Treść orzeczenia VIII U 1682/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 1682/21 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2022-12-13

Sygn. akt VIII U 1682/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 06.05.2021 r. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że Z. C. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp zo.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1.09.2020 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, iż wnioskodawczyni została zgłoszona do ubezpieczeń z naruszeniem przepisanego 7 dniowego terminu w dacie 19.09.2020 r. od 1.09.2020 r. Przy tym stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży od 13.10.2020 r. z przerwami do nadal. Miałaby zostać zatrudniona w oparciu o umowę pracę na czas nieokreślony na stanowisku pracownik: administracyjno -biurowy (nowoutworzonym) za wynagrodzeniem 5000 zł, u płatnika, w którym dotychczas wszystkie powierzane jej obwiązki wykonywał prezes zarządu - prywatnie jej ojciec. Organ rentowy wskazał, iż pracodawca nie przedstawi żadnych dowodów pracy wnioskodawczyni. Podczas jej nieobecności i nadal Prezes zarządu wykonuje obowiązki rzekomo dla niej przewidziane. W ocenie organu powyższe świadczy o tym, iż nie istniała potrzeba gospodarcza utworzenia jej stanowiska. Dodatkowo organ zwrócił uwagę że ww. miała zostać zatrudniona m.in. do sporządzania dokumentacji księgowej, tymczasem nie miała żadnego doświadczenia zawodowego a płatnik korzysta z usług profesjonalnego biura rachunkowego. Wątpliwości budzi też wysokość przyznanego jej wynagrodzenia. Tylko Prezes i członkowie zarządu otrzymywali wynagrodzenia wyże, pozostali zatrudnieni osiągali pobory na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W ocenie organu wskazane okoliczności świadczą o tym, że działania polegające na zgłoszeniu Z. C. do ubezpieczeń miały na celu jedynie uzyskanie tytułu do ubezpieczeń z zamiarem korzystania z wypłaty zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. Zatrudnieniem Z. C. ze względów prywatnych zainteresowany był także T. C. prezes zarządu spółki ojciec ubezpieczonej. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 kc w zw. z 300 kp organ rentowy stwierdził, że umowa o pracę między wnioskodawczynią a płatnikiem (...) Sp zo.o. jako zawarta dla pozoru jest nieważna, a zatem z tytułu tej umowy ww. nie podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie.

/ decyzja k. 37-39 akt ZUS/

Odwołane od powyższej decyzji w dniu 8.06.2021 r. wniosła Z. C. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika – adwokata, domagając się jej zmiany i uznania, iż w okresie od dnia 1.09.2021 r. podlegała ubezpieczeniom jako pracownik. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniosła, iż praca na warunkach określonych w art. 22 kp na rzecz pracodawcy (...) Sp zo.o. była przez nią na stanowisku pracownika administracyjno -biurowego faktycznie wykonywana.

/ odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

/odpowiedź na odwołanie k. 6-7/

Na rozprawie w dniu 7.11.2022 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, płatnik przyłączył się do odwołania.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:00:17-00:02:28/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek (...) Sp zo.o. prowadzi działalność w zakresie wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi. Prezesem zarządu płatnika jest T. C.. Członkami zarządu L. W. i S. M. (1). Firma zajmuje się wynajmem lokali biurowych na ul (...), wcześniej także lokalu na ul (...). Ma ok 20 najemców.

/ zeznania działającego w imieniu płatnika T. C. protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:31:25 00:52:58, zeznania działającego w imieniu płatnika L. W. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:54 -01:50:33 /,

Płatnik w okresie 2018-2021 r. zatrudniał w oparciu o umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy członków zarządu: w tym prezesa za wynagrodzeniem 9500 z brutto i pozostałych członków zarządu L. W. i S. M. (2) za wynagrodzeniem 6200 brutto miesięcznie- obecnie 6500 brutto. Nadto dwóch pracowników administracyjno – gospodarczych S. B. za minimalnym wynagrodzeniem za pracę i J. K. za 3000 zł brutto miesięcznie oraz jedną osobę w 2018 r. na zlecenie – wykonywanie usług sprzątania.

/ zestawienie k. 35 zeznania działającego w imieniu płatnika T. C. protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:31:25 00:52:58, zeznania świadka M. Ś. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r., 01:05:13 -01:10:48 zeznania działającego w imieniu płatnika L. W. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:54 -01:50:33/

Wnioskodawczyni Z. C. ukończyła studnia pierwszego stopnia na UŁ na kierunku pedagogika specjalizacja pedagogika resocjalizacyjna. Ww. jest córką T. C..

/ bezsporne dyplom k. 16 akt ZUS zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, i przesłuchaniem uzupełniającym protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43/

Wnioskodawczyni nie posiada żadnego doświadczenia zawodowego. Przed zawarciem kwestionowanej umowy o pracę nie miała tytułu do ubezpieczenia.

