Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 23 kwietnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że B. Ł. (1) jako pracownik u płatnika składek Wyższa Szkoła Zawodowa (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od
29 lipca 2018 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na podstawie danych zapisanych w systemie informatycznym Zakładu, organ rentowy ustalił, że płatnik składek Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. zgłosił B. Ł. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 lutego 2005 r. jako pracownika. Organ rentowy wskazał, iż płatnik składek złożył za wnioskodawczynię dokumenty rozliczeniowe za miesiące od maja 2005 r. do lutego 2021 r., w których wykazał pełen wymiar czasu pracy. Zakład wskazał, że po podjęciu zatrudnienia wnioskodawczyni przebywała na długotrwałych zwolnieniach lekarskich. Oddział wypłacał wnioskodawczyni
z tego tytułu zasiłki chorobowe z ubezpieczenia chorobowego, świadczenia rehabilitacyjne oraz zasiłki opiekuńcze. Z dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, że w oddziale zostało złożone kolejne roszczenie o wypłatę dla wnioskodawczyni zasiłku opiekuńczego, aktualnie za okres od 15 lutego 2021 r. do 18 kwietnia 2021 r.

ZUS wskazał także, iż z danych zapisanych w systemie informatycznym Zakładu wynika, że od 1 kwietnia 1999 r. wnioskodawczyni jest również zgłoszona do ubezpieczeń jako pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy u płatnika składek (...) sp. z o.o., której wnioskodawczyni jest wspólnikiem i wiceprezesem. Pozostałymi wspólnikami spółki są: A. B. – jej matka, J. B. (1) – jej ojciec oraz W. B. – jej brat. Jednocześnie płatnik (...) Sp. z o.o. jest organem założycielskim Wyższej Szkoły Zawodowej (...)
w Ł. oraz J. B. (1) – jest rektorem tej uczelni. Wskazano, że wątpliwości oddziału zbudził fakt, że miałaby być ona zatrudniona w dwóch firmach jednocześnie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy zwrócił również uwagę, iż w trakcie postępowania nie przedłożono żadnych dokumentów pozwalających ocenić sytuację finansową uczelni. Z danych zapisanych w systemie informatycznym Zakładu, oddział ustalił, że płatnik Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. posiada bardzo duże zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek. Tym samym w ocenie oddziału, wnioskodawczyni nie wykonywał pracy od 29 lipca 2018 r. w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł., a rozliczenie za wnioskodawczynię składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące od lipca 2018 r. do lutego 2021 r. miało jedynie na celu uprawdopodobnienie jej powrotu do pracy w celu skorzystania z kolejnej wypłaty zasiłku chorobowego i opiekuńczego.

(decyzja s. 41-45 akt ZUS dot. B. Ł. (1))

W dniu 31 maja 2021 r. odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. Ł. (1) zaskarżając ją w całości i zarzucając jej:

a)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na stwierdzeniu, że nie wykonywała ona pracy od 29 lipca 2018 r. u płatnika Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł., podczas kiedy ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, jak i zeznań wynika, że B. Ł. (1) od 29 lipca 2018 r. pozostaje w stosunku pranym z pracodawcą, w ramach którego zobowiązana jest do wykonania na rzecz pracodawcy określonej pracy – na stanowisku Kanclerza, która odbywa się pod kierownictwem pracodawcy oraz w określonych przez niego miejscu i czasie natomiast pracodawca wypłaca wnioskodawczyni wynagrodzenia za pracę, którą wykonała,

b)  błędne zastosowanie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego poprzez stwierdzenie, że
w przedmiotowej sprawie doszło do złożenia pozornego oświadczenia woli, a co za tym idzie oświadczenie woli złożone przez odwołującą się i płatnika jest nieważne, podczas kiedy wolą ww. podmiotów było zawarcie stosunku pracy, jak
i realizowanie go zgodnie z wymogami ustawowymi.

W konsekwencji B. Ł. (1) wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w całości
i stwierdzenie, że podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. od dnia 29 lipca 2018 r.

(odwołanie k. 3-11)

Odwołanie od powyższych decyzji złożyła również Wyższa Szkoła (...) w Ł., nie zgadzając się z nią i wnosząc o jej uchylenie.

(odwołanie od decyzji k. 3-5 załączonych akt VIII U 1680/21)

W odpowiedziach na odwołania, pełnomocnik organu rentowego wniósł o ich oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie k. 67-72, odpowiedź na odwołanie k. 7-12 załączonych akt VIII U 1680/21)

Postanowieniem z dnia 7 lipca 2021 r. tutejszy Sąd postanowił na podstawie art. 219 k.p.c. połączyć sprawę o sygn. akt VIII U 1680/21 (z odwołania (...) w Ł.) za sprawą o sygn. akt VIII U 1679/21 i obie sprawy rozpoznać łącznie pod numerem sprawy VIII U 1679/21 (z odwołania B. Ł. (1)).

(postanowienie k. 32 załączonych akt VIII U 1680/21)

Decyzją z dnia 6 lipca 2021 r. ZUS I Oddział w Ł. stwierdził, że Ł. Ł. (1) jako pracownik u płatnika składek Wyższa Szkoła Zawodowa (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 16 października 2017 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na podstawie danych zapisanych w systemie informatycznym Zakładu, organ rentowy ustalił, że płatnik składek Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. zgłosił Ł. Ł. jako pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 16 października 2017 r. Zgłoszenie przekazał prawie cztery miesiące po terminie tj. 14 lutego 2018 r.

Organ wskazał że z analizy konta wynika, że Ł. Ł. (1) był niezdolny do pracy w okresach od 6 lutego 2021 r. do 12 lipca 2021 r. W trakcie postępowania nie zostały złożone żadne dokumenty potwierdzające, że Ł. Ł. (1) świadczył pracę od 16 października
2017 r. na podstawie umowy o pracę u płatnika. Nie zastały przedłożone żadne dokumenty świadczące o faktycznym wykonywaniu pracy, a także dokumenty, które potwierdzałyby, że otrzymywał on wynagrodzenie. Nie zostały przedłożone również dokumenty potwierdzające jego kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, a płatnik nie przedstawił ponadto dokumentów potwierdzające sytuację finansową firmy.

W ocenie oddziału Ł. Ł. (1) nie wykonywał pracy od 16 października 2017 r.
w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł., a zgłoszenie wnioskodawcy do ubezpieczeń społecznych miało jedynie na celu uprawdopodobnienie nawiązania z wnioskodawcą stosunku pracy oraz świadczenia pracy na rzecz tego płatnika składek.

Organ rentowy zwrócił przy tym uwagę, iż Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. powstała 30 grudnia 2004 r. na wniosek (...) sp. z o.o., której jednym ze wspólników i członkiem rady nadzorczej jest dziadek wnioskodawcy – J. B. (1). Pozostałymi wspólnikami spółki są: A. B. – babka wnioskodawcy, B. Ł. (1) – matka wnioskodawcy oraz W. B. – wuj wnioskodawcy. ZUS wskazał również na fakt, iż z dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, że 11 lutego 2020 r. J. B. (1) złożył w oddziale pismo, w którym oświadczył, że z uwagi na niewypłacalność W. (...) należy mu zwrócić z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynagrodzenia pracowników, które miał im wypłacić. Do pisma załączył zestawienie strat i wynagrodzeń W. (...). W trakcie postępowania nie przedłożono żadnych dokumentów pozwalających ocenić sytuację finansową uczelni. Z danych zapisanych w systemie informatycznym Zakładu, oddział ustalił, że płatnik Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. posiada bardzo duże zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek. Tym samym w ocenie oddziału sytuacja finansowa płatnika nie pozwalała na zatrudnienie pracownika.

Z dokumentów zgromadzonych w oddziale wynika, że w sierpniu 2010 r. J. B. (1) złożył w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, Sąd Gospodarczy XIV Wydział Gospodarczy dla Spraw Upadłościowych i Naprawczych wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. obejmującej likwidację majątku dłużnika. W ocenie oddziału trudno dać wiarę, że miały zostać zatrudniony u płatnika składek, który złożył wniosek o ogłoszenie produkcji.

