Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 sierpnia 2023 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że M. H. (obecnie: G.) jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 20 marca 2023 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż od dnia 20 marca 2023 r. nie doszło do nawiązania stosunku pracy między M. H. a (...) S.A., ponieważ M. H. nie świadczyła pracy. Tym samym w ocenie organu nie można przypisać jej cech „zatrudnionego pracownika”, gdyż nie były wykonywane obowiązki i prawa wynikające z umowy o pracę. Umowa o pracę z dnia 18 marca 2023 r. nie doprowadziła do powstania stosunku pracy, a więc nie zrodziła po stronie organu rentowego obowiązku objęcia M. H. ubezpieczeniami, o jakich mowa w art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

(decyzja – k. 49-51 verte akt ZUS)

M. H. (obecnie: G.), działając przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, w dniu 28 września 2023 r. (data nadania w placówce pocztowej) złożyła odwołanie co do całości w/w decyzji. Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie art. 2 k.p. w zw. z art. 13 pkt 1, art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnię polegająca na uznaniu, że umowa o pracę z dnia 18 marca 2023 r. nie doprowadziła do powstania stosunku pracy, gdyż art. 2 k.p. odnosi się do osób rzeczywiście świadczących pracę na podstawie umowy o pracę, a nie tych, które umowę podpisały, przez co odwołująca się nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniami, podczas gdy odwołująca z dniem zawarcia umowy, w której strony określiły datę rozpoczęcia pracy była pracownikiem w rozumieniu art. 2 k.p. i art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co skutkuje objęciem odwołującej ubezpieczeniem od dnia 20 marca 2023 r., tj. od dnia wskazanego w umowie.

Mając na względzie powyższe pełnomocnik odwołującej się wniósł o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że skarżąca jako pracownik u płatnika składek D. (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym od dnia 20 marca 2023 r. Jednocześnie pełnomocnik wskazał, iż uchybienie terminowi na złożenie odwołania nie jest nadmierne i nastąpiło niezależnie od odwołującej (ubezpieczona czekała na ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu). W związku z powyższym pełnomocnik z ostrożności procesowej wniósł o przywrócenie terminu do złożenia odwołania w sprawie. Wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, oświadczając, że koszty nie zostały opłacone w żadnej części. Z ostrożności wniósł o nieobciążanie odwołującej kosztami postępowania, wobec jej sytuacji majątkowej.

(odwołanie – k. 3-8)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc tożsamą argumentację jak w zaskarżonej decyzji, dodatkowo wnosząc o zasądzenie na rzecz (...) Oddział w O. kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie – k. 23-25)

Na ostatnim terminie rozprawy w dniu 8 marca 2024 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(końcowe stanowiska stron na rozprawie z dnia 8 marca 2024 r. e-protokół (...):17:31 - 00:22:28 – koperta k. 131)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. w K. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 23 stycznia 2012 r. pod numerem KRS: (...). Przedmiotem działalności spółki jest m.in. sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach z przewagą żywności, napojów i wyrobów tytoniowych.

(bezsporne)

Skarżąca urodziła się (...) Wnioskodawczyni legitymuje się wykształceniem wyższym – w 2022 r. ukończyła studia magisterskie na Uczelni Nauk (...) z siedzibą w Ł. na kierunku pedagogika o profilu praktycznym w formie niestacjonarnej.

(dyplom ukończenia studiów – k. 41 akt ZUS)

W dniu 18 marca 2023 r. skarżąca stawiła się w markecie (...) S.A. w P. celem podpisania umowy o pracę i innych dokumentów pracowniczych.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 19 stycznia 2024 r. e-protokół (...):04:29-00:33:31 w zw. Z e-prot. z dnia 8 marca 2024 00:05:43, wyjaśnienia płatnika – 24-26 verte akt ZUS)

Odwołująca się zawarła z (...) S.A. umowę o pracę na okres próbny od 20 marca 2023 r. do 31 maja 2023 r. Umowa przewidywała zatrudnienie wnioskodawczyni na stanowisku sprzedawca-kasjer w wymiarze pełnego etatu, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 3610,00 zł. Praca miała być wykonywana w P. przy ul. (...). Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 20 marca 2023 r.

(umowa o pracę – k. 18-18 verte akt ZUS, wyjaśnienia płatnika – 24-26 verte akt ZUS zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 19 stycznia 2024 r. e-protokół (...):04:29 - 00:33:31 – w zw. Z e-prot. z dnia 8 marca 2024 00:05:43 )

Skarżąca przed podpisaniem umowy o pracę poddała się badaniom lekarskim u lekarza medycyny pracy i uzyskała wymagane orzeczenia.

