o systemie i rozkładzie czasu pracy wnioskodawczyni miała wykonywać pracę w godzinach od 8.00 do 16.00 od poniedziałku do piątku.

/obwieszczenie o systemie i rozkładzie czasu pracy k. 11 akt osobowych/

W praktyce, ubezpieczona miała elastyczny czas wykonywania czynności, u płatnika. Miała wykonywać czynności, także, w soboty i w niedziele. Płatnik składek nie prowadził ewidencji czasu ubezpieczonej w spółce. Odwołująca nie podpisywała się na listach obecności, ponieważ płatnik nie prowadził takich list dla ubezpieczonej. Ubezpieczona miała wykonywać dla płatnika zdalnie czynności biurowe w tygodniu. Wnioskodawczyni miała je wykonywać danego dnia, aż do chwili ich ukończenia. Czynności biurowe, wykonywane przez wnioskodawczynię, miały polegać planowaniu przez nią swojej pracy, wykonywaniu dokumentacji zajęć. Wnioskodawczyni u płatnika miała zajmować się hipoterapią, czyli małym pacjentem. Miała to wykonywać w weekendy zwykle w godzinach popołudniowych od 11:00 do maksymalnie godziny 16:00. Zadaniem powierzonym przez płatnika do wykonania przez wnioskodawczynię miało być podjęcie starań o nawiązanie współpracy z fundacjami, bądź stowarzyszeniami. Wstępne rozmowy w sprawie nawiązania takiej współpracy zostały zawieszone. Poza wnioskodawczynią, płatnik składek, ani przed zawarciem spornej umowy z ubezpieczoną, ani później, nie zatrudniał w spółce (...) żadnej innej fizjoterapeutki, ani żadnej innej hipoterapeutki. Wnioskodawczyni zorganizowała m. zoo dla dzieci – nie jest tam prowadzona działalność w zakresie hipoterapii.

/zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2024 r.: 00:02:43-00:34: 54 w zw. z 01:08:39/

Od 12.04.2024 r. wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy, z powodu choroby w okresie ciąży, a od 17.03.2024 r. do 4.10.2024 r. wniosła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

/niesporne/

W okresie niezdolności do pracy ubezpieczonej, płatnik składek nie zatrudnił ani nie zaangażował, nikogo na zastępstwo, ani nie powierzył jej obowiązków pracowniczych innej osobie.

/zeznania w imieniu płatnika J. A. (1) e-protokół rozprawy z dnia z 9.10.2024 r.: 00:35:15 w zw. z 01:09:30/

W dniu 17.05.2024 r. wnioskodawczyni urodziła dziecko N. A..

/niesporne/

W dniu 27.05.2024 r. wnioskodawczyni złożyła w spółce (...) wniosek o urlop macierzyński od dnia 17.05.2024 r. do dnia 4.10.2024 r. i urlop rodzicielski od dnia 5.10.2024 r. do dnia 16.05.2025 r.

/wniosek k. 17 akt osobowych/

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, a także, na podstawie zeznań wnioskodawczyni i płatnika składek.

Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom stron, badanej umow, y tj. w zakresie w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał wiary zeznaniom obojga odwołujących się w części, w której wskazywali na realność zawartej pomiędzy stronami umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez zainteresowaną w reżimie stosunku pracy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany. Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką wnioskodawczyni w ramach zawartej umowy pełniła w spornym okresie u płatnika składek. Znamienne jest, że z zeznań płatnika wynika, że wnioskodawczyni nie była przez Prezesa Zarządu kontrolowana w zakresie czasu i sposobu wykonywania pracy jako dyrektor działu rehabilitacji. Nadto konie wykorzystywane do hipoterapii były własnością wnioskodawczyni, która opłacała dla nich wyżywienie. Sąd uznał, iż niewiarygodne są twierdzenia wnioskodawczyni i płatnika w zakresie w jakim twierdzili, iż ubezpieczona faktycznie dla spółki podejmowała czynności w zakresie wykonywanej hipoterapii oraz pozyskania współpracy ze stowarzyszeniami i fundacjami, a także dbania o dobrostan koni wykorzystywanych do hipoterapii, w ramach reżimu podporządkowania pracowniczego względem płatnika składek. Poza tym, co należy z całą stanowczością podkreślić, nawet uznając, iż wnioskodawczyni, jakieś czynności związane z hipoterapią wykonywała, że nie jest to jednak jednoznaczne z faktyczną realizacją stosunku pracy na warunkach art. 22 kp., albowiem jak zeznał płatnik ubezpieczona miała pełną swobodę decyzyjną co do sposobu wykonywania takich czynności, a Prezes Zarządu, który miał być jej bezpośrednim przełożonym, nie był w stanie kontrolować sposobu wykonywania tych czynności przez ubezpieczoną ponieważ, jak przyznał J. A. (1), nie znał się na tym. Także wnioskodawczyni zeznała, że wykonywane przez nią czynności biurowe polegać miały na samodzielnym planowaniu przez nią swojej pracy, wykonywaniu dokumentacji zajęć. Zauważyć także należy, że faktyczny wymiar pracy, jej wykonywanie w określonych godzinach w sposób stały, nie zostało wykazane. Płatnik składek nie rozliczał, w żaden sposób , ubezpieczonej z czasu wykonywania czynności, a wnioskodawczyni nie ewidencjonowała czasu wykonywania czynności, w Spółce (...), przyznając, że część czynności, związanych z planowaniem tej formy aktywności, wykonywała zdalnie. Znamienne jest, że wnioskodawczyni, w spornym okresie, równolegle, realizowała, też, własną działalność, co nawet przy przyjęciu znacznej ilości pracy w charakterze hipoterapeutki tylko w weekendy i tak powodowałoby duże obciążenie dla kobiety w ciąży. Dodatkowo, wskazać należy, że orzeczenie wstępne lekarza medycyny pracy dotyczyło pracy administracyjno – biurowej a zatem nie stanowi dowodu na brak przeciwwskazań medycznych do wykonywania pracy rehabilitanta i hipoterapeuty w spornym okresie u płatnika z uwagi na stan ciąży ubezpieczonej. Odwołująca się przyznała, że o ciąży wiedziała od września 2023 r., a zatem, przed sporządzeniem spornej umowy, nazwanej umową o pracę z płatnikiem. Z zeznań odwołujących wynika, że ubezpieczona co do zakresu czasu i charakteru prac nie była w ogóle przez nikogo kontrolowana. Miała podlegać Prezesowi Zarządu spółki, lecz w świetle jego zeznań wynika, że nie wydawał żadnych poleceń , dotyczących jej aktywności, jako rehabilitanta i hipoterapeutki, nie kontrolowali, podejmowanych przez nią czynności, na bieżąco, zaś wnioskodawczyni miała samodzielność decyzyjną w tej kwestii, a przy tym , z zeznań ubezpieczonej wynika, że sama planowała swoją aktywność w tej płaszczyźnie.

Podkreślić należy, również, że w procesie brak jest dowodów które nie pochodziłyby od stron spornej umowy i obiektywnie potwierdzałyby wykonywanie umówionej rodzajowo pracy przez skarżącą u płatnika w reżimie podporządkowania pracowniczego. Zeznania stron umowy są gołosłowne, bo nie ma żadnego obiektywnego dokumentu nie stworzonego przez odwołujących się, ani np. zeznań osób, które jako świadkowie mogłyby potwierdzić, że wnioskodawczyni faktycznie świadczyła pracę dyrektora działu rehabilitacji u płatnika i wykonała czynności o jakich zeznali skarżący (np. prowadziła hipoterapię jako pracownik płatnika, próbowała dla płatnika nawiązać kontakty, ze wskazanymi przez Prezesa Zarządu, stowarzyszeniami, czy fundacjami).

Samo, zaś, sporządzenie dokumentacji pracowniczej, nie świadczy o wykonywaniu pracy przez ubezpieczoną a jedynie o dopełnieniu formalności mających na celu upozorowanie, że strony łączył stosunek pracy.

W świetle powyższego Sąd doszedł do przekonania, że stron nie łączył stosunek pracy, a te wykorzystały, łączące je relacje rodzinne, z racji spokrewnienia, do stworzenia wnioskodawczyni wyłącznie pozornego tytułu ubezpieczenia.

