Treść orzeczenia VIII U 2109/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 2109/24 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2024-12-31

Sygnatura akt VIII U 2109/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2023 r., (...) w W., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 24 marca 2023 r., odmówił Z. M., ponownego, ustalenia wysokości emerytury policyjnej.

W uzasadnieniu wyjaśniono, że na podstawie sporządzonej przez IPN Informacji z dnia 17 marca 2017 r. określającej okres pełnienia przez w/w służby na rzecz totalitarnego państwa, decyzją z dnia 1 czerwca 2017 r. ponownie ustalono wysokość emerytury ubezpieczonego od dnia 1 października 2017 r. zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r., poz. 2270). Od powyższej decyzji ubezpieczony nie wniósł odwołania. W wyniku zmiany przepisów emerytalnych dla Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji decydująca jest treść informacji wskazanej ustawy przez IPN. Zatem wniosek ubezpieczonego o ponowne ustalenie wysokości policyjnej emerytury w ocenie organu emerytalnego nie zawiera nowych dowodów lub nowych okoliczności, które miałyby wpływ na wysokość jego świadczenia.

(decyzja z dnia 17 kwietnia 2023 r. – k. bez nr akt emerytalno-rentowych)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł Z. M., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucając, że została ona wydana:

1) na podstawie przepisów ustawy niezgodnych z Konstytucją RP z 2 kwietnia 1997 r., a także Konwencją Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzoną w R. 4 listopada 1950 r. (dalej EKPC) i prawem UE, w tym w szczególności art. 13b ust. 1 i art. 15c ustawy są sprzeczne z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 42 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a także z art. 6 i 8, art. 14 EKPC, art. 1 Protokołu Nr (...) do EKPC, co powoduje oczywistą niezgodność z wymienionymi przepisami decyzji;

2) z naruszeniem art. 13b ust. 1 i art. 15c ustawy zaopatrzeniowej poprzez błędną ich interpretację, polegającą na dokonaniu wykładni pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa" określonego w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej bez uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym także indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka;

3) z naruszeniem art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864, dalej (...)), art. 1 Karty Praw Podstawowych (dalej KPP) w zw. z art. 6 (...), art. 4 KPP w zw. z art. 6 (...), art. 20-21 KPP w zw. z art. 6 (...), art. 25 KPP w zw. z art. 6 (...), art. 4 ust. 3 i art. 6 i w zw. z art. 9 i art. 91 Konstytucji RP, zgodnie z którymi prawa podstawowe Unii Europejskiej mają charakter praw bezpośrednio stosowalnych, a więc każdy sędzia krajowy z powołaniem na zasadę efektywnej kontroli sądowej ma nie tylko prawo, ale obowiązek pominąć w procesie sądowego stosowania prawa, ustawy oraz tyki sprzeczne z zasadami podstawowymi UE, a więc także z tego względu art. 13b, 15c ustawy zaopatrzeniowej, jako sprzeczne z zasadami podstawowymi Unii Europejskiej powinny zostać pominięte;

4) z naruszeniem art. 33 ust. 1 pkt 1 i pkt 6 ustawy zaopatrzeniowej, poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy w sprawie niniejszej zachodzi przesłanka, o której mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 i pkt 6 ustawy zaopatrzeniowej.

Na tle powyższego, wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji oraz zasądzenie na rzecz odwołującego kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

(odwołanie k. 5-8)

W odpowiedzi na odwołanie (...) w W. wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 11-14)

Postanowieniem z dnia 25 lipca 2024 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 461 § 3 k.p.c. przekazał niniejszą sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.

(postanowienie – k. 63)

Na ostatniej rozprawie w dniu 9 grudnia 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie.

(oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy na rozprawie z dnia 9 grudnia 2024 r. e - protokół (...):12:45-00:12:48 – koperta k. 92)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Z. M. urodził się w dniu (...) Ukończył (...) w Ł. i (...) w W..

(bezsporne)

Przebieg służby Z. M. w okresie od 16 grudnia 1976 r. (data przyjęcia do służby) do dnia 31 lipca 1990 r. kształtował się następująco:

: 1976-12-16 – wywiadowca Wydz. (...) (...) (...) w Ł.,
: 1976-12-16 – funkcjonariusz stały,
: 1983-07-01 – starszy wywiadowca Wydziału (...) (...) w Ł.,
: 1986-08-01 – wywiadowca,
: 1988-07-01 – kierownik zmiany Wydziału B,
: 1990-07-31 – specjalista Wydziału (...) (...) w Ł..