(orzeczenie lekarskie nr (...) – k. 43 akt ZUS, k. A3 akt osobowych w kopercie – koperta k.39, orzeczenie lekarskie do celów sanitarno - epidemiologicznych – k. 42 akt ZUS, k. A5 akt osobowych – koperta k. 39, dokumentacja medyczna z Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) koperta k. 135)

Sporządzono dokumentację związaną z zatrudnieniem odwołującej się, w której znajdują się m.in. skierowanie na badania lekarskie, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku sprzedawca-kasjer, skierowanie na badania sanitarno-epidemiologiczne, orzeczenie lekarskie do celów sanitarno - epidemiologicznych, świadectwa pracy, dokumenty podpisane przez skarżącą, tj. umowa o pracę, informacja dot. PPK, upoważnienie do przetwarzania danych osobowych, informacja o stosowaniu monitoringu wizyjnego w zakładzie pracy, informacja o zasadach ewidencji, oświadczenie o zapoznaniu się z Regulaminem Pracy i Regulaminem wynagrodzenia, klauzula informacyjna (...), umowa indywidualnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie, uprawnienia pracownika rodzica, oświadczenie o zakazie sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim, informacja dla pracownika, oświadczenie PIT-2 i (...), równe traktowanie w zatrudnieniu.

(akta osobowe – koperta k. 39)

Sporządzono także pisemny zakres obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku sprzedawca-kasjer, zgodnie z którym do wnioskodawczyni należało: zapewnienie prawidłowej obsługi klientów sklepu, znajomość aktualnej oferty handlowej, prawidłowe kasowanie towarów, dbałość o estetykę i ekspozycję towary w wyznaczonych sektorach sklepu, aktualizacja i umieszczanie wywieszek cenowych zwykłych i promocyjnych w miejscu składowania, udzielanie informacji handlowych o aktualnej ofercie sklepu, wykonywanie innych prac zleconych przez kierownika wynikające z potrzeby zakładu pracy, sprawdzanie terminowości towary i wpłacanie utargu w wyznaczonych przez pracodawcę godzinach i miejscu. Zakres obowiązków również został podpisany przez ubezpieczoną.

(pisemny zakres obowiązków – koperta k. 39)

W dniu 19 marca 2023 r. pod wieczór skarżąca poinformowała swojego przełożonego o braku możliwości stawienia się w pracy w dniu 20 marca 2023 r. z powodu choroby dziecka.

(wyjaśnienia płatnika – 24-26 verte akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 19 stycznia 2024 r. e-protokół (...):04:29-00:33:31 w zw. Z e-prot. z dnia 8 marca 2024 00:05:43)

Od dnia 20 marca 2023 r. do dnia 28 kwietnia 2023 r. skarżąca przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z koniecznością sprawowania opieki nad chorym dzieckiem.

(konsultacja online-pediatryczna – k. 71-79, 91-93,102-104, świadectwo pracy – k. 22 – 23 akt ZUS)

W dniu 21 marca 2023 r. płatnik składek zgłosił wnioskodawczynię do ubezpieczeń społecznych.

(wniosek o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeń – k. 1 akt ZUS)

Od dnia 29 kwietnia 2023 r. do 31 maja 2023 r. skarżąca przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu niezdolności do pracy.

(historia choroby – k. 52-56, świadectwo pracy – k. 22-23 akt ZUS)

Wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenie za okres od marca do maja 2023 r.

(kartoteka pracownika – k. 32 akt ZUS)

Stosunek pracy pomiędzy (...) S.A. a skarżąca ustał w wyniku rozwiązania z upływem czasu, na który była zawarta umowa o pracę. Po wniesieniu odwołania pracodawca zaczął kwestionować zatrudnienie, zażądał zwrotu świadectwa pracy oraz wypłaconego wynagrodzenia.

(świadectwo pracy – k. 22-23 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 19 stycznia 2024 r. e-protokół (...):04:29 - 00:33: (...) w zw. Z e-prot. z dnia 8 marca 2024 00:05:43) , wyjaśnienia płatnika – 24 - 26 verte akt ZUS)