Sąd nie dał wiary płatnikowi, że nie wiedział o ciąży wnioskodawczyni, która jest jego bratanicą, tym bardziej, że wnioskodawczyni sama przyznała, że wiedziała o ciąży od września 2023 r.

Ponadto wskazać należy, że płatnik w okresie niezdolności do pracy ubezpieczonej nie zatrudnił na jej miejsce żadnego innego rehabilitanta czy hipoterapeuty, co przeczy temu, że faktycznie w ogóle istniała gospodarcza potrzeba utworzenia dla skarżącej w strukturze organizacyjnej Spółki (...) stanowiska pracy dyrektora działu rehabilitacji. Ubezpieczona była jedyną rehabilitantką i hipoterapeutką, jaką przez cały okres istnienia Spółki (...) zatrudnił płatnik składek. Nie było uchwały zgromadzenia wspólników, które upoważniłaby Prezesa Zarządu do zatrudnienia skarżącej na umowę o pracę. Sama spółka przed zatrudnieniem ubezpieczonej nie prowadziła w ogóle działalności związanej z hipoterapią, ale dotyczącą sprzedaży i montażu wind, a zatem całkowicie odmienną rodzajowo. Sąd uwzględnił też, że J. A. (2) zeznał, że spółka (...) w latach 2022-2023 uzyskała dochody rzędu kilkunastu tysięcy złotych, co przeczy temu, że Spółka (...) byłaby w stanie wypłacać dla wnioskodawczyni wynagrodzenie miesięczne ustalone w spornej umowie na poziomie 10 000 zł. Zdaniem Sądu, płatnik składek wiedział, że obciążanie składkowe, po jego stronie, będzie krótkie, a następnie, ubezpieczona, z racji ciąży i rychłego macierzyństwa, będzie korzystała ze świadczeń z ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Oba odwołania, jako niezasadne, podlegają oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku,, łączącego dwie osoby, za stosunek pracy , rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną a płatnikiem (...) Spółką z o.o. została zawarta dla pozoru, wyłącznie celem stworzenia ochrony ubezpieczeniowej przysługującej osobie o statusie pracownika.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną – pozorną - mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej, mającej na celu obejście ustawy, można mówić wówczas, gdy czynność taka, pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest, natomiast , obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia, w przyszłości , zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy, w całości , podziela stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy czy innych dokumentów związanych z zatrudnieniem, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658), wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Przy tym, należy jednoznacznie stwierdzić, że prawo nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży. Zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana. /Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 października 2022 r. VIII U 1950/21,Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21 /

Z powyższego wynika zatem, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności, przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując,, w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków, wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi. /Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2022 r., VII U 323/22/ Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21/ Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie, łączącego strony, stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, I UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19/

Mając na uwadze powyższe rozważania prawne, należy podkreślić, że, w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego, musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek w spornym okresie istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. / (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021/

Przy tym ,bezwzględnie należy mieć na uwadze, iż nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał. /III AUa 38/18 - wyrok SA Kraków z dnia 07-04-2021/

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych.

Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 stycznia 2022 r., (...) 557/21/

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy, na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, iż pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Przy czym w świetle art. 22 § 1 ¹ oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania. Dlatego zastrzeżenie w umowie możliwości zastępowania się w pracy przez wykonawcę inną osobą nie odbiera jej cech umowy o pracę, zwłaszcza gdy faktycznie takie zastępstwa nie nastąpiły, a inne cechy badanej umowy wskazują na przewagę cech charakterystycznych dla stosunku pracy (SN w wyroku z dnia 5 maja 2010 r., I PK 8/10, LEX nr 602668).

Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, iż pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 Dz.U.2014.1502).

Przy tym podstawową zasadą odróżniającą stosunek pracy od wykonywania pracy na innej podstawie jest podporządkowanie pracownika polegające na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Praca powinna być świadczona przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. /patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999r I PKN 277/99 OSNP 2001/1/18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2014 r. III AUa 61/14 LEX nr 1566959 wyr. SN z 18.5.2006 r., III UK 30/06, L., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 68/05 Lex 177165/.

