Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 29.06.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że P. Z. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w dniu 7.01.2017 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) (...) im. A. R. w Ł. oraz ustalił, że z tytułu umowy zlecenia w 01.2017 r. miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne wynosi 600 zł, na ubezpieczenie zdrowotne – 532,44 zł a składka na ubezpieczenie zdrowotne – 47,92 zł.

(decyzja k. 6-9 akt ZUS dot. P. Z.).

Decyzją z 29.06.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. T. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 14.02.2017 r. do 17.02.2017 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) (...) im. A. R. w Ł. oraz ustalił, że z tytułu umowy zlecenia w 02.2017 r. miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne wynosi 2.000 zł, na ubezpieczenie zdrowotne – 1.774,80 zł a składka na ubezpieczenie zdrowotne – 159,73 zł.

(decyzja k. 6-9 akt ZUS dot. A. T.).

W uzasadnieniach ww. decyzji organ rentowy podniósł, iż zawarte pomiędzy płatnikiem, a zainteresowanymi umowy nazwana „umowami o dzieło” są w istocie umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia zgodnie z art. 750 kc. W ocenie ZUS czynności powierzone w ramach spornych umów (wykonanie utworów – programu koncertu oraz udział w próbie/próbach) wymagały starannego działania, nie prowadziły do uzyskania konkretnego i sprawdzalnego rezultatu. Zdaniem organu rentowego poprzez pracę wykonawców nie powstał nowy zindywidualizowany wytwór, żadne dzieło, które stanowiłoby odrębną "wartość" w obrocie gospodarczym. W zawartych umowach nie można było określić jaki może przynieść ostateczny rezultat, a osoby realizujące te umowy zobowiązywały się jedynie do wykonania konkretnych czynności z dołożeniem najwyższej staranności polegających na wykonaniu utworów i udziale w próbie/próbach. Osiągnięty wynik w postaci realizacji powyższych umów nie był więc pewny i nie był zależny wyłącznie od wykonującego umowę, a w momencie zawarcia umowy strony były w stanie określić jedynie rodzaj prac. W ocenie ZUS kolejne wykonania danego utworu, czy to przez twórcę, czy też przez innych wykonawców, nie stanowi wykonywania działań o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnych, oryginalnych, spełniających kryteria twórcze czy artystyczne. Umowy te nie dają się również zweryfikować pod kątem wad fizycznych, które można przypisać jedynie dziełu. Nadto wykonanie utworu muzycznego w ramach któregoś z kolejnych koncertów, w grupie z innymi osobami, nie oznacza tworzenia dzieła przez każdego z tych artystów osobno. Każdy z poszczególnych wykonawców był tylko jednym z wielu odtwórców muzyki biorących udział w poszczególnym wydarzeniu. Przy wykonywaniu muzyki wykonawcy musieli się w pełni podporządkować dyrygentowi i jego poleceniom.

(decyzja k. 6-9 akt ZUS dot. P. Z., decyzja k. 6-9 akt ZUS dot. A. T.).

Od powyższych decyzji płatnik składek (...) (...) im. A. R. w Ł. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w dniu 3.08.2020 r. złożyła odwołanie, wnosząc o ich uchylenie. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że przedmiot zobowiązań przyjętych przez płatnika w umowach, zawartych z zainteresowanymi (artystami – wykonawcami, solistami) miał wszystkie cechy dzieła. Stanowił bowiem zjawisko przyszłe, był czymś, co w chwili zawierania umów nie istniało, lecz miało dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, na jaki umówiły się strony musiał być z góry określony i był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Ponadto celem umów nie była czynność sama w sobie, ale osiągnięcie umówionego rezultatu – np. wykonanie koncertu. Nie można zatem przyjąć zdaniem skarżącego, że umowy zawarte przez płatnika z ubezpieczonymi nie określały konkretnych parametrów dzieła, w tym jego jakości - parametry te bowiem biorą się ze szczegółowego zapisu utworów muzycznych, które artyści wykonawcy mieli wykonywać. Te kwestie zostały z ubezpieczonymi ustalone przed przystąpieniem do wykonywania dzieła. Z definicji art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika także, że do zaistnienia utworu nie ma znaczenia m.in. przeznaczenie i sposób wyrażenia utworu jako rezultatu owej działalności. Dzieła będące przedmiotem umów zawartych przez płatnika z zainteresowanymi spełniają wszystkie te wymogi. Są przejawem działalności twórczej (a nie - jak twierdzi organ "odtwórczej"); wykonanie poszczególnych partii ma charakter indywidualny, a przy tym - w wyniku każdorazowego wykonania - ustalają się w postaci koncertu. W świetle postanowienia przywołanej ustawy Prawo autorskie, utworami są m. in. utwory muzyczne i słowno – muzyczne. Utwory wykonywane przez ubezpieczonych należą do tej kategorii. Rutynowym elementem działania ubezpieczonych było i jest jedynie odczytanie nutowego kodu utworów (do prowadzi do mentalnej, intelektualnej reprezentacji („wyobrażenia sobie”) utworu u samego artysty – wykonawcy). Sposób uzewnętrznienia tego, co wynika z takiej reprezentacji jest już w pełni oryginalne, właściwe jedynie dla danego wykonawcy, ukazujące jego indywidualne możliwości twórcze.

(odwołania k. 3-10, k. 3-10 akt VIII U 1927/20)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o ich oddalenie wywodząc jak w zaskarżonych decyzjach. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedzi na odwołania k. 18-20v, k. 18-20v akt VIII U 1927/20)

Sąd połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1927/20 ze sprawą niniejszą do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

(zarządzenie k. 22 akt VIII U 1927/20)

Ubezpieczony A. T. przyłączył się do stanowiska płatnika.

