Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 kwietnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 4 marca 2020 roku oraz zgodnie z oświadczeniem z dnia 28 grudnia 2020 r. przeliczył emeryturę A. J. - od dnia 11 sierpnia 2020 r. tj. od dnia spełnienia wymaganych warunków. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury; emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, zaś przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 36387,92 zł

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 309765,42 zł

- średnie dalsze trwanie życia 217,60 m-cy

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 1590,78 zł.

W decyzji wskazano iż do stażu pracy nie zaliczono okresów:

- od 1 lipca 1970 roku do 18 czerwca 1971 roku, gdyż nie został wystarczająco udowodniony – brak umowy o praktyczną naukę zawodu zawarta ze szkołą,

- od 17 października 1975 roku do 20 kwietnia 1977 roku oraz od 28 listopada 1977 roku do 12 lutego 1979 roku, ponieważ brak informacji czy w każdym miesiącu pracy jako nakładca wnioskodawca osiągał co najmniej 50 % najniższego wynagrodzenia obowiązującego w tamtym okresie.

/decyzja k. 38-39 akt ZUS/

W dniu 22 czerwca 2021 roku A. J. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i uwzględnienie przy ustaleniu wysokości emerytury i kapitału początkowego okresu praktycznej nauki zawodu oraz okresu wykonywania pracy nakładczej. /odwołanie k. 3- 3 v./

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. /odpowiedź na odwołanie k. 4 -6/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. J. urodził się w dniu (...). /okoliczność bezsporna/

W okresie od 1 lipca 1970 roku do 18 czerwca 1971 roku przy (...) Szkole Zawodowej w P.. /zaświadczenie k. 6 akt ZUS/

Zakład (...) w P., w którym wnioskodawca przebywał w okresie nauki w szkole, nie dysponuje żadną dokumentacją ze wskazanego okresu, bowiem teczka akt wychowanka w związku upływem okresu przechowywania została zniszczona. /pismo k. 16/

Ubezpieczony nie posiada żadnej umowy ani dokumentacji potwierdzającej okres jak i wysokość przyznanego mu w okresie praktycznej nauki zawodu wynagrodzenia. /bezsporne/

Wnioskodawca w okresie od 17 października 1975 roku do 20 kwietnia 1977 roku był zatrudniony w (...) Spółdzielni Pracy w Ł. wykonując pracę nakładczą na stanowisku tkacza. Otrzymywał wówczas wynagrodzenie wg stawki jednostkowej za wykonany wyrób. /świadectwo pracy k. 8 akt ZUS/

Natomiast w okresie od 28 listopada 1977 roku do 12 lutego 1979 roku pracował jako tkacz nakładca w Spółdzielni Pracy (...) w D.. W chwili rozwiązania stosunku pracy otrzymywał przeciętne wynagrodzenie 2000 zł w stawce akordowej. /świadectwo pracy k. 9/

Brak jest jakiejkolwiek dokumentacji zarówno pracowniczej jak i płacowej za wskazane okresy zatrudnienia. /bezsporne/

Mocą decyzji z dnia 7 września 2020 roku wnioskodawca nabył prawo do emerytury powszechnej od 11 sierpnia 2020 roku, tj od osiągnięcia wieku emerytalnego. /decyzja k. 26 akt ZUS/

Decyzją z dnia 28 stycznia 2021 roku, na wniosek z dnia 28 grudnia 2020 roku, ponownie ustalono wnioskodawcy prawo do świadczenia. /decyzja k. 32 akt ZUS wniosek k. 29-31 akt ZUS/

W dniu 4 marca 2021 r. wnioskodawca ponownie wystąpił o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przedłożonych świadectw pracy za okres zatrudnienia od 21 lutego 1979 roku do 27 lutego 1979 roku w Kopalni (...), od 19 listopada 1985 roku do 20 grudnia 1985 roku w (...) Spółdzielni (...) w P.. /wniosek wraz załączonymi dokumentami k. 34-36/

W rozpoznaniu wskazanego wniosku decyzją z dnia 10 marca 2021 roku o ponownym ustaleniu kapitału początkowego uwzględniono zmianę w zakresie okresów składkowych, które wyniosły 17 lat 7 miesięcy 27 dni, tj 211 miesięcy, a okresy nieskładkowe pozostawiano bez zmian ustalając ich wymiar na 9 miesięcy i 8 dni tj. 9 miesięcy. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 65.352,21 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:

- od 1 lipca 1970 roku do 18 czerwca 1971 roku, gdyż nie został wystarczająco udowodniony – brak umowy o praktyczną naukę zawodu zawarta ze szkołą,

- od 17 października 1975 roku do 20 kwietnia 1977 roku oraz od 28 listopada 1977 roku do 12 lutego 1979 roku, ponieważ brak informacji czy w każdym miesiącu pracy jako nakładca wnioskodawca osiągał co najmniej 50 % najniższego wynagrodzenia obowiązującego w tamtym okresie . /decyzja k. 17-19 akt kapitałowych ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. W toku postępowania, strony nie składały dalszych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

W myśl art.26 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j..) emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art.25 (podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art.173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust.1a i 1b oraz art.185) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust.5 i art.183.

