Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 4.07.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 26.06.2024 r., odmówił J. G. prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 13.11.2022 r. R. G., gdyż wnioskodawca nie jest jedną z osób wymienionych w art. 136 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) jako osoba uprawniona do świadczeń, które przysługiwały osobie zmarłej do dnia jej śmierci i zmarły nie pozostawał na utrzymaniu wnioskodawcy, a nadto rzeczony wniosek z 26.06.2024 r. został złożony po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci R. G., zatem zgodnie z art. 136 ust. 3 ww. ustawy roszczenie o wypłatę świadczenia wygasły. /decyzja w aktach emerytalnych ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji złożył wnioskodawca, żądając zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie mu prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 13.11.2022 r. R. G.. Zaprzeczył temu, że nie złożył stosownego wniosku w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci brata R. G., wyjaśniając, że po śmierci brata zgłosił się do ZUS o wypłatę świadczenia, ale uzyskał od pracownika Zakładu informację, że nie należy do kręgu osób, którym bezwzględnie należy się wypłata spornego świadczenia i polecono mu zgłosić się z dokumentem potwierdzającym, że jest spadkobiercą, wobec czego z uwagi na to, że jego zmarły brat pozostawił testament – wszczął niezwłocznie postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, które toczyło się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w XVIII Wydziale Cywilnym za sygn. XVIII Ns 932/22 i dopiero postanowieniem z 28.05.2024 r. stwierdzono, że wnioskodawca nabył spadek po R. G. z dobrodziejstwem inwentarza na podstawie testamentu. Podkreślił, że po otrzymaniu tego orzeczenia ze wzmianką o jego prawomocności, niezwłocznie złożył je wraz z wnioskiem o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 13.11.2022 r. R. G. w organie rentowym. W konkluzji podkreślił, że nie można mu czynić zarzutu zawinionego przekroczenia terminu do złożenia ww. wniosku, gdyż było to skutkiem długotrwałego postępowania spadkowego, zwłaszcza, że odwołujący uzyskał od pracownika pozwanego informację o konieczności przeprowadzenia takiego postępowania, a kwestionowanie przez ZUS obecnie jego prawa do rzeczonego świadczenia stanowi wyraz nielojalnego działania organu rentowego, naruszającego zasady współżycia społecznego i prawa strony do uzyskania świadczenia po zmarłej osobie. /odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie ZUS II Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. /odpowiedź na odwołanie k. 6/

Na rozprawie z 4.11.2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie. /e-prot. z 4.11.2024 r.: 00:00:17, 00:05:20/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - J. G. jest bratem zmarłego w dniu 13.11.2022 r. R. G.. /niesporne, a nadto akt zgonu R. G. w aktach emerytalnych ZUS/

Przed śmiercią R. G. (ur. (...)) był uprawniony na mocy decyzji z 1.10.2020 r. od dnia 1.09.2020 r. do świadczenia emerytalnego, którego wysokość ustalona zgodnie z decyzją z 16.07.2021 r. od 1.08.2021 r. wynosiła brutto 1772,08 zł, a także był uprawniony do dodatku pielęgnacyjnego w kwocie od 1.08.2021 r. 239,66 zł. Ponadto na mocy decyzji z 16.07.2021 r. wnioskodawca od 1.08.2021 r. był uprawniony do świadczenia uzupełniającego w wysokości 133,26 zł. /niesporne, a nadto decyzja z 16.07.2021 r. w aktach emerytalnych ZUS, decyzja z 16.07.2021 r. w aktach dot. wniosku o świadczenie uzupełniające ZUS/

J. G. złożył po raz pierwszy wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 13.11.2022 r. bracie R. G. w dniu 26.06.2024 r. Do ww. wniosku dołączył prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z dnia 28.05.2024 r. XVIII Ns 932/22, którym stwierdzono, że J. G. nabył w całości spadek po zmarłym bracie R. G. na podstawie testamentu z dobrodziejstwem inwentarza. /wniosek w aktach emerytalnych ZUS, postanowienie z 28.05.2024 r. w aktach emerytalnych ZUS/