(stanowisko 00:05:04 – płyta CD k. 103)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się (...) (...) im. A. R. w Ł. jest (...). Przedmiotem jej działalności jest krzewienie kultury muzycznej przez organizowanie koncertów przy pomocy zawodowych zespołów muzycznych.

(odpis pełny z Rejestru (...) k. 12-14)

Ubezpieczony A. T. jest z zawodu muzykiem organistą. Przez pewien okres czasu współpracował z płatnikiem składek, biorąc udział w koncertach wraz z muzykami orkiestry.

(bezsporne, zeznania ubezpieczonego A. T. 01:29:19 w zw. z 00:05:24 i dalej – płyta CD k. 103)

Ubezpieczony P. Z. jest z zawodu muzykiem gambistą, jest członkiem zespołu (...). Współpracował z płatnikiem składek.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania wnioskodawcy 01:20:15 – płyta CD k. 116, 01:20:15 w zw. z 01:10:57 – płyta CD k. 116)

(...) (...) im. A. R. w Ł., reprezentowana przez Dyrektora Naczelnego – T. B. zawarła umowę nazwaną „umową o dzieło” z wykonawcą P. Z. w dniu 3.01.2017 r. z terminem wykonania na dzień 7.01.2017 r. Przedmiotem umowy było artystyczne wykonanie utworów – programu koncertu edukacyjnego, podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze solisty (viola de gamba) oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w § 5 umowy.

Jako miejsce koncertu wskazano: sala koncertowa (...). Określono program koncertu: (...), (...), (...), „Dzisiaj w B.”, (...).

W § 3 umowy zastrzeżono, że wykonawca nie może powierzyć wykonania dzieła innej osobie bez zgody Zamawiającego. Wykonawca nie może w okresie kontraktu podejmować bez zgody Zamawiającego żadnych działań artystycznych.

Na podstawie § 4 umowy strony ustaliły, że za wykonanie dzieła wykonawca otrzyma wynagrodzenie w kwocie 600 zł brutto.

W § 5 umowy postanowiono, że wykonawca w ramach wynagrodzenia, o którym mowa § 4 umowy wyraża zgodę na wykonywanie zdjęć oraz na dokonywanie nagrań audio i audiowizualnych prób i koncertu oraz przenosi na Zamawiającego, zgodnie z treścią art. 41 i nast. oraz art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), bez konieczności składania odrębnych oświadczeń, wyłączne prawo do nieograniczonego w czasie i przestrzeni rozporządzania i korzystania z opisanych powyżej materiałów, ponadto Wykonawca udziela Zamawiającemu wyłącznego prawa zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych w odniesieniu do opracowań i przeróbek zarejestrowanego materiału oraz eksploatacji - na następujących polach:

1) utrwalenie - rejestracja materiału na każdym nośniku audiowizualnym, a w szczególności na: nośnikach video, taśmie światłoczułej, magnetycznej i dysku komputerowym,

2) zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, w tym kasety video i audio, dyski audiowizualne, techniką celuloidową, światłoczułą i cyfrową, techniką zapisu komputerowego,

3) publiczne odtwarzanie i wyświetlanie,

4) nadawanie w całości lub we fragmentach dowolnie wybranych za pomocą wizji i fonii przewodowej, bezprzewodowej, jakąkolwiek techniką - niezależnie od systemu, standardu i formatu, w tym nadawanie przez stację naziemną i nadawanie kablowe,

5) sporządzenie wersji obcojęzycznych,

6) prawo obrotu w kraju i za granicą,

7) najem, użyczenie, nieodpłatna wymiana nośników, na których materiał utrwalono lub zwielokrotniono,

8) wprowadzenie do pamięci komputera i do sieci multimedialnych,

9) publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym,

10) wszelkie wykorzystanie materiału w serwisach interaktywnych udostępnianych widzom za pośrednictwem Internetu i innych technik przekazu danych w tym sieci telekomunikacyjnych, informatycznych i bezprzewodowych,

11) przerabianie i przetwarzanie z zachowaniem osobistych praw autorskich Wykonawcy, dokonywanie skrótów, wykorzystywanie w utworach multimedialnych i łączenia z innymi utworami,

12) w celach archiwizacyjnych.

Prawa nabyte na podstawie umowy Zamawiający może przenieść na osoby trzecie lub upoważniać je do ich wykonywania.

Jednocześnie Wykonawca oświadczył, że prawa opisane w § 5 nie będą ograniczone, ani też obciążone na rzecz osób trzecich w chwili ich przejścia na Zamawiającego. Wykonawca wyraził także zgodę na wykorzystanie materiałów wskazanych w pkt. 1 przed dniem zapłaty wynagrodzenia, o którym mowa w § 4.

W § 6 umowy wykonawca oświadczył, że posiada prawo do wykonania dzieła będącego przedmiotem umowy i ponosi pełną odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonanie dzieła niezgodnie z przepisami Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Strony zastrzegły też § 7, że w razie wykonania dzieła z wadami Zamawiającemu przysługuje prawo odmowy wypłaty całości lub części wynagrodzenia Wykonawcy. W razie nie wykonania dzieła Zamawiający może żądać od Wykonawcy kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w § 4. Zamawiającemu przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę umowną. W wypadku odwołania koncertu przez którąkolwiek ze stron w przypadkach innych niż w pkt. 4 zapłaci ona drugiej stronie karę umowną w wysokości 50% wynagrodzenia brutto. Zamawiający ma prawo dochodzenia również odszkodowania w wypadku gdy kara umowna nie pokryje wszystkich poniesionych szkód powstałych w związku z odwołaniem koncertu. W przypadku zadziałania siły wyższej t.j. klęski żywiołowe, wojny, kataklizmy, niemożliwe do przewidzenia w dniu podpisania Umowy, strony są zwolnione ze wzajemnych zobowiązań i dołożą starań w celu minimalizacji ewentualnych strat (pkt 4 § 7).

