Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 września 2023 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników M. S. w zakresie:

I. ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1 stycznia 2016 roku

II. ubezpieczenia emerytalno-rentowego od 1 stycznia 2016 roku

W uzasadnieniu podano, że użytkując gospodarstwo rolne o powierzchni poniżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych od dnia 1 stycznia 2016 roku M. S. nie spełnia warunków do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Organ zaznaczył, że w dniu 30 sierpnia 2023 roku M. S. złożyła dokumenty, w tym umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego o powierzchni 0,9805 ha przeliczeniowego na czas od 21 maja 2023 r. Z akt sprawy wynika, że była dzierżawcą gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,28 ha, w tym 0,8800 użytków rolnych i 1,79 ha przeliczeniowego od dnia 1 lipca 2000 r. Od 1 września 2001 roku podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników prowadząc jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą, przy tym z zaświadczenia wydanego przez Urząd Gminy w K. wynika, że zmiana wielkości dzierżawionego gospodarstwa nastąpiła w związku ze zmianą ustawy o podatku rolnym od 1 stycznia 2016 roku. Urząd Gminy potwierdził, że nie wysyłał pism informacyjnych do właścicieli ani dzierżawców gruntów, którym uległy zmianie hektary przeliczeniowe, ale wysyłał do M. S. decyzje ustalające wymiar podatku za pośrednictwem poczty, listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, na podstawie których ta opłacała podatek rolny, co oznacza, że była informowana o wielkości dzierżawionego gospodarstwa. Decyzja jest zatem uzasadniona.

/decyzja k. 103 akt KRUS/

M. S. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany w całości i ustalenia, że jej ubezpieczenie społeczne rolników nie ustało i podlega mu nadal od 1 stycznia 2016 roku.

W uzasadnieniu swego stanowiska odwołująca podniosła, iż zaskarżona decyzja jest dla niej krzywdząca bo pomija, że zgodnie z zawartą przez nią umową długoterminową umową dzierżawy z dnia 30 maja 2013 roku nieruchomość miała 1,79 hektara przeliczeniowego zatem spełniała warunki do objęcia jej ubezpieczeniem społecznym rolników, a zmiany jakie zaszły nastąpiły bez jej wiedzy i świadomości. Odwołująca podkreśliła, iż ani ona ani właścicielka nieruchomości, którą dzierżawiła nie zostały poinformowane przez Urząd Gminy o zmianie sposobu ustalenia wielkości hektara przeliczeniowego. Skarżąca argumentowała, że nie była adresatką decyzji podatkowych. Podniosła, iż o wskazanej zmianie dowiedziała się dopiero w Urzędzie Gminy w czasie załatwiania formalności związanych z zawarciem ostatniej umowy dzierżawy z dnia 21 maja 2023 r. /odwołanie k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo podniósł, że odwołująca miała wiedzę od Urzędu Gminy w K. o tym, że powierzchnia dzierżawionego gospodarstwa rolnego spadła poniżej 1 hektara przeliczeniowego, bowiem otrzymywała decyzje ustalające wymiar podatku rolnego w latach 2016-2022. Powyższe okoliczności powodują, że ubezpieczenie społeczne rolników ww. ustało od 1 stycznia 2016 roku. /odpowiedź na odwołanie – k. 11-12/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 lipca 2000 r. z mocy ustawy jako rolnik przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 września 2001 r. /bezsporne/

Wnioskodawczyni prowadziła działalność rolniczą na dzierżawionym gospodarstwie rolnym o powierzchni 2,28 ha fizycznych oraz 1,79 ha przeliczeniowego położonym w P. gm. K. w oparciu o terminowe umowy dzierżawy zawierane z T. G. obecnie M.. Pierwsza umowa została zawarta 1 lipca 2000 r. na okres trzech lat, druga umowa została zawarta 16 czerwca 2003 r. na dziesięć lat oraz trzecia umowa została zawarta 30 maja 2013 r. na dziesięć lat. /umowy dzierżawy k. 2, k. 10, k. 57 akt KRUS kopie k. 6-9, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.10.2024 r. 00:04:53- 00:07:56 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.04.2024 00:08:03-00:14:06 /

Wobec zawarcia wskazanych umów dzierżawy wnioskodawczyni była zobligowana do opłacenia podatku rolnego od dzierżawionej nieruchomości rolnej. /bezsporne/