Zgodnie art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2).

Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (art. 174 ust. 1 ww. ustawy). Jak stanowi art. 174 ust. 2 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 ww. przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Natomiast ust. 7 art. 174 stanowi, że do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 analizowanego przepisu stanowi zaś, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku według określonego w ustawie wzoru. Wartość współczynnika, obliczonego na podstawie ust. 8, w zależności od płci, wieku ubezpieczonego oraz stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r., przedstawiona jest w tabeli, stanowiącej załącznik do ustawy (ust. 13).

Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (ust. 3b).

Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia w życie ustawy dla celów podwyższenia emerytury w myśl ust. 1 miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Zgodnie z treścią § 22 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

W konsekwencji ubezpieczony nie może w postępowaniu przed organem rentowym wykazywać okoliczności wpływających na prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub jego wysokość (w tym w szczególności wykazywać okresów zatrudnienia i charakteru pracy) na podstawie dowodów innych niż świadectwo pracy, zaświadczenie pracodawcy albo legitymacja ubezpieczeniowa lub inne dokumenty pracownicze. (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 26.11.2013 III AUa 678/13)

Wskazana regulacja § 22 ust.1 powołanego rozporządzenia wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby sporne okresy zatrudnienia nie mogły być wykazane w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków. W postępowaniu dowodowym potwierdzającym okresy zatrudnienia w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. (por. postanowienie SN z dnia 11.01.2018, II UK 94/17)

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe dotyczą wyłącznie postępowania przed organami. ( por. wyrok SO w Kaliszu z dnia 6.12.2013. V U 980/13)

Nie należy jednak tracić z pola widzenia, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych, wobec czego zaliczenie takich spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach niebudzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności. (por. wyrok SN z dnia 20.02.2019, III UK 52/18).

Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. (wyrok SA w Poznaniu z dnia 13.06.2013, III AUa 69/13, wyrok SN z dnia 9.01.1998, II UKN 440/97)

Także wysokość uzyskiwanego uposażenia może być ustalona w inny sposób niż przy pomocy wskazanych w wspomnianym rozporządzeniu (§ 21 ust. 1) środków dowodowych stwierdzających wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty tj zaświadczeń pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacji ubezpieczeniowej lub inny dokumentu, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jednakże wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18.01.2012 r., III AUa 1555/11).

Tym samym Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i w sprawie każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy brak dokumentów na te okoliczność.

Na gruncie rozpoznawanego przypadku wnioskodawca wywodził, iż inaczej niż to przyjął organ rentowy w zaskarżonej decyzji legitymuje się dodatkowo okresem zatrudnienia w związku z praktyczną nauką zawodu w okresie - od 1 lipca 1970 roku do 18 czerwca 1971 roku, gdyż nie został wystarczająco udowodniony – brak umowy o praktyczną naukę zawodu zawarta ze szkołą, nadto przy wyliczeniu należnego mu świadczenia winny zostać uwzględnione zarobki uzyskiwane w okresie od 17 października 1975 roku do 20 kwietnia 1977 roku oraz od 28 listopada 1977 roku do 12 lutego 1979 roku, kiedy to wykonywał pracę w charakterze nakładcy.

Podkreślić należy, iż zasady zatrudniania młodocianych w celu nauki zawodu podlegały odrębnym regulacjom prawnym, między innymi ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz.276 ze zm.), które przewidywały zawieranie indywidualnych umów o naukę zawodu, o przyuczenie do określonej pracy, wstępnego stażu pracy między zakładem pracy a młodocianym.

W myśl art.6, ust.2, pkt 3 cyt. ustawy emerytalno-rentowej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a mianowicie zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku.

