Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 lipca 2024 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 26 czerwca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - (...)w Ł. odmówił B. D. (1) prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż wnioskodawczyni ma ustalone prawo do emerytury na podstawie art.46 w zw. z art.29 ustawy emerytalnej i nie udokumentowała 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 31 grudnia 2008 roku. Organ rentowy zaliczył wnioskodawczyni jako pracę w szczególnych warunkach okres zatrudnienia od 1 stycznia 1988 roku do 31 maja 2000 roku z wyłączeniem okresów przebywania na zwolnieniu lekarskim – łącznie 12 lat, 3 miesiące i 19 dni.

(decyzja w aktach ZUS)

B. D. (1) odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o uznanie jako pracy w szczególnych warunkach pełnego okresu jej zatrudnienia od 1971 roku, wskazując że przez cały ten okres pracowała na blokach operacyjnych jako pielęgniarka instrumentariuszka w jednakowo szkodliwych warunkach. Jednocześnie załączyła wcześniej niezłożone do ZUS świadectwo pracy z dnia 10 lipca 1986 roku potwierdzające jej okres zatrudnienia w 1983 roku na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki w (...) w Ł.. (odwołanie k. 3-18)

W związku ze złożeniem przez wnioskodawczynię nowych dokumentów – decyzją z dnia 6 sierpnia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – (...) w Ł. odmówił przyjęcia okresu jej zatrudnienia od 1 stycznia 1984 roku do 15 lipca 1986 roku jako pracy w szczególnych warunkach, wskazując że świadectwo pracy z dnia 10 lipca 1986 roku jest tożsame z wcześniej złożonym świadectwem pracy z dnia 15 października 2002 roku, w którym nie zaliczono powyższego okresu do pracy w szczególnych warunkach, natomiast w świadectwie nr 3/86 wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia z 15 lipca 1986 roku wskazując stanowisko pielęgniarki instrumentariuszki powołano się na wykaz A dział XIII pkt 4 załącznika do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, który odnosi się do prac w narażeniu na działanie promieniowania jonizującego oraz prac w narażeniu na działalnie pól elektromagnetycznych . (decyzja w aktach ZUS)

B. D. (1) odwołała się także od powyższej decyzji, wnosząc o uznanie jako pracy w szczególnych warunkach pełnego okresu jej zatrudnienia w latach 1971 - 2000, wskazując że przez cały ten okres pracowała na blokach operacyjnych jako pielęgniarka instrumentariuszka w jednakowo szkodliwych warunkach . (odwołanie k. 3-4 akt sprawy VIII U 1866/24 połączonej ze sprawą niniejszą)

W odpowiedzi na powyższe odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonych decyzjach. Wskazał, że ubezpieczona nie ma przepracowanych 15 lat w warunkach szczególnych oraz nabyła prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art.46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co wyklucza jej prawo do rekompensaty z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wskazał nadto, że w świadectwie nr 3/86 dotyczącego zatrudnienia w (...) w Ł. bednie wskazano dział, pozycję i punkt zarządzenia resortowego.

(odpowiedzi na odwołania k. 19-20, k 5-6 akt sprawy VIII U 1866/24 połączonej ze sprawą niniejszą)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. D. (1) urodziła się (...). (niesporne)

Wnioskodawczyni rozpoczęła swoją pracę zawodową od 1 sierpnia 1971 roku w (...)w Ł., gdzie pracowała do 31 grudnia 1977 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki. (świadectwo pracy k 9 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.05.2007r., angaż z 27.11.1971 r. przyznający dodatek za instrumentowanie – załącznik do odwołania karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r., kserokopia k 15)

Następnie – od 1 stycznia 1978 roku do 31 grudnia 1982 roku była zatrudniona w (...)w Ł. – w pełnym wymiarze godzin, również na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki. (świadectwo pracy k 11 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.05.2007r.)

Od 1 stycznia 1983 roku do 15 lipca 1986 roku była ponownie pracownikiem (...)w Ł., zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy – w okresie od 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1983 roku na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki, później – starszej pielęgniarki. (życiorys k 44, świadectwo pracy z dnia 10.07.1986 r. - załącznik do odwołania karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r., kserokopia k 8-9, świadectwo pracy z dnia 15.10.2002 r. - k 13 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.05.2007r.)

