Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.09.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 1.08.2023 r. przyznał A. R. emeryturę od 1.08.2023r., tj. od miesiąca w którym złożono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielania podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

- kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 245702,67 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 444096, 36 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 207,90 mc-y

- wyliczona kwota emerytury wynosi 3317,94 zł.

/decyzja w aktach ZUS k. nienumerowane/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł A. R. domagając się jej zmiany i uwzględnienia przy wyliczeniu wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury zarobków jakie faktycznie otrzymywał za okres zatrudnienia od 12.10.1981r. do 12.02.1991r. w firmie (...) w P..

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i podniesioną tam argumentację. Dodatkowo wskazał, iż na mocy współistniejącej decyzji z dnia 7.09.2023r. o ustaleniu kapitału początkowego jego wartość na dzień 1.01.1999 r. wyniosła 70 347,31 zł. Podniesiono też, iż wobec złożenia przez ubezpieczonego w dniu 12.10.2023 r. wniosku o przeliczenie kapitału, wskazana decyzja będzie weryfikowana.

/odpowiedź na odwołanie k. 4-5/

Pismem z dnia 30.10.2023 r. organ rentowy poinformował, iż decyzją z dnia 24.10.2023r. w rozpoznaniu wniosku z dnia 12.10.2023 r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do ponownego przeliczenia kapitału początkowego z uwagi na nieprzedłożenie nowych dowodów mających ewentualny wpływ na ustalenie wysokości kapitału początkowego. Organ wyjaśnił, że z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej potwierdzenie ubezpieczenia zostało zrealizowane 21.03.2023r., a z tytułu prowadzenia współpracy przez M. R., potwierdzenie ubezpieczenia zostało również zrealizowane w tej dacie.

/pismo k. 8/

W piśmie z dnia 22.11.2023 r. i iż dnia 8.05.2024 r. skarżący wskazał, iż wynagrodzenie za sporny okres dla potrzeb wyliczenia jego świadczenia winno zostać ustalone na podstawie dostępnej dokumentacji osobowej, w szczególności umów o pracę i angaży z uwzględnieniem, premii, dodatku stażowego, faktu czasowego przeniesienia go na stanowisko mechanika samochodowego, faktu wykonywania pracy w nadgodzinach oraz w soboty i niedziele. Odwołujący utrzymywał też, że w okresie 1.09.1994r. -31.08.1997r. prowadził działalność gospodarczą i nie ma możliwości by za okres ten nie odprowadzał składek.

/pismo procesowe k. 17-18/

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/bezsporne/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. R. ur. (...) w dniu 1.08.2023r. złożył wniosek o emeryturę.

/bezsporne, a nadto wniosek k. 1-5 akt ZUS/

Rozpoznając wskazany wniosek, decyzją z dnia 7.09.2023r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy wnioskodawcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 480,42 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 39,35 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 39,35 %. przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (39,35 %. x 1 220,89 zł =480,42 zł).

Organ rentowy przyjął łącznie 22 lata, 1 miesiąc, 7 dni, okresów składkowych.

Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 67,80 %.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy.

W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 70 347,31 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:

-11.04.1980r. do 7.05.1980r., ponieważ wnioskodawca nie wrócił do pracy po odbyciu służby wojskowej,

- od 1.09.1994r. do 31.08.1997r., gdyż nie została opłacana składka na ubezpieczenie społeczne.

Jednocześnie za okres 2.08.1976r. - 31.12.1977r., 12.10.1981r. -12.02.1991r. ze względu na brak zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu RP -7 przyjęto minimalne wynagrodzenie obowiązujące w jgu.

/decyzja o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 7.09.2023r. w aktach kapitałowych ZUS plik (...) k. nienumerowane/

Następnie wydano zaskarżoną decyzję.

/bezsporne/

W dniu 12.10.2023r. odwołujący wniósł o ponowne przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu współpracy z żoną przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej od 1.09.1994r. do 31.08.1997r.

/bezsporne, a nadto wniosek w aktach kapitałowych ZUS plik II k. 1 (...)

