Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 września 2023 r. znak: ENP/25/042164953 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U.
z 2023 r. poz. 1251) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 28 sierpnia 2023 r. przyznał B. S. emeryturę od 1 sierpnia 2023 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę.

Podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeni o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dodatkowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła: 319359,77 zł;

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi: 625788,52 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi: 253,50 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi: 3728,40 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26c ustawy emerytalnej.

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 655,30 zł., zaś łączna kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 4383,70 zł.

(decyzja znak (...) k. 23-25)

Decyzją z 20 września 2023 roku znak: EOK/25/042164953 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 926) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 28 sierpnia 2023 r. ustalił okresową emeryturę kapitałową od 1 sierpnia 2023 r., tj. od nabycia prawa do emerytura z FUS. (decyzja (...) k. 26-27v.)

M. S. odwołała się od powyższych decyzji wskazując jedynie, że w jej ocenie wysokość przyznanej emerytury jest zbyt niska. (odwołania k. 4, k. 3 załączonych akt VIII U 1786/23)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w decyzjach i podnosząc, że ubezpieczona nie wskazała żadnych konkretnych zarzutów dotyczących wysokości jej emerytury. ( odpowiedź na odwołanie k. 4-4v.)

Sąd połączył sprawy obu odwołąń do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (postanowienie k. 6 załączonych akt VIII U 1786/23)

Na rozprawie w dniu 9 lipca 2024 r. bezpośrednio poprzedzającej ogłoszenie wyroku, wnioskodawczyni poparła odwołanie, oświadczając jednocześnie, że kwestionuje jedynie wysokość przyjętego przez ZUS wynagrodzenia z 1990 roku, a pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 9 lipca 2024 r. 00:02:33-00:06:59 – płyta CD k. 72)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. S. urodziła się (...) (bezsporne)

Ubezpieczona od 17 lipca 1985 r. do 31 stycznia 1990 r. była zatrudniona na stanowisku księgowej w Gminnej Spółdzielni (...). (bezsporne, a nadto świadectwo pracy k. 1-10 odwrót akt kapitałowych ZUS)

Od 2 lutego 1990 r. do 31 grudnia 2000 r. wnioskodawczyni była zatrudniona
w pełnym wymiarze czasu prawy w przedsiębiorstwie państwowym (...), następnie – na skutek zmian związanych z komercjalizacją i restrukturyzacją (...) – od 1 stycznia 2001 r. do 30 września 2001 r. w (...) S.A. Zakład (...), a od 1 października 2001 r. do 9 sierpnia 2023 r. w (...) S.A. Zakład (...) w W.. (bezsporne, a nadto świadectwo pracy k. 9-10 akt emerytalnych ZUS)

W 1990 roku wnioskodawczyni z tytułu pracy w Gminnej Spółdzielni (...) uzyskała wynagrodzenie w wysokości 686 219 zł. (zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu k. 12-12v. akt kapitałowych ZUS)

W 1990 roku ubezpieczona z tytułu pracy w przedsiębiorstwie państwowym (...) uzyskała wynagrodzenie w wysokości 5 900 192 zł. (zaświadczenie
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu w kopercie na k. 35, karta wynagrodzeń w kopercie na k. 65)

Decyzją z 30 września 2004 r. (...) Oddział w Ł. ustalił wnioskodawczyni wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 941,92 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 77,15%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 77,15% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową.

Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za rok kalendarzowy 1990 przyjęto jako dochód stanowiący odstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne kwotę 4 721 747,00 zł, a jako kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia za rok 1990 przyjęto kwotę 12 355 644,00 zł – co dało stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok 1990 w wymiarze 38,22%. (decyzja z 30 września 2004 r. k. 21-22 akt kapitałowych ZUS)

Przyjmując, że w 1990 roku wnioskodawczyni uzyskała wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w (...) Państwowych S.A. w kwocie 5 900 192,00 zł, wysokość emerytury powinna być wyliczona następująco:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji: 319 359,77 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego: 632 358,24 zł,

- średnie dalsze trwanie życia: 253,50,

- wyliczona kwota emerytury wynosi: 3 754,31 zł (319 359,77 + 632 358,24)/253,50 = 3 754,31 zł.