Jeżeli młodociany odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, przyuczanie do określonej pracy oraz wstępny staż pracy, to okres taki podlegał uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty oraz przy ustalaniu wysokości tych świadczeń. Podstawowe rozróżnienie dotyczy tego, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Innymi słowy, czy nauczający zawodu był pracodawcą, czy nauczycielem młodocianego, a więc czy związek między nimi polegał na stosunku prawa pracy - nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, czy na stosunku administracyjnym. Stosunek zatrudnienia obejmował bowiem tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy bądź odbycia wstępnego stażu pracy, obowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia .(por. wyrok SA w Łodzi z dnia 3.12.2019, III AUa 403/19)

Młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym. Tak więc jeżeli młodociany odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, to okres praktycznej nauki zawodu podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty oraz przy ustalaniu wysokości tych świadczeń. Podstawowe rozróżnienie dotyczy tego, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Innymi słowy, czy nauczający zawodu był pracodawcą, czy nauczycielem młodocianego, a więc czy związek między nimi polegał na stosunku prawa pracy - nauki zawodu, czy na stosunku administracyjnym. Stosunek zatrudnienia obejmował bowiem tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia, najczęściej w warsztatach szkolnych . (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 7.08.2018, III AUa 636/18).

Nie można porównać co do zasad zatrudnienia wnioskodawcy w celu nauki zawodu z pracownikiem młodocianym i uznać, iż taki sam status miał odbywając zajęcia praktyczne. Również samo świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej nie uprawnia do automatycznego przyjęcia, że ubezpieczony był wówczas pracownikiem a nie uczniem. Elementem decydującym o uwzględnieniu nauki zawodu jest posiadanie statusu pracownika w czasie tej nauki, czyli nawiązanie indywidualnego stosunku pracy.

Stosownie do art.6 ust.2 pkt 11 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

- objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

- przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Aktualnie obowiązujące od 1 stycznia 1976 roku rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1976 r. Nr3, poz.19; z późn.zm.) unormowało, że za nakładcę uważa się za pracownika w rozumieniu przepisów zaopatrzenia emerytalnego pracowników, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- wykonuje pracę nakładczą na podstawie umowy zawartej z uspołecznionym zakładem pracy,

- osiąga miesięczne wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy najniższego wynagrodzenia obowiązującego pracowników gospodarki uspołecznionej,

- nie jest objęta ubezpieczeniem społecznym z innych tytułów, np. z tytułu zatrudnienia,

wykonywania zatrudnienia, wykonywania rzemiosła, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej: objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki (lit. a; zaś przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów KP (lit. b).

Jednocześnie, na gruncie powyższych regulacji ustawy w związku z treścią unormowań rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 roku w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą, jakichkolwiek wątpliwości nie może budzić przyjęcie, iż zarówno w okresie przed dniem objęcia osób wykonujących pracę nakładczą obowiązkiem ubezpieczenia, jak i po tym dniu, a zatem z dniem wejścia w życie rozporządzenia, sam fakt zawarcia umowy o pracę nakładczą i wykonania takiej pracy w ściśle oznaczonym czasie, nie może stanowić podstawy do zaliczenia wykonywania tejże pracy nakładczej do okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy bez udokumentowania, że wykonawca otrzymał wynagrodzenie wynoszące co najmniej 50 % najniższego wynagrodzenia, obowiązującego w tym okresie.

Innymi słowy do uznania okresu pracy nakładczej za okres składkowy konieczne jest bowiem ustalenie, że wykonawca osiągał wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej co najmniej połowie obowiązującego wówczas najniższego wynagrodzenia.

Okres wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę nakładczą nie jest okresem pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 15 ust. 2a ustawy, zgodnie z którym - jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Godzi się bowiem zauważyć, że ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych nie utożsamia stosunku pracy z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę nakładczą, traktując je jako odrębne rodzaje zatrudnienia. (por.wyrok SA w Krakowie z dnia 8.04.2015, III AUa 1109/14, wyrok SA w Warszawie z dnia 18.09.2013, III AUa 2176/12, wyrok SA w Katowicach z dnia 1.03.2007, III AUa 3097/05)

Przepis art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych statuuje konieczność wykazania osiągania wynagrodzenia na poziomie co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, a więc wystarczające jest udowodnienie, że ubezpieczony osiągnął wynagrodzenie równe tej kwocie bądź wyższe, ale nie istnieje konieczność wykazania wysokości tego wyższego wynagrodzenia. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 18.09.2013, III AUa 2176/12)

Do uznania okresu pracy nakładczej za okres składkowy nie jest wystarczające ustalenie, że nakładca nie podlegał w okresie świadczenia tej pracy ubezpieczeniu z innego tytułu ale wymaganym jest ustalenie, że nakładca osiągał wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej co najmniej połowie obowiązującego wówczas najniższego wynagrodzenia. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 9.01.2007, III AUa 1080/06)

Mając na uwadze twierdzenia wnioskodawcy w zakresie konieczności uwzględnienia przy wyliczeniu należnych mu świadczeń dodatkowego okresu zatrudnienia w związku z umową o praktyczną naukę zawodu jak i faktycznie osiąganych przez niego zarobków w okresie zatrudnienia w oparciu o umowy o pracę nakładczą, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornymi okresami, co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonego.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, brak jakichkolwiek podstaw do uznania, iż wnioskodawca legitymował się dodatkowo okresem zatrudnienia w okresach innych niż ostatecznie przyjęte przez ZUS w zaskarżonej decyzji.

