Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.05.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. M. jako pracownik płatnika składek (...) S.C. A. M., M. B. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od 1.12.2020 r., zarzucając pozorność umowy o pracę.

(decyzja k. 55 akt ZUS)

Odwołania od w/w decyzji złożyli zarówno płatnicy A. M. i M. B., jak i ubezpieczona M. M., negując pozorności umowy o pracę i wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że w okresie nim objętym wnioskodawczyni podlegała obowiązkowym pracowniczym ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek, a nadto płatnicy wnieśli o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

(odwołania k. 3-7, k. 3 akt VIII U 1892/21)

W odpowiedziach na odwołania pozwany wniósł o ich oddalenie, o ich łączne rozpoznanie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

(odpowiedzi na odwołania k. 12-13, k. 5-6 akt VIII U 1892/21)

Obie sprawy zostały połączone do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (k. 8 akt VIII U 1892/21)

Na rozprawie z dnia 21 lipca 2022 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska, a pełnomocnik płatników składek dodatkowo oświadczył, iż w dniu 3 stycznia 2022 roku do spółki cywilnej przystąpił nowy wspólnik (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. oraz, że w dniu 1 kwietnia 2022 r. spółka cywilna przekształciła się na podstawie art. 551 par. 2 ksh w spółkę (...), M. B. sp.k.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy postanowił w dniu 21 lipca 2022 roku powiadomić M. M. A. M. M. B. sp.k. o toczącym się postępowaniu i możliwości wstąpienia do procesu w charakterze zainteresowanego.

(stanowisko i oświadczenie pełnomocnika płatników e-prot. z 21.07.2022 r.: 00:02:13, postanowienie z 21.07.2022 r.- e-prot. z 21.07.2022 r.: 00:13:39)

W piśmie procesowym pełnomocnik płatników podniósł, że skutkiem przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową, na podstawie art. 551 § 2 k.s.h., jest wstąpienie spółki komandytowej, z mocy samego prawa, we wszelkie prawa i obowiązki spółki cywilnej. Jak również w stosunki procesowe, których stroną była dotychczas spółka cywilna. Tym samym, nie zachodzi wówczas potrzeba dokonania przekształceń podmiotowych, a jedynie dokonanie zmiany oznaczenia strony. Jednocześnie podkreślił, że przedmiotem zaskarżonej decyzji nie jest niepodleganie ubezpieczeniom społecznym przez wspólników spółki cywilnej, tylko przez pracownika tej spółki. Adresatem zaskarżonej decyzji była spółka cywilna, a nie jej wspólnicy. (...) spółka cywilna była pracodawcą M. M. i płatnikiem składek z tego tytułu, co jest dopuszczalne na gruncie odpowiednio prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych.

(pismo procesowe pełnomocnika płatników k. 80-81)

Pełnomocnik pozwanego organu rentowego w piśmie procesowym wskazał natomiast, że wspólnicy spółki cywilnej (...) cywilna A. M., M. B. przekształconej w M. M. A. M. M. B. sp.k. nie utracili legitymacji do występowania w niniejszym postępowaniu na skutek w/w przekształcenia. Podniósł też, że spółka (...) sp.k. powinna korzystać ze statusu prawnego zainteresowanego (art. 477 ¹¹ § 2 KPC) w niniejszym postępowaniu, wobec czego w ocenie organu rentowego zasadnie Sąd Okręgowy postanowił w dniu 21 lipca 2022 roku powiadomić M. M. A. M. M. B. sp.k. o toczącym się postępowaniu, argumentując, że zaskarżona decyzja może wpływać na prawa i obowiązki M. M. A. M. M. B. sp.k. Jednakże w ocenie organu rentowego wspólnicy spółki cywilnej przekształconej w spółkę komandytową winni nadal brać udział w postępowaniu, bowiem postępowanie to może mieć wpływ na ich obowiązki, albowiem zgodnie z art. 574 ksh, wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia, tj. od dnia wpisu spółki z o.o. do KRS.

(pismo procesowe pełnomocnika ZUS k. 106)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Zgodnie z wpisami w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w całym badanym okresie przeważającą działalnością odwołujących się płatników składek – A. M. i M. B., którą prowadzili w ramach umowy spółki cywilnej pod firmą (...) s.c. A. M. M. B., była (kod (...) 47.91.Z) sprzedaż detaliczna prowadzona przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet.