Decyzją z dnia 24.10.2023 r., w rozpoznaniu wniosku z dnia 12.10.2023r. odmówiono wnioskodawcy ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego. Okres od 1.09.1994r. do 31.08.1997r. nie został uwzględniony, ponieważ zgodnie z poświadczeniem Wydziału (...) i składek ZUS wnioskodawca nie figurował w tym czasie jako osoba prowadząca działalność lub współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

/decyzja z dnia 24.10.2023 r. k 4 akt kapitałowych ZUS plik II k. 4/

W okresie od 12.10.1981r. do 12.02.1991r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy w Zakładzie (...) w P..

/bezsporne, a nadto świadectwo pracy k. 14 -15 akt emerytalnych ZUS, dokumentacja osobowa koperta k. 46, angaże koperta k. 49, zeznania wnioskodawcy - protokół z rozprawy z dnia 9.10.2024r. - 00:15:41- 00:18:23 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. - 00:02:39 -00:33:03/

W okresie wskazanego zatrudnienia wnioskodawca okresowo, w określonych dniach wykonywał też obowiązki mechanika, które były wynagradzane wg innej stawki.

/ angaże - koperta k. 49, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 9.10.2024r. - 00:15:41- 00:18:23 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024r. - 00:02:39 - 00:33:03/

Do obowiązków wnioskodawcy należała obsługą samochodu z przyczepą - cysterną, wnioskodawca zajmował się przewozem mleka. Od rana jeździł na skup do rolników, na zlewnie, a potem z mlekiem do (...) do P.. Tak wykonywał 2- 3 przewozy dziennie. Następnie zajmował się tzw. przerzutem tj. przewozem mleka z innych mleczarni w S., R., K.. Często pracę wykonywał w nadgodzinach, w tym także w soboty i w niedziele w ramach dyżuru. Niejednokrotnie rozpoczynał pracę o godzinie 6-7 rano, kończył nawet o godzinie 20 lub 22. Zdarzało się, że pracę rozpoczynał w nocy. Praca w nadgodzinach nie była każdego dnia. Wytyczne co do tras dostawał od dyspozytora - rano albo w dniu poprzednim.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 9.10.2024r. 00:15:41- 00:18:23 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024r. 00:02:39 00:33:03, zeznania świadka S. A. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024r. 00:36:05 -00:45:15, zeznania świadka J. K. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024r. 00:45:15 -00:51:52, zeznania świadka K. K. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:51:52 -01:00:06, zeznania świadka Z. O. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 01:00:06 -01:10:40 /

Wynagrodzenie wnioskodawcy zostało określone w angażach stawką godzinową. Wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, za delegacje. Otrzymywał również premie uznaniowe w średniej wysokości 20 % wynagrodzenia zasadniczego. Dyrektor decydował o przyznaniu konkretnych kwot z tego tytułu. Nie wszyscy kierowcy otrzymywali premie. W świetle dostępnych dokumentów - angażu z dnia 1.04.1982r. wnioskodawca miał też wypłacany dodatek stażowy w wysokości 8 % od tej daty, a od dnia 1.11.1982r. - 9 % dodatku stażowego, który miał się zwiększać każdego roku o 1 % aż do 20 % wynagrodzenia zasadniczego. Wynagrodzenie wypłacano co miesiąc w gotówce.

/angaże koperta k. 49 oraz k. 19- 34, angaż z 1.04.1982r. k. 32, zeznania świadka S. A. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:36:05 -00:45:15, zeznania świadka J. K. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:45:15 -00:51:52, zeznania świadka K. K. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:51:52 -01:00:06, zeznania świadka Z. O. protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 01:00:06 -01:10:40/

Wnioskodawca prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą od 1.03.1991r., początkowo jednoosobowo, a następnie jako osoba współpracująca z żoną - działalność została zwieszona w dniu 01.10.2016r. W okresie do 31.08.1994r. wnioskodawca opłacał składki jako osoba prowadząca działalność. W poświadczeniu ubezpieczenia dokonanego przez ZUS znajduje się informacja, że od 1.09.1994r. wnioskodawca zawiesił działalność. Natomiast nie ma dowodu na opłacenie za wnioskodawcę składek w okresie od 1.09.1994r. do 31.08.1997r jako osoba współpracująca.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 9.10.2024r. 00:15:41- 00:18:23 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024r. 00:02:39 00:33:03, poświadczenie ubezpieczenia k. 4-5 akt ZUS, wypis z (...) k. 86, 91/

Hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego i emerytury wnioskodawcy przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w (...).10.1981r. - 12.02.1991r.