(umowa k. 2 – 3 akt ZUS dot. P. Z.)

(...) (...) im. A. R. w Ł., reprezentowana przez Dyrektora Naczelnego – T. B. zawarła umowę nazwaną „umową o dzieło” z wykonawcą A. T. w dniu 2.01.2017 r. z terminem wykonania na dzień 17.02.2017 r. Przedmiotem umowy było artystyczne wykonanie utworów – programu koncertu symfonicznego, podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze solisty (organy) oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w § 5 umowy.

Jako miejsce koncertu wskazano: sala koncertowa Filharmonii (...). Określono program koncertu (dyr. K. B.): K. S. – Uwertura koncertowa E-dur op. 12, M. G. – (...)na orkiestrę, K. S. – III Symfonia „Pieśń o nocy” op. 27.

W § 3 umowy zastrzeżono, że wykonawca nie może powierzyć wykonania dzieła innej osobie bez zgody Zamawiającego. Wykonawca nie może w okresie kontraktu podejmować bez zgody Zamawiającego żadnych działań artystycznych. Strony postanowiły, iż okres kontraktu obejmuje czas od pierwszej wyznaczonej przez Zamawiającego próby, do daty wykonania dzieła. Określono terminy 4 prób wg szczegółowego planu prób.

Na podstawie § 4 umowy strony ustaliły, że za wykonanie dzieła wykonawca otrzyma wynagrodzenie w kwocie 2.000 zł brutto.

W § 5 umowy postanowiono, że wykonawca w ramach wynagrodzenia, o którym mowa § 4 umowy wyraża zgodę na wykonywanie zdjęć oraz na dokonywanie nagrań audio i audiowizualnych prób i koncertu oraz przenosi na Zamawiającego, zgodnie z treścią art. 41 i nast. oraz art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), bez konieczności składania odrębnych oświadczeń, wyłączne prawo do nieograniczonego w czasie i przestrzeni rozporządzania i korzystania z opisanych powyżej materiałów, ponadto Wykonawca udziela Zamawiającemu wyłącznego prawa zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych w odniesieniu do opracowań i przeróbek zarejestrowanego materiału oraz eksploatacji - na następujących polach:

1) utrwalenie - rejestracja materiału na każdym nośniku audiowizualnym, a w szczególności na: nośnikach video, taśmie światłoczułej, magnetycznej i dysku komputerowym,

2) zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, w tym kasety video i audio, dyski audiowizualne, techniką celuloidową, światłoczułą i cyfrową, techniką zapisu komputerowego,

3) publiczne odtwarzanie i wyświetlanie,

4) nadawanie w całości lub we fragmentach dowolnie wybranych za pomocą wizji i fonii przewodowej, bezprzewodowej, jakąkolwiek techniką - niezależnie od systemu, standardu i formatu, w tym nadawanie przez stację naziemną i nadawanie kablowe,

5) sporządzenie wersji obcojęzycznych,

6) prawo obrotu w kraju i za granicą,

7) najem, użyczenie, nieodpłatna wymiana nośników, na których materiał utrwalono lub zwielokrotniono,

8) wprowadzenie do pamięci komputera i do sieci multimedialnych,

9) publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym,

10) wszelkie wykorzystanie materiału w serwisach interaktywnych udostępnianych widzom za pośrednictwem Internetu i innych technik przekazu danych w tym sieci telekomunikacyjnych, informatycznych i bezprzewodowych,

11) przerabianie i przetwarzanie z zachowaniem osobistych praw autorskich Wykonawcy, dokonywanie skrótów, wykorzystywanie w utworach multimedialnych i łączenia z innymi utworami,

12) w celach archiwizacyjnych.

Prawa nabyte na podstawie umowy Zamawiający może przenieść na osoby trzecie lub upoważniać je do ich wykonywania.

Jednocześnie Wykonawca oświadcza, że prawa opisane w § 5 nie będą ograniczone, ani też obciążone na rzecz osób trzecich w chwili ich przejścia na Zamawiającego. Wykonawca wyraża także zgodę na wykorzystanie materiałów wskazanych w pkt. 1 przed dniem zapłaty wynagrodzenia, o którym mowa w § 4.

W § 6 umowy wykonawca oświadcza, że posiada prawo do wykonania dzieła będącego przedmiotem umowy i ponosi pełną odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonanie dzieła niezgodnie z przepisami Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Strony zastrzegły też § 7, że w razie wykonania dzieła z wadami Zamawiającemu przysługuje prawo odmowy wypłaty całości lub części wynagrodzenia Wykonawcy. W razie nie wykonania dzieła Zamawiający może żądać od Wykonawcy kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w § 4. Zamawiającemu przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę umowną. W wypadku odwołania koncertu przez którąkolwiek ze stron w przypadkach innych niż w pkt. 4 zapłaci ona drugiej stronie karę umowną w wysokości 50% wynagrodzenia brutto. Zamawiający ma prawo dochodzenia również odszkodowania w wypadku gdy kara umowna nie pokryje wszystkich poniesionych szkód powstałych w związku z odwołaniem koncertu. W przypadku zadziałania siły wyższej t.j. klęski żywiołowe, wojny, kataklizmy, niemożliwe do przewidzenia w dniu podpisania Umowy, strony są zwolnione ze wzajemnych zobowiązań i dołożą starań w celu minimalizacji ewentualnych strat (pkt 4 § 7).

(umowa k. 2 – 3 akt ZUS dot. A. T.)