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym.

Nadto podkreślenia wymaga, iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy. Jednakże należy zauważyć, że w przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To bowiem potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy / III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020/.

Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej , w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby. / (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02-2021/.

Podsumowując, jak zauważa się w orzecznictwie, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Co do zasady tylko ważny i realny tytuł, a nie jedynie deklarowany wywiera skutki w prawie ubezpieczeń. Umowa zawarta dla pozoru nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., III AUa 1145/21/.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy wnioskodawczyni osobiście świadczyła pracę, podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie, w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 kp. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla ewentualnego objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu, analiza, zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni nie wykonywała dla płatnika umówionej rodzajowo – pracy- jako - pracownik - Spółki (...) na stanowisku dyrektora działu rehabilitacji. Wysoce wątpliwe jest stałe wykonywanie pracy w określonym umową pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 10 000 zł. miesięcznie oraz występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie, w procesie świadczenia pracy.

W ocenie Sądu, w realiach badanej sprawy, odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawczyni wykonywała pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie. Wnioskodawczyni miała podejmować szereg czynności związanych z rehabilitacją i hipoterapią, ale płatnik i ubezpieczona w swoich zeznaniach przyznali, że wnioskodawczyni miała samodzielność decyzyjną w tym zakresie. Nadto konie były własnością ubezpieczonej i to ona ponosiła koszty ich wyżywienia. Natomiast w okresie niezdolności wnioskodawczyni płatnik nie zatrudnił nikogo na miejsce ubezpieczonej. Poza tym przed zatrudnieniem odwołującej na ww. stanowisku nie istniało ona w strukturze Spółki (...), ani też Spółka (...) nigdy wcześniej nie zajmowała się rehabilitacją i hipoterapią.

Ubezpieczona rzekomo miała wykonywać pracę ,w pełnym wymiarze czasu – pracy- , ale de facto, nikt jej nie kontrolował i nie rozliczał. Ona sama przyznała, że część czynności biurowych wykonywała - zdalnie, ale jej czas – pracy- nie był w żaden sposób ewidencjonowany. Jak przyznał płatnik i ubezpieczona jej czas pracy był elastyczny. Nie wykazano też sposobu, w jaki była z podejmowanych czynności rozliczana. Wnioskodawczyni płatnik nie wydawał żadnych bieżących poleceń dotyczących pracy rehabilitanta i hipoterapii, bo jak przyznał nie zna się na tym. Płatnik nad czasem pracy i sposobem pracy zainteresowanej nie sprawował więc bieżącej kontroli, godziny pracy i zadania nie były rozliczane. Ubezpieczona mogła podejmować określone czynności na rzecz płatnika, lecz przy braku rozliczenia ich czasu, wypracowywanie założonego wymiaru miało charakter wyłącznie iluzoryczny. W konsekwencji ww. okoliczności, nie można, zatem, także, stwierdzić czy przy powierzonych czynnościach, liczył się rezultat czy wyłącznie podejmowanie starannego działania w ramach zakreślonego i kontrolowanego wymiaru czasu pracy.

Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala też uznać, że wykonywanie tych czynności odbywało się pod kierownictwem pracodawcy. Bowiem wspomniana wyżej niekontrolowana praca nie ma nic wspólnego z pracą pod kierownictwem, gdzie pracownikowi na bieżąco powierzane są konkretne zadania w ramach danego wymiaru w określonym czasie i miejscu.