- w wariancie (...), przy założeniu, że w okresie tego zatrudnienia skarżący otrzymywał wynagrodzenie w stawkach i w wysokościach wynikających z umów o pracę i angaży (w tym dodatek stażowy) z uwzględnieniem normatywnego czasu pracy obowiązującego w tym okresie i przy uwzględnieniu, iż w dniach wskazanych w angażach wykonywał pracę na stanowisku mechanika samochodowego ze stawką określoną w angażu - wartość kapitału początkowego przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 46,51 % wyniosła 75593,21 zł, kwota emerytury od dnia przyznania prawa tj. od 1.08.2023r. wyniosła 3477,23 zł, od 1.03.2024r. wyniosła 3898,67 zł;

- w wariancie II, przy założeniach jak wyżej, nadto przy przyjęciu, iż w okresie wykonywania pracy na stanowisku kierowcy wynagrodzenie było powiększone o stawkę za dodatkową godzinę związaną z obsługą samochodu - wartość kapitału początkowego przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 50,53 % wyniosła 78538,02 zł, kwota emerytury od dnia przyznania prawa tj. od 1.08.2023r. wyniosła 3566,65 zł, od 1.03.2024 r. wyniosła 3998,93 zł.

/wyliczenie hipotetyczne k. 55-82/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów, w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych, przede wszystkim w oparciu o dokumentację osobową wnioskodawcy ze spornego okresu zatrudnienia – od 12.10.1981r. do 12.02.1991r., nadto w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków, w zakresie w jakim wzajemnie między sobą korespondowały. Sąd oparł się w szczególności na zachowanych dokumentach ze spornego okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w P. – umowach o pracę, angażach wskazujących na wysokość przyznanego ubezpieczonemu wynagrodzenia za pracę, a także na hipotetycznym wyliczeniu kapitału początkowego i emerytury dokonanym przez ZUS w wariancie (...). Powyższe wyliczenie oparte było na dokumentacji źródłowej, zarówno w postaci umów o pracy, angaży, które w sposób pewny potwierdzały wysokość osiąganych przez wnioskodawcę w spornym okresie zarobków, zarówno w okresie kiedy wykonywał pracę kierowcy, jak i mechanika samochodowego w wymiarze normatywnym z uwzględnieniem dodatku stażowego. Wbrew zapatrywaniu wnioskodawcy nie było przy tym podstaw, by należne wnioskodawcy wynagrodzenie za sporny okres ustalić nadto z uwzględnieniem wypłacanych mu rzekomo premii, wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach, z uwzględnieniem sobót i niedziel, nadto dodatku w stawce - za godzinę pracy dodatkowo dziennie za obsługę samochodu. Podnieść należy, iż wypłaty wskazanych składników wynagrodzenia nie ustalono w sposób pewny. Sąd przy tym nie kwestionuje, iż wnioskodawca mógł pracować niejednokrotnie w nadgodzinach, w tym w soboty i niedzielę - na co wskazywali przesłuchani w procesie świadkowie, jak i sam wnioskodawca, jednakże zgromadzony w sprawie materiał nie pozwalał na ustalenie, w jakich godzinach i w jakim konkretnie okresie wnioskodawca pracował w nadgodzinach, a zatem czynienie ustaleń w tym zakresie miałoby charakter teoretyczny, co jest niedopuszczalne.