Przy realizacji ww. umowy dot. P. Z. zainteresowany P. Z. brał udział w koncercie odkrywcy muzyki (kolędy, pastorałki, muzyka dawna, dawne tańce polskie). W koncercie występował wraz ze stowarzyszeniem muzyków z zespołu (...), który nie jest zespołem płatnika składek. W tym koncercie nie uczestniczyli muzycy (...). Zespół (...) ma w swoim repertuarze kolędy i tańce dawne. Ewentualne próby zespół przeprowadzał we własnym zakresie.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania wnioskodawcy 01:20:15 – płyta CD k. 116, 01:20:15 w zw. z 01:10:57 – płyta CD k. 116)

Instrument viola de gamba jest instrumentem podobnym do kontrabasu w zespole jazzującym, który gra podstawę, co oznacza, że nie może go zabraknąć w żadnym z wykonań.

(zeznania wnioskodawcy 01:20:15 – płyta CD k. 116, 01:20:15 w zw. z 01:10:57 – płyta CD k. 116)

W zapisie nutowym koncertu była jedna linia melodyczna, zakreślająca ramy.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116)

Konkretne zespoły muzyczne, muzycy spoza muzyków płatnika składek, są angażowani do koncertów przez płatnika po uprzednim przesłuchaniu ich nagrań bądź wskutek znajomości ich twórczości z dotychczasowych publicznych występów, koncertów. Wszelkie uwagi podczas próby generalnej omawiane są przez płatnika z kierownikiem artystycznym danego zespołu (w przypadku P. Z. - zespołu (...)). Ze strony płatnika nadzór jest ze strony szefa artystycznego działu organizacyjno-programowego, oceniającego za pomocą swoich pracowników.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116)

Przy realizacji ww. umowy dot. A. T. zainteresowany A. T. tylko raz brał udział w tym koncercie, jednakże (...) wykonywał także w późniejszym czasie.

(zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania ubezpieczonego A. T. 01:29:19 w zw. z 00:05:24 i dalej – płyta CD k. 103)

Koncert był poprzedzony kilkoma próbami wg ściśle ustalonego grafiku. Próby były obowiązkowe, trwały ok. 4 godzin.

(zeznania świadka T. W. 00:07:17 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania ubezpieczonego A. T. 01:29:19 w zw. z 00:05:24 i dalej – płyta CD k. 103)

Scenariusz koncertu był odgórnie narzucony przez płatnika składek. Muzyk jest informowany o programie koncertu i oczekiwaniach względem niego.

(zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka T. W. 00:07:17 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania ubezpieczonego A. T. 01:29:19 w zw. z 00:05:24 i dalej – płyta CD k. 103)

Koncert odbywał się wraz z orkiestrą i dyrygentem.

(zeznania ubezpieczonego A. T. 01:29:19 w zw. z 00:05:24 i dalej – płyta CD k. 103)

Za skład orkiestry jest odpowiedzialny inspektor orkiestry.

(zeznania świadka K. C. 00:59:26 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka T. W. 00:07:17 i dalej – płyta CD k. 116)

Nad całością wykonania utworu czuwa dyrygent. Dyrygent działa jak reżyser, ma własne wyobrażenie jak dany utwór ma wybrzmieć.

(zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka K. C. 00:59:26 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka M. Ł. 01:10:40 i dalej – płyta CD k. 103)

Muzyk organista musi posiadać umiejętność grania na każdym rodzaju organów. Na organach trudno jest powtórzyć to samo brzmienie. Artysta przygotowuje się do wykonania utworu jeszcze przed próbami. Od artysty zależy, jak wykona określony utwór bądź jego fragment i jaki będzie przebieg tego utworu. Współpraca między artystą i dyrygentem decyduje o finalnym brzmieniu utworu. W trakcie prób dyrygent może zasugerować, skoordynować inne brzmienie instrumentu (np. organy). Dyrygent może np. dostosować szybkość utworu do publiczności. Współpraca organów i orkiestry jest konieczna. Celem prób jest wypracowanie najlepszego brzmienia utworu. Próby są po to by wspólnie wypracować interpretację danego dzieła, zgranie zespołu. Utwór jest elementem wspólnej pracy zespołu. Finalny efekt wykonania zależy od wielkości sali, ilości widowni, nawet wilgotności, bo wówczas instrument może mieć inny dźwięk. Każdy artysta ma indywidualne brzmienie. W sposób twórczy przedstawia własną interpretację. Rolą dyrygenta jest powiązanie i scalenie indywidualnych brzmień poszczególnych artystów. Na próbach dopasowuje się interpretację muzyka do pozostałych partii orkiestrowych. Każdy artysta wstępnie interpretuje swoją partię co jest poparte jego wrażliwością, wiedzą, doświadczeniem. Podczas prób może się zmienić koncepcja ostateczna. W umowie nie da się przewidzieć ostatecznego kształtu wydarzenia. Nuty są narzędziem wykonawcy. Wizja konkretnego utworu tworzy się ze wszystkimi uczestnikami koncertu. Jeżeli artyści nie są odpowiednio przygotowani, wykonają utwór niezgodnie z intencją dyrygenta, nie dostosowali się, to dzieło z ich udziałem nie powstaje. Odsuwani są od wykonania. D. zainteresowanych zależy od repertuaru Filharmonii/partytury, która wymaga doangażowania np. dodatkowych skrzypków czy organisty.

(zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka K. C. 00:59:26 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka M. Ł. 01:10:40 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka T. W. 00:07:17 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116)

Nie było żadnych uwag płatnika do wykonanych koncertów, w tym do P. Z., w zakresie wykonania utworów zgodnie z zasadami wykonawstwa muzyki dawnej.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116)

Koncerty zainteresowanych nie zostały utrwalone. Co do zasady płatnik nie korzysta z tego zapisu umownego.