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego, mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Dlatego zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12). Sprawia to, że kwalifikacji prawnej umów o świadczenie pracy (usług) można dokonywać jedynie metodą typologiczną, to jest przez rozpoznanie i wskazanie cech przeważających (dominujących). Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 listopada 2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398). Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie oraz praktyce i w konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tę cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tę tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 16.12.1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Przenosząc wskazane zapatrywanie do stanu faktycznego sprawy, należy przyjąć, że określenie zadań pracownika, jedynie poprzez wskazanie ogólnego zakresu obowiązków, jak również niestosowanie żadnego sposobu weryfikacji stałości wykonywania pracy w kontekście rzekomo ustalonego etatu, brak wydawania bieżących poleceń co do sposobu wykonywania czynności, brak podporządkowania co do czasu pracy w jakim zainteresowana wykonywała na rzecz płatnika pewne czynności i ich wymiaru, jak również brak rozliczania wnioskodawczyni z wykonywanych czynności, przesądza o tym, że sporny stosunek prawny nie nosi cech pracowniczego podporządkowania, a z drugiej strony kierownictwa pracodawcy nad pracą wykonywaną przez ubezpieczoną. Nie należy też pomijać, że zainteresowana była wspólnikiem spółki z o.o. (...) w badanym okresie i posiadała 99,9% udziałów w tym czasie, a zatem jej właścicielski charakter w prowadzeniu spraw spółki nie pozwalał uznać w sytuacji gdy była niemal 1 wspólnikiem tejże spółki, że wykonywała w niej pracę jako pracownik tym bardziej, że Prezes Zarządu, który miał być jej bezpośrednim przełożonym, zeznał, że miała samodzielność decyzyjną co do działalności związanej z rehabilitacją, hipoterapią, nie była przez niego rozliczana ani co do zdań, ani co do miejsca, ani co do czasu i sama ponosiła koszty wyżywienia koni jako ich właścicielka. Ubezpieczona przyznała, że sama planowała swoją pracę u płatnika.

Jak już wskazano wyżej, w celu przyjęcia istnienia stosunku pracy, należy wskazać na istnienie elementów kreujących ten właśnie stosunek i jednocześnie wyróżniających go od innych stosunków prawnych. Na pewno cechą taką jest pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy. Zakresem „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń, jak też ogólniejszą zależność ekonomiczną od pracodawcy. Element podporządkowania w praktyce realizuje się przez wydawanie poleceń, ustalenie rozkładu czasu pracy, wymierzanie kar porządkowych, udzielanie urlopów i innych zwolnień z pracy, wypłatę wynagrodzenia za pracę, zaliczek, diet, ryczałtów z tytułu podróży służbowych.

Przy czym, nie umknęło uwadze Sądu, że pojęcie podporządkowania ewoluuje, obejmując swym zakresem, również, samodzielne organizowanie się pracownika w wybranym przez siebie czasie, zwłaszcza jeżeli dotyka stanowisk kierowniczych, cechujących się wysoką samodzielnością i decyzyjnością. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2023 r., I (...) 162/22, L.).

Podporządkowanie autonomiczne, polega na tym, że pracownik otrzymuje jedynie zadania do wykonania, samodzielnie decyduje zaś o sposobie ich realizacji. Pracownik świadczący pracę w warunkach podporządkowania autonomicznego sam organizuje sobie pracę oraz nie pozostaje pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby działającej w imieniu pracodawcy. Wystarczy wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Pracownik nie ma jednak samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy. Przejawem podporządkowania pracowniczego w odniesieniu do osób zatrudnionych w warunkach autonomicznego podporządkowania jest zaś uznawane przez doktrynę prawa pracy uprawnienie pracodawcy do wydawania im wiążących poleceń dotyczących pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2021r., (...) 64/21, L.).

Jak wynika z powyższego, w przypadku ubezpieczonej nie można, również, mówić o podporządkowaniu autonomicznym. Powstaje bowiem pytanie komu w procesie pracy podporządkowana była ubezpieczona, skoro sama jak przyznał płatnik miała swobodę decyzyjną na powierzonym jej stanowisku dyrektora działu rehabilitacji i jak zeznała ubezpieczona sama planowała swoją pracę. Co więcej, z zeznań płatnika wynika, że nie zamierzał się wtrącać w żaden sposób w podejmowane przez wnioskodawczynię samodzielne decyzje co do rodzaju wykonywanych zadań i sposobów działania jako hipoterapeuty. Nie ma dowodów na okoliczność, że ubezpieczona jako „pracownik” była przez pracodawcę rozliczana, że pracodawca zlecał jej czynności do wykonania i, że rozliczał ją z ich wykonania.