W procesie w oparciu zaoferowany materiał dowodowy nie dało się też z pewnością ustalić, że wnioskodawca otrzymywał premie w konkretnej i stałej wysokości oraz dodatek za obsługę samochodu. Podnieść należy, iż przesłuchani w procesie świadkowie wskazywali, iż premia miała charakter uznaniowy. Tym samym nie sposób przyjąć, iż w każdym miesiącu była z pewnością wypłacana w konkretnej wysokości.

Świadkowie nie potwierdzili też zgodnie faktu wypłaty dodatku za obsługę samochodu. W świetle ich zeznań nie można było uznać, iż wszyscy kierowcy w tym wnioskodawca bezsprzecznie wskazany element wynagrodzenia otrzymywali. Nie wszyscy pamiętali wypłatę takiego dodatku. Tym samym twierdzenia wnioskodawcy co do jego wypłaty nie mogły zostać zaakceptowane. W konsekwencji Sąd uznał, iż drugi wariant wyliczeń uwzględniający ponad to co przyjęto w wariancie (...) dodatek za obsługę samochodu był niemiarodajny dla rozstrzygnięcia i nie mógł stanowić podstawy ustaleń w sprawie.

Wskazać nadto należy, iż w sprawie nie zostały zaoferowane żadne dowody potwierdzające fakt zapłaty przez wnioskodawcę należnych składek w okresie od 1.09.1994 r. do 31.08.1997 r., tj współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie częściowo.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 17 powołanej ustawy ust.1. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy ( ust. 2). Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego ( ust. 3).

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawca wywodził, iż zarówno sposób wyliczenia kapitału początkowego, jak i emerytury winien zostać zmieniony z uwagi na konieczność uwzględnienia faktycznie osiąganych przez niego zarobków za okres zatrudnienia od 1.09.1994r. do 31.08.1997r. w Zakładzie (...) w P.. Kwestionował też fakt braku opłacenia składek z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej w okresie od 1.09.1994r. do 31.08.1997r.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornymi okresami, co dało Sądowi podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonego.

W rozpoznawanej sprawie spór m.in. sprowadzał się do możliwości uwzględnienia przy wyliczeniu należnych wnioskodawcy świadczeń - zarobków jakie faktycznie otrzymywał z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) w P., wobec przyjęcia przez organ rentowy za okres od 12.10.1981r. do 12.02.1991r. wynagrodzenia minimalnego.

Odnosząc się do spornej kwestii wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. obowiązuje od 23 listopada 2011 r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. (...) tak zgodnie z § 20 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art.227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97, opubl. OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. sygn. (...) UK 115/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17-18, poz. 257, str. 753/.

Przy czym, nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ,ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996r., sygn. akt (...) CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, opubl. OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662/.

Nadto wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

W istocie właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., (...) UK 36/07, Legalis nr 181419). Niemniej jednak dysponując dokumentacją źródłową która pozwala na dostateczne zidentyfikowanie pracownika i jego zarobków, Sąd nie może jej zignorować.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że dla potrzeb obliczenia wysokości kapitału początkowego i wysokości podstawy wysokości emerytury, w przypadku nieudowodnienia przez osobę ubezpieczoną (za pomocą dostępnych w postępowaniu sądowym środków dowodowych) wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych (wysokości rzeczywiście otrzymywanego wynagrodzenia) w danym roku lub w określonych latach - należy przyjmować pod warunkiem znajomości stawki godzinowej – dla niewątpliwie udowodnionego okresu ubezpieczenia w danym czasie, a więc zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy – wynagrodzenie wyliczone przez przyjęcie wysokości dziennej normy czasu pracy obowiązującej w tym okresie, przy uwzględnieniu niewątpliwie pewnych - otrzymywanych dodatków i premii.

Należy zauważyć, że w objętych sporem okresie zatrudnienia, wnioskodawca pracę wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy (co jest okolicznością bezsporną), zaś normy czasu pracy określały przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 129 § 1 kp w brzmieniu obowiązującym od 1.01.1975 roku do 1.01.1997 roku czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe miało zatem na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jakie wnioskodawca niewątpliwie otrzymywał.