W dniu 3 stycznia 2022 roku do spółki cywilnej przystąpił nowy wspólnik (...) sp. z o.o. w Ł..

W dniu 1 kwietnia 2022 r. spółka cywilna przekształciła się na podstawie art. 551 par. 2 ksh w spółkę (...), M. B. sp.k.

( okoliczności niesporne, a nadto wydruk z (...) w aktach ZUS k.39-42, aneks do umowy spółki cywilnej k. 83-84, akt notarialny zawierający plan przekształcenia i umowę spółki (...), (...) spółka komandytowa k. 85-96, odpis pełny (...) spółki komandytowej k. 97-100)

Ubezpieczona M. M., urodzona (...) jest osobą obcą w stosunku do odwołujących się płatników.

(okoliczności niesporne)

W badanym okresie wnioskodawczyni posiadała wykształcenie gimnazjalne.

(okoliczności niesporne, a nadto kwestionariusz osobowy k. 35 akt ZUS)

M. M. była, bez przerw, uczennicą w I Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych w K. od 2.09.2018 r. do 30.04.2021 r. Prawa słuchacza posiadała do 31.08.2021 r.

(zaświadczenie k. 57, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.: 01:28:46 w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej)

Płatnicy składek zawarli z M. M. na następujące po sobie kolejno umowy zlecenia: od 3 lutego 2020 r. do 30 kwietnia 2020 r., od 1 maja 2020 do 31 sierpnia 2020 r. i od 1 września 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., na podstawie których wnioskodawczyni świadczyła usługi pakowania skarpet.

Następnie 23 listopada 2020 r. płatnicy zawarli porozumienie z M. M. o rozwiązaniu umowy zlecenia z 30 listopada 2020 r.

W tym samym dniu płatnicy składek zawarli z M. M. sporną umowę o pracę na okres próbny do 28 lutego 2021r. na podstawie, której zatrudnili wnioskodawczynię na stanowisku pracownika magazynu w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzenie 2600 zł, wskazując jako dzień rozpoczęcia pracy 1.12.2020 r. oraz miejsce świadczenia pracy przy ul. (...) A.

( umowy zlecenia k. 19-20, 24-25 akt ZUS, porozumienie k. 26 akt ZUS, umowa o pracę -k. 1 część B a.o., zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.:00:04:00 w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej )

Ofertę umowy o pracę M. M. dostała ponieważ płatnicy składek byli zadowoleni ze współpracy na umowę zlecenia łączącej strony w okresie od 3 lutego do 30 listopada 2020 r., a ponadto z uwagi na zwiększenie liczby zamówień.

Płatnicy składek już wcześniej proponowali wnioskodawczyni umowę o pracę, ale odwołująca uważała, że zatrudnienie na umowę zlecenie było dla niej korzystniejsze finansowo.

(zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.:00:04:00 w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej)

W dacie zawarcia badanej umowy o pracę wnioskodawczyni była w ciąży. O tym, że jest w ciąży dowiedziała się poprzez zrobienie testu ciążowego pod koniec października 2020 r. a następnie była u lekarza ginekologa, który potwierdził ciążę.

(zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.:00:04:00 w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej)

Przed przystąpieniem do wykonywania spornej umowy o pracę wnioskodawczyni przeszła szkolenie bhp ogólne w dniu 1.12.2020 r. i stanowiskowe w dniach 1-2.12.2020 r.

(karta szkolenia bhp k. 5 część B a.o.)

W dacie zawarcia spornej umowy o pracę wnioskodawczyni posiadała orzeczenie lekarza medycyny pracy z 23.11.2020 r. o braku przeciwwskazań do pracy na stanowisku pracownika magazynu u płatników.

(orzeczenie lekarskie – część A k. 5 a.o., skierowanie na badanie wstępne lekarskie z 23.11.2020 r. k. 5 część A a.o.)