W wyjaśnieniach złożonych przez skarżącą w trakcie postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez ZUS w sprawie zasadności zgłoszenia skarżącej do ubezpieczeń społecznych wskazała ona, iż dowiedziała się o pracy z Internetu. Umowa o pracę została zawarta 18 marca 2023 r. na czas określony od 20 marca 2023 r. do 31 maja 2023 r. Odwołująca się wskazała, iż w dniu 20 marca 2023 r. podjęła pracę w (...) S.A. w godzinach 7:00-15:00 w P. (95-200) przy ul. (...). Skarżąca wskazała, iż płatnik składek zatrudnia także inne osoby – pracowników sklepu, nie wskazała jednak ich danych osobowych. Zdaniem skarżącej istnieją materialne dowody świadczenia przez nią pracy, tj. dokumenty, które podpisywała w pracy m.in. listę obecności pierwszego dnia. Jednocześnie skarżąca zaznaczyła, że nie posiada świadków, którzy mogą potwierdzić fakt wykonywania przez nią pracy. Nadto, odwołująca się wyjaśniła, że przed podjęciem zatrudnienia posiadała wymagane zaświadczenie lekarskie o braku przeciwskazań do podjęcia pracy. Odnosząc się do choroby, która była przyczyna niezdolności do pracy skarżącej od dnia 29 kwietnia 2023 r., skarżąca wskazała, iż była to choroba przewlekła – od pierwszej ciąży skarżąca miała rozejście mięśni prostych brzucha, natomiast po zatrudnieniu została stwierdzona przepuklina.

(wyjaśnienia skarżącej – k. 12-16 akt ZUS)

Wnioskodawczyni w dniu 28 października 2023 r. wyszła za mąż i zmieniła nazwisko na G..

(bezsporne)

Wnioskodawczyni ma czworo dzieci, razem z mężem prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Aktualnie zarabia 2700 zł, w pogotowiu opiekuńczym uzyskuje 1800 zł, mąż zarabia ok. 4000 zł. Czynsz za mieszkanie wynosi 1050 zł, kredyt hipoteczny wynosi 2000 zł, kredyt gotówkowy spłaca po 117 zł tygodniowo.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 19 stycznia 2024 r. e-protokół (...):04:29 - 00:33: (...) w zw. Z e-prot. z dnia 8 marca 2024 00:05:43)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów zawartych w aktach ZUS, jak i dokumentów złożonych do akt sprawy a także częściowo, co do okoliczności bezspornych – na podstawie zeznań wnioskodawczyni. Należy wskazać, że Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni w zakresie, w jakim nie są one zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a także z zasadami logicznego rozumowania.

Sąd nie dał przede wszystkim wiary zeznaniom wnioskodawczyni, w części w której wskazała ona, iż w dniu 18 marca 2023 r. odbyła szkolenie bhp oraz p-poż, czy podpisywała dokumenty w tym zakresie. Nadto, że otrzymała klucze czy odzież roboczą. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż w aktach osobowych skarżącej nie znajdują się dokumenty potwierdzające zrealizowanie w/w szkoleń, czy otrzymania wymienionych przedmiotów. Nie jest również prawdą, iż podpisała się ona tego dnia na liście obecności. Nadto, należy wskazać, iż w wyjaśnieniach złożonych w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez organ rentowy odwołująca się wskazała, iż w dniu 20 marca 2023 r. podjęła pracę w (...) S.A. w godzinach 7:00 - 15:00. Powyższe nie znalazło jednak potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, jak również nie było świadków, którzy potwierdziliby tę wersję zdarzeń. Wreszcie, sama wnioskodawczyni wskazała, iż w dniu 20 marca 2024 r. nie zgłosiła się do pracy ze względu na chorobę dziecka.

Co więcej, na okoliczność świadczenia pracy, wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych świadków. Również z dokumentacji zgromadzonej w sprawie nie wynika, żeby skarżąca rzeczywiście pracę tę wykonywała. Oprócz dokumentów potwierdzających fizyczne zawarcie umowy o pracę (m.in. umowy o pracę, zaświadczeń lekarskich) nie przedstawiono bowiem jakiegokolwiek dokumentu, który wskazywałby na fizyczną obecność wnioskodawczyni w pracy w okresie trwania umowy o pracę. Wręcz przeciwnie, przez cały okres zatrudnienia skarżącą pozostawała na zwolnieniu chorobowym (od dnia 20 marca 2023 r. do dnia 28 kwietnia 2023 r. w związku z koniecznością sprawowania opieki nad chorym dzieckiem, natomiast od dnia 29 kwietnia 2023 r. do 31 maja 2023 r. z powodu niezdolności do pracy). Należy także zaznaczyć, iż w dniu 18 marca 2023 r. odwołująca się stawiła się w miejscu pracy jedynie w celu podpisania dokumentów, nie świadczyła natomiast rzeczywiście pracy.

