Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 października 2023 r. znak (...)-2003 Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego G. W. na dzień 1 stycznia 1999 r. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 27.644,43 zł. Jako podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął kwotę 192,66 zł ustaloną w decyzji z dnia 20 września 2023 r. o ustaleniu kapitału początkowego. Do stażu kapitałowego przyjęto okresy składkowe w ilości 3 lat i 6 dni tj. 36 miesięcy oraz nieskładkowe tj. okresy nauki w szkole wyższej w ilości 5 lat tj. 60 miesięcy. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów od 1 października 1996 r. do 31 marca 1997 r. (studia ponad wymiar) oraz od 1 kwietnia 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. (brak informacji o okresach nieskładkowych po 14 listopada 1991 r.). Jednocześnie organ wskazał, że w celu ponownego przeliczenia kapitału początkowego należy doręczyć legitymację ubezpieczeniową zawierającą okresy nieskładkowe (zwolnienie lekarskie). (decyzja znak (...) – k. 15-16 akt ZUS)

G. W. odwołała się od powyższej decyzji, uznając ją za krzywdzącą. Ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji poprzez ustalenie kapitału początkowego w sposób dla niej najkorzystniejszy. (odwołanie od decyzji – k. 3 akt VIII U 1913/23)

Decyzją z dnia 9 października 2023 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił wysokość okresowej emerytury kapitałowej G. W. od 29 sierpnia 2023 r., tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi iloraz kwoty środków, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie, ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano ubezpieczonej okresową emeryturę kapitałową, tj. 51.979,60 zł i średniego dalszego trwania życia w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, tj. w wieku 60 lat – 254,30 miesięcy. Okresowa emerytura kapitałowa w nowej wysokości wyniosła 204,40 zł. Nadto organ wskazał, że okresowa emerytura kapitałowa będzie wypłacana łącznie z emeryturą przysługującą z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygaśnie z dniem 28 sierpnia 2028 r., tj. z dniem poprzedzającym wiek, o którym mowa w art. 7 ust 2 ustawy o emeryturach kapitałowych, chyba że prawo do tej emerytury wygaśnie wcześniej. (decyzja znak (...) – k. 18 akt ZUS)

Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że nie zgadza się z ustaloną kwotą emerytury kapitałowej. Odwołująca się wniosła o ustalenie tej emerytury w sposób dla niej najkorzystniejszy. (odwołanie od decyzji znak (...) – k. 3 akt VIII U 1912/23)

Decyzją z dnia 9 października 2023 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. – w związku z przeliczeniem kapitału początkowego – przyznał G. W. emeryturę od 29 sierpnia 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji składki (128.429,32 zł) oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (174.516,83 zł). Tak ustaloną podstawę (128.429,32 zł + 174.516,83 zł) podzielono przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (254,30 miesięcy). Po korekcie kapitału początkowego na koncie, wysokość emerytury z FUS wyniosła 1191,29 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 204,40 zł. Emerytura z FUS przyznana od 29 sierpnia 2023 r. w kwocie 1191,29 zł wraz z okresową emeryturą kapitałową w kwocie 204,40 zł jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1588,44 zł. Emerytury nie podwyższa się, gdyż ubezpieczona nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat. (decyzja znak (...) – k. 20 akt ZUS)

G. W. odwołała się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości. Skarżąca zarzuciła decyzji naruszenie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez przyjęcie, że nie udowodniła łącznie 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej podwyższonej emerytury do emerytury najniższej, ze względu na posiadanie przez nią 20 lat składkowych i nieskładkowych (co wynika z posiadanych dokumentów – świadectwa pracy, dyplomu, zaświadczenia z uczelni). Skarżąca wniosła o zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia od 1 kwietnia 1997 r. do 31 lipca 1999 r. w firmie PPHU (...). (odwołanie od decyzji znak (...) – k. 3-4 akt VIII U 1911/23)