Stanowisko pracy pracownika magazynu i zakres obowiązków pracowniczych M. M. były związane z przedmiotem działalności płatnika. Wnioskodawczyni świadczyła tę pracę zgodnie z badaną umową o pracę przy ulicy (...), w A., w godzinach 8-16. Oprócz wnioskodawczyni płatnik zatrudniał w tym czasie na umowę o pracę jeszcze 3 inne osoby na takim samym stanowisku z analogicznym zakresem obowiązków i wynagrodzeniem tej samej wysokości a pozostałe osoby byłe zatrudnione do pracy w magazynie na umowy zlecenia. Obowiązkiem ubezpieczonej na stanowisku pracownika magazynu było kompletowanie zamówień, tj. pakowanie skarpet zgodnie z zamówieniem. Magazyn składa się z dwóch pomieszczeń. Wnioskodawczyni pracowała w pomieszczeniu, w którym były pakowane paczki. W spornym okresie pracę wnioskodawczyni bezpośrednio nadzorował i kierował nią wydając bieżące polecenia kierownik magazynu - (...). Kierownik magazynu był zawsze obecny. Każdy pracownik miał odrębna listę obecności. W momencie wejścia do pracy listy były u kierownika. Pracownicy wpisywali godzinę przyjścia i wyjścia z pracy.

(zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:04:00 i dalej w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej, zeznania świadka A. P. e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:28:02 i dalej, zeznania świadka W. P. e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:40:16 i dalej, zeznania świadka W. K. e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:45:19 i dalej, zeznania świadka A. D. e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:57:29 i dalej, zeznania świadka A. B. e-prot. z 22.03.2022 r.: 01:03:50 i dalej, zeznania świadka Ł. K. e-prot. z 22.03.2022 r. : 01:12:18 i dalej, zestawienie osób zatrudnionych k. 50)

Płatnicy składek utworzyli dla wnioskodawczyni akta osobowe.

( załączone akta osobowe, dalej też a.o.)

W dniu 4.01.2021 r. płatnicy składek i wnioskodawczyni podpisali aneks do umowy o prace o ustaleniu wynagrodzenia od 1.01.2021 r. na kwotę 2800 zł

(aneks k. nienumerowana część B a.o.)

Pismem z dnia 26.02.2021 r. płatnicy poinformowali wnioskodawczynię, że w związku z przedłożonym zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym ciążę umowa o pracę z dnia 23.11.2020 r. na okres próbny mająca rozwiązać się z dniem 28.02.2021 r. ulega przedłużeniu do dnia porodu.

(zaświadczenie i pismo z 26.02.2021 r. k. nienumerowana część B a.o.)

Pracodawca udzielił wnioskodawczyni dnia wolnego od pracy w dniu 24.12.2020 r. w zamian za święto przypadające w dniu 26.12.2020 r.

(pismo w sprawie dnia wolnego w zamian za święto za k. nienumerowana część B a.o.)

Płatnicy składek prowadzili kartę ewidencji czasu pracy dla wnioskodawczyni.

(karta ewidencji czasu pracy k. nienumerowana część B a.o.)

Płatnicy składek prowadzili także karty wynagrodzeń i listy płac dla wnioskodawczyni, na których potwierdzała wypłatę wynagrodzenia swoimi podpisami.

(karty wynagrodzeń i listy płac k. nienumerowana część B a.o., zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:18:50)

Wynagrodzenie było wypłacane wnioskodawczyni w gotówce.

(zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.03.2022 r.: 00:04:00 w zw. z e-prot. z 27.04.2023 r.: 00:04:12 i dalej)

Płatnicy wystawili dla wnioskodawczyni PT- 11 za 2020 r., a wnioskodawczyni pokwitowała jego odbiór.

(PIT 11 i pokwitowanie k. nienumerowana część B a.o.)

Wnioskodawczyni złożyła wniosek o udzielenie w dniu 27.01.2021 r. urlopu wypoczynkowego za 2021 r.

(wniosek k. nienumerowana część B a.o.)

Od 26 lutego 2021 r. M. M. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby.

( okoliczność niesporna)

W czasie niezdolności do pracy M. M., jej obowiązki wykonywali inni pracownicy magazynu. Płatnicy zatrudnili od 1.04.2021 r. nowego pracownika magazynu – (...) na umowę o pracę z 30.03.2021 r. w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 2800 zł. Przed tą umową o pracę wymieniona także była przez płatników zatrudniona na umowę zlecenie do pracy w magazynie przy pakowaniu zamówień.

(umowa z dnia 30.03.2021 r. k. 8)

W latach 2020 – 2021 (...) s.c. A. M., M. B. miała przychód w 2020 r. 24623372,31 zł, dochód 10 166 292,71 zł, w 2021 r. przychód 14766354,65 zł, dochód 3 942990,13 zł.

(zestawienie przychodów i dochodów k. 49)

W latach 2020-2021 (...) s.c. A. M., M. B. zatrudniała 75 osób, w tym na etat 26 osób.