(decyzja k. 32-36 akt ZUS dot. Ł. Ł. (1))

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Ł. Ł. (1), zaskarżając ją w całości, zarzucając jej:

a)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na stwierdzeniu, że nie wykonywał pracy od dnia 16 października 2017 r. u płatnika Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł., podczas kiedy ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, jak i zeznań wynika, że Ł. Ł. (1) od dnia 16 października 2017 r. pozostaje w stosunku prawnym z pracodawca, w ramach którego zobowiązany jest do wykonania na rzecz pracodawcy określonej pracy – na stanowisku pracownika administracyjnego – referenta ds. administracyjno-biurowych, która odbywa się pod kierownictwem pracodawcy oraz określonych przez niego miejscu i czasie, natomiast pracodawca wypłaca wnioskodawcy wynagrodzenie za pracę, którą wykonał,

b)  błędne zastosowanie art. 83 § 1 k.c. poprzez stwierdzenie, że w przedmiotowej sprawie doszło do złożenia pozornego oświadczenia woli, a co za tym idzie, oświadczenie woli złożone przez odwołującego i płatnika jest nieważne, podczas kiedy wolą ww. podmiotów było zawarcie stosunku pracy, jak i realizowanie go zgodnie z wymogami ustawowymi.

W konsekwencji Ł. Ł. (1) wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości
i stwierdzenie, że podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. od dnia 16 października 2017 r.

(odwołanie k. 3-9 załączonych akt VIII U 2043/21)

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania wnioskodawcy oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie k. 19-21v.)

Zarządzeniem z dnia 14 września 2021 r. Przewodnicząca zarządziła połączyć sprawę VIII U 2043/21 (z odwołania Ł. Ł. (1)) do łącznego rozpoznania
i rozstrzygnięcia ze sprawą VIII U 1679/21 (z odwołania B. Ł. (1)).

(zarządzenie k. 24 załączonych akt VIII U 2043/21)

Na rozprawie w dniu 16 grudnia 2024 r. pełnomocnik wnioskodawców poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, A. B. podtrzymała stanowisko, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz
o zasądzenie od wszystkich stron kosztów zastępstwa procesowego.

(końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:55:09-01:13:40 – płyta CD k. 1079)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł. (dalej: (...)) w dniu 30 grudnia 2004 r. została wpisana do rejestru uczelni niepublicznych pod numerem:

313. Uczelnia działała pod adresem Ł., ul. (...). Jej rektorem od 2007 r. był dr inż. J. B. (1), który miał sprawować funkcję przełożonego wszystkich osób pracujących w uczelni.

(wydruk z ewidencji uczelni niepublicznych k. 465-465v., decyzje k. 228-230, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:11:45-01:25:46 – płyta CD k. 308, zeznania świadka J. B. (1) e-protokół rozprawy z 13 listopada 2024 r. 00:18:39-01:18:40 – płyta CD k. 1055 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 01:25:46-01:42:52 – płyta CD k. 308)

Organem założycielskim Wyższej Szkoły Zawodowej (...)
w Ł. jest (...) Sp. z o.o. KRS: (...). Spółka działa pod adresem (...)-(...) Ł., ul. (...).

(wydruk z ewidencji uczelni niepublicznych k. 461-465v.)

(...) Sp. z o.o. są: A. B., B. Ł. (1), W. B. oraz J. B. (1). Natomiast w skład zarządu spółki wchodziły A. B. jako prezes zarządu oraz B. Ł. (1) jako wiceprezes zarządu. W skład rady nadzorczej wchodzili natomiast: J. B. (1), W. B. oraz M. Ł..

(odpis aktualny KRS k. 461-469)

Organ założycielski nieodpłatnie udostępniał uczelni pomieszczenia, w których były prowadzone zajęcia.

(zeznania świadka A. B. e-protokół rozprawy
z 11 grudnia 2023 r. 00:39:56-01:07:30 płyta CD k. 615)

W okresie od stycznia 2017 r. do stycznia 2023 r. w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł. było od 22 do 27 aktywnych studentów, zaś liczba aktywnych studiowań – posiadających zaraportowanych dany rok akademicki wynosiła od
0 (w okresie październik 2021 r.-styczeń 2023 r.) do 13 w okresie od stycznia do marca 2017r. Faktycznie na uczelni studiowało maksymalnie kilkunastu studentów jednocześnie. Ostatnia studentka Wyższej Szkoły Zawodowej (...) odebrała dyplom
w lutym 2022 r.

(informacja z Ministerstwa Edukacji i Nauki k. 444-445, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD
k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:11:45-01:25:46 – płyta CD k. 308)

Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w latach 2005-2010 ponosiła wyłącznie straty. Łączna strata uczelni na dzień 30 czerwca 2010 r. wynosiła 869.139,45 zł. Finansowanie bieżących zobowiązań uczelni było możliwe dzięki pożyczce udzielonej uczelni przez J. B. (1) w kwocie 866.000,00 zł.

(wyliczenie k. 231)

Za rok 2021 (...) poniosła stratę w wysokości 820.947,08 zł, a za rok 2020 poniosła stratę w wysokości 171.162,17 zł.

(sprawozdanie finansowe k. 319-332)

W odwołaniu od decyzji (...) nr (...)/ (...) z dnia 30 grudnia 2019 r. J. B. (1) wskazał, że straty Wyższej Szkoły Zawodowej (...) oświatowej
w latach 2009-2018 wyniosły łącznie 2.888.487,42 zł.

(odwołanie k. 1068-1068 v.)

W związku z zadłużeniem uczelni, J. B. (1) już w 2010 r. złożył do Sądu Rejonowego w Łodzi wniosek o ogłoszenie upadłości Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł.. We wniosku wskazał, że zadłużenie dłużnika wnosi 868.139,45 zł, w tym, że dłużnik posiada nieuregulowane zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. i Urzędu Skarbowego Ł.
w kwocie 90.572,64 zł. Postanowieniem z dnia 9 września 2010 r. roku Sąd oddalił wniosek, wskazując na brak zdolności upadłościowej uczelni.

(wniosek k. 227, postanowienie k. 236-237)

Zakres obowiązków kanclerza uczelni został ustalony przez rektora w dniu
7 października 2012 r.

(zakres obowiązków kanclerza k. 56)

B. Ł. (1) urodziła się w dniu (...) Wnioskodawczyni uzyskała tytuł zawodowy technika usług kosmetycznych, ukończyła również pedagogiczny kurs kwalifikacyjny dla czynnych zawodowo nauczycieli. Skarżąca w 2005 r. ukończyła studia licencjackie na kierunku zarządzanie i marketing w zakresie rachunkowości i analizy finansowej w (...) Wyższej Szkole (...), a w 2007 r. studia magisterskie na tym samym kierunku i uczelni. W 2015 roku skarżąca ukończyła z kolei studia na kierunku prawo na Uniwersytecie (...).

(bezsporne, a nadto świadectwa i dyplomy w aktach osobowych dot. B. Ł. (1))

B. Ł. (1) jest córką J. B. (1)

(bezsporne)

Wnioskodawczyni od 1 kwietnia 1999 r. jest zatrudniona w (...) Sp. z o.o. na stanowisku wiceprezesa zarządu w pełnym wymiarze czasu pracy.

(umowa o pracę w aktach osobowych dot. B. Ł. (1))

W dniu 14 stycznia 2005 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – organ założycielski Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. reprezentowana przez Prezesa (...) Sp. z o.o. zawarła z B. Ł. (1) umowę o pracę od 1 lutego 2005 r. na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Na podstawie tej umowy, wnioskodawczyni powierzono obowiązki Kanclerza Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł..

(umowa o pracę z 14 stycznia 2005 r. w aktach osobowych dot. B. Ł. (1))

B. Ł. (1) prowadzi również jednoosobową działalność gospodarczą.

(zeznania wnioskodawczyni B. Ł. (1) e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:25:32-00:27:30 – płyta CD k. 1079)

Wnioskodawczyni od wielu lat leczy się na nadciśnienie, przebyła zawał serca, wypadek samochodowy, po którym miała problemy z utratą równowagi, błędnikiem oraz pamięcią. B. Ł. (1) ma również problemy z kręgosłupem oraz płucami, a także cukrzycę czy bóle stawu kolanowego lewego.

(zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:11:45-01:25:46 – płyta CD k. 308, dokumentacja medyczna dot. B. Ł. (1) k. 124, 127-128, 137, 140, 147-188, 199)

Orzeczeniem z dnia 18 lutego 2019 r. zespół (...) i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi orzekła
o potrzebie kształcenia specjalnego syna B. J. Ł..

(orzeczenie k. 276-278v.)

Orzeczeniem Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Ł.
z 6 marca 2019 r. J. Ł. został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

(orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 279-279v.)

Syn wnioskodawczyni – J. Ł. uczęszczał do specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego. W związku z pandemią (...)19 odbywał edukację w trybie zdalnym:

- od 13 marca 2020 r. do 26 czerwca 2020 r.;

- od 26 października 2020 r. do 14 maja 2021 r.

(pismo k. 565)

Z uwagi na problemy rozwojowe J. Ł. nie mógł on zostawać sam
w domu w związku z nauką zdalną.

(zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:11:45-01:25:46 – płyta CD k. 308)

W okresie objętym zaskarżoną decyzją wnioskodawczyni otrzymywała następujące świadczenia z ubezpieczenia chorobowego:

- zasiłek chorobowy w okresach: od 7 października 2018 r. do 31 października 2018 r., od 1 listopada 2018 r. do 30 listopada 2018 r., od 1 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. oraz od 1 stycznia 2019 r. do 6 stycznia 2019 r.;

- zasiłek opiekuńczy w okresach: od 27 marca 2020 r. do 31 marca 2020 r., od 1 kwietnia 2020 r. do 30 kwietnia 2020 r., od 1 maja 2020 r. do 31 maja 2020 r., od 1 czerwca 2020 r. do 28 czerwca 2020 r., od 26 października 2020 r. do 31 października 2020 r., od 1 listopada 2020 r. do 30 listopada 2020 r., od 1 grudnia 2020 r. do 24 grudnia 2020 r., od 28 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., od 1 stycznia 2021 r. do 17 stycznia 2021 r., od 18 stycznia 2021 r. do 31 stycznia 2021 r. oraz od 1 lutego 2021 r. do 14 lutego 2021 r.

(wykaz pobranych zasiłków k. 3-5 akt ZUS dot. B. Ł. (1))

Wnioskodawczyni B. Ł. (1) w Wyższej Szkole Zawodowej (...) prowadziła zajęcia z: technik i technologii fryzjerskich w teorii i praktyce, prawa działalności gospodarczej, podstawy prawa z elementami ustawodawstwa zawodowego, prawo gospodarcze z elementami prawa cywilnego, zarządzania produkcją oraz statystyki, elementy ekologii, podstawy nauk prawnych, komunikacji interpersonalnej, ekonomii.

(karty okresowych osiągnięć studenta k. 263-272)

Na podstawie zapisów w Systemie POL-on stwierdzono, że B. Ł. (1) w okresie od 26 września 2019 r. do 25 listopada 2024 r. nie miała żadnej roli systemowej w kontekście Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. w likwidacji. W tym okresie wnioskodawczyni nie logowała się również też do Systemu POL-on w kontekście Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. w likwidacji.

(informacja z Ośrodka Przetwarzania Informacji- Państwowego Instytutu (...) k. 1058-1059 v.)

B. Ł. (1) posiadała podpis certyfikowany, którym podpisywała dokumenty dla księgowej.

(zeznania świadka M. S. e-protokół rozprawy z 20 maja 2024 r. 00:13:17-00:24:17 – płyta CD k. 1028)

Płatnik składek złożył za B. Ł. (1) dokumenty rozliczeniowe za miesiące 03/2020 r. i od 06/2020 r. do 12/2020 r., w których obliczył i rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne od miesięcznych podstaw ich wymiaru w wysokości 3370,00 zł.

(dane w systemie informatycznym ZUS)

Za rok 2022 roku z tytułu zatrudnienia w Wyższej Szkole Zawodowej (...) wykazała przychód w wysokości 38.013,41 zł,
a dochód 35.263,41 zł.

(deklaracja PIT-11 k. 467-468 v.)

Ł. Ł. (1) urodził się w dniu (...) Wnioskodawca w 2017 r. ukończył studia inżynierskie na kierunku chemia w specjalności technologii suplementów diety w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł.. W okresie poprzedzającym sporny okres zatrudnienia, Ł. Ł. (1) był zatrudniony w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł. w okresach: od 1 stycznia 2013 do 31 stycznia 2013 r., od 1 lutego 2013 r. do 31 maja 2015 r., od 1 czerwca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r.

(świadectwo pracy w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

Ł. Ł. (1) jest synem B. Ł. (1) i wnukiem J. B. (1).

(bezsporne)

W dniu 10 października 2017 r. Ł. Ł. (1) zawarł z Wyższą Szkołą Zawodową umowę o pracę na okres próbny od 15 października 2017 r. do 28 lutego 2018 r., na stanowisku: pracownik administracyjny – referent ds. administracyjno-biurowych w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: siedzibę pracodawcy przy ul. (...) oraz przy ul. (...). W dniu 1 marca 2018 r. strony zawarły kolejną umowę o pracę – na czas określony od 1 marca 2018 r. do 30 września 2018 r., na tym samym stanowisku i również w pełnym wymiarze czasu pracy.

(umowy o pracę z 10 października 2017 r. oraz z 1 marca 2018 r.
w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

Ł. Ł. (1) został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego w dniu 14 lutego 2018 r.

(dane z systemu informatycznego ZUS)

Aneksem nr I z 30 września 2018 r. do umowy o pracę zawartej 1 marca 2018 r. ww. umowę zmieniono z umowy o pracę na czas określony na umowę o pracę na czas nieokreślony.

(aneks z 30 września 2018 r. w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

W aktach osobowych wnioskodawcy znajduje się CV, z którego wynika, że Ł. Ł. (1) do grudnia 2017 roku wykonywał pracę na rzecz (...) – w dziekanacie jako pomoc w pracach biurowych i administracyjnych.

(dokument CV w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

Wnioskodawca Ł. Ł. (1) wykonywał na rzecz Wyższej Szkoły Zawodowej (...) czynności takie jak: przyjmowanie korespondencji kierowanej do uczelni, reprezentowanie uczelni jako przedstawiciel rektora czy obsługa skrzynki e-mailową uczelni.

(zeznania świadka A. S. e-protokół rozprawy z 11 grudnia 2023 r. 00:12:21-00:39:56 – płyta CD k. 615)

Na podstawie zapisów w systemie POL-on stwierdzono, że Ł. Ł. (1) w okresie od 22 września 2022 r. do 25 listopada 2024 r. wielokrotnie logował się do Systemu POL-on
w kontekście Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł.
w likwidacji w następujących dniach i godzinach:

- 8 czerwca 2023 r. o godzinie 19:51:29;

- 8 czerwca 2023 r. o godzinie 19:51:28;

- 9 maja 2023 r. o godzinie 19:52:08;

- 9 maja 2023 r. o godzinie 19:51:08;

- 5 maja 2023 r. o godzinie 13:19:00;

- 5 maja 2023 r. o godzinie 13:19:00;

- 18 stycznia 2023 r. o godzinie 20:20:31;

- 18 stycznia 2023 r. o godzinie 20:20:31;

- 17 stycznia 2023 r. o godzinie 11:11:12;

- 17 stycznia 2023 r. o godzinie 11:11:11;

- 16 stycznia 2023 r. o godzinie 13:33:18;

- 16 styczeń 2023 r. o godzinie 13:33:17;

- 13 stycznia 2023 r. o godzinie 20:05:12;

- 13 stycznia 2023 r. o godzinie 20:05:12;

- 11 stycznia 2023 r. o godzinie 18:47:18;

- 11 stycznia 2023 r. o godzinie 18:47:18;

- 6 stycznia 2023 r. o godzinie 11:51:11;

- 6 stycznia 2023 r. o godzinie 11:51:11.

(informacja z Ośrodka Przetwarzania Informacji- Państwowego Instytutu (...) k. 1058-1059 v.)

W okresie od lutego 2018 r. do lipca 2021 r. Ł. Ł. (1) odebrał 24 przesyłki polecone kierowane do Wyższej Szkoły Zawodowej (...),
ul. (...), (...)-(...) Ł.. Przesyłki te odbierał w siedzibie firmy oraz w Urzędzie Pocztowym (...). Wnioskodawca posiadał pełnomocnictwo pocztowe do odbioru przesyłek i kwot przekazów pocztowych obowiązujące od dnia 1 marca 2020 r.

(pismo z Poczty Polskiej k. 437-438)

W aktach osobowych Ł. Ł. (1) brak jest dowodów wypłat wynagrodzenia po 25 stycznia 2019 r.

(dowody wypłat i potwierdzenia przelewów bankowych w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

Pismem z dnia 21 maja 2018 r. rektor (...) skierował Ł. Ł. (1) na badania lekarskie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku –
w związku z nakazem wydanym przez Państwową Inspekcję Pracy. W piśmie wskazano, że brak dostarczenia orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy na tym stanowisku będzie skutkować odsunięciem od świadczenia pracy i przyjęcie, że nastąpiło z tym dniem rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron. Wnioskodawca otrzymał powyższe pismo w dniu 22 maja 2018 r. Pomimo powyższego pisma, skierowanie na badania lekarskie zostało wystawione dopiero w dniu 23 listopada 2018 r., zaś samo orzeczenie o zdolności do wykonywania pracy zostało wystawione w dniu 26 listopada 2018 r.