(zeznania świadka D. J. 00:27:54 i dalej – płyta CD k. 116, zeznania wnioskodawcy 01:20:15 – płyta CD k. 116, 01:20:15 w zw. z 01:10:57 – płyta CD k. 116)

Większość muzyków (99%) współpracujących z płatnikiem składek miała zawarte z płatnikiem składek umowy o pracę, a pozostałe osoby zawierały umowy cywilnoprawne nazywane umowami o dzieło (np. jeżeli jest to niezbędne ze względu na partyturę, jeżeli w utworze jest partia organów, które nie znajdują się w podstawowym zestawie orkiestry bądź w przypadku konieczności zastępstwa).

(zeznania świadka P. P. 00:38:56 i dalej – płyta CD k. 103, zeznania świadka K. C. 00:59:26 i dalej – płyta CD k. 103)

Charakter i jakość wykonywanej pracy nie różni się w przypadku muzyków spoza zespołu (...) oraz w przypadku muzyków z zespołu (...).

(zeznania wnioskodawcy 01:20:15 – płyta CD k. 116, 01:20:15 w zw. z 01:10:57 – płyta CD k. 116)

Zainteresowany P. Z. w badanym okresie nie posiadał innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

(bezsporne)

Zainteresowany A. T. w badanym okresie posiadał inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, tj. umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy u innego płatnika składek. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ze stosunku pracy była niższa w przeliczeniu na okres miesiąca od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.

(bezsporne)

Płatnik składek nie zgłosił zainteresowanych do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu spornych umów.

(bezsporne)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie wyżej powołanych dokumentów oraz zeznań wnioskodawcy (Dyrektora Naczelnego płatnika składek), zainteresowanego A. T. oraz świadków, uznając je za wystarczające do poczynienia przedmiotowych ustaleń. Powołane dowody nie były kwestionowane w toku postępowania przez żadną ze stron, a Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby z urzędu zakwestionować ich wartość dowodową w sprawie. Wskazać także należy, że stan faktyczny zasadniczo był pomiędzy stronami bezsporny, gdyż spór sprowadzał się w istocie do odmiennej oceny umów nazwanych „umowami o dzieło”, które wnioskodawca zawarł z ubezpieczonymi. Dodatkowo wymaga podkreślenia, że odwołujący się płatnik nie zakwestionował wskazanych przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach okresów podlegania przez ubezpieczonych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jako zleceniobiorców u płatnika składek, ani miesięcznych podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ale przez całe postępowanie twierdził, iż w ogóle nie był zobowiązany, jako płatnik składek do uiszczania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych, ponieważ kwestionowane umowy była umowami o dzieło i nie stanowiły tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Opinia prywatna dr hab. M. K., załączona przez płatnika składek, weszła (na podstawie art. 243 ² k.p.c.) w poczet materiału dowodowego, choć okoliczności, na które została powołana nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Po pierwsze waloru dowodu z opinii biegłego nie ma pozasądowa ekspertyza sporządzona na zlecenie samej strony. Ekspertyza taka stanowi bowiem tylko dokument prywatny będący dowodem tego, że osoba, która ten dokument podpisała, prezentuje przedstawiony w nim pogląd /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.06.2001 r., I PKN 468/00, opubl: OSNAPiUS rok 2003, Nr 8, poz. 197/. Po wtóre jedynie Sąd jest władny dokonać, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, oceny prawnej spornej kwestii, tj. charakteru prawnego zakwestionowanych umów. Wreszcie podkreślenia wymaga, że sporne umowy są przedmiotem oceny przez pryzmat ustawy kodeks cywilny, nie zaś ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W ocenie Sądu autorski charakter wykonywanych przez ubezpieczonych wspólnie z innymi muzykami utworów na rzecz płatnika nie ma wpływu na odróżnienie umów o dzieło, od pozostałych umów cywilnoprawnych. Utwór, w rozumieniu prawa autorskiego, nie decyduje o tym, że mamy do czynienia z umową o dzieło w rozumieniu kodeksu cywilnego, o czym szczegółowo poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń Sąd uznał, że odwołania płatnika składek nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (Dz. U. z 2021 r., poz. 423, ze zm.) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Z mocy art. 13 pkt. 2 przytoczonej ustawy zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Stosownie do treści art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

W świetle zaś art. 9 ust. 1 i ust. 1a ww. ustawy osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę zlecenia, zawartą z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonująca w ramach tej umowy pracy na rzecz własnego pracodawcy, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Natomiast, z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niej charakter dobrowolny, jeżeli podstawa wymiaru składek na ww. ubezpieczenia ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę. Tym samym jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że podstawę wymiaru składek ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Na wstępie należy wskazać, że stosownie do art. 353 ¹ k.c. strony mogą dokonać wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, nie oznacza to jednak dowolności, bowiem przywołany przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2010 r., II UK 334/09, LEX nr 604221).

Dla potrzeb niniejszych ustaleń bez znaczenia pozostawało to, jak strony nazwały zawartą umowę, gdyż oceniając charakter umowy, należy brać pod uwagę nie tylko postanowienia przyjęte przez strony (mogące celowo stwarzać pozory zawarcia innej umowy), lecz także faktyczne warunki jej wykonywania. Nazwa umowy nie może automatycznie przesądzać o jej charakterze. W tym celu zasadnym było zbadanie zarówno postanowień umownych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawartej umowy.

Umowa zlecenia i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę. Różnica między tymi dwoma rodzajami umów jest dla podmiotów zatrudniających bardzo istotna, bowiem wiąże się z różnymi konsekwencjami prawnymi.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umowami o dzieło” jakie płatnik zawarł z ubezpieczonymi. Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło, nierodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a pochodną tego jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

Stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, zgodnie z którym przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu przywołanego art. 750 k.c.

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku.

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest to, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 r. sygn. II UKN 386/99, opubl. OSNP 2001/16/522). Przyjmujący zamówienie odpowiada zatem za jakość dzieła i określa metodologię jego wykonania. Dzieło powinno jednak posiadać cechy określone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Wykonanie dzieła zwykle wymaga określonych kwalifikacji, umiejętności i środków (W. C., Zobowiązania, 2007, s. 464).