(zestawienie osób zatrudnionych k. 50)

Od dnia 1 grudnia 2020 r. M. M. została zgłoszona przez płatników składek do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego z tytułu wykonywania umowy o pracę. Dokumenty zgłoszeniowe zostały przekazane 1 grudnia 2020 r. Z przekazanych raportów rozliczeniowych wynika, że płatnicy składek wykazali wynagrodzenie za czas niezdolności od 26 lutego do 30 marca 2021 r. i zasiłek chorobowy od 1 do 30 kwietnia 2021 r.

( okoliczności niesporne)

M. M. wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego od 26 lutego do 30 marca 2021 r., od 31 marca do 30 kwietnia 2021 r. i od 3 do 27 maja 2021 r.

(okoliczności niesporne)

Decyzją z 2.06.2021 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłki chorobowego za okres od 31.03.2021 r. do 30.04.2021 r., od 3.05.2021 r. do 27.05.2021 r., gdyż zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzją ZUS stwierdził, że odwołująca nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1.12.2020 r. jako pracownik płatników.

(decyzja k. 18 część B a.o.)

Decyzją z 21.07.2021 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłki chorobowego za okres od 30.05.2021 r. do 24.06.2021 r., od 28.06.2021 r. do 24.07.2021 r., gdyż zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzją ZUS stwierdził, że odwołująca nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1.12.2020r jako pracownik płatników.

(decyzja k. nienumerowana część B a.o.)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a nadto na podstawie zeznań wnioskodawczyni, odwołujących się płatników składek i świadków, którym Sąd przyznał w całości walor wiarygodności nie znajdując podstaw do ich podważenia, albowiem nie noszą one cech konfabulacji, są spójne oraz logiczne, korespondując wzajemnie ze sobą i dowodami dokumentarnymi. Z zeznań świadków wynika, że wnioskodawczyni przez cały badany czas wykonywała pracę pracownika magazynu w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy pozostając w podporządkowaniu pracowniczym względem pracodawcy, w wyznaczonym miejscu i czasie, na bieżąco kierował i nadzorował pracę wnioskodawczyni jej bezpośredni przełożony - kierownik magazynu. Z załączonych dokumentów wynika, że skarżąca była rozliczana z godzin pracy, pracodawca prowadził listy obecności i ewidencję czasu pracy, a także listy płac, na których wnioskodawczyni potwierdzała wypłatę wynagrodzenia. Analiza akt osobowych wykazała, że wnioskodawczyni była przeszkolona w zakresie bhp, miała ważne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na stanowisku pracownika magazynu, a także, że pracodawca udzielał jej urlopów i dnia wolnego w zamian za dzień świąteczny. Pracodawca prowadził też dokumentację płacową i wystawił wnioskodawczyni PIT-11. Z dowodów dokumentarnych wynika, że pracodawca wywiązał się z formalnych obowiązków, w tym także terminowego zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczeń pracowniczych, a z zeznań świadków wynika, że wnioskodawczyni wykonywała umowę o pracę i że odbywało się to w ramach ważnego stosunku pracy. Należy podkreślić, że pozwany nie podważył wartości dowodowej zeznań skarżących i świadków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania są zasadne.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy uznał, że z uwagi na przekształcenie (...) spółki cywilnej A. M. M. B. w M. M. A. M. M. B. sp.k., spółka komandytowa powinna korzystać ze statusu prawnego zainteresowanego (art. 477 ¹¹ § 2 KPC) i w związku z tym postanowił w dniu 21 lipca 2022 roku powiadomić M. M. A. M. M. B. sp.k. o toczącym się postępowaniu, gdyż zaskarżona decyzja może wpływać na prawa i obowiązki M. M. A. M. M. B. sp.k.

Jednocześnie zdaniem Sądu wspólnicy spółki cywilnej przekształconej w spółkę komandytową powinni nadal brać udział w postępowaniu, gdyż postępowanie to może mieć wpływ na ich obowiązki, albowiem zgodnie z art. 574 ksh, wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia, tj. od dnia wpisu spółki z o.o. do KRS. Należy podkreślić, że cały sporny okres miał miejsce, gdy odwołujący się wspólnicy swoją działalność prowadzili w ramach umowy spółki cywilnej i to oni byli pracodawcami wnioskodawczyni.

Przechodząc do oceny merytorycznej odwołań Sąd zważył, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Okręgowy orzekający w n/n sprawie w pełni aprobuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 9 sierpnia 2005 r. (III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192), zgodnie z którym samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, nie jest ani naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Przeciwnie, jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia.