Powyższe potwierdzają pisemne wyjaśnienia złożone w toku postępowania wyjaśniającego ZUS przez A. O. – młodszego specjalistę ds. kadr i płac u płatnika składek (...) S.A. Zgodnie z nimi odwołująca się fizycznie nie pracowała w markecie. Stawiła się jedynie na podpisanie umowy (świadkiem był kierownik marketu). Nie istnieją natomiast dowody na świadczenie pracy przez skarżącą, ponieważ nie była ona przez nią świadczona.

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń odwołanie nie jest zasadne i podlegało oddaleniu.

Sąd uznał, że wniesione odwołanie zostało złożone w terminie z uwagi na to, że opóźnienie nie było nadmierne i nastąpiło z przyczyn usprawiedliwionych, z uwagi na ustanowienie pełnomocnika z urzędu, który wniósł odwołanie.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, iż w myśl art.6 ust. 1 punkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust.1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art. 8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art. 8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada zatem szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych.

Stosunek pracy wyróżnia się:

1)  koniecznością osobistego wykonania pracy,

2)  podporządkowaniem pracownika pracodawcy,

3)  wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy

4)  i na jego ryzyko,

5)  a ponadto odpłatnością pracy.

W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r., III AUa 433/2005, Legalis nr 88987). Sam fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna.

Podkreślenia wymaga, iż podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Innymi słowy, podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu wynika nie z samego zawarcia umowy o pracę i zgłoszenia do takiego ubezpieczenia z określonym symbolem, ale z faktu rzeczywistego wykonywania pracy. Z perspektywy przepisów prawa ubezpieczeń społecznych (art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) istotne jest więc czy praca była faktycznie realizowana. Warunkiem sine qua non pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest istnienie faktycznego stosunku pracy. O ważności zaś stosunku pracy świadczy to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność bądź bezskuteczność (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21, LEX nr 3400641).

Stosownie do zawartej w art. 2 k.p. definicji, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot "zatrudniona" oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga - stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Natomiast podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę./wyrok SA w Szczecinie z dnia 13.01.2022 r, III AUa 352/21/

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że między skarżącą a (...) S.A. nie doszło do nawiązania stosunku pracy, ponieważ skarżąca rzeczywiście nie świadczyła pracy. W związku z powyższym w ocenie organu nie można przypisać jej cech „zatrudnionego pracownika”, gdyż nie były wykonywane obowiązki i prawa wynikające z umowy o pracę. Umowa o pracę z dnia 18 marca 2023 r. nie doprowadziła do powstania stosunku pracy, a tym samym nie zrodziła po stronie organu rentowego obowiązku objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniami, o jakich mowa w art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W tym miejscu należy przede wszystkim zauważyć, że osoba, która w dniu zawarcia umowy o pracę jest niezdolna do pracy, nie może realizować jej podstawowych postanowień jako pracownik. Brak tym samym podstaw do objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi określonymi w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok SA w Katowicach z 11 lutego 2016 r., III AUa 574/15, Biul.SAKa 2016, nr 4, poz. 33 - 34).

Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta, lecz to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 SysUbSpołU). O tym, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje natomiast samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. (por. postanowienie SN z 6 września 2022 r., (...) 678/21, LEX nr 3416126).

Wykonywanie pracy w rozumieniu art. 22 k.p. nie oznacza wykonywania jakiejkolwiek pracy, lecz pracy o określonym modelu (por. postanowienie SN z 6 września 2022 r., (...) 667/21, LEX nr 3416129).

Oznacza to, że na istnienie stosunku pracy nie składa się tylko zawarcie umowy o pracę, ale nade wszystko zamiar stron oraz faktyczne wykonywanie określonej w umowie pracy, na warunkach z umowy wynikających. Zgodnie z dyspozycją art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Umowa o pracę jest umową starannego działania. Świadcząc umowę o pracę pracownik jest podporządkowany pracodawcy, co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonywania. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. Po stronie pracownika musi zatem istnieć chęć świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Innymi słowy, celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być więc faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych zawartą umową. Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak samo zawarcie umowy o pracę, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły. Sam fakt podpisania umowy o pracę nie świadczy ani o rzeczywistym zamiarze realizowania stosunku pracy, ani tym bardziej o jego faktycznym wykonywaniu. Do ustalenia, iż doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, odbycie szkolenia BHP, uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy, czy zgłoszenie do ubezpieczenia (por. wyrok SA w Gdańsku z 3.11.2021 r., III AUa 1713/21, LEX nr 3400641).