Na gruncie rozpoznawanego przypadku Sąd doszedł do przekonania, iż w analizowanym stanie faktycznym wykonanie utworów – programu koncertów oraz udział w próbie/próbach dla płatnika, wbrew jego zapatrywaniom wyrażonym w odwołaniu, nie miało charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz było realizowane w ramach starannego działania, właściwego wykonaniu usług.

Jednym z kryteriów pozwalających na odróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług jest możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 grudnia 2017 r. III AUa 476/17). Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Taki brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (wytwór) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. Biorąc to pod uwagę, w przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci wykonania utworu muzycznego przesłanką przedmiotowo istotną (przesądzającą) jest jego zakres, innowacyjny niepowtarzalny charakter, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny kultury czy sztuki, czy nawet wskazania określonego repertuaru. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu.

Nadto na zasadach wynikających z kodeksu cywilnego (art. 471 k.c.) - wykonujący usługę również odpowiada za należyte wykonanie zobowiązania. Sam fakt więc, że zleceniodawca przeprowadza kontrolę jakości wykonania usługi (innymi słowy, bada zachowanie przez usługodawcę należytej staranności) nie stanowi o tym, że czynność taka stanowi sprawdzian umówionego rezultatu na istnienie wad fizycznych i przemawia za zakwalifikowaniem umowy jako umowa o dzieło.

Należy podkreślić, że w umowie łączącej płatnika z ubezpieczonymi nie określono ściśle zindywidualizowanego przedmiotu umowy. Przedmiot umów został sformułowany zbyt ogólnie – wskazano na wykonanie zadań, które sprowadzały się do starannego wykonania zespołu czynności. Ubezpieczeni realizując postanowienia zawartych z (...) (...) umów nazwanych umowami o dzieło nie byli twórcami lecz wykonawcami. Nawet jeśli przyjąć, iż efektem ich pracy był określony nowy byt, nie jest to wystarczające do zakwalifikowania spornych umów jako umów o dzieło, bo w przedmiotowych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworów czy zamówionego dzieła. W niniejszej sprawie (...) zlecała poszczególnym artystom wykonanie określonych czynności, wykonanie utworu, programu, koncertu oraz udział w próbach, które sprowadzały się do starannego wykonania powierzonego zadania, nie zlecono zaś im wykonania konkretnego dzieła, za który mieli ponosić indywidualną odpowiedzialność.

Ubezpieczeni jako artyści posiadający umiejętność grania na określonym rodzaju instrumentu, potrafiący wykonywać dany repertuar/partyturę zostali dobrani (w przypadku A. T. do grona pozostałych artystów/muzyków) względnie wybrani (w przypadku P. Z. wspólnie ze swoim zespołem muzycznym (...)) i wspólnie (z pozostałymi muzykami płatnika w przypadku A. T. bądź w ramach własnego zespołu muzycznego w przypadku P. Z.) współpracując mieli wykonać określone utwory podczas koncertów pod kierownictwem dyrygenta (w przypadku A. T.), bądź po uprzednim wybraniu konkretnego zespołu muzycznego, pod kierownictwem własnego kierownika artystycznego zespołu w konsultacji z szefem artystycznym działu organizacyjno-programowego płatnika składek, zgodnie z ich wizjami artystycznymi, działając w zespole wykorzystując ku temu wszystkie posiadane umiejętności i predyspozycje. Zainteresowani mieli zatem wykonać zadanie w stricte określony sposób gwarancją czego było systematyczne uczestniczenie w założonej ilości prób (w przypadku A. T. prób wraz z muzykami Filharmonii, a w przypadku P. Z. prób w ramach własnego muzycznego zespołu – z udziałem własnego kierownika artystycznego zespołu, oraz próby generalnej z udziałem płatnika – szefa artystycznego działu organizacyjno –programowego). Powyższe okoliczności świadczą w ocenie Sądu o wprowadzeniu do umowy elementu losowości, czy niepewności, który nie powinien wystąpić w umowie o dzieło. W umowie nie wskazano konkretnego, ściśle określonego celu. Jedynie zlecono realizację pewnych czynności polegających zarówno na indywidualnym jak i na wspólnym przygotowaniu repertuaru dobranego przez Filharmonię co miało doprowadzić do wykonania utworów muzycznych w określonym – wysokim standardzie. Nie wskazano na obowiązek samodzielnego wypracowania nowego tworu niematerialnego, ponadto powodzenie powierzonego zadania było uzależnione od elementu losowego, niezależnego od realizującego umowę, a mianowicie uczestnictwa w powyższym pozostałych muzyków (w przypadku A. T. muzyków (...), a w przypadku P. Z. muzyków – członków jego zespołu muzycznego (...)) i to na oczekiwanym artystycznym poziomie, właściwego wykonania zadań przez dyrygenta (w przypadku A. T.), który odpowiadał za odpowiednie powiązanie i scalenie indywidualnych brzmień poszczególnych artystów, czy też kierownika artystycznego własnego zespołu/szefa artystycznego działu organizacyjno-programowego płatnika składek (w przypadku P. Z.), którzy odpowiadali za ostateczną wizję artystyczną koncertu, ustalając podczas próby generalnej wszelkie uwagi względem wykonawcy koncertu. Nie można więc przyjąć, aby na gruncie rozpoznawanej sprawy zamawiający wymagał od wykonawców osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego utworu, który poddawałby się sprawdzianowi w aspekcie wykonania umowy zgodnie z zamówieniem. Tymczasem przygotowanie i wykonywanie utworów muzycznych, przygotowanie ról aktorskich może stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze i być przedmiotem umowy o dzieło, jeśli uchwytnymi są określone parametry dzieła, tak by uchwycić istotę tego działania. /III UK 147/16 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 02-06-2017, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 r. III AUa 173/15/.