(pismo z 21 maja 2018 r. oraz skierowanie na badania lekarskie i orzeczenie o zdolności do pracy w aktach osobowych dot. Ł. Ł. (1))

Ł. Ł. (1) był niezdolny do pracy w okresach od 6 lutego 2021 r. do 12 lipca
2021 r.

(bezsporne)

Za niektóre miesiące okresu zatrudnienia, B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1) mieli wypłacane wynagrodzenie w formie przelewu bankowego. Na dowodach wypłaty wystawionych w dniach: 30 listopada 2018 r., 30 września 2018 r.,
31 października 2018 r., 30 listopada 2018 r. oraz 13 stycznia 2019 r. zarówno w polu „wypłaciłem”, jak i „otrzymałem” widnieje podpis Ł. Ł. (1).

(zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD k. 1079, dowody wpłaty w aktach osobowych Ł. Ł. (1))

(...) nie miała środków na pokrycie wynagrodzeń pracowników Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł.. (zeznania świadka J. B. (1) e-protokół rozprawy z 13 listopada 2024 r. 00:18:39-01:18:40 – płyta CD k. 1055 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 01:25:46-01:42:52 – płyta CD k. 308)

Ani B. Ł. (1), ani Ł. Ł. (1) w żaden sposób nie dochodzili od Wyższej Szkoły Zawodowej (...) należnego im wynagrodzenia za pracę,
w szczególności nie skierowali przeciwko uczelni powództwa o zapłatę należności z tytułu umowy o pracę.

(zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 16 grudnia 2024 r. 00:09:45-00:35:55 – płyta CD k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:11:45-01:25:46 – płyta CD k. 308, zeznania Ł. Ł. (1) e-protokół rozprawy 16 grudnia 2024 r. 00:35:55-00:55:07 – płyta CD k. 1079 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 maja 2022 r. 00:55:37-01:25:46 – płyta CD k. 308)

Decyzją z dnia 13 czerwca 2023 r. znak (...). (...).30.2022.5.MZ Minister Nauki, działając na wniosek (...) sp. z o.o. założyciela Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. wyraził zgodę na likwidację uczelni. Decyzja ta jest ostateczna.

(decyzja z 13 czerwca 2023 r. k. 535-535 v., pismo z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 7 czerwca 2024 r. k. 1033)

Uchwałą Zarządu nr 1/24/07/2023 z dnia 24 lipca 2023 r. (...) sp. z ograniczoną odpowiedzialnością, (...) sp. z o.o. przystąpiła do likwidacji Wyższej Szkoły Zawodowej (...) do
5 października 2023 r. Funkcję likwidatora spółki powierzono dotychczasowemu rektorowi uczelni.

(uchwała nr 1/24/07/2023 w kopercie k. 594)

Następnie, uchwałą Zarządu nr 1/17/08/2023 z dnia 17 sierpnia 2023 r., Zarząd (...) zmienił ww. uchwałę w ten sposób, że funkcję likwidatora uczelni powierzono dotychczasowemu założycielowi.

(uchwała nr 1/17/08/2023 w kopercie k. 594)

Pomimo wezwań Ministra Nauki skierowanych do założyciela Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł., tj. spółki (...) sp. z o.o. o przesłanie aktu potwierdzającego postawienie uczelni w stan likwidacji, o którym mowa w art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm.) założyciel co najmniej do dnia 12 kwietnia 2024 r. nie wykonał powyższego obowiązku w sposób należyty.

W związku z faktem, iż ostatnio przesłane przez założyciela uczelni wyjaśnienia (pismo (...) sp. z o.o. z dnia 4 kwietnia 2024 r.) nadal były niewystarczające, Minister Nauki ponownie wystąpił do założyciela o niezwłoczne przesłanie aktu potwierdzającego postawienie uczelni w stan likwidacji, z którego w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości będzie wynikać fakt postawienia Wyższej Szkoły Zawodowej (...) oraz data tego zdarzenia.

(pismo z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 12 kwietnia 2024 r. k. 1013, pismo z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 3 października 2023 r. k. 570-570v.)

W myśl art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym
i nauce, w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia zgody na likwidację, założyciel składa ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego i nauki akt potwierdzający postawienia uczelni w likwidacji. W przypadku Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. z siedzibą w terminie, o którym mowa w art. 45 ust. 3 pswn upłynął w dniu 5 października 2023 r. Pismem z dnia 7 listopada 2023 r. założyciel uczelni przekazał Ministrowi następujące dokumenty:

- uchwałę zarządu spółki (...) sp. z o.o. nr 1/24/07/2023 z dnia
24 lipca 2023 r. o przystąpieniu do likwidacji uczelni od dnia 5 października 2023 r. oraz powierzeniu dotychczasowemu rektorowi funkcji likwidatora,

- uchwałę zarządu spółki (...) sp. z o.o. nr 1/17/08/2023 z dnia
17 sierpnia 2023 r. zmieniającą uchwałę nr 1/24/07/2023 z dnia 24 lipca 2023 r. poprzez nadanie jej nowego brzmienia: 1. (...) sp. z o.o. przystępuje do likwidacji uczelni, która zostanie postawiona w stan likwidacji dnia 5 października 2023 roku”,
2. (...) sp. z o.o. powierza dotychczasowemu założycielowi funkcję likwidatora”.

W związku z tym, iż treść uchwał budziła wątpliwości interpretacyjne organu, a także brak potwierdzenia, że Wyższa Szkoła Zawodowa (...) w Ł.
z siedzibą w Ł. faktycznie została postawiona w stan likwidacji w dniu 5 października
2023 r. Minister wezwał założyciela do udzielenia wyjaśnień. W odpowiedzi, założyciel przesłał poprawione uchwał zarządu spółki (wyjaśniając jednocześnie, że w datach podjęcia tych uchwał wpisano omyłkowo rok 2024 zamiast 2023, co wynika z numeracji uchwał). Z uwagi na fakt, iż założyciel nie ustosunkował się w pełnym zakresie do wezwania organu, Minister ponownie wezwał założyciela, tj. spółkę (...) sp. z o.o. do wyjaśnienia rozbieżności. W odpowiedzi na powyższe, do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wpłynęły wyjaśnienia założyciela, z których wynika, że zgodnie z zawiadomieniem z 7 listopada 2023 r. Wyższa Szkoła Zawodowa (...) przestała działać z dniem 5 października 2023 r. (jest w stanie likwidacji). Dalej, założyciel w piśmie z dnia 2 kwietnia 2024 r. poinformował, że „akt potwierdzający postawienie Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. w stan likwidacji został doręczony, po usunięciu oczywistej omyłki w dniu 18 marca 2024 r. Uczelnia została postawiona w „stan likwidacji” i przestała działać 5 października 2023 r., o czym założyciel zawiadamiał
7 listopada 2023 r.”. Powyższe wyjaśnienia Minister Nauki uznał za wystarczające w kontekście treści uprzednio złożonych uchwał zarządu (...) sp. z o.o. Z całokształtu nadesłanych przez założyciela dokumentów wynika, że Wyższa Szkoła Zawodowa (...) z siedzibą w Ł. została postawiona w stan likwidacji z dniem 5 października 2023 r.

Po wyjaśnieniach założyciela zawartych w oświadczeniu zawartym w piśmie z dnia 25 kwietnia 2024 r., uwzględniając fakt postawienia Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. w stan likwidacji, Minister dokonał wpisów w ewidencji uczelni niepublicznych w przedmiocie zmiany nazwy Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. z siedzibą w Ł. poprzez dodanie oznaczenia „w likwidacji” oraz wpisanie jej adresu. Jednocześnie, Minister odnotował w ewidencji uczelni niepublicznych informację o postawieniu z dniem 5 października 2023 r. Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. z siedzibą w Ł. w stan likwidacji. Likwidacja uczelni nie została zakończona.

(pismo z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 12 kwietnia 2024 r. k. 1013)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z powołanych wyżej dokumentów, znajdujących się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach organu rentowego, a także aktach osobowych wnioskodawców.