Z decyzji doręczanych wnioskodawczyni ustalających wymiar podatku rolnego z Urzędu Gminy K. za rok 2000 oraz 2012, wynikała powierzchnia gospodarstwa rolnego liczona w hektarach przeliczeniowych. W 2000 roku powierzchnia dzierżawionego gospodarstwa rolnego wynosiła 1,79 ha przeliczeniowych, natomiast w 2012 roku powierzchnia dzierżawionego gospodarstwa wynosiła 1,7825 ha przeliczeniowych. /decyzje k. 3 i 11 oraz k. 56 akt KRUS/

Na mocy umowy dzierżawy z 21 maja 2023 r., przedstawionej w KRUS 30 sierpnia 2023 r. T. G. ponownie wydzierżawiła M. S. gospodarstwo rolne o powierzchni 2,28 ha fizycznych, położone w P. gm. K. na dziesięć lat. Przy tym w świetle decyzji ustalającej wymiar podatku z 2022 r. dotyczący nieruchomości położonej w P. - powierzchnia dzierżawionego gospodarstwa rolnego wyniosła 0,9805 ha przeliczeniowego. /umowa dzierżawy k. 85a akt KRUS decyzja k. 85b akt KRUS/

Przyczyną zmniejszenia wielkości hektara przeliczeniowego ziemi dzierżawionej przez M. S. od T. M. było wejście w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku zmiany ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 2013 r., poz.1381 oraz z 2014, poz.40) wynikającej z art. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1045).

Zgodnie z art. 4 ust.7, pkt 2 ustawy o podatku rolnym uległy zmianie przeliczniki niektórych użytków rolnych, co skutkowało zmianą powierzchni przeliczeniowej gospodarstw rolnych. Ustawodawca zmienił przeliczniki między innymi dla gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych (oznaczenie geodezyjne jako L.) - przelicznik 0,2 od 1 ha fizycznego gruntu (do końca 2015 r. grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych przeliczane były według użytku rolnego klas gruntu na jakich się znajdowały np. RIVa x 1,00, RIVb x 0,75, RV x 0,30). W skład gospodarstwa rolnego dzierżawionego przez M. S. wchodzą między innymi grunty posiadające klasyfikację L.- R o łącznej powierzchni 1.40 ha).

/informacja nadesłana przez Wójta Gminy K. k. 33 /

Organ podatkowy nie wysyłał pisemnych informacji do właścicieli i dzierżawców gruntów, którym uległy zmianie hektary przeliczeniowe od 2016 roku, nie miał takiego obowiązku, dlatego też S. M. jak i właściciel gruntów T. M. nie otrzymała z urzędu żadnej takiej informacji poza decyzją podatkową ustalającą wymiar podatku rolnego na 2016 r. /informacja nadesłana przez Wójta Gminy K. k. 33 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.10.2024 r. 00:04:53- 00:07:56 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.04.2024 00:08:03-00:14:06/

W decyzji ustalającej podatek rolny na dany rok podana jest podstawa prawna, na podstawie której wyliczono podatek rolny z danego gospodarstwa rolnego, podana jest powierzchnia fizyczna gruntów, powierzchnia przeliczeniowa, powierzchnia użytków rolnych i powierzchnia będąca podstawą do podatku rolnego oraz kwota podatku do zapłaty. /bezsporne, decyzje k. 3 i 11 oraz k. 56 akt KRUS, decyzja k. 85b akt KRUS informacja nadesłana przez Wójta Gminy K. k. 33 /

Odwołująca otrzymywała decyzje ustalające wymiar podatku rolnego od 2001 r. które dotyczyły gospodarstwa rolnego położonego w P. gm. K. W przesłanych decyzjach ustalających wymiar podatku rolnego od 2016 r. wskazywano powierzchnię gospodarstwa rolnego, która wynosi 0,9805 ha przeliczeniowych. Wnioskodawczyni otrzymała wskazane decyzje listem poleconym ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru i opłacała naliczony podatek rolny. /pismo Urzędu Gminy w K. k.100 akt KRUS informacja nadesłana przez Wójta Gminy K. k. 33 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.10.2024 r. 00:04:53- 00:07:56 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.04.2024 00:08:03-00:14:06/