W odpowiedzi na opisane odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie. ZUS podtrzymał zasadność zaskarżonych decyzji wskazując jednocześnie, że postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 18 października 2023 r. sygn. akt VIII U 1688/23 umorzono postępowanie w sprawie odwołań od decyzji z dnia 20 września 2023 r. o ustalenie kapitału początkowego i od decyzji z dnia 22 września 2023 r. o przyznanie emerytury. Podniesiono, że w trakcie trwania opisanego postępowania zaskarżone decyzje zostały uchylone poprzez wydanie aktualnie zaskarżonych decyzji z dnia 9 października 2023 r. znak (...) i znak (...). Na wartość kapitału początkowego ma wpływ okres składkowy w wymiarze 3 lat, 6 dni, tj. 36 miesięcy, przypadający od 1 września 1986 r. do 6 września 1989 r. i 5 lat, tj. 60 miesięcy okresów nieskładkowych z tytułu nauki w szkole wyższej; przy ustaleniu wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresów od 1 października 1996 r. do 31 marca 1997 r. – studia ponad wymiar i okresu od 1 kwietnia 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. z uwagi na brak informacji o okresach nieskładkowych po 14 listopada 1991 r. Ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego odbyło się w oparciu o dokumentację archiwalną za okres od 1 września 1988 r. do 6 września 1989 r. (notatka kolegialna z 19 września 2023 r.) oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 2 grudnia 2009 r. za okres od 1 września 1988 r. do 6 września 1989 r. i dodatkowo poprzez przyjęcie minimalnych wynagrodzeń obowiązujących w sferze gospodarki narodowej za okresy nieudokumentowane wysokościami dochodów (tj. od 1 marca 1987 r. do 31 marca 1987 r., od 1 lipca 1988 r. do 31 sierpnia 1988 r.).

Organ wskazał, że w aspekcie art. 87 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. 2023.1251 jt.) uwzględnionych zostało tylko 16 lat, 10 miesięcy, 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 8 miesięcy, 1 dzień okresów składkowych, a 5 lat, 9 miesięcy 19 dni okresów nieskładkowych i okresy nieskładkowe ograniczone do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych, po czym ostatecznie wyniosły 4 lata, 2 miesiące, 21 dni (przy ograniczeniu okresów nieskładkowych zastosowano art. 5 ust. 2 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-7 akt VIII U 1913/23, k. 4-7 akt VIII U 1912/23, k. 5-8 akt VIII U 1911/23)

Na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. pełnomocnik skarżącej poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania. (stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. 00:16:43-00:17:56 e - protokół – koperta k. 66)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. W. urodziła się (...) (bezsporne)

Ubezpieczona ukończyła Akademię (...) w Ł. na kierunku projektowanie ubioru. Skarżąca studiowała w latach 1991-1997 i uzyskała w dniu 19 grudnia 1997 r. tytuł magistra. (dyplom – k. 38-39 akt VIII U 1911/23)

W okresie od 1 września 1986 r. do 6 września 1989 r. była zatrudniona w Państwowym Przedszkolu nr (...) i nr 18 w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku nauczyciela. (świadectwo pracy z dnia 5 sierpnia 1999 r. – k.41-41 verte)

W okresie od 1 września 1986 r. do 6 września 1989 r. była zaś zatrudniona w Państwowym Przedszkolu nr (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku nauczyciela. (świadectwo pracy z dnia 8 listopada 1990 r. – k. 40-40 verte)

Od 1 kwietnia 1997 r. do 31 lipca 1999 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w PPHU (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywała pracę projektantki. Ubezpieczona otrzymała wynagrodzenie przewidziane w art. 92 Kodeksu pracy za 8 dni. (świadectwo pracy z dnia 30 lipca 1999 r. – k. 42)

W okresie od 1 grudnia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r. w pełnym wymiarze czasu pracy była zatrudniona na stanowisku plastyk-projektant w Zakładach (...) w Z.. (świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 2001 r. – k. 43)