(...) w Ł. w dniu 15 lipca 1986 roku wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia, w którym potwierdził, że w okresie od 1 stycznia 1984 roku do 15 lipca 1986 roku B. D. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki, określoną w wykazie A dziale XIII załącznika do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku z dnia 13 lutego 1989 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. (świadectwo nr 3/86 wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia z dnia 15.07.1986 r. - załącznik do odwołania karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r., kserokopia k 12)

Kolejne zatrudnienie B. D. (1) miało miejsce w(...)w Ł. – (...) gdzie została ona skierowana i trwało od 16 lipca 1986 roku do 31 grudnia 1987 roku. Ubezpieczona pracowała tam w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki. (podanie o przyjęcie do pracy – k 39, świadectwo pracy k 15 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.05.2007r., umowa o pracę - załącznik do odwołania karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r., kserokopia k 15, potwierdzenie miejsca i godz. pracy z dnia 16.07.1986 r. - załączniki do odwołania karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r., kserokopia k 13-14)

W okresie tym wykonywała pracę w pracowni hemodynamiki, gdzie podawano kontrast do udrożniania naczyń krwionośnych pacjenta oraz udrażniania naczyń do założenia rozrusznika serca. Pracowała tam jako instrumentariuszka w promieniowaniu jonizującym. Pracę tę wykonywała w ołowianym fartuchu. (pismo do działu spraw pracowniczych – k 50, angaże – k 78 odw.-79, podanie k 83, podanie – k A-2 akt osobowych B. D. załączonych do akt sprawy, życiorys k A-13 akt osobowych B. D. załączonych do akt sprawy, przesłuchanie wnioskodawczyni – e-protokół rozprawy z dnia 26.06.2025 – płyta CD k 115 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – płyta CD k 104)

B. D. (1) od początku swego zatrudnienia w (...) w Ł. wykonywała jedynie pracę pielęgniarki instrumentariuszki na blokach operacyjnych. Nie powierzano jej żadnych innych prac, nie była delegowana na inne oddziały szpitalne, bo pielęgniarki pracujące na bloku operacyjnym musiały zachować zdrowie. Nigdy nie wykonywała innej pracy poza pracą instrumentariuszki. (zeznania świadka M. M. e-protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – płyta CD k 104, przesłuchanie wnioskodawczyni – e-protokół rozprawy z dnia 26.06.2025 – płyta CD k 115 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – płyta CD k 104)

W okresie od 1 stycznia 1988 roku do 31 grudnia 2010 roku wnioskodawczyni była pracownikiem (...) w Ł. i podczas tego zatrudnienia – od 1 stycznia 1988 roku do 31 maja 2000 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę na bloku operacyjnym na stanowisku pielęgniarki, starszej pielęgniarki instrumentariuszki i pielęgniarki oddziałowej, która została zakwalifikowana przez pracodawcę jako praca w szczególnych warunkach, ujęta w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (w dziale XII pkt 2 załącznika) oraz w wykazie A, dziale XII, poz.2a pkt 2 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku, z dnia 13 lutego 1989 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu Służby Zdrowia i Opieki Społecznej. (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach - karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r.)

Łączny okres pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach w opisanym Instytucie – po pominięciu okresów jej zwolnień lekarskich – 12 lat, 3 miesiące i 19 dni został uznany przez organ rentowy. (niesporne)

Decyzją z dnia 4 czerwca 2007 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – (...)w Ł. przyznał wnioskodawczyni – na jej wniosek z dnia 25 maja 2007 roku - prawo do emerytury od 1 maja 2007 roku, ustalając, że posiada ona 35 lat i 7 miesięcy okresów składkowych oraz 2 miesiące okresów nieskładkowych. Przyznanie prawa do tego świadczenia nie było uzależnione od pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych. ( decyzja k 33 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.05.2007r.)

Decyzją z dnia 5 marca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – (...) w Ł. przyznał ubezpieczonej – na jej wniosek z dnia 12 lutego 2013 roku - prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym - od 1 lutego 2013 roku. Decyzja ta również nie uwzględniała faktu pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach. (decyzja k 10 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 12.02.2013r.)

