Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.08.2024 r. ZUS (...) Oddział w Ł. odmówił M. S. prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, ponieważ z dokumentów znajdujących się w aktach wynika, że ubezpieczona nie udowodniła 15 lat w warunkach szczególnych /decyzja k. 9 akt ZUS/

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą, wnioskodawczyni złożyła od niej odwołanie wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty. /odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ emerytalny wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. Podniósł, że do okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył łącznie 14 lat 9 miesięcy i 29 dni w związku z zatrudnieniem w zakładach (...) (odliczono okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14.11.1991 r wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), nadto nie uwzględniono okresu od 28.11.1984 do 31.12.1985 r na stanowisku rozciągacza taśm w (...), gdyż wnioskodawczyni nie przedłożyła świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych za ww. okres. /odpowiedź na odwołanie k. 4-5/

W toku postępowania w piśmie procesowym z 10.10.2024 r. ubezpieczona wniosła o uwzględnienie okresu pracy w warunkach szczególnych w okresie 28.11.1984 – 31.12.1985 r w (...)./pismo – k. 14/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni – M. S. urodziła się (...) /niesporne/

Wnioskodawczyni była zatrudniona w okresie 1.09.1981 – 4.10.1984 w Zakładach (...) w O., w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku przędzarza.

/świadectwo pracy – k. 3 akt ZUS/

Wnioskodawczyni była zatrudniona w okresie 28.11.1984 – 31.12.1985 w Zakładach (...) na stanowisku rozciągaczki taśm. Stosunek pracy został rozwiązany w związku z porozumieniem między zakładami. W okresie tego zatrudnienia ubezpieczona pracowała na przędzalni, oddziale przygotowawczym, na maszynie rozciągarce. Maszyny były ustawione na hali, z grubych taśm robiła cieńsze. Zajmowała się obróbką surowców włókienniczych.

/świadectwo pracy -k. 4 akt ZUS, kserokopia angaży – k. 17 – 19, przesłuchanie wnioskodawczyni – e – prot. 00:02:25 w zw. Z 00:11:22/

W okresie 2.01.1986 – 30.11.1998 r wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) w O., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku rozciągacz taśm, przędzarz niedoprzędu. W okresie tego zatrudnienia miała następujące okresy nieskładkowe: 12.08. – 14.08. 1992, 9.03.-16.03. 1993, 7.07.-20.07.1993, 18.10.-30.10.1993, 22.03.-25.03.1994, 14.06.-1.07.1994, 18.08.- 9.10.1994, 11.04.-10.05.1995, 4.06.-21.06.1996, 22.11.1996, 12.05. – 27.06.1997, 1.12 – 23.12. 1997, 1.07 – 20.07..1998, 11.08.- 28.08.1989.

/świadectwo pracy – k. 5 akt ZUS/

W okresie 15.12.1999 r do 14.03.2000 r wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) w O. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku rozciągacza taśm. W tym okresie miała następujące okresy nieskładkowe: 4.02. -15.02.2000 r, 14.03. 2000 r.

/świadectwo pracy – k. 5 akt ZUS/

Organ rentowy zaliczył ubezpieczonej 14 lat 9 miesięcy i 29 dni zatrudnienia w warunkach szczególnych:

- 1.09.1981 – 4.10.1984 – na stanowisku przędzarz w (...)

- 2.01.1986 – 1.03.1998 – na stanowisku rozciągacz taśm oraz przędzarz w PHU (...)

- 15.12.1999 - 1.03.2000 – na stanowisku rozciągacz taśm w (...).

(z wyłączeniem okresów nieskładkowych)

/okoliczność bezsporna/

Odwołująca złożyła wniosek o emeryturę z rekompensatą w dniu 16.07.2024 r. /wniosek k. 1 akt ZUS/.

Decyzją z 2.08.2024 r r. ZUS odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty, z uwagi na brak wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił 14 lat, 9 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z tego samego dnia przyznano ubezpieczonej prawo do emerytury/ /decyzja k. 5, 5 odw. akt ZUS/

W dniu 12.08.2024 r r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie uprawnień do rekompensaty. /wniosek k. 30 akt ZUS/

