Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. P. ponownego ustalenia kapitału początkowego, ponieważ nie udowodniła ona 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

/decyzja k.22 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 26 września 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. P. prawa do przeliczenia emerytury z uwagi na fakt, iż wartość kapitału początkowego nie uległa zmianie.

/decyzja k.21 plik I akt ZUS/

Odwołanie od powyższych decyzji złożyła M. P. wskazując, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego w zakresie braku przyznania jej rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. Wnioskodawczyni wskazała, że pracę w warunkach szczególnych wykonywała w okresie od 10 września 1976 r. do 13 marca 1992 r. tj. podczas pracy w Gminnej Spółdzielni (...) w K..

/odwołanie k.3 , odwołanie k.3 akt o sygn. VIII U 2008/22/

W odpowiedzi na odwołania pełnomocnik organu rentowego wniósł o ich oddalenie wywodząc jak w uzasadnieniach decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 odwrót , odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 odwrót akt o sygn. VIII U 2008/22/

Zarządzeniem z dnia 14 października 2022 r. połączono sprawy o sygnaturze akt VIII U 2008/22 i VIII U 2007/22 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/zarządzenie k.6 akt o sygn. VIII U 2008/22/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. P. urodziła się (...), posiada prawo do emerytury.

/okoliczności bezsporne/

W dniu 14 września 2022 r. M. P. złożyła wniosek o ponowne przeliczenie emerytury, po którego rozpatrzeniu organ rentowy wydał zaskarżone decyzje.

/wniosek k.14 – 15 plik I akt ZUS , decyzja k.22 plik II akt ZUS , decyzja k.21 plik I akt ZUS/

W okresie od 10 września 1976 r. do 13 marca 1992 r. M. P. była zatrudniona w Gminnej Spółdzielni (...) w K.. W początkowym okresie wnioskodawczyni zajmowała stanowisko pracownika młodocianego – uczennicy (umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego z dnia 10 września 1976 r.; przewidziany czas nauki 2,5 roku do dnia 28 lutego 1979 r.) w zawodzie ciastkarza, piekarza piecowego, a pracę w spółdzielni łączyła z nauką w szkole – przez 3 dni pracowała na stanowisku piekarza, a przez kolejne 3 dni uczęszczała do szkoły. W dniu 1 marca 1979 r. wnioskodawczyni została zatrudniona w piekarni ww. zakładu pracy.

Wnioskodawczyni zajmowała stanowiska ciastkarza-deseranta, piekarza-cukiernika, cukiernika, starszego piekarza ciastowego, starszego piekarza, ciastkarza, starszego cukiernika, ciastkarza dekoranta (angaże w aktach osobowych k.52).

Pomimo różnego określania zajmowanego przez nią stanowiska pracy, wnioskodawczyni wykonywała wyłącznie obowiązki piekarza piecowego i zajmowała się wypiekiem pieczywa, bułek, chałek, drożdżówek, czy też ciasta drożdżowego. Wkładała ciasto do pieca, a następnie je wyjmowała. Ponadto do obowiązków wnioskodawczyni należało czyszczenie pieca, czy też przygotowanie paleniska. Wnioskodawczyni nie była oddelegowana do wykonywania innego rodzaju obowiązków. Powierzone obowiązki wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie 3 – zmianowym. Nie zajmowała się mokrym ciastami a tym zajmuje się dekorant czy deserant.

/dokumentacja osobowa wnioskodawczyni k.52, zeznania świadków: J. B. min.00:32:57 – 00:42:55 , J. K. min.00:43:28 – 00:56:34 rozprawy z dnia 14 września 2023 r. , płyta CD k.68 , zeznania wnioskodawczyni min.00:03:41 – 00:05:04 rozprawy z dnia 7 listopada 2023 r. , płyta CD k.74 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:01:47 – 00:20:14 rozprawy z dnia 14 września 2023 r. , płyta CD k.68/

Od 1 stycznia 1988 roku do 14 kwietnia 1988 roku odwołująca korzystała z urlopu bezpłatnego W okresie od 14 marca 1992 r. do 18 października 1999 r. M. P. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Piekarni (...).

/świadectwo pracy k.20 plik I akt ZUS , świadectwo pracy w warunkach szczególnych k.13, zeznania świadka: L. K. min.00:28:09 – 00:32:18, J. K. min.00:43:28 – 00:56:34 rozprawy z dnia 14 września 2023 r. , płyta CD k.68/

Do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych organ rentowy uwzględnił wnioskodawczyni okres zatrudnienia od 14 marca 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. w Piekarni (...) (6 lat, 9 miesięcy i 18 dni).

/okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji osobowej zatrudnienia wnioskodawczyni oraz zeznań samej wnioskodawczyni i świadków. Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka K. w zakresie czasu pracy pracownika młodocianego. W ocenie sądu wnioskodawczyni ma większą wiedzę na temat tego, że dni pracowała a trzy kolejne uczyła się w szkole.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że wnioskodawczyni M. P. urodziła się (...), a zatem jej emerytura musiała zostać ustalona w oparciu zasady określone w art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U z 2023 r. , poz.1251)

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy M. P. przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Nie ulegało bowiem wątpliwości, że dokonanie takiego ustalenia przełoży się na wysokość otrzymywanego przez wnioskodawczynię świadczenia emerytalnego.

Stosownie do art. 2 pkt 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz.164 ) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( ak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołująca się nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz. U. z 2022 r. , poz. 504 ), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni domagała się ustalenia, że pracę w warunkach szczególnych wykonywała w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w K.. Ostatecznie bowiem organ rentowy do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych uwzględnił wnioskodawczyni okres zatrudnienia od 14 marca 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. w Piekarni (...).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl §21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r., III UZP 5/85 wyjaśnił, że w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy. Pogląd ten został rozwinięty w znowelizowanym art.473 k.p.c., który stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu przed tymi sądami okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń mogą być udowadniane wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi (por. wyr. SN z dnia 02.02.1996 r. II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Mając powyższe na uwadze podnoszony przez organ rentowy zarzut braku wykazania przez wnioskodawcę wykonywania pracy w warunkach szkodliwych wobec nieprzedstawienia stosownego świadectwa nie mógł odnieść skutku.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczoną w spornym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach, wszelkimi środkami dowodowymi, tj. na podstawie zeznań świadków, zeznań samej ubezpieczonej oraz dowodów z dokumentów przedłożonych w toku postępowania dowodowego. Z tych też przyczyn sąd dopuścił dowód z zeznań świadków, przesłuchania wnioskodawczyni oraz załączonych akt osobowych.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy wskazuje , że wnioskodawczyni w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała obowiązki pracownicze piekarza. Zgodnie z posiadanym doświadczeniem zawodowym wykonywała prace przy wypieku pieczywa, o którym traktuje zapis w Wykazie A Dziale X (prace w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) pkt 11 (prace przy wypieku pieczywa).

Natomiast w wykazie A stanowiącym załącznik do uchwały Zarządu Głównego (...) Związku Spółdzielni Rolniczych z dnia 25 lipca 1983 r. „w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach spółdzielczości rolniczej” w dziale X poz. 11 pkt. 3 wymieniona została praca na stanowisku piekarza.

M. P. od 1 marca 1979 r. i została zatrudniona w piekarni ww. zakładu pracy. Pomimo różnego określania zajmowanego przez nią stanowiska pracy, wnioskodawczyni wykonywała wyłącznie obowiązki piekarza piecowego i zajmowała się wypiekiem pieczywa, bułek, chałek, drożdżówek, czy też ciasta drożdżowego. Wkładała ciasto do pieca, a następnie wyjmowała je po upieczeniu. Ponadto do obowiązków wnioskodawczyni należało czyszczenie pieca, czy też przygotowanie paleniska. Wnioskodawczyni nie była oddelegowana do wykonywania innego rodzaju obowiązków. Powierzone obowiązki wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie 3 – zmianowym. Oceny sądu nie zmieniają różne angaże znajdujące się w aktach osobowych bowiem świadkowie zgodnie potwierdzili zeznania wnioskodawczyni, iż wykonywała jedynie prace piekarza. Poza tym zapisy w angażach sprawiają wrażenie dość przypadkowo wpisywanych. Często stanowiska przeplatają się a nadto mimo braku ich formalnej zmiany - w angażach dotyczących wynagrodzeń stanowiska są różnie opisywane. To potwierdza jedynie wersje wnioskodawczyni i świadków.