ZUS wskazał, że przy uwzględnieniu wysokości wynagrodzenia w roku 1990 w kwocie 5 900 192,00 zł, łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej za sierpień 2023 roku wynosiłaby 4 409,61 zł.

Od 1 września 2023 r. po przeliczeniu emerytury z uwzględnieniem przypisanych składek w kwocie 2 836,20 zł i średnim trwaniem życia 252,80 miesięcy – wysokość emerytury wynosi: 3 754,31 zł + (2 836,20/252,80) = 3 765,53 zł.

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 659,46 zł. Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 4 424,99 zł. Po uwzględnieniu waloryzacji emerytura wynosi: od 01.03.2024 r. – 4 221,91 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi: od 1 marca 2024 r. – 739,39 zł.

(pismo procesowe k. 40-41)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności dokumenty w postaci zaświadczenia wystawionego przez (...) S.A. oraz oryginalnej karty wynagrodzeń z 1990 r.

Na podstawie tych dokumentów, Sąd przyjął, że wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczoną z tytułu zatrudnienia w (...) za rok 1990 rok wyniosła 5 900 192,00 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z uwagi na przedmiot sporu tytułem wstępu podkreślania wymaga, że wnioskodawczyni jako osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną.

Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego,
co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zasady obliczania wysokości emerytury określonej w art. 24 zostały ustalone w art. 25-26 ustawy emerytalnej.

W myśl art. 26 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy.

Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W świetle zacytowanych przepisów jednym z podstawowych elementów obliczenia wysokości przyznanej ubezpieczonemu emerytury jest kapitał początkowy.

Zgodnie z art. 173 ust. 1-3 ustawy emerytalnej ustala się go dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Jego wartość ustala się na dzień wejścia
w życie ustawy.

Z kolei w myśl art. 174 ust. 1 i 2 ww. ustawy, wyliczenia kapitału dokonuje się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona
w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6).

Ponadto, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe,
o których mowa w art. 7 pkt. 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt. 1-3
i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W rozpoznawanej sprawie spór ostatecznie dotyczył wysokości zarobków osiąganych przez wnioskodawczynię z tytułu zatrudnienia w przedsiębiorstwie państwowym (...) w 1990 roku. Wnioskodawczyni kwestionując decyzję ZUS z dnia 20 września 2023 roku podnosiła
w odwołaniu, że w jego ocenie ZUS przyjął zbyt niskie kwoty zarobków w 1990 roku.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. obowiązuje od 23 listopada 2011 r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. I tak zgodnie z § 20 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. – środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że wysokość wynagrodzenia musi być ustalona w sposób ścisły.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe
i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków – aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, OSNIPiUS 2007, nr 17-18, poz. 257, str. 753).

Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC z 1997 r., z. 6-7, poz. 76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662).

W toku postępowania sądowego przedłożono dotyczącą ubezpieczonej B. S. dokumentację w postaci: zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionego przez (...) S.A., a także karty wynagrodzeń wnioskodawczyni za sporny rok 1990. Z dokumentów tych w sposób jednoznaczny wynikało, że z wysokość wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w przedsiębiorstwie państwowym (...) w 1990 roku wnioskodawczyni wyniosła 5 900 192 zł, a nie jedynie 4 035 528 zł – jak dotychczas przyjmował ZUS w zaskarżonej decyzji i jak wynikało to zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 24 kwietnia 2003 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 20 września 2023 roku znak (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2023 roku emeryturę (w tym emeryturę kapitałową) w wysokości 4.409,61 zł – a więc w wysokości wynikającej
z hipotetycznego wyliczenia wysokości emerytury, przy uwzględnieniu wynagrodzenia za 1990 r. z tytułu zatrudnienia w (...) w wysokości 5 900 192 zł.

Sąd umorzył postępowanie w pozostałej części, gdyż wnioskodawczyni na rozprawie z 9 lipca 2024 r. ograniczyła swoje żądanie, oświadczając, że kwestionuje jedynie wysokość przyjętego przez ZUS wynagrodzenia za 1990 rok.

SSO Paulina Kuźma