W dniu 26 czerwca 2024 roku B. D. (1) wniosła o ponowne przeliczenie świadczenia i przyznanie rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. (wniosek – karta nienumerowana - w pliku akt ZUS zainicjowanym wnioskiem z dnia 12.02.2013r.)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów

i zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) – w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania spornej decyzji - rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu – we wskazanym brzmieniu - rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych.

Zgodnie zaś z brzmieniem art.2 pkt 5 cytowanej ustawy– we wskazanym brzmieniu - rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej.

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują zatem dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1)  nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2)  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną, podnoszoną w toku niniejszego postępowania przez ZUS, a zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazać należy, że w judykaturze negowane jest dosłowne – literalne odczytanie normy wskazanego przepisu. Nie każde bowiem nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi przeszkodę do nabycia prawa do spornego świadczenia.

Kierując się wykładnią celowościową oraz analizą art. 2 pkt 5 i art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, uznać należy, że art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy interpretować (wbrew wykładni językowej) w ten sposób, że rekompensata przysługuje również niektórym osobom, które nabyły prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zawarty bowiem w pierwszym zdaniu art. 2 pkt 5 warunek „utrata możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze” wynikać może z braku umiejętności ustawodawcy relewantnego rozróżnienia wcześniejszej emerytury od emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Niższy wiek emerytalny to wiek poniżej 60 roku życia dla kobiet i 65 dla mężczyzn.

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym przewidziała dla pracowników urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 32 ust. 1), a także dla pracowników urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli warunki nabycia prawa do emerytury spełnili do 31 grudnia 2008 r. (art. 46 tej ustawy); art. 184 wskazanej wyżej ustawy zagwarantował prawo do emerytury w wieku obniżonym także tym pracownikom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, którzy wymagany staż pracy osiągnęli do 1 stycznia 1999 r., choćby wiek emerytalny ukończyły także po 2008 r. Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym jest prawem nabywanym ex lege.

Natomiast prawo do wcześniejszej emerytury zostało uregulowane w art. 29 i 30 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które przyznają je pracownikom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1 i złożą stosowny wniosek. Prawo do wcześniejszej emerytury związane jest z dłuższym stażem emerytalnym niż przewidziany dla emerytury powszechnej bądź uzależnione od całkowitej niezdolności do pracy. Stosownie do art. 30 ostatnio wymienionej ustawy odrębne przepisy określają zasady „wcześniejszego przechodzenia na emeryturę” dla osób, określonych w art. 27, które są: 1) inwalidami wojennymi i wojskowymi oraz kombatantami; 2) pracownikami urzędów państwowych; 3) pracownikami samorządowymi; 4) żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianymi w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu; 5) nauczycielami akademickimi.

Dosłowne odczytanie art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych w analizowanej kwestii oznaczałoby, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do „wcześniejszej emerytury” (a więc z art. 29 i 30 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (więc w przypadku kobiet - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli mają co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostali uznani za całkowicie niezdolnych do pracy, a ponadto pracowali przez 15 lat w szczególnych warunkach), które to osoby (dodatkowo) nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przyjąć zatem należy, że redagując art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych ustawodawca miał na myśli prawo do rekompensaty jako odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do „ emerytury w obniżonym wieku emerytalnym” z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 46 i art. 184 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Wykładnia art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi więc do konkluzji, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 46 i art. 184 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczonemu przysługuje więc alternatywnie tylko jedno świadczenie: emerytura w obniżonym wieku emerytalnym lub rekompensata. Tylko złożenie wniosku o emeryturę pomostową lub o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, zakończone prawomocnym przyznaniem jednego z takich świadczeń, powoduje utratę prawa do rekompensaty. Przyznanie ubezpieczonemu prawa do rekompensaty określonej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, po udowodnieniu przez niego, że ma wymagany okres 15-tu lat pracy w szczególnych warunkach, może nastąpić wówczas, gdy sąd ustali, że wnioskodawca nie uzyskał prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. (tak SN w wyroku z dnia 25 maja 2022 r., II USKP 212/21, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 r., III AUa 1070/15)

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołująca nie ma przyznanego prawomocną decyzją prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Nabyła jedynie – mocą decyzji z dnia 4 czerwca 2007 roku prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art.29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631)

Dlatego też uznać należy, że nie zostało wyłączone jej prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a przeciwne stanowisko ZUS jest chybione.