Zaskarżoną decyzją z 4.07.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 26.06.2024 r., odmówił J. G. prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 13.11.2022 r. R. G., gdyż wnioskodawca nie jest jedną z osób wymienionych w art. 136 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) jako osoba uprawniona do świadczeń, które przysługiwały osobie zmarłej do dnia jej śmierci i zmarły nie pozostawał na utrzymaniu wnioskodawcy, a nadto rzeczony wniosek z 26.06.2024 r. został złożony po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci R. G., zatem zgodnie z art. 136 ust. 3 ww. ustawy roszczenie o wypłatę świadczenia wygasły. /decyzja w aktach emerytalnych ZUS/

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł powodów by czynić to z urzędu. Sąd na podstawie art. 235 [2] par. 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o przesłuchanie odwołującego na fakt udzielonych skarżącemu przez pracownika ZUS informacji, albowiem prowadzenie postępowania dowodowego w postulowanym kierunku zmierzałoby wyłącznie do zbędnego przedłużania postępowania w n/n sprawie, nie mając i tak ostatecznie znaczenia na rozstrzygnięcie sporu pomiędzy stronami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła (art. 136 ust. 2 ustawy).

Roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania (art. 136 ust. 3 ustawy).

Hipoteza wskazanej normy z art. 136 ustawy emerytalnej, ma szeroki zakres, obejmując nią wszystkie przypadki niezrealizowania świadczenia w okresie między wystąpieniem z wnioskiem o emeryturę lub rentę a śmiercią uprawnionego, czyli zarówno te, gdy zgon nastąpił w trakcie postępowania o przyznanie świadczenia, jak i te, gdy dotknął on osobę już mającą ustalone decyzją organu rentowego lub wyrokiem sądowym prawo do emerytury (renty).

Zatem niezrealizowane świadczenie emerytalne lub rentowe w rozumieniu zacytowanego przepisu to takie świadczenie, do którego prawo zostało już ustalone lub co najmniej osoba uprawniona wystąpiła o nie jeszcze za życia, ale nie zostało ono jej wypłacone, niezależnie od przyczyn opóźnienia w wypłacie świadczenia. A contrario świadczenie zrealizowane to takie świadczenie, które dotarło do rąk osoby uprawnionej albo zostało przekazane na konto bankowe wskazane przez uprawnionego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2013 r., III AUa 386/13, LEX nr 1428144).

Przepis art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kreuje krąg osób uprawnionych do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym emerycie lub renciście, i określa także kolejność nabywania uprawnień z tego tytułu przez poszczególne osoby (III AUa 417/17 - wyrok SA Białystok z dnia 7.12.2017 r., L.). Do pierwszej grupy osób uprawnionych do ww. świadczenia należą małżonek i dzieci, z którymi osoba zmarła prowadziła wspólnie gospodarstwo domowe. Do drugiej grupy należą te same osoby, które nie prowadziły tego gospodarstwa. Natomiast do trzeciej grupy zaliczają się inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła. W pierwszej kolejności prawo do wypłaty niezrealizowanego świadczenia mają małżonek i dzieci, zaś w razie ich braku - inni członkowie rodziny.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia czy wnioskodawcy przysługuje prawo do wypłaty emerytury po zmarłym bracie jako świadczenia niezrealizowanego.

Świadczenie należne po zmarłym wypłaca się innemu członkowi rodziny tylko wtedy, gdy spełnia on warunki do uzyskania renty rodzinnej lub gdy zmarły pozostawał na utrzymaniu tego członka rodziny (III AUa 160/13 - wyrok SA Kraków z dnia 17.09.2013 r., L.).