W tym miejscu wskazać należy, że każda praca piekarza wykonywana jest w szczególnych warunkach. Zawarte bowiem w wykazie A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) Dział X, poz. 11 określenie „prace przy wypieku pieczywa" należy rozumieć w ten sposób, że jego zakresem objęte są zarówno czynności przygotowawcze do wypieku, takie jak pobranie mąki, jej ważenia, wyrabiania i formowania ciasta, jak i czynności podejmowane na etapie wypieku pieczywa w piecu, a więc wkładanie uformowanego ciasta do pieca, pieczenie i wyjmowanie pieczywa z pieca. Za takim rozumieniem wskazanego sformułowania przemawia ponadto użycie w nim przyimka „przy", który łączy z „wypiekiem pieczywa" związane z nim czynności poprzedzające i przygotowawcze (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11.10.2017r. sygn. III UK 202/16).

Sąd Okręgowy podziała również stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w sprawie III UK 71/18 (wyrok z dnia 09.02.2017r.), w którym za bezpodstawne uznał zawężane pojęcie pracy wykonywanej w szczególnych warunkach „przy wypieku pieczywa” do prac „podawacza i odbieracza pieczywa na blachach z pieca, odbieracza listków wachlowych z pieca (odbiór ręczny)”. Nie dość, że takie „zakresowe” zawężenie prac przy wypieku pieczywa nie ma umocowania ustawowego, to jest nieuprawnione i nieracjonalne już dlatego, że chyba tylko w największych zakładach wypieku chleba podawaniem uformowanego ciasta chlebowego, a następnie odbieraniem pieczywa z pieców piekarniczych zajmowali się wyłącznie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wyznaczeni piekarze „piecowi”. W interpretacyjnie zawężonym zakresie wykonywania prac „przy wypieku pieczywa” - żaden z tak zatrudnionych piekarzy nie byłby zatrudniony w szczególnych warunkach pracy, bo już racjonalnie rzecz postrzegając - potencjalny „wkładacz” i „wykładacz” pieczywa z pieca nigdy nie zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie takimi czynnościami wypieku chleba. Oznacza to, że uciążliwe wykonywanie pracy szczególnej „przy wypieku pieczywa” obejmowało wszelkie czynności piekarzy, którzy w jednym integralnym procesie technologicznym świadczyli co najmniej częściowo w porze nocnej ciężką pracę fizyczną, wymagającą dźwigania i opróżniania wielokilogramowych worków z mąką, przygotowywania rozczynu, urabiania oraz ręcznego porcjowania i formowania ciasta chlebowego w zapylonych pomieszczeniach oraz wypiekania pieczywa w wysokiej temperaturze środowiska pracy panującej w piekarniach. Już przykładowy opis rozmaitych uciążliwych prac piekarzy sprzeciwiał się „zakresowemu” ograniczeniu szczególnego charakteru zatrudnienia „przy wypieku chleba” wyłącznie do podawania i wybierania pieczywa z pieców piekarniczych, gdyż uciążliwy charakter pracy piekarzy w żadnym razie nie ograniczał się ani nie wynikał wyłącznie z „wysokiej temperatury” środowiska pracy, która oddziaływała w większy lub mniejszy sposób nie tylko na piekarzy „piecowych”, ale na wszystkich piekarzy zatrudnionych w piekarniach.

Takie też stanowisko reprezentuje i Sąd Apelacyjny w Białymstoku choćby w wyroku z dnia 12.09.2012r. sygn. III Aua 452/12, zgodnie z którym zarówno praca piekarza piecowego, jak również praca piekarza stołowego (pod warunkiem wykonywania jej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach określoną w wykazie A, dziale X, poz. 11 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z dokonanych w sprawie i niekwestionowanych ustaleń wynika, że przez okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu zawartej przez odwołującą w dniu 10 września 1976 r., wnioskodawczyni pracowała jako uczeń maksymalnie przez 3 dni w tygodniu.