(informacja dotycząca przebiegu służby zawarta w aktach osobowych wnioskodawcy)

W opiniach służbowych, obejmujących wyżej wymienione okresy służby, wskazywano, iż wnioskodawca był zdyscyplinowany, pracowity i sumienny. Potrafił współżyć w kolektywie. Był wymagający w stosunku do podwładnych w zakresie wykonywania obowiązków służbowych. Był bardzo systematyczny w nauce i pracy. Za duże osiągnięcia w pracach społecznych, ideowych i nienaganne pełnienie służby został przyjęty w szeregi członków (...).

(opinie służbowe zawarte w aktach osobowych wnioskodawcy)

Od 1986 r. ubezpieczony pracował w SB KM MO. Obserwował, przyjeżdżających do hoteli obywateli, których obserwację, zlecał Wydział (...) Operacyjnej. Wnioskodawca nie wiedział kim są osoby, które obserwuje. Nie obserwował, natomiast, księży i osób innych grup wyznaniowych. Obserwował przeciwników politycznych i kryminalnych. Wnioskodawca nie mógł naruszać nietykalności cielesnej tych osób, ponieważ nie mogły one wiedzieć, że są obserwowane. Skarżący nie przygotowywał fałszywych raportów. Raporty sporządzała cała grupa. Odwołujący sporządzał dokumentację filmową i fotograficzną.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 9 grudnia 2024 r. e-protokół (...):12:29 - 00:12:42 – koperta k. 92 w zw. wysłuchaniem informacyjnym wnioskodawcy na rozprawie z dnia 9 grudnia 2024 r. e-protokół (...):01:48-00:11:53 – koperta k. 92)

Z informacji uzyskanej z IPN wynika, iż do zadań komórek terenowych pionu obserwacji, które w (...)/ (...)/WUSW stanowiły wydziały (...) (...), należało przygotowywanie i prowadzenie obserwacji (m.in. w stosunku do działaczy opozycji demokratycznej), ustalanie i identyfikowanie ujawnionych w trakcie obserwacji osób, z którymi kontaktowali się inwigilowani, wstępne rozpoznawanie i zabezpieczanie operacyjne dyplomatów i cudzoziemców spoza bloku komunistycznego, organizowanie i wykorzystywanie obiektów i lokali umożliwiających obserwację (zakryty punkt obserwacyjny, mieszkanie konspiracyjne), prowadzenie działalności operacyjnej w hotelach oraz innych obiektach turystycznych i rozrywkowych, podejmowanie działań dezinformujących przeciwnika w czasie prowadzonych obserwacji, organizowanie punktów obserwacyjnych w miejscach zagrożonych „wrogą” działalnością taką jak manifestacje i inne formy protestów obywatelskich w celu ich zabezpieczenia operacyjnego i dokumentowania przy pomocy środków techniki operacyjnej.

(pismo procesowe z IPN – k. 78-79)

Decyzją z dnia 7 marca 2006 r. ustalono wnioskodawcy prawo do emerytury policyjnej. Jako datę zwolnienia wskazano 24 lutego 2006 r.

(decyzja o ustaleniu prawa do emerytury policyjnej – k. bez nr akt emerytalno - rentowych)

Z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia 17 marca 2017 r. wynika, iż wnioskodawca w okresie od 16 grudnia 1976 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.).

( informacja IPN – k. bez nr akt emerytalno-rentowych )

Decyzją z dnia 1 czerwca 2017 roku o ponownym ustaleniu wysokości policyjnej emerytury, (...) w W., ponownie ustalił wysokość emerytury Z. M. od dnia 1 października 2017 r.

W decyzji wskazano, że podstawę wymiaru emerytury stanowi kwota 5 668,51 zł. Emerytura wynosi 54,17 % podstawy wymiaru, a jej łączna wysokość wynosi 3 070,63 zł. Ustalona wysokość jest wyższa od kwoty 2069,02 zł, tj. przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS wobec tego wysokość emerytury ogranicza się do kwoty 2069,02 zł. Jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 z późn. zm.) oraz otrzymaną z IPN informację z dnia 17 marca 2017 r.

(decyzja z dnia 1 czerwca 2017 r. – k. bez nr akt emerytalno-rentowych)

W dniu 24 marca 2023 r. Z. M. złożył wniosek o ponowne przeliczenie świadczeń emerytalnych w związku z uchwałą składu 7 sędziów SN z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20, tj. przy przyjęciu, że nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa.