W konsekwencji przedmiotem spornych umów była określona czynność (czynności), a nie jej wynik, co przesądza o ich kwalifikacji jako umów starannego działania - umowy o świadczenie usług (art. 750 k.c.).

Podnieść w tym miejscu należy, że Sąd nie neguje, iż ubezpieczeni są artystami muzycznymi (organista, gambista), jednakże z tej okoliczności nie wynika automatycznie fakt, że są twórcami. Nie wszystkie czynności wykonywane przez artystów zawodowo – z uwagi na charakter i sposób wykonania – równoznaczne są z tworzeniem dzieł. W niniejszej sprawie umowy dotyczyły wykonywania czynności bazujących wprawdzie na umiejętnościach artystycznych zainteresowanych, ich talencie, umiejętnościach muzycznych, ale nie dotyczyły wykonania każdorazowo odrębnych dzieł. Bez wątpienia ubezpieczeni musieli posiadać indywidualne sposoby wykonania powierzonych zadań, w tym wiedzę oraz indywidualne możliwości oraz predyspozycje, jednak cechy te nie są kryteriami, które charakteryzują daną pracę jako dzieło, a tym samym dyskwalifikują ją jako świadczenie usług, czy zlecenie. Właściwie pewne umiejętności i cechy osobiste, pewna indywidualna specyfika jest wymagana w każdym zawodzie, w tym w zawodzie muzyka, tancerza, aktora i wcale nie świadczy to, że dana praca stanowi wykonanie dzieła. Nadto, jak już wyżej podkreślono, płatnik w analizowanych umowach nie zawarł elementów, które pozwalałyby na zakwalifikowanie przedmiotu tych umów jako dzieło będące osiągnięciem określonego z góry efektu (np. sposób interpretacji wykonywanych utworów). Zdaniem Sądu Okręgowego wykonanie konkretnego utworu przez muzyka (organistę, gambistę) w trakcie koncertu (przy czym w przypadku A. T. jeden z utworów był nawet wykonywany przez niego w trakcie kolejnego koncertu, a w przypadku P. Z. kolędy i tańce dawne itp. były w stałym repertuarze jego zespołu muzycznego (...)) na wykonanie składa się praca kilku, czy kilkunastu osób, nie polega na stworzeniu samodzielnego dzieła przez każdego z tych artystów osobno. Koncert, czy nawet konkretny utwór skomponowany lub zaaranżowany na kilka głosów czy instrumentów tworzy bowiem jednolitą całość. Wykonanie konkretnego utworu podczas koncertu czy spektaklu, gdy na całe wydarzenie składa się praca co najmniej kilkunastu osób, nie polega na stworzeniu samodzielnego dzieła. Co istotne w przedmiotowym stanie faktycznym większość (99%) członków zespołu (w przypadku A. T.) była zatrudniona na podstawie umów o pracę, których sposób wykonania niczym nie różnił się od sposobu wykonania umów przez zainteresowanego. Także w przypadku P. Z. charakter i jakość wykonywanej pracy nie różni się w przypadku muzyków spoza zespołu (...) oraz w przypadku muzyków z zespołu (...). Powyższe okoliczności wynikają wprost z zeznań świadków i wnioskodawcy. /por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 10 maja 2016 r., III AUa 745/15, LEX nr 2107008/. Ponadto nawet dochodząc do wniosku, iż wszyscy razem wykonali określony utwór o określonych walorach podlegających ochronie w ramach prawa autorskiego, nie pozwala to jeszcze na uznanie, iż ubezpieczeni byli związani z płatnikiem umowami o dzieło. Wkład w postaci wysiłku umysłowego, artystycznego, emocjonalnego zaangażowania wymagany jest przy każdej pracy takiego rodzaju i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. Czynnością końcową było wykonanie utworów programu koncertu, a więc typowej usługi kulturalnej i to na rzecz podmiotu zajmującego się kulturą. Nie należy też tracić z pola widzenia, że efekt w postaci utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, nie przesądza o kwalifikacji zawartej umowy. Przepis art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. i art. 627 k.c. nie muszą mieć wspólnego zakresu. Dziełem może być rezultat umowy, która nie ma charakteru autorskiego. Prawo autorskie jest też samodzielną regulacją, z której wcale nie wynika, że o autorskim charakterze umowy przesądza tylko wykonanie jej w ramach umowy o dzieło. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego może być dziełem w rozumieniu art. 627 k.c., jeżeli powstał w ramach umowy o dzieło. Nie jest to reguła zamknięta, gdyż utwór może powstać również w ramach wykonywania stosunku pracy (art. 12 i 14 u.p.a.p.p.) lub umowy o świadczenie usług. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie determinuje bezwzględnie rodzaju umowy (o dzieło lub o wykonanie usługi). /wyrok SN z dnia 2 września 2020 r. I UK 96/19, LEX nr 3071517/

Niezależnie od powyższego, wskazać należy, że tylko, gdy przedmiotem umowy jest utwór chroniony prawem autorskim (por. art. 1 § 1 u.p.a.p.p.), jego zamówieniu tradycyjnie odpowiada umowa o dzieło. W rezultacie tylko twórczy charakter dzieła, jako rezultatu umowy, może nadać świadczeniu formę dzieła, które nie ma ucieleśnionej postaci. Na tym gruncie niemożliwa była ocena rezultatu szeregu umów o przygotowanie i wykonanie koncertów, jako odpowiadającego pojęciu dzieła w rozumieniu art. 627 k.c. /por. tezę cytowanego wyroku SA w Szczecinie z dnia 10 maja 2016 r., III AUa 745/15, LEX nr 2107008/.