Sąd jedynie częściowo natomiast oparł się natomiast na zeznaniach wnioskodawców: B. Ł. (1), Ł. Ł. (1), prezesa organu założycielskiego płatnika – A. B., a także świadka J. B. (1), A. S. i M. S.. Sąd nie dał im wiary w zakresie w jakim zeznawali oni, że B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1) wykonywali na rzecz pracodawcy – Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. pracę w reżimie określonym w art. 22 § 1 k.p. Zeznania wnioskodawców oraz J. B. (1) i A. B. – osób bez wątpienia zainteresowanych wynikiem toczącego się postępowania nie znajdują bowiem w ww. zakresie potwierdzenia w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym, a w szczególności w dowodach z dokumentów. Sąd nie uznał również za wiarygodne zeznań świadka M. S. w zakresie, w jakim zeznała, że wynagrodzenia były wypłacane wnioskodawcom przez płatnika. Informacja ta jest bowiem niezgodna choćby z zeznaniami samego J. B. (1), który zeznawał, że sam wypłacał wynagrodzenia z prywatnych pieniędzy – nie znajduje także potwierdzenia w dokumentach. Przy czym Sąd nie dał wiary zeznaniom J. B. (1) co do wypłaty wynagrodzeń za pracę z prywatnych środków finansowych z uwagi na brak jakichkolwiek dowodów potwierdzających tą okoliczność. Strony odwołujące nie przedstawiły żadnych dokumentów potwierdzających otrzymanie tych wynagrodzeń, czy to w postaci list wpłat, dowodów wypłat, czy chociażby wyciągów z kont bankowych świadka, wskazujących kiedy, komu i w jakiej wysokości dokonał płatności, czy też jaką kwotę wypłacił w tym celu. Z zeznań J. B. (1), czy też wnioskodawców nie wynika, w jakich okresach miała miejsce ta sytuacja, jak często, czy otrzymywali całość wynagrodzeń, czy tylko część. Ponadto nie jest wiadome, na jakich zasadach J. B. (1) miałby wypłacać wynagrodzenia z własnych środków, jakie ewentualne rozliczenie miałoby mieć miejsce z płatnikiem.

Sąd uznał przy tym za niewiarygodne zeznania świadka M. K.. Świadek wskazywała bowiem w swoich zeznaniach, że zarówno B. Ł. (1), jak i Ł. Ł. (1) po raz pierwszy widziała u płatnika krótko po wakacjach w 2018 r. Było to niemożliwe, gdyż w okresie od 1 sierpnia 2018 r. do 7 września 2018 r. B. Ł. (1) przebywała na urlopie bezpłatnym, a w okresie od 8 września 2018 r. do 6 stycznia 2019 r. korzystała ona ze zwolnienia lekarskiego. Co więcej, ze zwolnienia lekarskiego korzystała wówczas również świadek M. K..

Sąd uznał również za niewiarygodne zeznania wnioskodawczyni B. Ł. (1),
w zakresie, w jakim zeznawała ona, że kwitowała odbiór wynagrodzenia. W toku procesu nie ujawniono bowiem żadnych pokwitowań odbioru wynagrodzenia przez B. Ł. (1).

Z kolei co do dowodu z dokumentu w postaci deklaracji PIT, to należy wskazać, że samo zadeklarowanie przez płatnika i ubezpieczonych osiągnięcie określonego przychodu
i dochodu z tytułu stosunku pracy, a także uiszczenie od tego dochodu podatku nie przesądza jeszcze o tym, że dane zatrudnienie nosiło znamiona zatrudnienia pracowniczego, a tym samym nie uniemożliwia stwierdzenia, że umowa, która miała być podstawą zadeklarowanego wynagrodzenia była umową zawartą jedynie dla pozoru, a stosunek istniejący pomiędzy stronami tak naprawdę nie nosił cech charakterystycznych dla stosunku pracy.

Jako nieprzydatne dla ustalenia faktów mających znaczenie w sprawie, Sąd uznał również złożone przez pełnomocnika wnioskodawców dowody z wyciągów z rachunków bankowych, gdyż dokumenty te nie zawierają godzin dokonywania przez B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1) transakcji karty płatniczej. Niemożliwe jest zatem ustalenie czy do danej transakcji dochodziło w trakcie godzin pracy ubezpieczonych, czy też poza ich godzinami pracy.

Wskazać przy tym należy, że na rozprawie w dniu 13 listopada 2024 r. pełnomocnik oświadczył, że z uwagi na to, że wnioskodawcy nie wyrażają zgody na przedłożenie zaświadczeń, które upoważniałyby do wystawiania wyciągów z ich kont bankowych, nie było możliwe zwrócenie się przez Sąd do Banków o nadesłanie tych informacji. W toku procesu wnioskodawcy nie wykazali się więc dowodem z rachunku bankowego, który potwierdziłby w sposób jednoznaczny, że w godzinach pracy nie przebywali oni poza miejscem zatrudnienia.

Za nieprzydatne dla okoliczności mających znaczenie w sprawie Sąd uznał także dokumenty w postaci list obecności, które znajdują się w aktach osobowych Ł. Ł. (1). Listy obecności nie były bowiem prowadzone dla każdego miesiąca, w którym wnioskodawcę miał być zatrudniony, zaś część z nich znajdowała się w aktach w dwóch egzemplarzach,
z których wynikały różne godziny, w których Ł. Ł. (1) miał wykonywać pracę. Trudno więc w sposób pewny ustalić, w jakich dniach i w jakich godzinach Ł. Ł. (1) w rzeczywistości przebywał w siedzibie uczelni, gdzie miał być zatrudniony. Ponadto Sąd nie dał wiary zeznaniom A. S. i wnioskodawcy Ł. Ł. (1) co do godzin pracy wnioskodawcy, gdyż zeznania te są niespójne i sprzeczne z samymi zapisami na listach obecności, które wnioskodawca miał na bieżąco podpisywać. Świadek oraz wnioskodawca wskazywali na pracę od poniedziałku do piątku po osiem godzin od 8.00 do16.00, również w weekendy, przy czym z samych zapisów na listach obecności wynika, że były to często inne godziny pracy – krótsze po 5, 6 godzin dziennie, co mogłoby wydawać się zrozumiałe z uwagi na pracę także w weekendy. Jednakże świadek i wnioskodawca zeznawali odmiennie. Jednocześnie podnieść należy, że brak jest jakiejkolwiek dokumentacji wskazującej na sposób rozliczenia godzin pracy wnioskodawcy, który miał wykonywać pracę w sobotę i niedzielę, a zatem dokumentacji potwierdzającej, w jakich okresach dochodziło do przekraczania norm czasu pracy i czy wnioskodawca miał rozliczone godziny pracy, czy otrzymywał jakieś dodatki z tego tytułu.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka B. N., który został dopuszczony na piśmie, gdyż świadek pomimo kilkukrotnych wezwań, mailowo jedynie informowała, że z uwagi na chorobę nie wychodzi z domu i korzysta z pomocy osób trzecich, wskazując, że wielu rzeczy nie pamięta. Ostatecznie nie złożyła zeznań na piśmie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Obydwa odwołania są niezasadne.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497, dalej: ustawa systemowa), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego
w L. z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...))

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 - 16/251)

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowy o pracę zawarte między ubezpieczonymi: B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1), a płatnikiem składek – Wyższą Szkołą Zawodową (...) istniały jedynie dla pozoru w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej – w szczególności zasiłku chorobowego
w związku z jego niezdolnością do pracy, a w przypadku B. Ł. (1) – także zasiłku opiekuńczego.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Ujmując najogólniej, z pozornością mamy do czynienia wówczas, gdy strony swobodnie i z rozmysłem tworzą czynność prawną ujawnioną, której treść nie stanowi odzwierciedlenia ich rzeczywistych zamiarów. Strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych, lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują.
(B. Lewaszkiewicz-Petrykowska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, wyd. II, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014, art. 83)

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa. (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527)

W art. 353 ¹ k.c. ustawodawca wprowadził wprawdzie swobodę kontraktowania, ale napotyka ona na ograniczenia wynikające z natury stosunku, ustawy, lub zasad współżycia społecznego. Ustawa zakazuje dokonywania pozornych czynności prawnych, lub czynności zmierzających do obejścia prawa. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 2 grudnia 2021 r., III AUa 376/21, LEX nr 3555377)

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia
o cechach pracowniczych.

O tym, czy strony prawidłowo układają i realizują stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje formalne tylko zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, czy np. odbycie przeszkolenia BHP, ale faktyczna realizacja umowy, zgodnie z jej treścią
i w warunkach charakterystycznych dla tego stosunku prawnego. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 maja 2022 r., III AUa 71/22, LEX nr 3440991)

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527)

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 321)

Sąd Okręgowy w całości podziela także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne
i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Ocena czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575)

Za pozornością stosunku pracy pomiędzy B. Ł. (1), a Wyższą Szkołą Zawodową (...) w Ł. przemawia – jak trafnie zauważył pełnomocnik organu rentowego – fakt że, B. Ł. (1) podpisała umowę o pracę z
14 stycznia 2005 r. ze spółką Wyższa (...) sp. z o.o., reprezentowaną przez jej prezesa czyli A. B. – a więc formalnie była zatrudniona przez organ założycielski, którego jest wspólnikiem i wiceprezesem zarządu. Wnioskodawczyni nie zawarła zatem żadnej pisemnej umowy z Wyższą Szkołą Zawodową (...) reprezentowaną przez rektora, a tak naprawdę umowę z organem założycielskim tej uczelni, którego sama była wiceprezesem.