Przechodząc do meritum – ustalenia stażu pracy B. D. (1) w warunkach szczególnych wskazać należy, że wykazała ona więcej niż 15 lat takiej pracy.

Stosownie do treści art.32 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Powołane rozporządzenie w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne. (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego. (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525)

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię – poza uznanym przez organ rentowy okresem jej pracy w (...)w Ł. – łącznie 12 lat, 3 miesiące i 19 dni - była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie – a przede wszystkim zgromadzona dokumentacja - wykazało, że B. D. (1) w całym wcześniejszym okresie swojej pracy zawodowej – od 1 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1987 roku wykonywała pracę pielęgniarki instrumentariuszki, określoną w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (w dziale XII pkt 2 załącznika) oraz w wykazie A, dziale XII, poz.1a pkt 2 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. (Dz.Urz. MZ z, Nr 8, poz.40 z późn.zm.)

Wskazać w pierwszej kolejności należy na pominięty niesłusznie przez organ rentowy okres pracy B. D. (1) w szczególnych warunkach, wskazany przez (...) w Ł., który w dniu 15 lipca 1986 roku wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia, w którym potwierdził, że w okresie od 1 stycznia 1984 roku do 15 lipca 1986 roku ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki, określoną w wykazie A dziale XIII załącznika do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku z dnia 13 lutego 1989 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Kwestionowanie przez ZUS powyższego świadectwa z tego względu, że później wydane świadectwo pracy (a nie świadectwo pracy w szczególnych warunkach) nie zawiera takiej wzmianki – nie przekreśla oczywiście ważności i autentyczności wcześniej wydanego dokumentu. Dlatego też uznać należy wskazany w tym świadectwie okres pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach przez 2 lata, 6 miesięcy i 15 dni.

Praca wnioskodawczyni w charakterze pielęgniarki instrumentariuszki w pozostałym okresie (od 1 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1983 roku) wynika ze złożonych w sprawie dokumentów, powołanych w pierwszej części uzasadnienia. W każdym ze złożonych przez odwołującą świadectw pracy wskazano bowiem na wykonywanie przez nią w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki

Poza tym praca odwołującej w tym tylko charakterze została potwierdzona zeznaniami świadka współpracującego z odwołującą w okresie jej zatrudnienia w (...) w Ł. oraz (...)w Ł.. Z zeznań świadka, korespondujących w przesłuchaniem odwołującej wprost bowiem wynika, że B. D. (1) wykonywała tylko pracę pielęgniarki instrumentariuszki w zespołach operacyjnych, nie była delegowana do żadnych innych prac.

Uznać zatem należy, ze cały ten okres stanowił pracę skarżącej w szczególnych warunkach określoną w wykazie A dziale XII poz. 1a pkt 2) załącznika do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 roku z dnia 13 lutego 1989 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Co zaś do charakteru stricte wykonywanych wówczas prac wskazać należy, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia . (wyrok SA Gdańsk z dnia 11 maja 2016 roku, III AUa 101/16)

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Odnosząc się zatem co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawczyni w poszczególnych okresach zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1987 r. wskazuje, że wymienione dziale XII w służbie zdrowia i opiece społecznej poz.2 „Prace zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów” – dotyczą pracowników wykonujących pracę w szpitalnych zespołach operacyjnych i kwalifikowane są jako prace w szczególnych warunkach.

Jeżeli chodzi o pracę B. D. (1) w pracowni hemodynamiki w (...) w Ł. – (...), gdzie została ona skierowana w okresie od 16 lipca 1986 roku do 31 grudnia 1987 roku (1 rok, 5 miesięcy i 14 dni) – jak wynika z materiału dowodowego - ubezpieczona nadal pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki instrumentariuszki, będąc jednocześnie narażona na działanie promieniowania jonizującego.

Praca taka została z kolei wymieniona w dziale XIV pkt 4 cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów oraz w dziale XIV pkt 4 zarządzenia resortowego, w których wprost wymienione są prace narażające na promieniowanie jonizujące.

Z ustaleń poczynionych w niniejszej sprawie, w oparciu o dostępną dokumentację oraz zeznania świadka i przesłuchanie ubezpieczonej, jednoznacznie wynika więc, iż B. D. (1) niewątpliwie spełnia wymóg posiadania ponad 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Tym samym przysługuje jej prawo do rekompensaty.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

SSO Paulina Kuźma