W okresie od 9 stycznia 2002 r. do 27 września 2003 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w zakładzie PPHU (...) w Ł.. (świadectwo pracy z dnia 29 września 2003 r. – k. 44)

W okresie od 2 lutego 2004 r. do 28 marca 2009 r. była pracownikiem (...) S.A. zatrudnionym na stanowisku plastyk-projektant w pełnym wymiarze czasu pracy. (świadectwo pracy z (...) S.A. – k. 45)

W dniu 1 czerwca 2012 r. skarżąca została wpisana do (...) jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...) (NIP: (...)). Prowadzenie działalności gospodarczej zostało zawieszone przez odwołująca się w dniu 1 czerwca 2013 r. (wydruk z (...) k. 47)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, które wzajemnie ze sobą korelowały tworząc spójną, logiczną całość.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy sformułowany przez ubezpieczoną w piśmie procesowym z dnia 27 listopada 2023 r. o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. J. oraz o dopuszczenie dowodu z zeznań skarżącej – obu w celu wykazania faktu, że w okresie od 1 kwietnia 1997 r. do 31 lipca 1999 r. ubezpieczona była zatrudniona w PPHU (...) w P.. W ocenie Sądu przeprowadzenie tych dowodów miałoby wykazać fakt bezsporny, albowiem powyższe wynika jednoznacznie z przedłożonego świadectwa pracy z dnia 30 lipca 1999 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w części.

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j., dalej: ustawa emerytalna), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Natomiast na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca, określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust 1a i 1b oraz w art. 27 ust 2 i 3 .

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Jak natomiast stanowi art. 7 ustawy z dnia 22 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 926, dalej: ustawa o emeryturach kapitałowych), ze środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanym dalej „subkontem”, przysługuje okresowa emerytura kapitałowa.

Z kolei, jak stanowi art. 8 ww. ustawy, okresowa emerytura kapitałowa przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65. roku życia.

Zgodnie zaś z art. 9 ustawy o emeryturach kapitałowych, prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasa m.in. z dniem poprzedzającym dzień, w którym członek otwartego funduszu emerytalnego ukończył 65. rok życia. Prawo do tej emerytury jest więc – jak wskazuje na to nawet jego nazwa – czasowe.

Nadto należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 24 ustawy o emeryturach kapitałowych wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi iloraz kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie ustalonych na dzień, o którym mowa w art. 8 pkt 2, i średniego dalszego trwania życia, o którym mowa w art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczona złożyła odwołania od trzech decyzji organu rentowego z dnia 9 października 2023 r. – tym samym zakwestionowała ustaloną przez organ rentowy wartość kapitału początkowego, wysokość emerytury powszechnej oraz okresowej emerytury kapitałowej. Jednocześnie ubezpieczona podniosła, że wbrew twierdzeniom organu rentowego okresy ubezpieczenia wynoszą co najmniej 20 lat, wskazując przy tym na nieuwzględniony przez Zakład okresu zatrudnienia od 1 kwietnia 1997 r. do 31 lipca 1999 r.

Z materiału dowodowego, obejmującego dokument - świadectwo pracy z dnia 30 lipca 1999 r. wynika jednoznacznie fakt zatrudnienia skarżącej w okresie od 1 kwietnia 1997 r. do 31 lipca 1999 r. w zakładzie pracy PPHU (...) w P.. Brak wskazania w tym świadectwie okresów nieskładkowych, czyli zaniedbanie obowiązku, który wynika jednoznacznie z treści § 2 ust. 1 pkt 17 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1862 z późn. zm.) nie może stanowić podstawy do przyjęcia, że wnioskodawczyni we wskazanym okresie nie realizowała okresów składkowych.

