Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26.07.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku B. D. z dnia 20-05-2024 r. przyznał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 17-05-2024 r., tj. od zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

Renta przysługuje do 30-06-2025 r.

ZUS zawiesił wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy ponieważ we wniosku o rentę ubezpieczona oświadczyła, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Jednocześnie ZUS wskazał, że podjęcie wypłaty renty może nastąpić na wniosek ubezpieczonej, po wybraniu świadczenia korzystniejszego.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożyła B. D. wnosząc o podjęcie wypłaty renty oraz jej przeliczenie poprzez doliczenie okresów składkowych.

(odwołanie – k. 3-4 verte)

Decyzją z dnia 26.08.2024 r. pozwany organ rentowy zmienił decyzję z dnia 26.07.2024 r. w części II dotyczącej obliczenia wysokości renty i ponownie ustalił jej wysokość od 17-05-2024, tj. od daty nabycia przez ubezpieczoną prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. D. do stażu pracy ubezpieczonej okres od 01-01-2024 do 16-05-2024 oraz skorygował zarobki w 2008 i 2009 roku. Jak wskazał przeliczenie pozostawało bez wpływu na wysokość świadczenia, ponieważ renta została podwyższona do kwoty najniższej renty.

Za okresy zatrudnienia, za które ubezpieczona nie udokumentowała zarobków tj. od 17-05-2004 do 13-04-2006 PHU (...), od 14- 02-2008 do 13-03-2008,od 16-01-2009 do 14-02-2009 i od 15-02-2012 do 31-03-2012 (...) organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenia obowiązujące w tym czasie w jednostkach gospodarki uspołecznionej.

ZUS zawiesił wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy ponieważ we wniosku o rentę ubezpieczona oświadczyła, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Jednocześnie ZUS wskazał, że podjęcie wypłaty renty może nastąpić na wniosek ubezpieczonej, po wybraniu świadczenia korzystniejszego.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawczyni odwołała się także od decyzji ZUS z dnia 26.08.2024 r.

(odwołanie – k. 3-4 w aktach o sygn. VIII U 2290/24 załączonych do akt niniejszej sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie – k. 10-10 verte, k. 6 w aktach o sygn. VIII U 2290/24 załączonych do akt niniejszej sprawy)

Postanowieniem z dnia 22.10.2024 r. sąd połączył sprawę o sygn. akt VIII U 2290/24 ze sprawą o sygn. akt VIII U 1940/24 do łącznego rozpoznania w trybie art. 219 k.p.c.

(postanowienie – k. 8 w aktach o sygn. VIII U 2290/24 załączonych do akt niniejszej sprawy)

W toku postępowania pismem wnioskodawczyni zmodyfikowała zakres swego żądania oświadczając, że nie podtrzymuje swego odwołania w zakresie w jakim dotychczas kwestionowała wysokość ustalonej przez ZUS renty, jednocześnie podtrzymując zarzut niesłusznego zawieszenia jej wypłaty od maja 2024 r. Ubezpieczona zarzuciła organowi rentowemu nieuwzględnienie przy wydawaniu zaskarżonych decyzji skutku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r. sygn. akt. SK 2/17 i tym samym błędne uznanie, iż zasadnym było zawieszenie wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z posiadanym przez nią uprawnieniem do świadczenia pielęgnacyjnego. Jednocześnie wnioskodawczyni zawarła żądanie o wypłatę odsetek z tytułu zawieszenia wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

(pismo – k. 19-20)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

B. D. urodziła się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 01.02.2024 r. Prezydent Miasta Ł. przyznał wnioskodawczyni świadczenie pielęgnacyjne w celu sprawowania osobistej opieki na dzieckiem (M. D.) w wysokości 2988 zł miesięcznie na okres od 01.01.2024 r. do 30.09.2024 r.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 20.05.2024 r. ubezpieczona złożyła do ZUS wniosek o ustalanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

We wniosku tym ubezpieczona oświadczyła, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

(wniosek – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W toku postępowania sprawę skierowano do lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 24.06.2024 r. ustalił, że odwołująca się jest częściowo niezdolna do pracy do 30.06.2025 r., wskazując że data powstania częściowej niezdolności do pracy to 22.11.2022 r.

(orzeczenie – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 26.07.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 17-05-2024 r., jednocześnie zawieszając jej wypłatę ponieważ ubezpieczona we wniosku z dnia 20.05.2024 r. oświadczyła, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Po ponownej analizie konta, decyzją z dnia 26.08.2024 r. pozwany organ rentowy zmienił decyzję z dnia 26.07.2024 r. w części II dotyczącej obliczenia wysokości renty i ponownie ustalił jej wysokość od 17-05-2024, tj. od daty nabycia przez ubezpieczoną prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 26.08.2024 r. ZUS doliczył do stażu pracy ubezpieczonej okres od 01-01-2024 do 16-05-2024 oraz skorygował zarobki w 2008 i 2009 roku wskazując, że wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy pozostaje w dalszym ciągu zawieszona, a podjęcie jej wypłaty mogło nastąpić na wniosek ubezpieczonej, po wybraniu świadczenia korzystniejszego.