W toku postępowania przed sądem zostały złożone oryginały dokumentacji osobowej za sporny okres zatrudnienia wnioskodawcy 12.10.1981r. -12.02.1991r. obejmujące umowy o pracę i angaże na stanowiskach kierowcy oraz mechanika samochodowego, określające kwoty zarobków z uwzględnieniem stawki godzinowej, jak i dodatku stażowego od 1.04.1982 r. Wskazane dokumenty dają więc podstawę do ustalenia wysokości stałych składników wynagrodzenia wnioskodawcy w tym okresie. Przy tym wskazują wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy w tej materii za sporny okres w sposób niewątpliwy.

Jednocześnie Sąd doszedł do przekonania, że w procesie wiarygodnie udowodniono jedynie wysokość wynagrodzenia zasadniczego z dodatkiem stażowym wypłacanego wnioskodawcy, a wynikającego ze wskazanych dokumentów potwierdzonych zeznaniami świadków. Natomiast co już podnoszono, w świetle zaoferowanych sądowi dowodów, brak było podstaw do przyjęcia wypłacanych wnioskodawcy kwot wynagrodzenia z uwzględnieniem nadto, premii uznaniowej, pracy w nadgodzinach - w tym w soboty i niedzielę oraz dodatku za obsługę samochodu, albowiem faktu wypłaty tych elementów wynagrodzenia nie można było ustalić w sposób pewny. Premia o uznaniowym charakterze nie była wypłacana stale w jednakowej wysokości, a wysokości kwot jakie z tego tytułu miał otrzymywać wnioskodawca nie potwierdzają żadne dowody. Zgromadzony w sprawie materiał nie pozwalał też na ustalenie kiedy i w jakim wymiarze ubezpieczony pracował w nadgodzinach. W końcu świadkowie nie potwierdzili zgodnie wypłaty dodatku za obsługę pojazdu w całym okresie wykonywania przez wnioskodawcę obowiązków kierowcy, brak też było dokumentów w tej materii. Istnieją zatem istotne wątpliwości, czy wskazane elementy wynagrodzenia były wnioskodawcy wypłacane w spornym okresie oraz w jakiej wysokości, nadto czy odprowadzano za nie składki na ubezpieczenia społeczne. W konsekwencji więc nie można uznać, że winny mieć one odzwierciedlenie przy wyliczeniu należnych wnioskodawcy świadczeń.

W procesie ostatecznie wnioskodawca nie wykazał też faktu opłacenia za niego składek od 1.09.1994r. do 31.08.1997r. z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Organ rentowy prawidłowo pominął więc ten okres przy wyliczeniu kapitału początkowego odwołującego.

Reasumując, z uwzględnieniem wszystkich podanych wyżej okoliczności, wyliczenia wysokości kapitału początkowego i emerytury wnioskodawcy należało dokonać, jak w wariancie (...), tj. przy przyjęciu, że w okresie tego zatrudnienia otrzymywał wynagrodzenie w stawkach i wysokościach wynikających z umów o pracę i angaży (w tym dodatek stażowy) z uwzględnieniem normatywnego czasu pracy obowiązującego w tym okresie i przy uwzględnieniu, iż w dniach wskazanych w angażach wykonywał prace na stanowisku mechanika samochodowego ze stawką określoną w angażu. Tak ustalona wartość kapitału początkowego przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 46,51 % wyniosła 75593,21 zł, a kwota emerytury od dnia przyznania prawa tj. od 1.08.2023r. wyniosła 3477,23 zł, a od 1.03.2024 r. wyniosła 3898,67 zł. Tak wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, kapitał początkowy i ustalona na jego podstawie emerytura są ewidentnie korzystniejsze, niż te przyjęte przez organ rentowy na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Wobec tego, w tym zakresie odwołanie wnioskodawcy jako zasadne należało uwzględnić.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył emeryturę A. R. od 1.08.2023r. przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 46,51 % w pozostałym zaś zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie jako bezzasadne oddalił .