Należy mieć bowiem na względzie, że pracodawca spełnił inny wymóg świadectwa pracy wynikający z § 2 ust. 1 pkt 13 cytowanego rozporządzenia, a mianowicie wskazał liczbę dni, za które ubezpieczona otrzymała wynagrodzenie zgodnie z art. 92 Kodeksu pracy, w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy. Powyższe co prawda odnosi się jedynie do roku kalendarzowego, w którym ustał stosunek pracy, jednakże z uwagi na brak dowodów wskazujących na pojawienie się w pozostałym spornym czasie okresów nieskładkowych należy przyjąć, że niewskazanie tych okresów jest tożsame z ich niewystąpieniem w spornym czasie. Tym samym w ocenie Sądu należało uwzględnić ten dokument w całości.

Mając na względzie powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzje z dnia 9 października 2023 r. znak (...) i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. do uwzględnienia przy ustaleniu kapitału początkowego skarżącej okresu składkowego przypadającego w okresie jej zatrudnienia od 1 kwietnia 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. (biorąc pod uwagę, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem), o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Ponadto Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 9 października 2023 r. znak (...) i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. do uwzględnienia przy wyliczeniu emerytury odwołującej wysokości kapitału początkowego ustalonego zgodnie z zobowiązaniem opisanym w punkcie 1 sentencji wyroku, uwzględniając dodatkowo w okresie ubezpieczenia skarżącej 2 lata, 3 miesiące i 22 dni okresu składkowego oraz 8 dni okresu nieskładkowego, o czym orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

Jednocześnie w ocenie Sądu na uwzględnienie nie zasługiwało odwołanie ubezpieczonej od decyzji dotyczące wysokości okresowej emerytury kapitałowej (znak (...)). Podkreślenia wymaga, iż wnioskodawczyni, na której zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodowy, nie udowodniła swojego roszczenia.

Stosownie bowiem do treści art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Raz jeszcze podkreślenia wymaga, iż nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Nadto, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, (OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662), Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczona wskazała jedynie, że nie zgadza się z ustaloną przez organ rentowy kwotą emerytury kapitałowej oraz wniosła o ustalenie opisanej emerytury w sposób najbardziej dla niej korzystny, jednocześnie nie wskazując żadnych nowych okoliczności mogących mieć wpływ na przeliczenie przedmiotowej emerytury.

W ocenie Sądu organ rentowy prawidłowo ustalił wysokość okresowej emerytury kapitałowej ubezpieczonej, zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o emeryturze kapitałowej.

Wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi iloraz kwoty środków, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie, ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc od którego przyznano okresową emeryturę kapitałową, tj. w przypadku ubezpieczonej kwotę 51.979,61 zł i średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę ubezpieczonej, tj. w przypadku ubezpieczonej wieku 60 lat, wynoszącego 254,30 miesięcy. Tym samym okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 204,40 zł, a decyzję organu rentowego należało uznać za prawidłową. Mając na względzie powyższe w tej części należało powództwo oddalić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie 3 sentencji wyroku.

Nadto, Sąd w punkcie 4 sentencji wyroku orzekł na podstawie zasady odpowiedzialności za wynik procesu, tj. art. 98 k.p.c. zasądzając od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztu pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adw. K. T. (mając na względzie fakt uwzględnienia odwołań od dwóch decyzji).

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

Co do odsetek od kosztów procesu, Sąd orzekł zgodnie z dyspozycją art. 98 ¹ k.p.c.

Jednocześnie Sąd przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Łodzi wynagrodzenie dla adw. K. T. tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (w zakresie oddalonego odwołania) w kwocie 180 zł, podzielając treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 r., SK 66/19, w którym stwierdzono, że analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane z urzędu i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, iż różnicowanie ich wynagrodzenia poprzez obniżenie, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Podzielając w całości powyższe stanowisko Trybunału Konstytucyjnego należało zatem orzec o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w niniejszej sprawie z urzędu na podstawie § 15 ust. 2 i § 4 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 18 ze zm.), a także treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

SSO Paulina Kuźma