W ocenie Sądu nie ma żadnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez wnioskodawczynię obowiązków pracowniczych na podstawie zawartej umowy o pracę. Odwołująca się rzeczywiście podpisała umowę o pracę w dniu 18 marca 2023 r., uzyskała zaświadczenia lekarskie wymagane do podjęcia zatrudnienia, jak również została zgłoszona do ubezpieczenia. Jednakże przez cały okres, na który została zawarta umowa o pracę skarżąca przebywała na zwolnieniu lekarskim. Wynika to jednoznacznie z zaświadczeń lekarskich. Należy zauważyć, iż był to przypadek losowy, obiektywnie niezależny od ubezpieczonej, jednakże nie zmienia to faktu, iż skarżąca nie świadczyła pracy nawet przez jeden dzień trwania przedmiotowej umowy. Tym samym nie ulega wątpliwości, że odwołująca się faktycznie nie wykonywała pracy na stanowisku sprzedawca-kasjer zgodnie z umową o pracę zawartą w dniu 18 marca 2023 r, ale od dnia 20 marca 2023 roku. Należy też zwrócić uwagę, że ubezpieczona miała zacząć pracę od dnia 20 marca 2023 roku i została zgłoszona do ubezpieczeń w dniu 21 marca właśnie od dnia 20 marca, a więc w dniu kiedy nie była zdolna do jej podjęcia, o czym wiedziała zarówna ona jak i pracodawca. Nie mogło zatem dojść do skutecznego zawarcia umowy o pracę od dnia 20 marca, stanowiącej tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym, bowiem w dacie, w której miało dojść do podjęcia zatrudnienia, obie strony wiedziały , że wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy. Tym samym miały świadomość i godziły się na to, że co najmniej w okresie objętym zaświadczeniem lekarskim umowa nie będzie realizowana, jak się później okazało, w ogóle nie była realizowana./por. uzasadnienie do wyroku SA w Katowicach z dnia 11.02.2016 r, III AUa 574/15/

Reasumując, obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi określonymi w art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podlegają osoby faktycznie pozostające w stosunku pracy. Nie jest zatem wystarczające samo podpisanie umowy o pracę, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Konieczne jest wykonywanie pracy wynikającej z zawartej umowy.

Mając na względzie powyższe okoliczności należy stwierdzić, iż decyzja organu rentowego z dnia 7 sierpnia 2023 r. nr (...) jest prawidłowa.

Wobec tego Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie, o czym orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach pełnomocnika z urzędu Sąd orzekł na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 2631) – mając na uwadze, że niniejsza sprawa dotyczyła odwołań od dwóch decyzji organu rentowego, nadto orzeczenie TK w sprawie SK 78/21, SK 83/19, SK 90/22.

O kosztach zastępstwa procesowego strony pozwanej Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z kolei § 3 w/w przepisu przewiduje, że do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Przytoczone normy statuują dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu: zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych. Jednocześnie dla oceny, czy strona przegrała sprawę, obojętne jest, czy ponosi ona winę prowadzenia procesu oraz czy uległa ona co do istoty, czy tylko ze względu na przeszkody formalne (por. postanowienie SN z 9.10.1967 r., I CZ 81/67, niepubl.).

Możliwość odstępstwa od powyższej zasady wprowadza art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności za wynik (art. 98 k.p.c.) nie dało się pogodzić z zasadami słuszności.

Należy przyjąć, że art. 102 k.p.c. może być stosowany w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Kodeks postępowania cywilnego nie definiuje pojęcia wypadków „szczególnie uzasadnionych”, wobec czego ich kwalifikacja należy do sądu orzekającego. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym posłużenie się przez ustawodawcę tym pojęciem powoduje, że sąd orzekający ma swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (postanowienie SN z 24.10.2013 r., IV CZ 61/13, LEX nr 1389013),a rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. jako mające charakter dyskrecjonalny, ogranicza kontrolę instancyjną w tym zakresie do sytuacji, gdy zastosowanie art. 102 k.p.c. nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (postanowienie SN z 18.04.2013 r., III CZ 75/12, LEX nr 1353220).

Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, czyli m.in. art. 102 k.p.c., powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że zaistniała w sprawie sytuacja wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Należy zgodzić się też z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.01.2016 r. III AUz 90/15 (Legalis nr 1532921), że szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art.102 k.p.c. to także sytuacja wystąpienia w sprawie niejednoznacznych ocen prawnych, niemożliwych do przewidzenia przez stronę na etapie zaistnienia sporu, a będących konsekwencją złożoności zagadnienia prawnego objętego postępowaniem sądowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I ACa 496/15 z 29.10.2015 r., Legalis nr 1435257).

Mając na względzie sytuację majątkową wnioskodawczyni, która była podstawą do ustanowienia pełnomocnika z urzędu oraz wniosek jej pełnomocnika w związku z jej aktualną sytuacją rodzinną i majątkową, Sąd nie obciążył wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego.