Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 października 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. K. prawa do renty socjalnej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 29 września 2023 r. orzekła, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Brak jest, zatem podstaw do przyznania prawa do renty socjalnej.

(decyzja – k. 11)

Ubezpieczony złożył odwołanie od powyższej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do renty socjalnej.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 16)

Na rozprawie w dniu 20 grudnia 2024 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku – pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(końcowe stanowiska stron na rozprawie. e-protokół (...):01:47)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. urodził się (...) Ukończył zasadniczą szkołę zawodową specjalną. Z zawodu jest plecionkarzem – koszykarzem.

(bezsporne)

Wnioskodawca od dnia 22.08.2007 r do 31.08.2023 roku był uprawniony do renty socjalnej.

(bezsporne)

Ubezpieczony złożył wniosek o prawo do renty socjalnej na dalszy okres w dniu 7 lipca 2023 r.

(wniosek – k. 3 akt ZUS)

Orzeczeniem z dnia 4 sierpnia 2023 r. Lekarz Orzecznik ZUS ustalił, że wnioskodawca jest nadal niezdolny do pracy do dnia 31.08.2026 r, a niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu w wyznaczonym ustawowo okresie. Rozpoznano upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Po rozpoznaniu sprzeciwu wnioskodawcy, który zakwestionował okresowy charakter niezdolności, Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Rozpoznano lekkie upośledzenie umysłowe.

(orzeczenie lekarza orzecznika – k. 4 akt ZUS, orzeczenie komisji lekarskiej – k. 10 akt ZUS, opinie lekarskie w aktach ZUS)

Wnioskodawca ma ustalony znaczny stopień niepełnosprawności – symbol 01 – U 10 – N, na stałe, niepełnosprawność istnieje od wczesnego dzieciństwa, a ustalony stopień datuje się od dnia 31.10.2023 r.

(orzeczenie – k. 26)

W badaniu psychologicznym stwierdzono ogólną sprawność intelektualną w graniach umiarkowanej niepełnosprawności umysłowej, objawy znacznie obniżonego krytycyzmu z poczuciem bezradności w nowych sytuacjach społecznych, badany wymaga stałej kontroli i pomocy ze strony innych osób.

(opinia pisemna biegłego psychologa – k. 57 – 58)

Z punktu widzenia neurologicznego rozpoznano u wnioskodawcy gruczolaka przysadki o stabilnym obrazie w badaniach (...) przysadki. Nie stwierdza się całkowitej niezdolności do pracy wnioskodawcy. Rentę socjalną pobierał z przyczyn psychiatrycznych. Układ nerwowy był opisywany jako prawidłowy. Neurologicznie nie jest leczony. W dniu badania nie zgłasza dolegliwości ze strony układu nerwowego.

(pisemna opinia biegłego neurologa – k. 71 -73, opinia uzupełniająca – k. 119)

Z punktu widzenia psychiatry u wnioskodawcy rozpoznano upośledzenie umysłowe w stanie lekkim na granicy z umiarkowanym, łagodne zaburzenia funkcji poznawczych, związane z organicznym uszkodzeniem oun. Funkcjonowanie wnioskodawcy odpowiada funkcjonowaniu dziecka w wieku 9-10 lat. Nie potrafi samodzielnie wykonać nawet prostej pracy, nie potrafi jej sobie zorganizować, zaplanować, zrealizować planu jej wykonania. Nie jest zdolny do wykonywania przez dłuższy czas jednego zadania, nie jest zdolny do dłuższego skoncentrowania na jakimś zadaniu, szybko się irytuje i zniechęca. Nie jest zdolny do jakiegokolwiek funkcjonowania zawodowego na wolnym rynku pracy. W opinii Komisji Lekarskiej nie ma żadnej informacji, dlaczego stan zdrowia psychicznego wnioskodawcy uległ poprawie po 16 latach. Upośledzenie umysłowe po ok. 20 roku życia nie może ulec poprawie, a może jedynie się pogarszać. Z powodu upośledzenia umysłowego badany jest całkowicie niezdolny do pracy, niezdolność do pracy ma charakter stały i jest wrodzona.