/ bezsporne, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, i przesłuchaniem uzupełniającym protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43 zeznania działającego w imieniu płatnika L. W. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:54 -01:50:33 /

T. C. w związku z planowanym przejściem na emeryturę L. W. chciał zatrudnić osobę zaufaną. Członkowie zarządu wyrazili zgodę na zatrudnienie jego córki wobec braku innych chętnych do pracy z kręgu rodziny wspólników.

/zeznania działającego w imieniu płatnika T. C. protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:04:26-00:08:42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:31:25 00:52:58 zeznania działającego w imieniu płatnika L. W. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:54-01:50:33/

W dniu 1.09. 2020 r. strony tj. Z. C. oraz (...) Sp zo.o. reprezentowana przez L. W. zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownik administracyjno – biurowy za wynagrodzeniem 5000 zł brutto miesięcznie. Jako miejsc wykonywania pracy wskazano ul. (...), Ł..

/ umowa o pracę k. 23 -25 akt ZUS/

Wnioskodawczyni została zgłoszona do ubezpieczeń w dniu

Do obowiązków wnioskodawczyni w ramach zawartej umowy należała koordynacja i kontrola pracy pracowników sprzątających i gospodarczych, zakup materiałów zwianych z działalnością spółki, sporządzanie dokumentów księgowych – faktur, przekazywanie dokumentacji księgowej do biura rachunkowego, obsługa poczty elektronicznej spółki, prowadzenie procesu pozyskiwania nowych najemców. Faktury ostatecznie rozliczane były w biurze rachunkowym . Faktury za media były wykonywane przez Internet lub na papierze. Wnioskodawczyni sporządzała faktury pod nadzorem ojca. Uczyła się je wystawiać. Faktury dotyczyły zarówno rozliczeń zarówno za prąd jak i wodę w oparciu o spisy liczników. Ciepło od najemców było rozliczane w zależności od powierzchni użytkowej którą zajmowali. Następnie faktury w ilości sztuk 20- 30 przekazywała je do biura rachunkowego. Ubezpieczona rozliczała w kasie płatności. Sprawdzała kto się opóźnia z płatnościami. Wnioskodawczyni miała kontakt z najemcami raz w miesiącu. Do niej także najemcy zgłaszali się także w razie jakichkolwiek kłopotów. Wnioskodawczyni została im przedstawiona jako osoba do kontaktów przez ojca - prezesa zarządu płatnika. Roznosiła im faktury za wynajem i faktury za media. Wnioskodawczyni robiła obchody po tym jak pracownik gospodarczy S. B. zakończyła pracę. Sprawdzała również obowiązki konserwatora J. K. wykonywane na zewnątrz budynków. Zlecała wykonywanie poszczególnych czynności tym pracownikom.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, i przesłuchaniem uzupełniającym protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43 zeznania działającego w imieniu płatnika T. C. protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:31:25 00:52:58, zeznania świadka M. Ł. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r., 00:59:08 -01:05:13, zeznania świadka M. Ś. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r., 01:05:13 -01:10:48, zeznania świadka K. T. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r., 01:10:48-01:19:03, zeznania S. B. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:19:03 -01:29:03 zeznania działającego w imieniu płatnika L. W. protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:54 -01:50:33, zeznania świadka R. O. protokół z rozprawy dnia 9.05.2022 r. 00:03:54-00:13:59, zeznania świadka W. D. protokół z rozprawy z dnia 9.05.2022 r. 00:13:59-00:24:10/

Czas pracy wnioskodawczyni miał charakter zadaniowy przeciętnie 8 godzin na dobę.

Prace ubezpieczonej na bieżąco nadzorował T. C..

Wskazane obowiązki przed zatrudnieniem wnioskodawczyni wykonywał ww.

Płatnik utworzył dokumentację pracowniczą dotyczą ubezpieczonej, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: umowa o pracę, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na umówionym stanowisku, potwierdzenia przelewu wynagrodzenia na rachunek bankowy, potwierdzenia przelewów do US, dyplom ukończenia studiów.

/ umowa o pracę k. 23-25 akt ZUS potwierdzenia przelewów k. 5-15, k. 28-29 akt ZUS dyplom k. 16 akt ZUS, orzeczenia lekarskie k. 26 akt ZUS, karta szkolenia BHP k. 27 akt ZUS. Nadto w dokumentacji pracowniczej k. 60 -71/

W spornym okresie zarówno T. C. jak i L. W. w sposób ciągły wykonywali pracę nie przebywali na zwolnieniach lekarskich.

