Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.06.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie art. 103-105, art. 127, art. 138-140 art. 141 ust. 1-3 oraz art. 142-144 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22.07.1992 w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty, ustawy z dnia 13.10.1998 o systemie ubezpieczeń społecznych, dokonał miesięcznego rozliczenia renty rodzinnej M. P. (1) w związku z przychodem uzyskanym w poszczególnych miesiącach roku 2023 .

Zakład wskazał, iż przychód osiągnięty przez ww. w poszczególnych miesiącach od 01-12/2023 uzasadnia zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia albo wypłatę tego świadczenia w pełnej wysokości.

Po dokonaniu miesięcznego rozliczenia Zakład ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia wraz z dodatkami - łącznie o 6077,16 zł. Świadczenie w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu było wypłacane w pełnej wysokości.

Wobec powyższego zakład ustalił, że M. P. (1) jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w kwocie 6077,16 zł.

/ decyzja k. 28 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej zmiany w dniu 14.08.2024 r. ( data nadania w placówce pocztowej) wniósł M. P. (1). W uzasadnieniu wskazanego stanowiska odwołujący podniósł, iż prowadzona przez niego działalność gospodarcza jest w stanie upadłości, nie przyniosła żadnego dochodu. Wobec tego w ocenie odwołującego niejasnym jest na jakiej podstawie organ rentowy ustalił przekroczenie progu, który uzasadniał zmniejszenie świadczenia. Skarżący wskazał nadto, iż nie zna się na obowiązujących przepisach i wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o odrzucenie odwołania wniesionego po upływie terminu zgodnie z art. 477 ⁹ § 3 k.p.c, ewentualnie o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazano, iż zaskarżoną decyzję skarżący odebrał 17.06.2024 więc termin na złożenie odwołania upływał 17.07.2024 r. a odwołanie wniesiono 14.08.2024 r. a wnioskodawca nie wskazał by wniesienie odwołania nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Co do meritum organ podtrzymał stanowisko i argumentacje podniesione w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 6-7/

Pismem z dnia 28.11.2024 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy poparł odwołanie wskazał , że celem ww. odwołania był tez wniosek o przywrócenie terminu, wobec czego wniósł o uznanie odwołania z dnia 14.08.2024 za odwołanie wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu.

Z ostrożności procesowej na wypadek nieuwzględnienia wskazanego wniosku wniósł o uznanie wskazanego pisma za odwołanie od decyzji ZUS z dnia 12.06.2024 przy uwzględnieniu terminu miesiąca od ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Co do meritum wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej w kwocie 6077,16 zł oraz o zasądzenie zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu z uwzględnieniem stawek minimalnych określonych w § 2 pkt 4 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 2 października 2015 w sprawie opłat za czynności radców prawnych, jednocześnie wskazując że nie zostały one uiszczone ani w całości ani w części.

/ pismo k. 22-27/

W dniu 29.07.2022 M. P. (1) w imieniu własnym złożył wniosek rentę rodzinną po zmarłej żonie A. P.. Decyzją z dnia 17.08.2022 organ przyznał rentę rodzinną od 16.07.2022 r. WW decyzja zawierała stosowne pouczenia m.in. odnośnie tego, że osoba , która nienależnie pobrała świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu oraz co należy rozumieć przez nienależnie pobrane świadczenia, a także wskazanie, że prawo do renty rodzinnej ulega zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu.

/ bezsporne wniosek o rentę rodzinna k. 1-7 akt ZUS, decyzja z 17.08.2022 z pouczeniami k. 16-17 akt ZUS/

Zaskarżona decyzja z dnia 12.06.2024 r. została doręczona wnioskodawcy 17.06.2024 -przesyłkę odebrał dorosły domownik M. P. (2) - synowa.

/ bezsporne pisemne potwierdzenie odbioru k. 30 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.12.2024 r. 00:03:12-00:09:29/ /

Zaskarżona decyzja zawierała pouczenie co do sposobu i terminu wniesienia odwołania.

/ bezsporne decyzja z pouczeniem k. 28-29 akt ZUS/

Wnioskodawca został poinformowany przez synową, że przyszło pismo z ZUS. W tym okresie miał być w delegacji. Synowa nie powiedziała mu czego pismo dotyczy on nie dopytywał. Gdy wrócił z delegacji było już po upływie terminu do wniesienia odwołania. Po powrocie ubezpieczony starał się złożyć odwołanie jak najszybciej.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.12.2024 r. 00:03:12-00:09:29/

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje

Na mocy art. 477 ⁹ § 1 i 3 k.p.c., odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Przy czym ciężar udowodnienia powyższych okoliczności oraz faktu złożenia odwołania we właściwym terminie spoczywa na wnioskodawcy (art. 232 k.p.c.).