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art.22 § 1 k.p.

Trzeba w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że sam fakt, iż wnioskodawczyni była w ciąży nie może wpłynąć na ocenę prawdziwości badanego stosunku pracy, albowiem jakiekolwiek ograniczenia w zawieraniu umów o pracę z kobietami ciężarnymi (inne niż te wynikające z kwestii medycznych – niektórych prac kobietom w ciąży nie wolno wszak wykonywać) byłyby sprzeczne z przepisami prawa pracy, bowiem naruszałyby zasadę równego traktowania w zatrudnieniu (w zakresie nawiązywania stosunku pracy) – vide art. 18 ^(3a) i nast. k.p. Uniemożliwianie kobietom w ciąży zawierania umów o pracę byłoby sprzeczne z prawem pracy, albowiem oznaczałoby dyskryminowanie tej grupy społecznej ze względu na stan zdrowia oraz płeć i jako takie byłoby niedopuszczalne w świetle przepisu art. 11 ⁽³⁾ k.p. oraz art. 18 ^(3a) i nast. k.p. Odmowa nawiązania przez pracodawcę stosunku pracy z kobietą tylko dlatego, że ta jest w ciąży mogłaby skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą pracodawcy (art. 18 ^(3d) k.p.). Tego typu ograniczenia byłyby zresztą sprzeczne również z zasadami współżycia społecznego, które wręcz sprzeciwiają się społecznemu „odrzuceniu” czy też wykluczeniu zawodowemu kobiet w ciąży.

W ocenie Sądu nawet, gdyby uznać, że wnioskodawczyni postanowiła zmienić zatrudnienie z umowy zlecenia na umowę o pracę ze względu na ciążę - to nie można byłoby negatywnie oceniać takiego postępowania wnioskodawczyni i płatników składek polegającego na zawarciu i późniejszym wykonywaniu umowy o pracę u płatników składek – nawet, gdyby obie strony zawierając przedmiotową umowę miały świadomość, że ubezpieczona jest w ciąży. Chęć włączenia się – w drodze nawiązania stosunku pracy - do systemu ubezpieczeń społecznych nie jest wszak sprzeczna z prawem ani z zasadami współżycia społecznego, nie podlega ujemnej ocenie moralnej, nie zmierza również do obejścia prawa, jeśli tylko umowa o pracę jest faktycznie wykonywana w praktyce. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Definicja ustawowa stosunku pracy zawarta jest w art.22 k.p. i zakłada wykonywanie pracy osobiście, odpłatnie, w ramach podporządkowania pracowniczego, w sposób powtarzalny i bez ponoszenia przez pracownika ryzyka prowadzenia podmiotu zatrudniającego. (por. wyrok SA w Łodzi z 6 lutego 2013 r., III AUa 804/12, LEX 1312046)

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą więc osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (zob. wyrok SA w Lublinie z 17.01.2006 r., III AUa 433/2005, L.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu jest uwarunkowane nie tyle samym faktem zawarcia umowy o pracę i opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Sam bowiem fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony umowy o pracę przy składaniu oświadczeń woli mają świadomość tego, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik pracy świadczyć nie będzie, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, i do podjęcia i wykonywania pracy nie doszło a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru - art. 83 § 1 kc. Umowa taka nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (por. wyrok SN z 11 marca 2008 r. II UK 148/07, niepubl.; wyrok SN z 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2006, Nr 11-12, poz. 190, str. 503; wyrok SN z 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2002, Nr 20, poz. 496; wyrok SN z 24 lutego 2010 r., II UK 204/09, LEX nr 590241).

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności.

Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu czynnością i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 r. (III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art.58 § 1 k.c. w związku z art.300 k.p.).

Stosownie do treści art.58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (zob. wyrok SN z 2 lipca 2008 r., II UK 334/07, L.).

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela również pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04 (OSNP 2005/15/235), w którym stwierdzono, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia.

Istota niniejszego sporu sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawczyni faktycznie wykonywała pracę na rzecz płatników składek w okresie od 1 grudnia 2020 r., czy też, jak twierdził organ rentowy, umowa o pracę była pozorna i została zawarta wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych związanych z ciążą i macierzyństwem.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, L.).

W ocenie Sądu Okręgowego rację mają obaj odwołujący się płatnicy oraz wnioskodawczyni, bowiem postępowanie dowodowe wykazało jednoznacznie, że wnioskodawczyni faktycznie wykonywała pracę na rzecz płatników prowadzących działalność w ramach umowy spółki cywilnej w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy.