/ bezsporne pismo ZUS k. 207 dokumentacja medyczna k. 183-192/

Wnioskodawczyni w okresie zatrudnienia dokonywała płatności kartą oraz blikiem. Brak jest możliwości ustalenia godzin dokonanych transakcji. Wnioskodawczyni w spornym okresie nigdzie nie wyjeżdżała, z wyjątkiem wyjazdu do K. gdzie 27.09.2020 r. dokonała płatności kartą.

/ historia rachunku bankowego k. 223--228 k. 237-240, 245-248 pismo 244, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, i przesłuchaniem uzupełniającym protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43

W badaniu ginekologicznym z dnia 28.09.2020 r. stwierdzono u wnioskodawczyni podejrzenie wczesnej ciąży, zaś 12.10.2020 r. stwierdzono stan ciąży- 6 hbd.

/ karta ciąży k. 57-58 v. dokumentacja medyczna k. 74- 98, k. 106, k. 112 -151,172-185 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 i protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 01:32:02-01:32:54 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, i przesłuchaniem uzupełniającym protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43 /

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży od 13.10.2020 r. z przerwami.

/ bezsporne, karta ciąży k. 57-58 v. dokumentacja medyczna k. 74- 98, k. 106, k. 112 -151, 172-185 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia7.11.2022 r. 00:04:26 -00:08:42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.03.2022 r. 00:00:51-00:31:25, protokół z rozprawy z dnia 1.08.2022 00:05:17 00:11:43/

W okresie nieobecności wnioskodawczyni nikt w jej miejsce nie został zatrudniony , a jej obowiązki przejął T. C..

W dniu 19.05.2021 wnioskodawczyni urodziła córkę.

/ bezsporne dokumentacja medyczna k. 74- 98, k. 106, k. 112 -151, 172-185, /

Wnioskodawczyni powróciła do pracy u płatnika od lipca 2022 r. Dzieckiem zajmuje się jej matka. Wnioskodawczyni rozważa ograniczenie etatu do ½ wymiaru z uwagi na to, że ww. nie jest w stanie w pełni podołać w opiece nad dzieckiem. Wnioskodawczyni wykonuje analogiczne czynności jak poprzednio, dodatkowo pomaga przy czynnościach na zewnątrz budynku w ogrodzie i pracownikowi, który sprząta.

Płatnik z tytułu prowadzonej działalności w 2019 r. osiągnął stratę - 56 540,20 zł i w 2020 r. zysk 182 027, 70 zł.

/ bilans , rachunek zysków i strat za (...). k. 17-19 akt ZUS, sprawozdania finansowe k. 34-55/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni, występujących w imieniu płatnika T. C. i L. W. i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy.

Sąd uznał, iż zarówno zeznania wnioskodawczyni, działających w imieniu płatnika jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie na podstawie zawartej umowy zajmowała się wnioskodawczyni, jakie miała obowiązki jak była kontrolowana i rozliczana z ich wykonywania. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia Z. C. związane z chęcią wdrażania do pracy osoby zaufanej z kręgu rodziny członków zarządu płatnika. Logicznymi są też wyjaśnienia wskazujące na okoliczności kontynuowania współpracy – nieco ograniczone z uwagi na konieczność sprawowania przez ubezpieczona opieki nad małym dzieckiem.

Sąd przy tym nie traci z pola widzenia, iż w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów wkrótce po rozpoczęciu pracy wnioskodawczyni stała się niezdolna do jej wykonywania w związku z ciążą. Jednakże należy mieć na uwadze że , prawo nie zabrania nawiązywania stosunków dających tytuł do ubezpieczenia z kobietami w ciąży. Istotnym dla ustalenia jego istnienia jest bowiem tylko fakt czy umowa stanowiąca tytuł ubezpieczenia była faktycznie realizowana. Nawet jeśli ciężarna nawiązuje stosunek pracy celem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego a jednocześnie stosunek ten realizuje brak podstaw do podważenia jego ważności.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 22, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek, wskazując na jej pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny a strony zmierzały wyłącznie w celu nabycia prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący, merytorycznie wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy. Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę obowiązująca od dnia 1.09.2020 zawarta między ubezpieczoną, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Nadto ponownie wspomnieć należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek w spornym okresie od 1.09.2020 r. istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni określone czynności biurowo administracyjne na rzecz płatnika wykonywała. Należało jednak zważyć, czy, przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności były świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego – art. 22 kp, w warunkach podporządkowania w tym na rzecz i ryzyko pracodawcy. W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. / (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021/ Przy czym podkreślić należy, iż brak jest formalnych przeciwwskazań do zatrudniania osób bliskich w ramach stosunku pracy (art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) nie wyklucza jednak kompetencji organu rentowego do weryfikowania deklarowanego tytułu ubezpieczenia społecznego (art. 68 pkt 1 i 2 tej ustawy), zwłaszcza gdy ustalenie to dotyczy osoby bliskiej, dla której pracodawca tworzy stanowisko pracy z wysokim wynagrodzeniem, wpływającym (przez należne składki) na wysokość świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudnienia osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku formalnych zakazów do ich zatrudniania w ramach stosunku pracy, ale też rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione nie tylko formalne, ale i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach charakteryzujących stosunek pracy, wywołujących zobowiązanie pracownicze. Jest to niezbędne dla wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużycia prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. /III UK 427/19 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 18-11-2020.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, iż pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Przy czym w świetle art. 22 § 1¹ oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania. Dlatego zastrzeżenie w umowie możliwości zastępowania się w pracy przez wykonawcę inną osobą nie odbiera jej cech umowy o pracę, zwłaszcza gdy faktycznie takie zastępstwa nie nastąpiły, a inne cechy badanej umowy wskazują na przewagę cech charakterystycznych dla stosunku pracy (SN w wyroku z dnia 5 maja 2010 r., I PK 8/10, LEX nr 602668). Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, iż pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 Dz.U.2014.1502).