(wniosek – k. bez nr akt emerytalno-rentowych )

W dniu 17 kwietnia 2023 r. (...) w W. wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja z dnia 17 kwietnia 2023 r. – k. bez nr akt emerytalno-rentowych)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na postawie powołanych dowodów.

Strony postępowania nie zakwestionowały, zebranego w sprawie, materiału dowodowego, w zakresie zgromadzonej dokumentacji, dlatego należało przyjąć wiarygodność zawartych w niej treści.

Koniecznym staje się, również, podkreślenie, że organ rentowy nie przedstawił w toku procesu żadnych rzetelnych dowodów, na fakt, - przestępczej - działalności wnioskodawcy, w spornym okresie jego służby w jednostkach, wymienionych w treści ustawy zaopatrzeniowej.

Analiza akt osobowych oraz przekonujące zeznania Z. M. wskazują, że wnioskodawca nie dopuścił się żadnych czynów, które mogłyby dać podstawę do uznania , ze działał na rzecz totalitarnego państwa i, w konsekwencji, do obniżenia mu świadczenia emerytalnego.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca podważył zasadność wydanej przez (...) w W. decyzji z dnia 17 kwietnia 2023 r.

W rezultacie, aby zakwestionować zasadnie w/w decyzję o odmowie ponownego przeliczenia emerytury policyjnej, odwołujący musiałaby wykazać, że spełnione zostały przesłanki zawarte w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (ustawy zaopatrzeniowej).

Zgodnie z powołanym przepisem, decyzja organu emerytalnego ustalająca prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia ulega uchyleniu lub zmianie na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli:

1) zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności faktyczne, które mają wpływ na prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu emerytalnego przez osobę pobierającą świadczenie;

5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu emerytalnego.

Zaznaczyć należy, że w przypadku weryfikacji ostatecznych decyzji, „nowe okoliczności faktyczne”, o których mowa w powołanym przepisie dotyczą tylko tych nowo odkrytych dowodów, czy też okoliczności, które po raz pierwszy zostały zgłoszone w postępowaniu, a więc takich, o których organ nie wiedział bez względu na przyczyny braku takiej wiedzy. Nowej okoliczności nie stanowi odmienna, niż w pierwotnym postępowaniu ocena znanych wówczas temu organowi okoliczności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 332/16).

„Nowe okoliczności i nowe dowody”, o których mowa w artykule 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) to okoliczności i dowody, które istniały w dacie wydania decyzji przyznającej prawo do świadczeń z ubezpieczenia (zabezpieczenia) emerytalnego, lecz nie zostały uwzględnione przez organ rentowy (tak przykładowo: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 listopada 2015 r., III AUa 1889/14).

W ocenie Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę, akta osobowe odwołującego z okresu służby są nowym dowodem w sprawie. Ów okoliczność występowała nadto w dacie wydania decyzji przyznającej prawo do świadczeń z ubezpieczenia. Zdaniem tut. Sądu, istnieją zatem uzasadnione podstawy do uwzględnienia wniosku Z. M. z dnia 24 marca 2023 roku poprzez ponowne przeliczenie przysługującej mu policyjnej emerytury z pominięciem przepisów wprowadzonych do ustawy zaopatrzeniowej nowelizacją z dnia 16 grudnia 2016 roku.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę uważa za obowiązującą i wiążącą go zasadę domniemania zgodności z Konstytucją przepisów prawa. Oznacza to, że Sąd nie będzie odnosił się do kwestii konstytucyjności merytorycznej treści art. 24 a w związku z art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.).

Podstawą prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego, był pośrednio przepis art. 15c w zw. z art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 708) – zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”, wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270), zwaną dalej „drugą ustawą dezubekizacyjną”.

Zgodnie z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Stosownie zaś do treści art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepis art. 15c ustawy zaopatrzeniowej wyłącza możliwość uwzględnienia przy ustalaniu wysokości świadczenia okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, jednocześnie ustawowo ustanawia górną, nieprzekraczalną granicę wysokości świadczenia niezależnie od długości okresu „służby na rzecz totalitarnego państwa.”

Przepis art. 15c ustawy zaopatrzeniowej dotyczy „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b”. Z treści przepis art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych następnie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:

1) Resort (...) Komitetu (...);

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do (...);

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5) służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:

a) nadzorujące prace jednostek wypełniających zadania: wywiadowcze, kontrwywiadowcze, (...), czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności (...), odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w służbie bezpieczeństwa:

: Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych,
: Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych, z wyłączeniem Zespołu do spraw Milicji Obywatelskiej w wojewódzkich komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
: Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW,
: Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy,

b) wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze:

: Departament I,
: Departament II,
: Biuro Paszportów, od dnia 1 kwietnia 1964 r.,
: Biuro A,
: Biuro Szyfrów,
: Biuro (...),
: wydziały paszportów, od dnia 15 lipca 1964 r.,
: Zwiad Wojsk Ochrony P.,
: Inspektorat I,
: samodzielne grupy specjalne,

c) wypełniające zadania (...):

: Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa,
: Departament Ochrony (...),
: Departament Studiów i (...),
: Departament III,
: Departament IV,
: Departament V,
: Departament VI,
: Główny Inspektorat Ochrony (...), od dnia 27 listopada 1981 r.,
: Biuro Śledcze,
: Departament Społeczno-Administracyjny,
: Biuro Studiów (...),
: Biuro Rejestracji Cudzoziemców,
: Zarząd Kontroli (...) G.,
: Biuro Ochrony Rządu,
: Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna,
: Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni (...) w Ż.,

d) wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności (...):

: Biuro (...),
: Biuro (...),
: Biuro C,
: Biuro (...), w tym Zakład (...),
: Departament (...), w tym Zakład (...),
: Biuro W,
: Departament PESEL,
: Zarząd Łączności, od dnia 1 stycznia 1984 r.,
: Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,
: Samodzielna (...) P,
: Inspektorat A.-Informacyjny,

e) odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa:

: Departament Kadr, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
: Departament (...) i (...), z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
: Zarząd (...)Wychowawczy,
: Biuro Historyczne,
: Akademia Spraw Wewnętrznych, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa i naukowo-techniczna pełniąca służbę w Wydziale (...) Państwa Akademii Spraw Wewnętrznych oraz na etatach (...), a także słuchacze i studenci, którzy przed skierowaniem do Akademii Spraw Wewnętrznych pełnili służbę, o której mowa w pkt 5 i 6 oraz ust. 2 pkt 1,
: Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
: Wyższa Szkoła (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jej ramach kadra naukowo- dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
: Szkoła Chorążych Biura (...), a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
: Szkoła Chorążych Milicji Obywatelskiej z siedzibą w W., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
: Wydział Pracy Operacyjnej w Ośrodku (...) w Ł., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa oraz naukowo-techniczna,
: Samodzielna Sekcja Kadr,
: Samodzielna Sekcja Kadr i (...),
: Samodzielna Sekcja (...) i Sprawozdawczości,
: Samodzielna Sekcja O.-Organizacyjna;

6) jednostki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i ich poprzedniczki:

a) Informacja Wojskowa oraz podległe jej jednostki terenowe, w tym Organa informacji (...) Organizacji (...) oraz Organa informacji Wojskowego Korpusu Górniczego,

b) Wojskowa Służba Wewnętrzna, w tym Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej Korpusu (...) Wewnętrznego i Wojsk Ochrony P. i jego poprzedniczki,

c) Zarząd (...) S. Generalnego Wojska Polskiego,

d) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

Zgodnie z art. 13b ust. 2 ustawy, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się również:

1) służbę na etacie:

a) Ministra Spraw Wewnętrznych,

b) funkcjonariusza nadzorującego służby i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 5,

c) komendanta wojewódzkiego, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw bezpieczeństwa, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw (...), zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego, miejskiego lub dzielnicowego urzędu spraw wewnętrznych do spraw (...),

d) zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego
do spraw polityczno-wychowawczych, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego lub miejskiego urzędu spraw wewnętrznych do spraw polityczno-wychowawczych,

e) oficera szkolenia operacyjnego (...) w wydziałach kadr i szkolenia komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,

f) funkcjonariusza w referacie do spraw bezpieczeństwa w wydziale kadr komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej,

g) starszego inspektora przy zastępcy komendanta wojewódzkiego do spraw (...),

h) słuchacza na kursach (...), organizowanych przez jednostki i szkoły wchodzące w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

2) okres odbywania szkolenia zawodowego w szkołach i na kursach (...) przez funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa w pkt 1 i ust. 1;

3) okres oddelegowania funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa w pkt 1 i ust. 1, do innych instytucji państwowych, w tym przeniesienia na etaty niejawne w kraju lub poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Zgodnie z art. 13c ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby w rozumieniu art. 13b, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż w dniu 12 września 1989 r. (pkt 1) oraz której obowiązek wynikał z przepisów o powszechnym obowiązku obrony (pkt 2).