(decyzja – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje

W pierwszej kolejności sąd uznał, że umorzeniu podlegało postępowanie w części, w jakiej odwołująca wnosiła o ustalenie wysokości renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 26.08.2024 r., którą to ZUS doliczył do stażu pracy ubezpieczonej okres od 01-01-2024 do 16-05-2024 oraz skorygował zarobki w 2008 i 2009 roku stanowi częściowe uwzględnienie żądań wnioskodawczyni zawartych w odwołaniu. W toku postępowania pismem wnioskodawczyni zmodyfikowała zakres swego żądania oświadczając, że nie podtrzymuje swego odwołania w zakresie w jakim dotychczas kwestionowała wysokość ustalonej przez ZUS renty.

Zgodnie z art. 477 ¹³ § 1 zd. pierwsze k.p.c., zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

Wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 26.08.2024 r. ponownie ustalającej wysokość renty wnioskodawczyni stanowi zaspokojenie roszczeń wnioskodawczyni w tym zakresie, co zresztą sama przyznała. W tej sytuacji postępowanie podlegało umorzeniu co do wysokości świadczenia. Podstawę umorzenia postępowania w tej części można również wywodzić z normy art. 355 k.p.c., zgodnie z którym sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania m.in. w sytuacji, gdy wydanie wyroku stało się zbędne. Wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 26.08.2024 r. skutkuje że orzekanie co do istoty w przedmiocie wysokości renty ubezpieczonej stało się zbędne – punkt 1 sentencji wyroku.

W odniesieniu zaś do roszczenia ubezpieczonej o podjęcie wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 17.05.2024 r., to Sąd stwierdził, że zasługuje ono na uwzględnienie.

Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujące warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które wprowadziła ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym.

Zmienione przepisy rozszerzyły m.in. krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego – od 1 stycznia 2024 r. zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2024.0.323), świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,

3) opiekunowi faktycznemu dziecka,

4) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego

– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18 roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Na podstawie art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu do 31 grudnia 2023 r., świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, lub świadczenia pieniężnego przyznanego na zasadach określonych w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia.

W tym miejscu zatem należy słów kilka poświęcić skutkom wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Polski model kontroli konstytucyjności prawa przez Trybunał Konstytucyjny opiera się na koncepcji unieważniania aktu normatywnego. Konsekwencją wyroku przewidzianą w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP jest wyeliminowanie niekonstytucyjnej normy z systemu prawnego z dniem ogłoszenia orzeczenia TK w publikatorze urzędowym lub - w wypadku skorzystania przez TK z kompetencji określonej w art. 190 ust. 3 zd. 1 in fine Konstytucji RP - z nadejściem terminu wskazanego przez TK i pod warunkiem niedokonania zmian przez prawodawcę w okresie odroczenia (zob. Konstytucja RP, Komentarz pod red. Prof. Dr hab. Marka Safjana i prof. UW dr hab. Leszka Boska, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, tom II str. 1207-1208).

W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt II SK 2/17 stwierdzono, że:

I. Art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 60, 303, 577, 730 i 752) w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

II. Przepis wymieniony w części I, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą po upływie 6 (sześciu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny potwierdził w ten sposób, że sam fakt pobierania renty nie dyskwalifikuje od ubiegania się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.

Skutki powyższego wyroku dotyczącego świadczenia pielęgnacyjnego określił sam Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw 8 lipca 2019 r. pod poz. 1257. Zgodnie z ww. wyrokiem, utrata mocy zaskarżonego przepisu w zakresie wskazanym w wyroku, nastąpiła po upływie 6 miesięcy od dnia publikacji wyroku, tj. z dniem 9 stycznia 2020 r.

Oznacza to, że od tej daty (tj. 9 stycznia 2020 r.) posiadanie przez osobę ustalonego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nie stanowi już negatywnej przesłanki, której zaistnienie powoduje brak lub utratę prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Świadczenie pielęgnacyjne na nowych, obowiązujących od 1 stycznia 2024 r. zasadach, przysługuje zatem również w sytuacji gdy opiekun dziecka w wieku do ukończenia 18 r. życia ma ustalone prawo do własnej emerytury lub renty lub innego świadczenia emerytalno-rentowego, co wynika z uchylenia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Kwestią sporną pozostawało jednak, czy w okolicznościach badanej sprawy organ rentowy miał podstawy do żądania od skarżącej wyboru korzystniejszego świadczenia.

Skarżącej w niniejszej sprawie zawieszono wypłatę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z tego powodu, że we wniosku o rentę ubezpieczona oświadczyła, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Jednocześnie ZUS argumentował, że podjęcie wypłaty renty może nastąpić na wniosek ubezpieczonej, po wybraniu świadczenia korzystniejszego.