Przy tym podstawową zasadą odróżniającą stosunek pracy od wykonywania pracy na innej podstawie jest podporządkowanie pracownika polegające na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Praca powinna być świadczona przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. /patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999r I PKN 277/99 OSNP 2001/1/18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2014 r. III AUa 61/14 LEX nr 1566959 wyr. SN z 18.5.2006 r., III UK 30/06, L., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 68/05 Lex 177165). Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nadto podkreślenia wymaga iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy.

Podsumowując, jak zauważa się w orzecznictwie, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywała umówioną pracę pracownika administracyjno -biurowego w reżimie art. 22 kp. Zeznania wnioskodawczyni, zeznających w imieniu płatnika i świadków -niepodważone przez organ rentowy potwierdzają, że wnioskodawczyni jako osoba zaufana zaczęła być wdrażana do pracy w firmie rodzinnej prowadzonej przez jej ojca i jego wspólników, wykonywała obowiązki związane z koordynacją i kontrolą pracy pracowników sprzątających i gospodarczych, pod nadzorem ojca sporządzała faktury przekazywała przygotowaną dokumentację księgową do do biura rachunkowego. Miała systematyczny i stały kontakt z najemcami. Do niej także najemcy zgłaszali się w razie jakichkolwiek kłopotów. Za to wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenie. Przy czym wszystkie wskazane czynności wykonywała w wyznaczonym czasie pracy pod kontrolą ojca – Prezesa Zarządu płatnika, zgodnie z wytycznymi pracodawcy i przy uwzględnieniu jego wskazówek. Płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej gdyż decydował o czasie pracy i miejscu wykonywania czynności a także o zadaniach do wykonania. Płatnik decydował jakie konkretnie czynności będą przez wnioskodawczynie i kiedy podejmowane. Płatnik oczekiwał od pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy co miało wspomóc płatnika w kontaktach z najemcami. Jednocześnie wnioskodawczyni miała się wdrażać w czynności formalne związane z prowadzeniem firmy gdyż planowano iż w przyszłości będzie brała w tym udział. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawczyni było oparte zatem na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności. Jednocześnie powyższe czynności wykonywane były na ryzyko płatnika gdyż to on ponosił konsekwencje ewentualnych błędów, niedopełnienia poszczególnych obowiązków ponosił też ryzyko ekonomiczne i osobowe związane z nieobecnością w pracy wnioskodawczyni. W związku z nieobecnością powódki, płatnik musiał ponownie przejąć całokształt jej obowiązków. Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez Z. C. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z Z. C. mimo jej ciąży była realizowana. Z. C. wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że wolą wnioskodawczyni nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego czy świadczeń związanych z macierzyństwem. Fakt, że wnioskodawczyni wkrótce po rozpoczęciu pracy stała się niezdolna do jej wykonywania z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży a potem korzystała z zasiłku macierzyńskiego - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w rozpatrywanej sprawie. Krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał. /III AUa 38/18 - wyrok SA Kraków z dnia 07-04-2021/

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie pierwszym sentencji orzeczenia zmienił zaskarżoną decyzję, iż uznał, że wnioskodawczyni z tytułu zatrudnienia u płatnika. (...) Sp zo.o. podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie tj. od 1.09.2020 r.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawczyni kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).

Zarządzenie: 1. odpis wyroku z uzasadnieniem

doręczyć pełnomocnikowi ZUS przez P.I.

2. wypożyczyć ZUS akta rentowe.

J.L.

Dodano: 20 grudnia 2022, Opublikował(a): Magdalena Baraniecka
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia SO Jacek Chrostek
Data wytworzenia informacji: 13 grudnia 2022