W ocenie Sądu, na gruncie rozpatrywanego przypadku wnioskodawca nie udowodnił iż praktyczna nauka zawodu jaką niewątpliwie odbywał w okresie - od 1 lipca 1970 roku do 18 czerwca 1971 roku była przez niego pobierana przy jego równoczesnym zatrudnieniu, a nie wyłącznie jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Wskazanego okresu zatrudnienia, jak i rzekomo osiąganych wówczas zarobków niewątpliwie w sposób wiarygodny nie potwierdza też żadna dokumentacja. Brak jest umowy o pracę a dokumenty przedłożone w procesie dowodzą wyłącznie faktu pobierania nauki nie zaś faktu zatrudnienia. Tym samym okres praktycznej nauki zawodu pozostaje nadal bez wpływu na wyliczenie należnych wnioskodawcy świadczeń.

W ocenie Sądu, w oparciu o materiał sprawy niemożliwym jest też ustalenie jakiegokolwiek wynagrodzenia rzeczywiście osiąganego przez wnioskodawcę za sporny okres pracy nakładczej. Wnioskodawca legitymuje się wyłącznie świadectwami pracy potwierdzającymi fakt wykonywania przez niego pracy jako nakładcy. Za wskazane okresy zatrudnienia nie zachowała się żadna dokumentacja płacowa wskazująca na fakt wypłaty ubezpieczonemu wynagrodzenia w konkretnej wysokości. Poza tym, iż w oparciu o świadectwo pracy wiadomo iż w okresie od 17 października 1975 roku do 20 kwietnia 1977 roku wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie wg stawki jednostkowej za wykonany wyrób niejasnym jest jakie konkretnie kwoty mu wypłacano. Natomiast to, iż na świadectwie pracy za okres od 28 listopada 1977 roku do 12 lutego 1979 roku, znajduje się wzmianka, że w chwili rozwiązania stosunku pracy wnioskodawca jako nakładca otrzymywał przeciętne wynagrodzenie 2000 zł w stawce akordowej, nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, iż w każdym miesiącu tego okresu zatrudnienia każdorazowo otrzymywał co najmniej połowę minimalnego wynagrodzenie za pracę.

Nie istnieją zatem podstawy do uznania, że wynagrodzenie tak określone było z pewnością wnioskodawcy wypłacane. Tym samym wskazane dokumenty pozostają bez jakiegokolwiek wpływu na wynik rozstrzygnięcia oraz wysokość kapitału początkowego wnioskodawcy i należnej mu emerytury.

Podnieść należy, iż ciężar wykazania spornego okresu zatrudnienia jak i osiąganych zarobków w okresie wykonywania pracy nakładczej obciążał wnioskodawcę. Stosownie bowiem do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jak już wskazywano w postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych potwierdzających okres zatrudnienia i stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Nie jest możliwe ustalenie okresów składkowych mających wpływ na wysokość świadczenia jak i obliczenie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Podkreślenia przy tym wymaga , iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku
z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1096/05, wskazując,
iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego zarówno okresów zatrudnienia jak i konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności.

Jak już podniesiono powyżej wnioskodawca nie przedłożył żadnych miarodajnych dowodów potwierdzających zarówno sporny okres zatrudnienia w okresie praktycznej nauki zawodu jak i wysokość osiąganych przez niego faktycznie zarobków w okresie wykonywania pracy nakładczej. I choć nie jest winą powoda, że dokumenty dotyczące spornych okresów zatrudnienia zostały albo zniszczone albo nie wiadomo gdzie się znajdują, nie zmienia to faktu, iż jego twierdzenia że sporne okoliczności wyglądały inaczej pozostają gołosłownymi. Nie należy zaś tracić z pola widzenia, iż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie stażu ubezpieczeniowego czy wypłacanych wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Ustalenie rzeczywistego zatrudnienia i autentycznych zarobków jest decydujące o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07).

Tym samym tylko pewne zatrudnienie i niewątpliwe dochody w udowodnionej wysokości, od których odprowadzono składki, mogą być uwzględnione do ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. Wobec tego brak podstaw do ustalenia innego wymiaru należnych wnioskodawcy świadczeń i zmiany zaskarżonej decyzji.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

J.L.