(pisemna opinia biegłego psychiatry – k. 133 -143)

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd Okręgowy dokonał powyższych ustaleń w oparciu o załączone akta organu rentowego, dokumenty oraz opinie biegłych z zakresu: psychologii, neurologii i psychiatrii.

W ocenie Sądu opinie biegłych są w pełni wiarygodne. Zostały sporządzone przez biegłych o specjalnościach właściwych z punktu widzenia schorzeń wnioskodawcy. Biegli zapoznali się szczegółowo z całą przedłożoną dokumentacją lekarską z przebiegu chorób i leczenia skarżącego i na podstawie tej dokumentacji, a także badania bezpośredniego wydali opinie, które są wewnętrznie spójne, logiczne i kompletne. Opinie w sposób jednoznaczny i przejrzysty obrazują stan zdrowia odwołującego się i w oparciu o aktualne wskazania wiedzy medycznej kategorycznie rozstrzygają kwestię całkowitej niezdolności do pracy.

Opinia biegłego neurologa została uzupełniona na wniosek ubezpieczonego. W opinii uzupełniającej biegły ustosunkował się do jego zarzutów. Ostatecznie wnioskodawca nie zgłaszał dalszych wniosków dowodowych. Przy czym okoliczność, że z punktu widzenia neurologa wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie, albowiem zasadniczym schorzeniem wnioskodawcy jest schorzenie o charakterze psychiatrycznym, w związku z którym wnioskodawca przez okres 16 lat pobierał świadczenie rentowe. Zatem decydujące dla rozstrzygnięcia pozostaje opinia biegłego psychiatry w powiązaniu z opinią biegłego psychologa.

Co do opinii biegłego psychiatry – to żadna ze stron nie zgłosiła zastrzeżeń do opinii. Organ rentowy nie zgłosił też żadnych, dalszych wniosków dowodowych.

Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 r., II UKN 617/99, OSNAPiUS 2002/1/26).

Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84).

Podkreślić również należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tych opiniach, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 roku, III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314).

Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1997 roku, II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430).

Dla sprawy istotne jest to, że biegli wydali niewadliwe i merytorycznie prawidłowo uzasadnione opinie odpowiadając na pytania Sądu w sposób, który umożliwił rozstrzygnięcie sprawy. Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych. Dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii biegłych może być uzasadnione jedynie „w razie potrzeby”, która nie może być wynikiem wyłącznie niezadowolenia strony z niekorzystnej dla niej opinii już przeprowadzonej. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony. Wystarczy bowiem, że opinia jest przekonująca dla sądu. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony, czy jej przeświadczenia, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy dowodowej. Nie sposób też przyjmować założenia, zgodnie z którym sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 3 dnia kwietnia 2019 roku, III UK 94/18; z dnia 14 marca 2007 roku, I CSK 465/06, z 27 lipca 2010 roku, II CSK 119/10 i z dnia 20 marca 2014 roku, II CSK 296/13 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 listopada 2019 roku, III AUa 271/19, Lex 2956821 i z dnia 1 czerwca 2020 roku, I ACa 1068/16, Lex 3109806 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo).

Ostateczne konkluzje Sądu sprowadzały się zatem do stwierdzenia, iż opinie wszystkich powołanych w sprawie biegłych sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości oraz niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot, a wynikające z nich wnioski są logiczne, prawidłowo uzasadnione, a nadto odpowiadają postawionej tezie dowodowej. Opinie te pozwoliły zatem Sądowi na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. Przy czym okoliczność, że z opinii biegłego neurologa nie wynika całkowita niezdolność do pracy, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie, albowiem decydujące znaczenie ma opinia psychiatryczna., o czym była już mowa powyżej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2194, dalej: ustawa o rencie socjalnej) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1.  przed ukończeniem 18 roku życia;

2.  w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia;

3.  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej,

przy czym osobie, która spełnia powyższe warunki przysługuje renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała albo renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa (ust. 2), z tym, że renta socjalna okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 3).