Zasadniczą kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było ustalenie zatem, czy Z. M. w okresie od 16 grudnia 1976 r. do 31 lipca 1990 r. „pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa”.

W celu ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego od dnia 1 października 2017 roku, organ emerytalny został zobowiązany do wystąpienia do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. (art. 15c ust. 4) ustawy zaopatrzeniowej. Z treści art. 13a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2;

2) wskazanie okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, o których mowa w art. 13b;

3) informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Przedmiotowa informacja o przebiegu służby, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12. (art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej). Organ rentowy, będąc związanym informacją, w której wskazano, że wnioskodawca w okresie od dnia 16 grudnia 1973 r. do 28 lutego 1989 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, ustalił ponownie wnioskodawcy od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury policyjnej.

Tymczasem postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c. i mogą być przeprowadzone przeciwko niej przeciwdowody. Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza (...), nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa) – vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., II UZP 10/11, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 298.

Ustawa zmieniająca z 2016 roku ustawę zaopatrzeniową jest tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną. Pierwsza ustawa dezubekizacyjna tj. ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o zmianie ustawy zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145) wprowadziła do ustawy zaopatrzeniowej art. 15b, którego przepis ust. 1 stanowił, że w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

Organami bezpieczeństwa państwa, w których służba skutkowała zastosowaniem mniej korzystnego wskaźnika w wysokości 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby – zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2141), do której odwołał się ustawodawca były:

1) Resort (...) Komitetu (...);

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do (...);

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5) instytucje centralne (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;

6) Akademia Spraw Wewnętrznych;

7) Zwiad Wojsk Ochrony P.;

8) Zarząd Główny (...) Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9) Informacja Wojskowa;

10) Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11) Zarząd (...) S. Generalnego Wojska Polskiego;

12) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno - rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych;

Zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy, jednostkami (...), w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Ówczesna nowelizacja skutkowała obniżeniem emerytury funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa począwszy od dnia 1 stycznia 2010 roku.

W orzecznictwie jednoznacznie stwierdzono, że tak obniżone świadczenie może być niższe od 40% podstawy jego wymiaru, uznając równocześnie, że art. 15b ustawy nowelizującej z 2009 r. nie naruszył zasady równości lub proporcjonalności świadczeń, bowiem tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie z racji działań ukierunkowanych na zwalczanie przyrodzonych praw człowieka i tym samym funkcjonariusze nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, OSN 2011 nr 15-16, poz. 210).

W pierwszej ustawie dezubekizacyjnej, w celu wskazania kręgu podmiotowego, do którego odnosi się nowelizacja ustawy zaopatrzeniowej ustawodawca użył zwrotu „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa”; dalej odwołując się do przepisu art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, który wymieniał określone instytucje i formacje. Zwrot „osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” wyraźnie wskazuje, że dotyczy on każdego funkcjonariusza, który pełnił służbę w wyszczególnionych w art. 2 ww. ustawy instytucjach i formacjach. W drugiej ustawie dezubekizacyjnej ustawodawca wprowadził pojęcie „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Mając na uwadze jedną z zasad techniki prawodawczej, zawartą w § 10 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283), wg której: do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami, stwierdzić należy, iż pojęcie „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” nie jest pojęciem tożsamym z pojęciem „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Nie obowiązuje także zasada wskazująca, iż osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, pełniła jednocześnie służbę na rzecz totalitarnego państwa”, aczkolwiek nie jest wykluczony oczywiście zbieg tych pojęć w stosunku do danej osoby.

Ustalić zatem należało, czy wnioskodawca był funkcjonariuszem, który pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Wskazać należy, że w uchwale składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. w sprawie III UZP 1/20 (Legalis nr 2467938) wyjaśniono, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, (...) Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...) Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 723) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.”

W uzasadnieniu wskazanego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy podniósł, iż w ww. regulacji chodzi generalnie o odebranie praw niesłusznie nabytych, które upoważniają Państwo do rozliczeń z reżimem, gdyż jego mechanizm funkcjonowania został skutecznie zdyskredytowany. Niemniej jednak w ocenie SN z samego faktu, że przyjmuje się powszechnie negatywną ocenę podjęcia służby w poprzednim ustroju politycznym, nie wynikają podstawy pozwalające na systemową redukcję praw podmiotowych, gdyż przy takim założeniu „naprawianie sprawiedliwości dziejowej” odbywałoby się za pomocą tych samych metod, jakimi posługiwały się „reżimy totalitarne”, czyli człowiek byłby wyłącznie przedmiotem działań podejmowanych przez władzę, będąc „zastępowalną wielkością”, a jego rola sprowadzałaby się do czysto instrumentalnej postaci (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 października 2012 r., SK 6/02, OTK-A 2002 nr 5, poz. 65). Sąd Najwyższy przypomniał, że w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., II UZP 10/11 (OSNP 2012 Nr 23-24, poz. 298) wyrażono stanowisko, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji (...) w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza (...), nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu - do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów. W tej sytuacji podniesiono, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykrystalizował się określony mechanizm, który obecnie w pełni zasługuje na aprobatę. Jest on zresztą spójny ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. postanowienie z dnia 12 stycznia 2018 r., I OSK (...)), zgodnie z którym informacja o przebiegu służby nie jest władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem). Tak rozumiany skutek informacji o przebiegu służby został także zaaprobowany w orzecznictwie sądów powszechnych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 września 2016 r., III AUa 1618/14), co oznacza, że sąd ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego łącznie z treścią informacji IPN. Informacja o przebiegu służby nie jest więc władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem), lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem wobec skarżącego jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego oraz rentowego i ich wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalnego podlega kontroli sądowej. Natomiast właściwym sądem dokonującym tej kontroli jest sąd powszechny, a ten, podczas rozpoznawania istoty sprawy, będzie uprawniony do weryfikacji informacji z IPN w postępowaniu dowodowym (zob. także uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 r., K 36/09, OTK-A 2012 nr 1, poz. 3).

Stąd też, w ocenie Sądu Najwyższego, stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 roku do 31 lipca 1990 roku nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W ocenie Sądu Najwyższego, służba „na rzecz państwa totalitarnego” nie jest tożsama ze służbą pełnioną w okresie istnienia tego państwa i w ramach istniejących w tym państwie organów i instytucji. Nie każde bowiem nawiązanie stosunku prawnego w ramach służby państwowej wiąże się automatycznie z zindywidualizowanym zaangażowaniem bezpośrednio ukierunkowanym na realizowanie charakterystycznych dla ustroju tego państwa jego zadań i funkcji. Charakteru służby „na rzecz” państwa o określonym profilu ustrojowym nie przejawia ani taka aktywność, która ogranicza się do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, to jest służbie na rzecz państwa, jako takiego, bez bezpośredniego zaangażowania w realizację specyficznych - z punktu widzenia podstaw ustrojowych - zadań i funkcji tego państwa, ani tym bardziej taka aktywność, która pozostaje w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa totalitarnego (zob. wyroki: z 12 grudnia 2019 r., I OSK (...), I OSK (...), z 13 grudnia 2019 r., I OSK (...), i I OSK (...)).

Przy takim założeniu nie można z góry przyjmować, że każda osoba pełniąca służbę działała na rzecz totalitarnego państwa, gdyż funkcje rozkładały się także na obszary bezpieczeństwa państwa, które są istotne w każdym jego modelu. Reasumując, Sąd Najwyższy stwierdził, iż państwo jest uprawnione do rozliczeń z byłym reżimem, który w warunkach demokratycznych został skutecznie zdyskredytowany, zaś zasada ochrony praw nabytych nie rozciąga się na prawa ustanowione niesprawiedliwie. Potępienie należy się całemu systemowi oraz osobom, które za cenę własnego przywileju chciały służyć formacji przemocy. Jednakże, potępienie to nie może nastąpić en block, zwłaszcza w odniesieniu do osób, które na przykład pełniły wzorowo służbę po 1990 r.

Tym samym, wbrew zapatrywaniu organu rentowego, Sąd władny był samodzielnie oceniać wskazane okoliczności nie będąc związanym stanowiskiem IPN w tym zakresie.