W obliczu tych faktów trudno mówić o tym, by stosunek nawiązany pomiędzy B. Ł. (1) jako pracownikiem, a uczelnią jako pracodawcą nosił cechy podporządkowania, które są konieczne dla uznania go za stosunek pracy. Zgodnie z zeznaniami wnioskodawczyni osobą nadzorującą jej pracę miał co prawda być rektor uczelni – J. B. (1), jednak jak wskazano powyżej – na podstawie stosunku prawnego istniejącego pomiędzy uczelnią,
a organem założycielskim należy przyjąć, że to B. Ł. (1) sprawowała nadzór nad działalnością rektora.

Trzeba również nie zauważyć, że choć wnioskodawczyni – zgodnie z umową o pracę miała zostać zatrudniona na stanowisku kanclerza, to jak wynika z jej zeznań, jak i zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, od 2018 r. miała ona pracować na stanowisku wykładowcy, co jednak nie znajduje żadnego odzwierciedlenia w jej aktach osobowych. Nie zawarto w tym zakresie żadnego aneksu do obowiązującej dotychczas umowy ani też nie został przedstawiony żaden inny dokument potwierdzający powierzenie jej nowych obowiązków – obowiązków wykładowcy akademickiego.

Na marginesie należy zwrócić w tym miejscu uwagę, że stanowisko kanclerza
w (...) nie istniało przez cały okres zatrudnienia wnioskodawczyni na tym stanowisku (obowiązki kanclerza zostały określone przez rektora dopiero w październiku 2012 r.), co tym bardziej wskazuje, że do zawarcia umowy z uczelnią w ogóle nie doszło, a zgłoszenie B. Ł. (1) do ubezpieczeń jako pracownika zarówno organu założycielskiego uczelni, jak i samej uczelni było fikcyjne i mające na celu uzyskanie korzystniejszych świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego, z których B. Ł. często korzystała tak z uwagi na swój stan zdrowia, jak i konieczność opieki nad swoim młodszym synem – J. Ł..

Nie bez znaczenia dla uznania spornej umowy o pracę, zawartej pomiędzy B. Ł. (1) a Wyższą Szkołą Zawodową (...) jako pozornej, pozostaje bowiem fakt, iż wnioskodawczyni, w okresie objętym zaskarżoną decyzją wielokrotnie korzystała ze zwolnień lekarskich, jak również często korzystała ona z długotrwałych zasiłków w związku z koniecznością opieki nad swoim młodszym synem, w okresach, gdy ze względu na pandemię (...)19 odbywał on naukę zdalnie.

Trudno jest również przyjąć bezkrytycznie, że wnioskodawczyni byłaby w stanie wykonywać zatrudnienie, jednocześnie w (...) sp. z o.o., jaki w Wyższej Szkole Zawodowej (...) i w obu tych podmiotach wykonywać pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, a dodatkowo prowadzić własną działalność gospodarczą. Trzeba bowiem mieć świadomość, że pracując u obu pracodawców w pełnym wymiarze czasu pracy, B. Ł. (1) powinna na pracę poświęcać średnio 16 godzin dziennie pracując pięć dni w tygodniu, dodatkowo przy tym wnioskodawczyni prowadziła jednocześnie działalność gospodarczą.

O brak elementu podporządkowania świadczy również brak kontroli czasu pracy wnioskodawczyni, brak ewidencji czasu pracy. Nie jest wiadome w jakich konkretnie godzinach każdego dnia wnioskodawczyni pracowała na rzecz płatnika, a w jakich godzinach na rzecz (...) sp. z o.o. Poza tym – ja słusznie podniósł organ rentowy, wnioskodawczyni pomimo tego, ze przebywała na długotrwałych zwolnieniach lekarskich nie była kierowana na badania lekarskie do lekarza medycyny pracy.

W tym miejscu podkreślić także należy, że brak jest dowodu, że wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie za pracę od płatnika za okresy sporne. Z materiału dowodowego wynika, że płatnik składek nie posiadał środków na wynagrodzenia dla pracowników.

Wyższa Szkoła Zawodowa (...) już w latach 2005-2010 ponosiła wyłącznie straty. Łączna strata uczelni na dzień 30 czerwca 2010 r. wynosiła 869.139,45 zł. Finansowanie bieżących zobowiązań uczelni było możliwe dzięki pożyczce udzielonej uczelni przez J. B. (1) w kwocie 866.000,00 zł. Poza tym w związku z zadłużeniem uczelni, J. B. (1) już w 2010 r. złożył do Sądu Rejonowego w Łodzi wniosek o ogłoszenie upadłości W. (...) Łódzkiej Korporacji Oświatowej w Ł.. We wniosku wskazał, że zadłużenie dłużnika wnosi 868.139,45 zł, w tym, że dłużnik posiada nieuregulowane zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. i Urzędu Skarbowego Ł. w kwocie 90.572,64 zł.

Za rok 2021 (...) poniosła natomiast stratę w wysokości 820.947,08 zł, a za rok 2020 poniosła stratę w wysokości 171.162,17 zł. W odwołaniu od decyzji (...) nr (...)/ (...) z dnia 30 grudnia 2019 r. sam J. B. (1) wskazał, że straty Wyższej Szkoły Zawodowej (...) oświatowej w latach 2009-2018 wyniosły łącznie 2.888.487,42 zł.

Twierdzenia J. B. (1) co do wypłacenia wynagrodzenia pracownikami z własnych środków są gołosłowne, nie poparte żadnymi dowodami. Poza tym w przypadku wnioskodawczyni nie przedstawiono żadnych dowodów wpłat.

W wyroku Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010 r. w sprawie I UK 74/10 (LEX: 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy (w rozumieniu prawa pracy, a nie w rozumieniu potocznym) podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności jednakże przy takim tylko założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 6 sierpnia 2013 r., II UK 11/13 (LEX: 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić także należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. W każdym przypadku decydujące znaczenie ma treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania. Podporządkowanie jest jedną z najistotniejszych cech stosunku pracy. Jej brak jest wystarczający do uznania, że wykonywana praca nie jest świadczona w ramach stosunku pracy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 lipca 2009 r., I UK 43/09, LEX: 529772).

W tym celu Sąd zbadał, czy wnioskodawczyni osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (tj. pod kierownictwem pracodawcy), w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia ubezpieczonego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona w spornym okresie zatrudnienia niewątpliwie wykonywała pewne czynności na rzecz płatnika związane z bieżącym prowadzeniem uczelni. Trzeba mieć jednak na uwadze, że czynności tych nie wykonywała w reżimie stosunku pracy określonym w art. 22 § 1 k.p. Raz jeszcze należy podkreślić, iż stosunek łączący wnioskodawczynię z uczelnią nie posiadał bowiem kluczowej cechy charakteryzującej stosunek pracy jaką jest podległość pracownika pracodawcy, bowiem choć jej formalnym zwierzchnikiem był rektor uczelni, to jednocześnie wnioskodawczyni jednocześnie zajmowała stanowisko wiceprezesa spółki będącej organem założycielskim uczelni, która to spółka przejęła kompetencje rektora z dniem 5 października 2023 r. – tj. z dniem postawienia uczelni w stan likwidacji.

Co więcej, warto wskazać, że zgodnie z art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r.– Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1571) w terminie
3 miesięcy od dnia doręczenia zgody założyciel składa ministrowi akt potwierdzający postawienie uczelni w stan likwidacji, natomiast zgodnie z ust. 4 powyższego artykułu, uczelnia zostaje postawiona w stan likwidacji z dniem wskazanym w akcie, o którym mowa w ust. 3. Z tym dniem:

1) założyciel przejmuje kompetencje organów uczelni;

2) wygasa kadencja organów uczelni.

Z dniem 5 października 2023 r. wygasła zatem kadencja J. B. (1) rektora, a jego kompetencje przejęła spółka (...) sp. z o.o., w skład zarządu której wchodzi jako prezes A. B., zaś jako wiceprezes – B. Ł. (1). W obliczu powyższych regulacji Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce oraz funkcji pełnionej przez B. Ł. (1) w organie założycielskim, po raz kolejny trudno zatem przyjąć istnienie jakiegokolwiek stosunku nadrzędności pracodawcy nad wnioskodawczynią.