Zgodnie z art. 67 ust. 1 i 2 ww. ustawy do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3) małżonek (wdowa i wdowiec);

4) rodzice.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

W rozpoznawanej sprawie nie było sporu pomiędzy stronami co do tego, że wnioskodawca nie był uprawniony do renty rodzinnej.

Pozostawała zatem ewentualnie do zbadania jedynie kwestia czy istnieją podstawy do uznania, że zmarły brat skarżącego przed śmiercią pozostawał na utrzymaniu wnioskodawcy. Wyjaśnić należy, że zgodnie z poglądem orzecznictwa sądów apelacyjnych, za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu art. 136 ust. 1 uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy” (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 11 lipca 2012 r., III AUa 516/12 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24 kwietnia 2013 r., III AUa 1439/12). Utrwalonym w orzecznictwie jest także pogląd, iż pojęcie „pozostawania na utrzymaniu” ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnienie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb osoby będącej na utrzymaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 marca 2011 r., III AUa 2026/10). Na tle art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ukształtował się pogląd, iż świadczenie doraźnej pomocy nie wchodzi w zakres terminu „pozostawanie na utrzymaniu”. Pojęcie to ma bowiem ściśle materialne znaczenie, a jego miarą jest zapewnienie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia „usprawiedliwionych potrzeb” osoby będącej na utrzymaniu, przy czym świadczenie zwyczajowo przyjętej pomocy nie wyczerpuje pojęcia „dostarczanie środków utrzymania”. (III AUa 1412/15 - wyrok SA Łódź z dnia 20.04.2016 r.). Zatem, dla zaistnienia sytuacji, którą można określić jako pozostawanie na utrzymaniu konieczna jest bez wątpienia stałość świadczeń oraz silna ekonomiczna zależność od osoby utrzymującej (III AUa 20/13 - wyrok SA Szczecin z dnia 21.05.2013 r., L.). Bycie na utrzymaniu w rozumieniu art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odnieść należy do sytuacji, w której środki utrzymania zapewnia wyłącznie inna osoba. (III AUa 1817/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 15.03.2017 r., L.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca nie tylko nie wykazał, że jego zmarły brat był przed śmiercią na jego utrzymaniu, ale nawet nie podjął takiej próby. Wnioskodawca w ogóle do tej okoliczności nie nawiązał w odwołaniu, które wniósł osobiście, ani też takich twierdzeń nie zgłosił na rozprawie, na której był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Nie ma zatem żadnych podstaw do ustalenia, że wnioskodawca zapewniał środki utrzymania swojemu bratu R. G. przed jego śmiercią.

Niezależnie od powyższego Sąd zważył, że odwołujący złożył po raz pierwszy wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po śmierci zmarłego w dniu 13.11.2022 r. brata R. G. dopiero w dniu 26.06.2024 r., a zatem po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci brata. Zgodnie z art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tym samym roszczenie o wypłatę spornego świadczenia wygasło zgodnie z art. 136 ust. 3 ustawy emerytalnej.

Podnieść także należy, iż brak podstaw do przyznania świadczenia z uwagi na to, że wnioskodawca jest jedynym spadkobiercą po zmarłym R. G. na podstawie testamentu. Bezsprzecznie argumenty odnoszące się do zasad współżycia społecznego pozostają bez wpływu na uzyskanie świadczeń bądź uprawnień z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych. Prawo to opiera się bowiem na normach bezwzględnie obowiązujących, to jest ściśle określających warunki otrzymania poszczególnych uprawnień i wykluczających odwołanie do zasad słuszności. Podstawą przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 15.12.1998 r., II UKN 379/98, Legalis Numer 45844).

Reasumując - Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że wnioskodawca nie spełnia przesłanek, o których mowa w art. 136 ustawy emerytalnej.

W świetle powyższych rozważań żądanie wnioskodawcy jest więc bezzasadne, o czym Sąd Okręgowy orzekł, na podstawie art. 477 [14] § 1 k.p.c., jak w sentencji wyroku.