Z kolei na mocy art. 5 cytowanej ustawy ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672, dalej: ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Natomiast w myśl art. 15 ustawy o rencie socjalnej w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio: art. 12-14, art. 61, art. 78-81, art. 88, art. 89, art. 93, art. 94, art. 98, art. 100 ust. 1 i 2, art. 101, art. 102 ust. 1, art. 104 ust. 4, art. 107, art. 114, art. 116 ust. 1b i 2, art. 118 ust. 1-5, art. 119 ust. 1, art. 121, art. 122 ust. 1, art. 126, art. 128, art. 129 ust. 1, art. 130 ust. 1, art. 133-135, art. 136a i art. 138-144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z treścią art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1). Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2), a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5 lat, niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3 w/w ustawy).

Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04, LEX nr 979161).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie wykazało, że u wnioskodawcy rozpoznano upośledzenie umysłowe w stanie lekkim na granicy z umiarkowanym, łagodne zaburzenia funkcji poznawczych, związane z organicznym uszkodzeniem oun. Funkcjonowanie wnioskodawcy odpowiada funkcjonowaniu dziecka w wieku 9-10 lat. Nie potrafi samodzielnie wykonać nawet prostej pracy, nie potrafi jej sobie zorganizować, zaplanować, zrealizować planu jej wykonania. Nie jest zdolny do wykonywania przez dłuższy czas jednego zadania, nie jest zdolny do dłuższego skoncentrowania na jakimś zadaniu, szybko się irytuje i zniechęca. Nie jest zdolny do jakiegokolwiek funkcjonowania zawodowego na wolnym rynku pracy. Upośledzenie umysłowe po ok. 20 roku życia nie może ulec poprawie, a może jedynie się pogarszać. Z powodu upośledzenia umysłowego badany jest całkowicie niezdolny do pracy, niezdolność do pracy ma charakter stały i jest wrodzona. Zaznaczenia wymaga również, iż wnioskodawca posiada wykształcenie zasadnicze specjalne, a całkowitą niezdolność do pracy miał orzekaną od 2007 roku.

Jak już wskazano, z punktu widzenia uprawnienia do renty socjalnej istotne jest również to, aby schorzenie lub schorzenia, które obecnie stanowią przyczynę naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy wnioskodawcy, powstały w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 cyt. ustawy o rencie socjalnej. W tym kontekście rolą biegłych jest dostarczenie sądowi wiadomości o charakterze specjalnym w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. Istota wiadomości specjalnych wyraża się w konieczności zaprezentowania rozpoznanych schorzeń wnioskodawczyni i wskazania ewentualnych ograniczeń w zakresie możliwości wykonywania pracy zawodowej, a w pozostałym zakresie obowiązkiem Sądu jest dokonanie oceny zebranego materiału i dokonanie rozważań prawnych. Zauważenia wymaga, iż ubezpieczony spełnia w/w kryterium. Wynika to jednoznacznie z przedstawionej opinii biegłego psychiatry, której organ rentowy skutecznie nie podważył.

Mając na względzie w/w okoliczności, wobec stwierdzenia u wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy, decyzja odmawiająca wnioskodawcy prawa do renty socjalnej nie jest prawidłowa i należało ją zmienić, przyznając wnioskodawcy rentę socjalną w okresie od dnia 1 września 2023 r, na stałe, zgodnie z wnioskiem wynikającym z opinii biegłego psychiatry.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, orzekając jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Konsekwencją uwzględnienia odwołania było również zasądzenie na rzecz ubezpieczonego kwoty 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Należy zauważyć, że stroną przegrywającą jest strona, której stanowisko nie zostało uwzględnione, a więc w rozpatrywanej sprawie - organ rentowy. Koszty należne ubezpieczonemu, tj. koszty zastępstwa procesowego, ustalono na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935) (pkt 2 sentencji wyroku).