Ponadto zgromadzony materiał dowodowy nie dostarczył także informacji odnośnie tego, w jaki sposób poddawano umówiony rezultat sprawdzianowi na istnienie wad. Nie jest możliwe ustalenie, w jaki sposób sprawdzano prawidłowość wykonania utworu podczas koncertów, a w rezultacie jakimi wadami fizycznymi mógłby być obciążany rezultat pracy ubezpieczonych i w oparciu o jakie kryteria należałoby oceniać wystąpienie takich ewentualnych wad. Wyznacznikiem w tym zakresie nie jest opinia publiczności czy krytyków. Jak wynika z ustaleń ocena, czy dana umowa została prawidłowo wykonana miała wynikać z obserwacji płatnika, z przeprowadzonych prób/próby generalnej, a zatem była utożsamiana z oceną przygotowania i brzmienia instrumentu, temu aby artyści poprawiali brzmienie instrumentu a tym samym wykonywanego utworu, a nie z jakimś konkretnym rezultatem, który był precyzowany przez płatnika w toku postępowania.

Nadto istotą umowy o dzieło jest to, by jej rezultat był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach, pewny. Wykonania przez ubezpieczonych wskazanych przez (...) utworów muzycznych w określonym wysokim standardzie nie można potraktować jako "dzieło". Istotnym jest to, że wykonujący nawet na najwyższym poziomie repertuar zainteresowani nie mogą zagwarantować, że każdy z pozostałych wykonawców zapewni taki standard, a nawet wtedy, że wykonanie będzie miało charakter dzieła. Zaakcentować także trzeba, iż ubezpieczeni przy wykonywaniu zobowiązań umownych byli w pewnym stopniu kontrolowani pod względem formalnym, musieli stawiać się na próby/próbę generalną (każdy z ubezpieczonych w różnym bo mniejszym lub większym stopniu) w określonym czasie i miejscu w obecności osób wyznaczonych przez płatnika, nadto wykonać utwory w określonej przestrzeni i czasie. Tymczasem dla umowy o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy, w tym co do wymiaru czasu, w jakim wykonuje dzieło.

Należy również zwrócić uwagę na sposób określenia wynagrodzenia wynikającego z umowy. W odniesieniu do umowy o dzieło istnieje związek wynagrodzenia z samym dziełem - jego wartością, a nie jak w przypadku usługi - z jej ilością, jakością i rodzajem. Generalnie wynagrodzenie z umowy o dzieło określa się w sposób ryczałtowy lub kosztorysowy. Z umów zawartych z ubezpieczonymi wynika, że wprawdzie wynagrodzenie było określone w stawkach, a jego wypłata miała nastąpić po koncercie, jego wypłata nie była poprzedzona stricte odbiorem „dzieła” w jakiejkolwiek części np. w związku z przygotowaniem w trakcie prób. Wypłata de facto była związana z udziałem w koncercie. To zaś wskazuje na zapłatę za umowę starannego działania.

Jeszcze raz wskazać należy, iż w ocenie Sądu czynności będące przedmiotem umowy zawartej pomiędzy ubezpieczonymi a odwołującym nie mogą być uznane za czynności przynoszące konkretny i zindywidualizowany rezultat, możliwy do obiektywnej weryfikacji. Nie jest możliwe określenie - a co więcej nie określa tego umowa- jaki rezultat materialny (rzecz, czy zespół rzeczy) lub niematerialny miałby powstać w efekcie wykonywania tych czynności (innymi słowy, co miałoby stanowić dzieło). W istocie zawarte umowy kładły nacisk nie na pożądany efekt pracy osoby je wykonującej, lecz na to, że w określonym czasie miała ona wykonać konkretne prace – uczestniczyć w próbach (własnych z udziałem własnego zespołu czy też z udziałem muzyków płatnika składek, w każdym zaś przypadku w próbie generalnej) celem należytego przygotowania utworu i wykonać go zgodnie z oczekiwaniami i wizji artystycznej dyrygenta/kierownika artystycznego własnego zespołu/szefa artystycznego działu organizacyjno-programowego płatnika składek. To zaś sprowadza się do wniosku, że celem zawartej umowy były ogólnie pojęte czynności polegające na poprowadzeniu koncertu, a nie określony rezultat tych czynności.

Należy bowiem w tym miejscu podkreślić, że treść zobowiązania dłużnika pozostaje w ścisłej zależności od natury stosunku prawnego - jeżeli osiągnięcie rezultatu określonego w celu zawarcia umowy uzależnione jest od wielu już istniejących lub innych mających nastąpić zdarzeń oraz czynników zewnętrznych, leżących poza oddziaływaniem dłużnika, to z reguły podejmuje on zobowiązanie starannego działania (por. wyrok SA we Wrocławiu z 19 stycznia 2012 r., III AUa 1539/11, Lex nr 1127086). Uwagi wymaga, że każda praca, nawet ta świadczona w oparciu o umowę o pracę, prowadzi do jakiegoś rezultatu, co oczywiście nie oznacza, że powinna być kwalifikowana jako umowa o dzieło. Z definicji bowiem, nie może być mowy o wykonaniu dzieła jeżeli praca jest świadczona w sposób odtwórczy i realizuje cykl prac, czy przedsięwzięć polegających na przygotowaniu koncertu (por. cytowany por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 10 maja 2016 r., III AUa 745/15, LEX nr 2107008).

Wobec powyższego wykonywanie pracy przez ubezpieczonych na podstawie zakwestionowanych przez organ rentowy umów rodziło tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, stanowi osiągnięty na podstawie umów przychód.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł jak w pkt. 1 wyroku.

Stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd obciążył odwołującego się płatnika obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez organ rentowy. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U.2018.265 t.j) (pkt 2 wyroku).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy przez PI

K.W.