Uzasadniając decyzję o zawieszeniu wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, ZUS powołał się na wprowadzony z dniem 1 stycznia 2022 r. ustawą z dnia 29 października 2021 r. o świadczeniu wyrównawczym dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U.2021.2314) przepis szczególny do ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie warunków przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, tj., art. 12, zgodnie z którym, osobie pobierającej już świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, która po dniu 1 stycznia 2022 r. złożyła wniosek o:

1) emeryturę lub

2) rentę, lub

3) rentę rodzinną z tytułu śmierci małżonka przyznaną w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, lub

4) nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, lub

5) rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym

- przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, jeśli jest korzystniejsze, przy czym art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych nie stosuje się.

Powyższe rozumowanie ZUS jest jednak niewłaściwe. Należy bowiem zauważyć, że powyższa norma prawna nie stanowi podstawy ani do ograniczania prawa do przyznania renty ani do zawieszenia prawa do wypłaty renty dla osoby, której przysługuje świadczenie pielęgnacyjne przyznane na zasadach obowiązujących od 1 stycznia 2024 roku. Norma ta mogłaby mieć ewentualnie zastosowanie w przypadku kolizji świadczeń emerytalno-rentowych ze świadczeniem pielęgnacyjnym, przyznanym na zasadach obowiązujących przed 2024 rokiem. Zastosowanie art. 12 ustawy z dnia 29 października 2021 r. o świadczeniu wyrównawczym dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki w odniesieniu do świadczenia pielęgnacyjnego przyznawanego na nowych zasadach - od 1 stycznia 2024 r. jest sprzeczne z celem i funkcją znowelizowanego świadczenia. Świadczenie pielęgnacyjne przyznawane na starych zasadach (przed 1 stycznia 2024 roku), wprost uniemożliwiało opiekunom uzyskiwanie dochodów z pracy zarobkowej lub innych źródeł. Stosowanie przepisu stanowiącego o kolizji świadczeń emerytalno-rentowych ze świadczeniem pielęgnacyjnym było więc uzasadnione i wciąż jest zasadne, lecz tylko co do świadczeń przyznanych na starych zasadach. Obecnie stosowanie normy kolizyjnej z art. 12 między świadczeniem emerytalno-rentowym a świadczeniem pielęgnacyjnym przyznanym na nowych zasadach jest oczywiście nieuzasadnione i sprzeczne z celem nowelizacji przepisu. Stosowanie art. 12 do świadczeń pielęgnacyjnych przyznawanych na nowych zasadach miałoby taki skutek, że osoby zdrowe mogłyby uzyskiwać dochody z tytułu pracy i bez żadnych ograniczeń łączyć je ze świadczeniem pielęgnacyjnym, natomiast opiekunowie niepełnosprawni, którzy zamiast wynagrodzenia za pracę otrzymują dochód w związku z niezdolnością do pracy, już nie mogliby łączyć świadczeń emerytalno-rentowych ze świadczeniem pielęgnacyjnym. W takiej samej, bardzo niekorzystnej sytuacji byliby opiekunowie, którzy pobierają rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy i równocześnie chcieliby podjąć aktywność zawodową celem uzyskania dochodu, który nie koliduje ze świadczeniem rentowym. Tutejszy sąd nie widzi powodu, dla którego osoby z ograniczoną zdolnością do pracy (pracujące bądź niepracujące), miałyby być potraktowane gorzej niż osoby zdrowe, a uzyskujące dochód z tytułu pracy.

Skoro tak, to należy przyznać skarżącej rację, iż nie ma podstaw prawnych do żądania od niej rezygnacji z pobierania jednego świadczenia i dokonania wyboru pomiędzy rentą i świadczeniem pielęgnacyjnym.

Stosownie do treści art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu.

W związku z powyższym na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do podjęcia wypłaty na rzecz B. D. renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 17 maja 2024 roku – punkt 2 sentencji wyroku.

W toku postepowania sądowego odwołująca się złożyła pismo procesowe w którym zawarła m.in. żądanie o wypłatę odsetek z tytułu zawieszenia wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Takie żądanie należało potraktować jako nowy wniosek i nie rozpoznany przez organ rentowy.

Jak zaś stanowi art. 477 ¹⁰ §2 k.p.c., jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.

Z powyższego przepisu wynika reguła, zgodnie z którą niedopuszczalne jest dochodzenie przed sądem żądania, które nie było rozpoznane przez organ rentowy. W związku z tym żądanie, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, a zostało zgłoszone w odwołaniu lub w toku postępowania przed sądem, musi zostać przekazane przez sąd do rozpoznania organowi rentowemu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.05.1999r., II UKN 622/98).

To żądanie zostało zgłoszone przez odwołującą na etapie postępowania sądowego i nie było przedmiotem decyzji organu rentowego i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. postanowiono jak punkcie 3 sentencji wyroku.