Trudno również przyjąć, że uczelnia, która kształciła co najwyższe kilkanaścioro studentów (co wskazywała sama wnioskodawczyni) jednocześnie wymagała zatrudnienia wnioskodawczyni w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgromadzony materiał dowodowy nie dał odpowiedzi na to, jakie obowiązki miałaby mieć wnioskodawczyni jako kanclerz w sytuacji, gdy uczelnia właściwie nie prowadziła działalności dydaktycznej. Wnioskodawczyni, pomimo stanowiska kanclerza nie była przy tym zarejestrowana w bazie POL-on. Warto przy tym zwrócić uwagę, że znaczna część przedstawionych kart okresowych osiągnieć studentów czy słuchaczy, przedstawionych w sprawie jako dowody wykonywania przez wnioskodawczynię pracy, dotyczy okresu sprzed 29 lipca 2018 r., a więc sprzed okresu objętego decyzją z
23 kwietnia 2021 r.

Sąd przy tym jednak nie traci z pola widzenia, że wnioskodawczyni z pewnością wykonywała na rzecz płatnika – Wyższej Szkoły Zawodowej (...) pewne czynności. Wnioskodawczyni prowadziła m.in. zajęcia z wielu przedmiotów (choć dla znikomej liczby studentów czy słuchaczy), bez wątpienia wykonywała też pewne czynności administracyjne – jednak czynności tych nie można uznać za świadczenie pracy w rozumieniu kodeksu pracy.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, ustawodawca zastrzegł również w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy. Ponadto ustawodawca wskazał na dodatkowy element, jakim jest wyznaczenie przez pracodawcę miejsca i czasu świadczenia pracy. Można więc przyjąć, że zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy podporządkowanej oznacza poddanie się przez niego kierownictwu pracodawcy. Granice owego kierownictwa (podporządkowania) wyznacza umówiony rodzaj pracy. Istotą kierownictwa pracodawcy jest prawo wydawania pracownikowi wiążących poleceń. Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych - poza sumiennym i starannym wykonywaniem pracy - jest oczywiście stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą umówionej pracy i nie są sprzeczne z prawem (art. 100 § 1 k.p.). Pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać z permanentnym nadzorem (obserwacją) przełożonego nad sposobem czy też właściwym tempem wykonywanych czynności. Wystarczy bowiem wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Istotne natomiast jest to, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 marca 2017 r., III AUa 1656/15).

W orzecznictwie podkreśla się bowiem, że nie wystarcza jednak jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy, a nie stanowią takiej pracy czynności faktyczne pozorujące realizację umowy o pracę. Pozorność umowy wynikająca z art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. zachodzi, gdy pomimo zawarcia umowy praca nie jest w ogóle świadczona, ewentualnie okoliczności faktyczne jej wykonywania nie wypełniają cech stosunku pracy. Nie stanowi to wówczas tytułu ubezpieczenia społecznego. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21, LEX nr 3397866)

Trzeba przy tym wskazać, iż cechą wyróżniającą stosunek pracy (art. 22 § 1 k.p.), jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, a charakter i zakres tego podporządkowania w sytuacji, gdy stronami umowy o pracę są osoby sobie bliskie, nie może być różny od koniecznego w relacjach między osobami obcymi, skoro ma świadczyć
o nawiązaniu takiego rodzaju stosunku prawnego. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 6 grudnia 2022 r., III AUa 650/21, LEX nr 3499603)

Z kolei odnosząc się do relacji łączących płatnika z Ł. Ł. (1), to należy zwrócić uwagę, że wskazywał on, że wykonywał pracę w godzinach od 8 do 16, podczas gdy jak wynika z danych logowania do systemu POL-on, wnioskodawca logował się do tego systemu również poza tymi godzinami, np. po godzinie 19. Wskazuje to, że nie wykonywał on pracy stale, w godzinach określonych w umowie o pracę, a jedynie doraźnie świadczył pomoc przy obsłudze powyższego systemu.

Przy czym nie bez znaczenia dla uznania umowy o pracę zawartej pomiędzy Wyższą Szkołą Zawodowa (...) w Ł., a Ł. Ł. (1) jako pozornej ma przy tym fakt, że został on zgłoszony do ubezpieczeń społecznych dopiero
14 lutego 2018 r., a zatem dopiero po prawie czterech miesiącach od 16 października 2017 r. – czyli dnia w którym miało nastąpić zatrudnienie.

Powyższe okoliczności świadczą zatem o tym, że choć wnioskodawca Ł. Ł. (1) z pewnością wykonywał jakieś czynności na rzecz Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł. (o czym świadczy choćby fakt logowania się do S. POL-on czy fakt odbierania przez niego przesyłek pocztowych kierowanych do uczelni czy zeznania przesłuchanych świadków, którzy widzieli go w pomieszczeniach zajmowanych przez uczelnię), to czynności tych bez wątpienia nie wykonywał w ramach stosunku pracy,
a w ramach pomocy świadczonej najbliższym członkom rodziny, którzy byli piastunami organów zarówno spółki (...) sp. z o.o., jak i założonej przez tę spółkę Wyższej Szkoły Zawodowej (...) w Ł.. Zebrany materiał dowodowy nie pozwala bowiem na uznanie, że praca była wykonywana przez niego w sposób stały, w określonych godzinach, a on sam rzeczywiście otrzymywał wynagrodzenie od pracodawcy. Co więcej, nawet gdyby otrzymywał on za część spornego okresu wynagrodzenie ze środków uczelni, a nie J. B., to trudno również uznać go za pracownika podlegającego swojemu pracodawcy w sytuacji, gdy na potwierdzeniach wypłaty wynagrodzenia podpisywał się on zarówno w polu przeznaczonym dla wypłacającego, jak
i odbierającego.

Oceniając pozorność zatrudnienia Ł. Ł. (1), Sąd uwzględnił również fakt, że szkolenie w zakresie BHP wnioskodawca miał mieć przeprowadzone przez innego pracownika uczelni – A. S.. Strony odwołujące nie przedstawiły przy tym żadnego dokumentu, który potwierdzałby, że A. S. posiada uprawnienia do prowadzenia takich szkoleń.

Należy też zauważyć, że nie Ł. Ł. (1) został skierowany ani na wstępne badania lekarskie przed podjęciem spornego zatrudnienia, ani nie był on kierowany na badania kontrolne, gdy korzystał ze zwolnień lekarskich przekraczających 30 dni. Co więcej w aktach osobowych dotyczących Ł. Ł. (1) znajduje się pismo, z którego wynika, że wnioskodawca ma do dnia 30 czerwca 2018 r. dostarczyć zaświadczenie o zdolności do pracy na podstawie wystawionego skierowania, a przypadku braku jego złożenia do 30 czerwca 2018 r. umowa z wnioskodawcą ulegnie rozwiązaniu. Jednakże skierowanie na badanie lekarskie zostało wystawione przez pracodawcę dopiero w dniu 23 listopada 2018 r.,
a badania były u niego przeprowadzone 26 listopada 2018 r. Trudno wyobrazić sobie sytuację, by pracownik realnie świadczący pracę w reżimie stosunku pracy został skierowany na badanie po tak długim czasie, w szczególności, że na konieczność przeprowadzenia tego badania wskazywała Państwowa Inspekcja Pracy.

Trzeba tu także dostrzec, że w aktach osobowych znajdują się jedynie listy obecności Ł. Ł. (1) za niektóre miesiące spornego okresu, zaś niektóre listy obecności (za czerwiec i październik 2018 r.) znajdują się w dwóch różnych egzemplarzach – wskazujące na odmienne godziny, w których Ł. Ł. (1) miał świadczyć pracę. W przedstawionych Sądowi aktach osobowych nie znajdują się również listy obecności Ł. Ł. (1) za okres po grudniu 2018 roku, jak również dowody wypłaty mu wynagrodzenia wystawione później niż 25 stycznia 2019 r., a także wnioski urlopowe z okresu od 2019 r., mimo iż wnioskodawca – zgodnie z aneksem do umowy o pracę zawartym 30 września 2018 r., był zatrudniony
w Wyższej Szkole Zawodowej (...) w Ł. na czas nieokreślony. Listy obecności, dowody wpłaty czy wnioski urlopowe powinny obejmować zatem również okres co najmniej do 5 października 2023 r., gdy szkoła została zlikwidowana.

Za uznaniem spornych stosunków pracy za fikcyjne przemawia również sama kondycja finansowa Wyższej Szkoły Zawodowej (...). W każdym roku swojego funkcjonowania uczelnia odnosiła bowiem stratę, była zadłużona, w tym także
u jej rektora – J. B. (1), a z jej usług edukacyjnych korzystali pojedynczy studenci czy słuchacze, z których ostatni zakończył edukację w lutym 2022 r.