Powyższe oznacza, że wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego z uchybieniem miesięcznego terminu powoduje, iż ubezpieczony zostaje pozbawiony prawa do merytorycznego rozpoznania zarzutów co do istoty sprawy, podniesionych w odwołaniu. Dlatego też Sąd stosując art. 477 ⁹ § 3 kpc, musi ocenić całokształt okoliczności, które spowodowały przekroczenie terminu do wniesienia odwołania, a przede wszystkim aspekt zawinienia składającego odwołanie (choć nie wskazano przesłanki winy jako wykluczającej odwołanie po terminie) oraz ewentualnych przyczyn od niego niezależnych. Ocena, czy przekroczenie terminu było nadmierne oraz czy nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawiona ocenie sądu. Sąd ma możliwość potraktowania spóźnionego odwołania tak, jakby zostało wniesione w terminie, przy czym niezbędne jest jednoczesne spełnienie się obu warunków: przekroczenie terminu nie może być nadmierne, zaś jego przyczyna musi być niezależna od odwołującego się (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2006 r., III UK 168/05, Lex nr 277825).

Przesłanki upoważniające sąd do nieuwzględnienia przekroczenia terminu muszą zachodzić kumulatywnie, mają one charakter ocenny i zależą od całokształtu okoliczności sprawy, w związku z czym nie dadzą się uogólnić. Niespełnienie choćby jednej z tych przesłanek przesądza o odrzuceniu odwołania. To zaś oznacza, że nawet w przypadku stwierdzenia, że przekroczenie ustawowego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się - w przypadku, gdy przekroczenie ustawowego terminu jest nadmierne - sąd obowiązany jest odrzucić odwołanie (por. postanowienie SN z 6.06. 2012 r., III UK 144/11, Legalis Nr 537289).

Sąd nie odrzuci odwołania od decyzji organu rentowego na podstawie art. 477 ⁹ § 3 KPC tylko wówczas, gdy okaże się bezsporne, że przekroczenie ustawowego terminu nie jest nadmierne i że nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. W pozostałych przypadkach jest obowiązany odrzucić odwołanie. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 stycznia 2023 r., I (...) 111/22/

Podkreślenia wymaga też fakt, iż wobec treści art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. postępowanie szczególne regulowane przepisami art. 477 ⁸ kpc i następne, nie zna instytucji przywrócenia terminu w rozumieniu art. 168 i nast. (tak wyr. SA w Rzeszowie z 6.12.1994 r., III AUr 344/94, OSA 1995, Nr 1, poz. 9, post. SA w G. z 6.6.1994 r., III AUz 61/94, PP 1995, Nr 5, s. 46).

Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, iż odwołanie od decyzji z dnia 12.06.2024 r. zostało złożone przez M. P. (1) po upływie miesięcznego terminu 14.08.2024 r.

Przy tym M. P. (1) nie wskazał na żadne podstawy, które pozwalałyby na przyjęcie, że miały miejsce okoliczności wskazujące na brak jego winy w terminowym wniesieniu odwołania, nie wykazał też, iż odwołanie złożono po terminie z przyczyn od niego niezależnych. Wnioskodawca podnosił, że w chwili gdy doręczono decyzję on sam był w delegacji, jednakże nie dysponuje żadnym potwierdzeniem tego faktu. Ponadto przyznał, iż synowa poinformowała go o przesyłce z ZUS, on sam jednak nie dopytywał czego wskazana korespondencja dotyczy .

Fakt doręczenia decyzji może być stwierdzony wówczas, kiedy jest pewne, że otrzymała ją właściwa osoba (art. 42 § 1 KPA i art. 43 KPA) lub że spełnione zostały warunki określone w przepisie art. 44 KPA (tzw. doręczenie zastępcze). Jeżeli nie doszło do doręczenia decyzji adresatowi bądź doręczenie zastępcze jest nieskuteczne, bieg terminu do wniesienia odwołania od tej decyzji w ogóle nie rozpoczyna się. W takiej sytuacji za datę doręczenia należy uznać dzień, w którym adresat faktycznie otrzymał decyzję lub zapoznał się z jej treścią. /III AUz 142/16 - postanowienie SA Kraków z dnia 08-08-2016/.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy doręczenia dokonano prawidłowo dorosłemu domownikowi wnioskodawcy, a on sam o jej istnieniu wiedział. Tym samym wnioskodawca winien zadbać o to by poznać treść decyzji i właściwie na nią reagować. Uchybienia w tym przedmiocie, jak również ryzyko związane z zlekceważeniem treści wysłanych do niego informacji w tym treści pouczenia o terminie do wniesienia odwołania obciążają zaś ubezpieczonego.