Zatrudnienie , a zatem – związanie stosunkiem prawnym, na podstawie umowy o pracę, nie znajdowało też ekonomicznego i gospodarczego uzasadnienia, skoro nikt na jej miejsce nie został zatrudniony, ani zaangażowany, gdy stała się niezdolna do pracy, a nadto Spółka uzyskała w latach 2022-2023, dochody na poziomie kilkunasty tysięcy złotych, jak zeznał płatnik, zatem, nie byłaby w stanie , co miesiąc wypłacać skarżącej umówionego wynagrodzenia, na poziomie 10 000 zł brutto.

Konkluzja ta oznacza, że stron nie łączyła umowa o pracę.

W rezultacie Sąd uznał, że ewentualnie wykonywane przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek czynności nie miały miejsca w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p.

Dodać należy, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika, z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było ewentualne wykonywanie pewnych czynności, na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, z materiału dowodowego wynika, że wszystkie kwestie związane z pracą w spółce w zakresie wskazanego w spornej umowie stanowiska pracy, ustalała samodzielnie wnioskodawczyni, o ile przyjąć, że faktycznie je wykonywała, bo na to nie ma obiektywnych wiarygodnych dowodów, które nie pochodziłyby od stron badanej umowy o pracę, i nie była przez nikogo nadzorowana, nikt nie zlecał jej zadań jako dyrektorowi działu rehabilitacji w spółce i nie kontrolował ich wykonania. Miała ona stanowisko kierownicze, ale z całą pewnością nie wykonywała pracy podporządkowanej, nawet na warunkach podporządkowania autonomicznego. Według Sądu Okręgowego nie mógł zaistnieć stosunek pracy, skoro płatnik nie sprawował żadnej kontroli nad czynnościami podejmowanymi przez ubezpieczoną. Nawet jeżeli ubezpieczona podejmowała jakiekolwiek czynności na rzecz i w interesie płatnika, to zdecydowanie nie miały one charakteru pracy podporządkowanej. Brak jest dowodów na to, aby można było uznać, że ubezpieczona wykonywała umówioną pracę pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

A zatem Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 §1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie. Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że zainteresowana nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej przez odwołującego decyzji, uniemożliwia wypowiedzenie się co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez zainteresowaną na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja, muszą odpowiadać ww. ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast, zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom, są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę , nie ma podstaw do ubezpieczenia pracowniczego. Zatem, jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia, jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym, systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021/

W ocenie Sądu, okoliczności rozpatrywanego przypadku potwierdzają, iż zawarcie umowy o pracę, było jedynie elementem formalnym, niejako sztucznie wykreowanym przez ubezpieczoną i płatnika, celem uzyskania przez ubezpieczoną statusu pracownika i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego przy minimalnym udziale w jego tworzeniu. Nawiązanie pozornej umowy o pracę – bez zamiaru ciągłego i stałego jej wykonywania wbrew naturze stosunku pracy wynikającej z art. 22 kp, nie mogło stanowić podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników. Intencjonalne kreowanie sytuacji i jej wykorzystywanie, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stwarza poczucie nieuczciwego wykorzystania, bycia oszukanymi i naiwnymi w osobach, które w swoim życiu zawodowym latami budują ten fundusz bez intencjonalnego wykorzystania sytuacji. W niniejszej sprawie chociaż strony umowy zawarły ją zgodnie z przepisami, to jednak nie zasługuje ona na ochronę z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych, bo jedyną przyczyną i jej celem nie było świadczenie pracy na warunkach określonych w art. 22 kp, a jedynie uzyskanie korzyści związanych z posiadaniem statusu pracownika.

W tym stanie rzeczy, organ rentowy słusznie zakwestionował tę umowę, tak, z uwagi na treść, jak i okoliczności jej – realizacji . Brak jest zgody na manipulowanie przepisami prawa, w zależności od interesu stron.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i oddalił oba odwołania.

O kosztach procesu wraz z odsetkami , Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz.1935) i zasądził od obojga odwołujących się po 180 zł. O odsetkach ustawowych orzeczono zgodnie z art. 98 par.1 [1] k.p.c.