Analizując, czy sporna umowa o pracę nie została zawarta w sposób pozorny, Sąd Okręgowy – mając na uwadze argumentację pozwanego - badał, czy płatnicy składek mieli z jednej strony potrzebę gospodarczą, z drugiej zaś możliwości finansowe na zatrudnienie wnioskodawczyni, a także czy świadczenie pracy przez ubezpieczoną odbywało w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy.

Sąd Okręgowy zważył, że zeznania świadków, przesłuchanie skarżących i powołane w sprawie dokumenty były ze sobą wzajemnie spójne wykazując, że płatnicy składek mieli rzeczywistą potrzebę zatrudnienia wnioskodawczyni jako pracownika a sytuacja finansowa pracodawców umożliwiała zatrudnienie wnioskodawczyni za umówionym wynagrodzeniem. Zatrudnienie wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę wynikało z naturalnego rozwoju działalności płatników wyrażającego się zwiększoną ilością zamówień. Było też decyzją racjonalną, ponieważ we wcześniejszym okresie płatnicy z wnioskodawczynią współpracowali na umowy zlecenia i mieli możliwość zweryfikowania jej umiejętności i rzetelności.

Ustalenia Sądu dowiodły także, że wnioskodawczyni faktycznie wykonywała umówioną rodzajowo pracę w reżimie właściwym stosunkowi pracy, gdyż wykonywała powierzone jej przez pracodawców obowiązki, w sposób podporządkowany, pozostając pod nadzorem płatników, którzy z kolei jej pracę przyjmowali i wypłacali umówione wynagrodzenie. W sprawie bezspornie ustalono, że wnioskodawczyni świadczyła umówioną rodzajowo pracę zgodną z zakresem jej obowiązków w umowie o pracę, i że wykonywała ją osobiście, bo dowodzą tego złączone do akt sprawy dokumenty, a także zeznania licznych świadków, którzy zawodowo spotykali się ze skarżącą przy okazji wykonywanej przez nią pracy na rzecz płatników. Nie można również twierdzić, aby w stosunku prawnym pomiędzy wnioskodawczynią i płatnikiem składek nie występowały cechy podporządkowania pracowniczego. Granice podporządkowania (kierownictwa) wyznacza treść stosunku pracy, w tym przede wszystkim rodzaj pracy, która ma być lub jest wykonywana przez danego pracownika, oraz wymiar i miejsce pracy. Tym samym rodzaj i stopień (zakres) podporządkowania będzie różny w zależności od zajmowanego przez pracownika stanowiska. W przypadku wnioskodawczyni jej pracą na stanowisku pracownika magazyny kierował kierownik tego magazynu. Płatnicy prowadzili ewidencję czasu pracy i listy obecności. Sama zaś okoliczność, że odwołująca zachorowała w krótkim odstępie czasu od podjęcia pracy nie oznacza automatycznie, że zawarta umowa o pracę miała pozorny charakter, co skutkowałoby jej nieważnością, gdyż ze zgromadzonych dowodów wynika jednoznacznie, że na podstawie spornej umowy o pracę doszło do rzeczywistego nawiązania stosunku pracy od dnia 1.12.2020 r., w rozumieniu art. 22 § 1 kodeksu pracy, co stanowi podstawę do objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniami społecznymi, na podstawie art. art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Płatnicy składek w okresie nieobecności wnioskodawczyni powierzyli jej obowiązki innym pracownikom magazynu a następnie od 1.04.2021 r. zatrudnili inną pracownicę na stanowisku pracownika magazynu w pełnym wymiarze czasu pracy, co pośrednio również potwierdza, że istniała rzeczywista potrzeba pracy na tym stanowisku. Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę w spornym okresie miała charakter pozorny a strony działały celem zdobycia tytułu do ubezpieczeń bez podstawy prawnej. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący, merytorycznie wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy. Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia. Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879). Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695).

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że M. M. podlegała od 1 grudnia 2020 roku obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia jako pracownik A. M. i M. B. wspólników (...) spółki cywilnej w A..

Stosownie do wyników postępowania, zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy obciążył organ rentowy kosztami zastępstwa procesowego solidarnie na rzecz A. M. i M. B. wspólników (...) spółki cywilnej w A. kwotą 180 złotych na podstawie w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz.265).