O zmianie sposobu przeliczania hektara przeliczeniowego wnioskodawczyni dowiedziała się faktycznie dopiero w 2023 r. przy zawieraniu kolejnej umowy dzierżawy. Wówczas w Urzędzie Gminy poinformowano ją, że od stycznia 2016 dzierżawiła grunty o powierzchni 0,9805 ha przeliczeniowego. Do tego czasu ani ona ani właścicielka gruntu nie były świadome wskazanej zmiany. W odbieranych nakazach podatkowych z Gminy wnioskodawczyni nie weryfikowała liczby hektarów przeliczeniowych wskazanych w nakazie tylko wielkość naliczonego podatku. W decyzjach nie było pouczenia o zmianie sposobu naliczania hektara przeliczeniowego. /zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.10.2024 r. 00:04:53- 00:07:56 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.04.2024 00:08:03-00:14:06 /

Wnioskodawczyni występowała do Wójta Gminy K. oraz Starostwa Powiatowego w S. Wydział Geodezji , Kartografii i Katastru o zweryfikowanie przeliczenia hektara przeliczeniowego w ramach dzierżawionego przez nią od T. M. gospodarstwa (...) i jego zwiększenie w tym dla celów podatkowych. Wnioski M. S. w tym przedmiocie nie zostały uwzględnione. /bezsporne, wnioski wraz z odpowiedziami na wskazane pisma k. 45-51 oraz k. 58-59/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się przede wszystkim dokumentacja zgromadzona w aktach organu rentowego jak i aktach sprawy oraz zeznania wnioskodawczyni. Strony postępowania nie zakwestionowały zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie zgromadzonej dokumentacji, dlatego należało przyjąć wiarygodność zawartych w niej treści. Sąd przy tym nie kwestionuje, iż wnioskodawczyni w świetle jej zeznań o zmianie sposobu przeliczenia hektara przeliczeniowego dowiedziała się faktycznie dopiero w 2023 r. przy zawieraniu kolejnej umowy dzierżawy. Niemniej jednak zgromadzony w sprawie materiał w postaci dokumentów jednoznacznie wskazuje, że wiedzę w tym przedmiocie mogła uzyskać już w 2016 r. na podstawie decyzji podatkowej ustalającej wymiar podatku rolnego na 2016 r. Zaś ta właśnie okoliczność ma znaczenie kluczowe dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 3a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90), ubezpieczenie ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3.

W myśl art. 7 ust.1 ww ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie art. 16 ust. 1 ww. ustawy, ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1;

3) osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji (...) Funduszu (...) lub ze środków pochodzących z (...) Funduszu Rolnego na rzecz (...) O. (...);

4) małżonek osoby, o której mowa w pkt 3, jeżeli renta strukturalna współfinansowana ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji (...) Funduszu (...) lub ze środków pochodzących z (...) Funduszu Rolnego na rzecz (...) O. (...) wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.

W świetle art. 37 ust. 1 cytowanej ustawy rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ostatecznie niekwestionowanym jest, iż wnioskodawczyni od dnia 1 stycznia 2016 roku na podstawie umowy dzierżawy użytkowała gospodarstwo rolne, które wskutek zmiany obowiązujących przepisów nie miało wymaganej powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych (odwołująca w procesie nie wykazała, że przeliczenie hektara przeliczeniowego co do dzierżawionej przez nią nieruchomości zostało nieprawidłowo dokonane), zaś fakt użytkowania tego gospodarstwa stanowił dotychczas tytuł do objęcia jej ubezpieczeniem społecznym rolników. W odwołaniu M. S. podniosła, iż wbrew zapatrywaniom organu winna podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników nadal w spornym okresie, gdyż o wskazanej zmianie ani ona ani właścicielka gruntów do 2023 r. nie wiedziała a wszelkie składki opłacała prawidłowo. Podkreśliła, iż dzierżawiła nieruchomość w takim stanie prawnym jaki został przedstawiony w umowie dzierżawy z dnia 30.05.2013 r. i co za tym idzie nie może ponosić ujemnych konsekwencji zmian, których nie była świadoma.

W ocenie Sądu z twierdzeniem tym nie można się zgodzić.