Należy przede wszystkim zaznaczyć, iż w toku postępowania organ rentowy nie ujawnił żadnych dowodów przestępczej działalności wnioskodawcy. Jedynym dowodem miały być informacje pozyskane z Instytutu Pamięci Narodowej, oparte wyłącznie o teczkę osobową. Sąd przejrzał dokumenty zgromadzone w aktach osobowych załączonych do sprawy i nie znalazł nic, co mogłoby świadczyć o przestępczym zachowaniu wnioskodawcy, a nadto przesądzać, iż ww. nabył we wskazanym okresie uprawnienia emerytalno-rentowe w sposób niegodziwy.

Dlatego też, w ocenie Sądu, zarzut bycia uczestnikiem bezprawia poprzez służbę na rzecz totalitarnego państwa, w przypadku wnioskodawcy, czyniony jest w sposób zbiorowy, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, a to prowadzi do naruszenia godności wnioskodawcy.

Zauważenia wymaga, że przebieg służby Z. M. w okresie od 16 grudnia 1976 r. (data przyjęcia do służby) do dnia 31 lipca 1990 r. kształtował się następująco:

: 1976-12-16 – wywiadowca Wydz. (...) (...) (...) w Ł.,
: 1976-12-16 – funkcjonariusz stały,
: 1983-07-01 – starszy wywiadowca Wydziału (...) (...) w Ł.,
: 1986-08-01 – wywiadowca,
: 1988-07-01 – kierownik zmiany Wydziału B,
: 1990-07-31 – specjalista Wydziału (...) (...) w Ł..

W opiniach służbowych obejmujących wyżej wymienione okresy służby wskazywano, iż wnioskodawca był zdyscyplinowany, pracowity i sumienny. Potrafił współżyć w kolektywie. Był wymagający w stosunku do podwładnych w zakresie wykonywania obowiązków służbowych. Był bardzo systematyczny w nauce i pracy. Za duże osiągnięcia w pracach społecznych, ideowych i nienaganne pełnienie służby został przyjęty w szeregi członków (...).

Od 1986 r. ubezpieczony pracował w SB KM MO. Obserwował przyjeżdżających do hoteli obywateli, których obserwację zlecał Wydział (...) Operacyjnej. Wnioskodawca nie wiedział kim są osoby, które obserwuje. Nie obserwował natomiast księży i osób innych grup wyznaniowych. Obserwował przeciwników politycznych i kryminalnych. Nie mógł naruszać nietykalności cielesnej tych osób, ponieważ te osoby nie mogły wiedzieć, że są obserwowane. Wnioskodawca nie przygotowywał fałszywych raportów. Raport pisała cała grupa. Skarżący sporządzał dokumentację filmową i fotograficzną.

W zebranym w sprawie materiale dowodowym, nie ma, więc, dowodów wskazujących na działalność odwołującego się, na rzecz totalitarnego państwa. Z przedstawionych akt osobowych wnioskodawcy oraz złożonych w sprawie zeznań nie wynika, aby w spornym okresie służby przypadającej w czasach PRL Z. M. swoim zachowaniem naruszył podstawowe prawa i wolności innych osób, zwłaszcza osób walczących o niepodległość, suwerenność i wolną Polskę.

W ocenie Sądu, niedopuszczalne jest zastosowanie represji w stosunku do osób tylko dlatego, że pracowały lub służyły, w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego, tj. przed rokiem 1990. Nawet uznanie, iż niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione są obarczone zawinionymi zachowaniami. Szczególnie, iż ustawodawca nie wyjaśnił, dlaczego zastosował selektywną ocenę organów, czy organizacji działających na rzecz umacniania państwa totalitarnego.

Nie można zatem apriorycznie zakładać, że każdy funkcjonariusz służb bezpieczeństwa działał na rzecz państwa totalitarnego, gdyż kłóci się to z ideą sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości, opierającą się na indywidualnej winie i pozostającą w opozycji wobec przyjętej w omawianej ustawie koncepcji odpowiedzialności zbiorowej.

Z powyższych względów, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., orzekając, jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku przy uwzględnieniu treści art. 42 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, zgodnie z którym świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 3, lub w którym wydano decyzję z urzędu.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie drugim sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zasądzając od (...) w W. na rzecz Z. M. kwotę 180 złotych – stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę na interpretację przepisów, w tej kwestii, przedstawioną w sprawie VIII U 1254/23 , zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 995/23

Dodano: 26 maja 2025, Opublikował(a): Agnieszka Kurczewska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Barbara Kempa
Data wytworzenia informacji: 31 grudnia 2024