Trzeba przy tym zaakcentować, że w wyroku z 25 stycznia 2023 r., I (...) 147/21 (OSNP 2023, nr 11, poz. 122), Sąd Najwyższy zauważył, iż wątpliwa staje się zatem możliwość uznania, że mimo faktycznego zakończenia wykonywania działalności przez dany pomiot będący pracodawcą – na co wskazuje brak uzyskiwania przez nią jakichkolwiek przychodów oraz finansowanie jej działalności przez pożyczki zaciągane prywatnie przez wspólników – realne było faktyczne świadczenie pracy na jej rzecz przez pracowników.

W wyroku z dnia 24 października 1997 r., I PKN 280/97 (OSNAPiUS 1998 Nr 15, poz. 453) Sąd Najwyższy przyjął z kolei, że faktyczna likwidacja spółki i zaprzestanie jej działalności jako zakładu pracy wyklucza możliwość powoływania się pracownika na jego gotowość do pracy (art. 81 § 2 k.p.), gdyż nie istnieje faktyczna możliwość świadczenia pracy i łączący się z tym realny zamiar wykonywania pracy lub czynienia rzeczywistego użytku ze swej siły roboczej na umówionym stanowisku pracy.

Trudno więc uznać, by zatrudnianie czy to B. Ł. (1), czy to Ł. Ł. (1) było zatrudnianiem rzeczywistym w sytuacji, gdy uczelnia nieprzerwanie w każdym roku od początku swojego istnienia odnosiła straty. Jak wynika zarówno z przedstawionych w sprawie dokumentów, jak i zeznań samego J. B. (1), zadłużenie uczelni wobec jej rektora – J. B. już w 2010 r. wynosiło ponad 820.000 zł. Jeszcze raz przypomnieć należy, że w związku z zadłużeniem J. B. – jako wierzyciel wniósł wówczas do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wniosek o ogłoszenie upadłości uczelni, który Sąd ten oddalił z uwagi na brak zdolności upadłościowej uczelni. Uczelnia posiadała przy tym również wielotysięczne zadłużenie w ZUS z tytułu należności składkowych, a także w Urzędzie Skarbowym z tytułu należności podatkowych.

W tym stanie rzeczy należy uznać, że uczelnia nie miała środków na wypłatę należnego wnioskodawcom wynagrodzenia – co przyznał J. B. twierdząc, że wypłacał on pracownikom wynagrodzenia w kwotach netto. Tymczasem to obowiązkiem pracodawcy jest wypłata wynagrodzenia, zaś odpłatność umowy o pracę jest jej konstytutywną cechą. Nie można zatem uznać za stosunek pracy stosunku, w którym strony godziły się, że formalny pracownik będzie wykonywać pracę, a formalny pracodawca nie będzie wypłacał pracownikowi wynagrodzenia. Takie postanowienie byłoby sprzeczne zarówno z art. 22 § 1 k.p. który stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, jak i z art. 84 k.p., który stanowi, że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Stosunek, w którym jedna strona wykonuje pracę na rzecz drugiej nieodpłatnie można bowiem uznać ewentualnie za wykonywanie umowy o wolontariat, ale z pewnością nie za stosunek pracy.

Jak bowiem zauważa się w orzecznictwie, odpłatność zatrudnienia jest konstytutywną cechą stosunku pracy stosownie do art. 22 § 1 k.p. Uprawnienia pracownika do wynagrodzenia za pracę także z przepisów art. 29 § 1 pkt 3 k.p., z art. 13 k.p., art. 78 k.p. i art. 84 k.p., na mocy których, pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia, odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, uwzględniającego ilość i jakość świadczonej pracy oraz wysokość minimalnego wynagrodzenia. Warunki
i składniki wynagrodzenia określa się w umowie o pracę, a pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. W żadnym razie więc za wynagrodzenie za pracę nie mogą zostać uznane niepewne i nieregularne, także co do wysokości, zyski, które nadto nie są wypłacane bezpośrednio do rąk ubezpieczonej. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 4 kwietnia 2013 r., III AUa 1637/12, LEX nr 1314702, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 4 września 2013 r., III AUa 582/13, LEX nr 1372331)

Trzeba przy tym zauważyć, że jak wynika z zeznań samych odwołujących, w żaden sposób nie dochodzili oni od uczelni swoich wierzytelności z tytułu niewypłacanego wynagrodzenia i nie są oni w stanie nawet w sposób precyzyjny określić jego wysokości – tym bardziej ciężko zatem uznać, że spełniony został warunek odpłatności, gdyż wnioskodawcy
z góry godzili się na to, że uczelnia tak naprawdę nie będzie jej wypłacać wynagrodzenia.

Nie ma przy tym znaczenia, że wynagrodzenie, które powinno być wypłacone B. Ł. (1) czy Ł. Ł. (1) przez uczelnie miało być wypłacane z prywatnych pieniędzy przez J. B. (1). Nawet gdyby w rzeczywistości tak było, to nadal nie można by uznać, że spełniony został wymóg odpłatności stosunku pracy. Sporne stosunki pracy miał być bowiem stosunkami pracy pomiędzy odpowiednio B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1), a uczelnią, nie zaś pomiędzy ubezpieczonymi, a J. B. (1).

Co więcej płatnik składek złożył za wnioskodawczynię dokumenty rozliczeniowe za miesiące marzec 2020 r., i od czerwca 2020 r. do grudnia 2020 r., w których obliczył i rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne od miesięcznych podstaw ich wymiaru w wysokości 3370,00 zł. Takie działanie pracodawcy byłoby nielogiczne w sytuacji, gdy w okresach: od 27 marca 2020 r. do 28 czerwca 2020 r., od 26 października 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. oraz od 28 grudnia 2020 r. do 14 lutego 2021 r. wnioskodawczyni pobierała zasiłek opiekuńczy. Powyższe wskazuje więc jednoznacznie, że pracodawca tak naprawdę nie wypłacał wynagrodzenia. Trudno bowiem wyobrażać sobie racjonalnego pracodawcę, który wypłacałby wynagrodzenia pracownikowi, mimo że ten nie świadczy pracy w związku z opieką nad członkiem rodziny i otrzymuje z tego tytułu zasiłek macierzyński.

Trzeba mieć również na uwadze, że w toku procesu stronny odwołujące odmówiły przedstawienia wyciągów z rachunków bankowych, co mogłoby stanowić potwierdzenie, że
w godzinach, w których zarówno B. Ł. (1), jak i Ł. Ł. (1) mieli świadczyć pracę, nie przebywali oni poza pracą.

Sąd zwrócił także uwagę na poważne braki w dokumentacji pracowniczej tak B. Ł. (1), jak i Ł. Ł. (1). W aktach osobowych B. Ł. (1) brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających czas pracy, jak również brak jest pokwitowań dokonywanych na jej rzecz wypłat wynagrodzenia – mimo że z jej zeznań wynikało, że za niektóre miesiące wynagrodzenie było jej wypłacane w gotówce. W aktach osobowych brak jest również wniosków urlopowych wnioskodawczyni.

Nawiązanie, a następnie utrzymywanie pozornych stosunków pracy przez B. Ł. (1) i Ł. Ł. (1), które to stosunki pozbawione były cech charakterystycznych dla tego stosunku, jakimi są: kierownictwo pracodawcy i stałość wykonywania pracy, a także je odpłatność, nie mogły stanowić zatem podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami. ZUS został potraktowany przez wnioskodawców jak instytucja pożyczki bezzwrotnej, z której chcieli oni w razie potrzeby pobierać świadczenie, nie spełniając jednocześnie warunków do bycia objętymi ubezpieczeniami. Intencjonalne kreowanie sytuacji i jej wykorzystywanie, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stwarza poczucie nieuczciwego wykorzystania, bycia oszukanymi i naiwnymi w osobach, które w swoim życiu zawodowym latami budują ten fundusz bez intencjonalnego wykorzystania sytuacji, co oceniać należy także jako niezgodne
z zasadami współżycia społecznego.

Każde bowiem postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń
z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych.
Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 k.c. oraz art. 83 § 1 k.c. do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2022 roku,
(...) 557/21, LEX: 3324587)

Z uwagi na powyższe, Sąd oddalił odwołania, o czym orzekł w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w punktach 2-4 sentencji wyroku – zasądzając od wnioskodawców: B. Ł. (1) oraz Ł. Ł. (1) po 360 zł, zaś od Wyższej Szkoły Zawodowej (...) oświatowej w Ł. w likwidacji kwotę 720 zł na rzecz organu rentowego. Zgodnie bowiem z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Stosownie do art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez wykwalifikowanego pełnomocnika zalicza się wynagrodzenie.

Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił, w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).