Okresu tego nie można zaliczyć do okresu pracy w warunkach szczególnych bowiem praca taka nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawczyni, podejmując zatrudnienie w Gminnej Spółdzielni (...), była w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) osobą młodocianą.

Na mocy art. 1 ustawy młodocianymi w rozumieniu ustawy są osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 lat życia.

Natomiast w myśl art. 2 wzbronione jest zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy. Młodociani w wieku powyżej lat 16 mogli być zatrudniani, jeżeli posiadali kwalifikacje zawodowe i odbyli wstępny staż pracy (art. 6) - przy pracach odpowiadających posiadanym przez nich kwalifikacjom albo - jeżeli nie spełniali powyższych warunków - przy pracach niewymagających kwalifikacji zawodowych. Stosownie do art. 12 ust. 1 obowiązkiem młodocianych zatrudnionych przez zakłady pracy jest dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia. Młodociani przyjęci do pracy, do przyuczania do określonej pracy lub do odbycia wstępnego stażu pracy po przyuczeniu do określonej pracy, którzy ukończyli szkołę podstawową, obowiązani są do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego /ust. 2 pk. 2/, zaś młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani są do dokształcania się w zakresie obranego zawodu /ust. 3/. Zgodnie zaś z art. 13 czas pracy młodocianych w wieku do 16 lat wynosił 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo. Młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy, przy czym w myśl ust. 3 art. 13 do czasu pracy młodocianych (zarówno w wieku do 16 lat jak i powyżej lat 16) wlicza się czas dokształcania określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

Zgodnie z obowiązującym w spornym okresie art. 129 § 1 kp czas pracy nie mógł przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień.

W kwestii kwalifikowania pracy wykonywanej na podstawie umowy o naukę zawodu przypomnieć należy pogląd jaki Sąd Najwyższy wyraził w wyrok z dnia 24 kwietnia 2009 r. sygn. II UK 334/08 (OSNP 2010/23-24/294), a także w wyrok z dnia 20 stycznia 2011 r. sygn. II UK 169/10 (LEX nr 786387), zgodnie z którym okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Sąd Najwyższy wskazał jednocześnie, że nie jest to wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach w nim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. np. wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290).

Jak wynika zarówno z cytowanych przepisów jak i utrwalonej linii orzeczniczej, którą Sąd orzekający w pełni podziela, praca wykonywana w ramach umowy o naukę zawodu może zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych, jeśli pracownik (uczeń) wykonywał prace zaliczane do prac w warunkach szczególnych w pełnym obowiązującym go wymiarze czasu pracy i robił to stale.

W przypadku wnioskodawczyni obowiązujący ją wymiar czasu pracy do 16 roku życia to 36 godzin tygodniowo i praca w takim wymiarze byłaby wystarczająca do zaliczenia okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych. Z materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawczyni pracowała jedynie przez 3 dni w tygodniu a zatem nie był to pełny wymiar czasu pracy.

W tej sytuacji Sąd nie znalazł podstaw do zaliczenia M. P. okresu zatrudnienia od 10 września 1976 r. do 28 lutego 1979 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Pomimo niezaliczenia okresu pracy w charakterze ucznia do stażu pracy w szczególnych warunkach w ocenie Sądu, w niniejszej sprawie wnioskodawczyni w sposób niewątpliwy, po doliczeniu kwestionowanego przez organ rentowy okresu, wykazała przed Sądem, że przepracowała ponad 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a tym samym zostały spełnione wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Okres od 1 marca 1979 roku do 13 marca 1992 roku obejmuje bowiem po odjęciu 3 miesięcy i 14 dni okresu urlopu bezpłatnego 13 lat i 13 dni – 3 miesiące i 14 dni = 12 lat, 8 miesięcy i 29 dni . Po doliczeniu okresu pracy w Piekarni (...) (6 lat, 9 miesięcy i 18 dni) łącznie wnioskodawczyni ma ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i przeliczył od 1 września 2022 r. wysokość emerytury M. P., poprzez doliczenie do kapitału początkowego rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, o czym orzekł w sentencji wyroku.