Z art. 7 ust. 1 pkt 1 oraz art. 16 ust. 1 pkt 1 jak też art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wynika, że wśród przesłanek definiujących pojęcie rolnika ustawodawca zawarł wymóg posiadania przez niego gospodarstwa rolnego, w którym prowadzi działalność rolniczą. Nie budzi wątpliwości, że chodzi tu o posiadanie w znaczeniu prawa cywilnego zdefiniowane w art. 226 k.c. /por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w R. z dnia 14 stycznia 2014 r., (...) SA/R. (...)/

O podleganiu z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie decyduje łączne spełnienie przez rolnika wszystkich pozytywnych kryteriów kwalifikacyjnych i niezaistnienie chociażby jednej z negatywnych przesłanek. /por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 13 października 2008 r., II UK 60/08/

W świetle powyższego brak posiadania gospodarstwa rolnego powyżej 1 ha przeliczeniowego wyklucza możliwość podlegania ubezpieczeniom społecznego rolników. Skoro zatem w spornym okresie wskutek zmiany przepisów takiego gospodarstwa wnioskodawczyni nie użytkowała - nie spełniła warunków do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Nie można zaakceptować też twierdzeń odwołania, iż nie ze swej winy o przedmiotowych zmianach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu M. S. nie wiedziała.

Podnieść należy, iż w istocie organ podatkowy Urząd Gminy w K. nie wysyłał pisemnych informacji do właścicieli i dzierżawców gruntów, którym uległy zmianie hektary przeliczeniowe od 2016 roku, przy czym nie miał takiego obowiązku.

Niemniej jednak - co odwołująca deprecjonuje - w przesłanych do niej decyzjach ustalających wymiar podatku rolnego od 2016 r. wskazywano wprost powierzchnię gospodarstwa rolnego, która wynosi 0,9805 ha przeliczeniowych. Wnioskodawczyni otrzymała wskazane decyzje listem poleconym ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru i opłacała naliczony podatek rolny. Niewątpliwie zatem w świetle tych dokumentów winna mieć wiedzę o zmianie wielkości hektara przeliczeniowego jaki ustalono dla użytkowanych przez nią gruntów. Wnioskodawczyni winna wskazane decyzje wnikliwie czytać - skoro zawarte w nich dane mogły rzutować na jej tytuł do ubezpieczeń. A ujemne skutki zaniedbań w tym przedmiocie ponosi sama odwołująca.

W świetle zapisu zawartego w art. 37 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników na rolniku ciąży obowiązek, bez oczekiwania na wezwanie, zgłaszania Kasie w ciągu 14 dni m.in. okoliczności mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności. /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 listopada 2012 r III AUa 743/12/

Ubezpieczenie społeczne rolników jest swoistym przywilejem dla osób prowadzących zarazem pozarolniczą działalność gospodarczą i trzeba spełniać określone warunki, aby móc skorzystać z tego przywileju. Ubezpieczony obowiązany jest do minimum staranności m.in. każdorazowo zawiadamiać organ rentowy o wszelkich okolicznościach mających wpływ na rolniczy stosunek ubezpieczeniowy. W szczególności nie może zatajać informacji rodzących skutek w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników i zarazem powstania obowiązkowego ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 listopada 2016 r., III AUa 115/16/

W imię zasady ignorantia iuris nocet, rolnik nie może zasłaniać się nieznajomością obowiązującego prawa zwłaszcza w kontekście przepisu art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, zwłaszcza kiedy dostępnymi są dla niego informacje mające wpływ na podleganie ubezpieczeniu /por odpowiednio wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 lutego 2017 r., III AUa 159/16/

To na rolniku ciąży ustawowy obowiązek zawiadomienia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego okolicznościach mogących rzutować na ważność tytułu do ubezpieczeń Natomiast w oparciu o dostępne dokumenty, rzeczą organu rentowego jest zweryfikowanie spełniania warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. /por wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 kwietnia 2013 r. III AUa 584/12/

W okolicznościach sprawy wnioskodawczyni, choć niewątpliwie przy dołożeniu należytej staranności miała taką możliwość, ze wskazanego obowiązku nie wywiązała się w sposób należyty.

Nie należy też pomijać, że ubezpieczenie społecznemu rolników powstaje z mocy prawa - w przypadku spełnienia przesłanek wskazanych w art. 7 i 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników, a decyzja organu rentowego zarówno w zakresie podlegania tym ubezpieczeniom jak i wyłączenia z ubezpieczeń ma charakter jedynie deklaratoryjny. / por. postanowienie Sądu Najwyższego I UK 130/08 z dnia 11 marca 2008 r./

Żadną zatem miarą podnoszone przez odwołującą okoliczności nie mają wpływu na istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego rolników.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.