Decyzją z 19.08.2024 r. ZUS (...) Oddział w Ł. odmówił M. S. prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, ponieważ z dokumentów znajdujących się w aktach nie wynika, że ubezpieczona udowodniła 15 lat w warunkach szczególnych /decyzja k. 9 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny odtworzono na podstawie powołanych dokumentów, a w tym kserokopii części akt osobowych ubezpieczonej, wydanej przez archiwum, a nadto na podstawie korelujących z nimi zeznań samej wnioskodawczyni, które nie noszą znamion konfabulacji i nie były podważane przez pełnomocnika pozwanego. Sąd przyznał tym dowodom w całości walor wiarygodności, albowiem okazały się koherentne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy ubezpieczonej przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 164 ze zm.), dalej jako ustawa, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. W myśl ust. 2 ww. przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31.12.2008 r. - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., a przed dniem 1.01.1969 r. - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

W zakresie interpretacji co do kręgu osób uprawnionych do rekompensaty oraz ram czasowych pracy wykonywanej w warunkach szczególnych rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 25.11.2010 r., K 27/09 (OTK –A 2010, nr 9, poz. 109) przyjął, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed dniem 1.01.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak: M. Z. - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Art. 23 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Do oceny pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504), gdzie wskazano, że rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32). Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), dalej jako rozporządzenie.

Z zestawienia § 1 i 2 ww. rozporządzenia wynika, iż pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z §2 ust. 2 ww. rozporządzenia, okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Z powołanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika jednak, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Jednocześnie w myśl rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (§ 22 ust. 1).

Nie oznacza to, że osoba odwołująca się jest pozbawiona możliwości ustalenia, iż w zakładzie pracy pracowała w warunkach szczególnych. Ustalenie rodzaju wykonywanej pracy na podstawie osobowych środków dowodowych nie jest bowiem wyłączone w postępowaniu przed sądem rozpoznającym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których przewiduje się odstępstwa od zasad ogólnych postępowania dowodowego, bowiem zgodnie z treścią przepisu art. 473 § 1 k.p.c., dowód z zeznań świadków jest dopuszczalny w zasadzie co do wszystkich faktów spornych lub niemożliwych do udowodnienia za pomocą dowodu z dokumentu, a nawet ponad i przeciwko osnowie dokumentu (por. wyrok SN z 08.12.1998 r. II UKN 357/98, uchwała SN z 24.09.1984r., III UZP 6/84). Postępowanie sądowe zainicjowane wniesieniem przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego toczy się bowiem według zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie zaś z art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. W konsekwencji możliwe jest ustalenie okresów pracy w szczególnych warunkach również w oparciu o inne dowody niż zaświadczenia z zakładów pracy (uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. III UZP 48/84 oraz uchwała SN z 10.03.1984 r., sygn. III UZP 6/84). Powyższe wynika także z uchwały Sądu Najwyższego z 27.05.1985r. (II UZP 5/85), w której SN stwierdził, że jeżeli odwołujący wykaże, że z powodu likwidacji zakładu pracy nie jest możliwe przedstawienie zaświadczenia z zakładu pracy, to może tę okoliczność dowodzić wszelkimi środkami dowodowymi (por. też wyrok SN z dnia 08.04.1999 r. II UKN 619/98).

W niniejszej sprawie do oceny charakteru pracy wnioskodawczyni wystarczające były akta osobowe oraz zeznania ubezpieczonej. Po szczegółowej analizie dokumentacji pracowniczej i obowiązujących regulacji prawnych, nie budzi wątpliwości, że odwołująca dodatkowo w okresie zatrudnienia w (...) wykonywała pracę w warunkach szczególnych na stanowisku rozciągacza taśm. Praca ta jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania określone w Wykazie A, Dziale VII - w przemyśle lekkim, poz. 1 – obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie, wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w oparciu o zarządzenie nr 7 (...) z dnia 7.07.1987 r w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu chemicznego i lekkiego , dział VII – w przemyśle lekkim, pkt. 1 – obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie, pkt. 6 – rozciągacz taśm.

Powyższe stanowisko wynika z ze wszystkich dokumentów, znalazło także potwierdzenie w zeznaniach ubezpieczonej.

W tych okolicznościach należało przyjąć, że odwołująca legitymuje się, łącznie z ustalonym przez ZUS okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych , wymaganym, co najmniej 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, a w związku z tym na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, przysługuje jej prawo do rekompensaty.

Na marginesie należy podnieść, że organ rentowy zasadnie nie uwzględnił okresów nieskładkowych w ustalaniu okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, mając na względzie uchwałę SN z dnia 29.10.2020 r, III UZP 3/20. Natomiast brak dowodu wypłaty dodatku za pracę w warunkach szczególnych pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie, wobec pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego, potwierdzającego zatrudnienie ubezpieczonej w takim charakterze.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak w wyroku.