Wskazane okoliczności zdaniem Sądu wskazują na to, że wnioskodawca podjął błędną decyzję nie interesując się treścią pisma z ZUS uznając ewentualne złożenie odwołania w terminie za sprawę drugoplanową. Gdyby bowiem uważał, że decyzja jest dla niego ważka winien zapoznać się z jej treścią - obiektywnie miał taką możliwość - i złożyć od niej odwołanie w terminie, dbając należycie o swoje interesy .

Znamiennym w sprawie jest też to, że ubezpieczony przekroczył termin o prawie miesiąc, co uznać należy za nadmierne, biorąc pod uwagę iż nie wykazane zostało by istniały jakiekolwiek przeszkody do złożenia odwołania. N. przekroczenia terminu do wniesienia odwołania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁹ § 3 KPC) nie powinna być mierzona wyłącznie liczbą dni, o ile równolegle miały miejsce inne zdarzenia wpływające na ocenę skali opóźnienia/Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 sierpnia 2022 r., (...) 236/21/ T. na gruncie rozpoznawanej sprawy zabrakło. Tym samym nie było podstaw, aby przystąpić do merytorycznego badania zaskarżonej decyzji.

Biorąc powyższe pod uwagę , Sąd na podstawie art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. odrzucił odwołanie wnioskodawcy od decyzji z dnia 12.06.2024 r. jako złożone po terminie.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu orzeczono na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14.05.2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 764) uwzględniając zwrot stawki podatku VAT.

Brak było podstaw do zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według stawki liczonej od wartości przedmiotu sporu. Powyższe zapatrywanie stanowi ugruntowane stanowisko prezentowane zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. (...) UZ 102/12, przyjął bowiem, że w sprawie o zwrot przez ubezpieczonego nienależnego świadczenia stosuje się stawkę minimalną, taką jak w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego (§ 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu [Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.], który stanowi odpowiednik § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych [tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.]). W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przyjęcie stawki minimalnej według wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest uprawnione. Regulacja kosztów dotyczących spraw ubezpieczeniowych jest skromna w rozporządzeniu. Jednak w tej sprawie problem braku rodzajowo właściwej regulacji w istocie nie występuje, gdyż na zasadzie wzajemnej równowagi należy ujmować sprawy o świadczenia z ubezpieczenia społecznego oraz sprawy o zwrot nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Uzasadnione jest więc w tej sprawie zastosowanie stawki podstawowej z § 11 ust. 2 rozporządzenia. Takie stanowisko zostało zaprezentowane również przez Sąd Najwyższy we wcześniejszym orzecznictwie. W postanowieniu z 1 czerwca 2010 roku (II UZ 11/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że sprawa o zwrot świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest bliższa rodzajowo sprawie o przyznanie takich świadczeń niż sprawie o zapłatę, wobec czego podstawę zasądzenia opłaty za czynności adwokackie powinny stanowić w niej minimalne stawki przewidziane w rozporządzeniu dla spraw z zakresu ubezpieczenia społecznego.

Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 23 września 2020 r., III AUa 734/20, w którym podkreślił, że sprawa o zwrot nienależnie pobranego świadczenia nie została wymieniona wprost w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, jednakże jest ona bliższa kategorii spraw o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego niż sprawom o zapłatę. Takie rozwiązanie jest przyjmowane w licznym orzecznictwie sądów powszechnych. Dla przykładu można przywołać takie orzeczenia jak: wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 18 marca 2016 r., IV Ua 11/16, wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 11 maja 2020 r., VIII Ua 11/20, wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 11 sierpnia 2021 r., VII Ua 79/20, wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2022 r., VII Ua 38/21, wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 23 sierpnia 2022 r., VI Ua 68/21, postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 1 marca 2022 r., VIII Uz 3/22, w tym również rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 14 czerwca 2016 r., VII Ua 75/16, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 4 lipca 2019 r., VIII Ua 36/19, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 17 września 2019 r., VIII Ua 47/19, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 4 czerwca 2019 r., VIII Ua 15/19, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 1 października 2020 r., VIII Ua 41/20, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 6 maja 2021 r., VIII Ua 8/21.

Z tych też względów brak było podstaw do uwzględnienia stanowiska pełnomocnika z urzędu wnioskodawcy w tym przedmiocie i orzeczono jak w sentencji.