Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 sierpnia 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z 29 lipca 2024 r., odmówił A. P. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.
W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmawia przyznania rekompensaty, ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W ocenie ZUS udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach wynosi 14 lat, 8 miesięcy i 24 dni. Organ rentowy wskazał przy tym, że nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 4 października 1983 r. do 28 lutego 1987 r. jako pracy w szczególnych warunkach w Spółdzielni (...).

(decyzja z 29 sierpnia 2024 r. k. bez nr. akt emerytalnych ZUS)

W dniu 12 września 2024 r. od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. P. nie zgadzając się z zapadłą decyzją wskazując, że jej zdaniem udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych powinien wynosić 17 lat i 144 dni.

(odwołanie k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie, złożonej 24 września 2024 r., organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że zaliczył wnioskodawczyni okresy pracy:

- od 1 września 1982 r. do 30 września 1983 r. w Zakładzie (...) S.A. w upadłości w Z.,

- od 9 kwietnia 1987 r. do 23 maja 1987 r. u płatnika (...) S.A. w Ł.,

- od 1 czerwca 1987 r. do 20 listopada 1989 r., od 31 grudnia 1989 r. do 22 sierpnia 1995 r., od 1 września 1997 r. do 31 maja 2001 r. oraz od 1 października 2003 r. do 30 września 2005 r. u płatnika Zakłady (...) „(...) (...) S.A. w Ł. tj. 14 lat, 8 miesięcy i 24 dnia pracy w warunkach szczególnych.

ZUS wskazał przy tym, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie został uwzględniony okres pracy od 4 października 1983 r. do 28 lutego 1987 r. zatrudnienia
u płatnika Spółdzielnia (...) w P., ponieważ zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
z dnia 28 kwietnia 2003 r. jest wystawione przez Urząd Miasta. A zatem z uwagi na brak odpowiednio sporządzonego przez macierzysty zakład pracy lub następcę prawnego, świadectwa pracy, odpowiadającego normom narzuconym przepisami szczególnymi. Ponadto w ww. świadectwie brak powołania się na odpowiednie zarządzenie resortowe.

(odpowiedź na odwołanie k. 8-9)

Na rozprawie w dniu 4 marca 2025 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie, wnosząc
o uwzględnienie do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) od 4 kwietnia 1983 r. do 28 lutego 1987 r. Drugi sporny okres, który jej zdaniem powinien być jej zaliczony, to okres od 1 czerwca 2001 r. do 20 września 2003 r. w (...) 9 M.. W tym zakresie skarżąca okazała oryginał świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 30.09.2005r. , w którym wskazano, że w okresie od 1 czerwca 2001 r. do 20 września 2003 r. w (...) 9 M. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu na stanowisku prządki, wymienionym w wykazie A Dziale VII poz. 1 pkt 9

Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, że okresu zatrudnienia w Spółdzielni organ rentowy nie uwzględnił, gdyż świadectwo zostało wystawione przez archiwum. Co do zatrudnienia skarżącej w warunkach szczególnych w okresie od 1 czerwca 2001 r. do 20 września 2003 r. w (...) 9 M. pełnomocnik podniósł, że organ rentowy nie dysponuje okazanym oryginałem świadectwa pracy w warunkach szczególnych za wymieniony okres.

(stanowiska stron e-protokół rozprawy z 4 marca 2025 r. 00:02:47-00:04:24 oraz 00:14:10 – 00:18:50 – płyta CD k. 96)

Na rozprawie w dniu 6 maja 2025 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, wnioskodawczyni poparła odwołanie. Pełnomocnik ZUS oświadczył, że po złożeniu przez wnioskodawczynię oryginału świadectwa pracy w warunkach szczególnych w (...) 9 M. za okres od 1 czerwca 2001 roku do 30 września 2003 roku organ rentowy nie kwestionuje już, że w tym czasie wnioskodawczyni wykonywała pracę w warunkach szczególnych, co łącznie daje ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Podniósł przy tym, że organ nie dysponował tym dokumentem, stąd decyzja o odmowie przyznania prawa do rekompensaty. Wskazał również, że wnioskodawczyni złożyła wniosek o rekompensatę 29 lipca 2024 r. Jednocześnie organ podniósł, że jakby sam miał zmieniać decyzję, mógłby przyznać wnioskodawczyni rekompensatę od marca 2025 r.

(końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 6 maja 2025 r. – płyta CD k. 112)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. urodziła się (...)

(bezsporne)

Wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach w okresach:

- od 1 września 1982 r. do 30 września 1983 r. w Zakładzie (...) S.A. w upadłości w Z.;

- od 9 kwietnia 1987 r. do 23 maja 1987 r. u płatnika (...) S.A. w Ł.;

- od 1 czerwca 1987 r. do 20 listopada 1989 r., od 31 grudnia 1989 r. do 22 sierpnia 1995 r., od 1 września 1997 r. do 31 maja 2001 r. oraz od 1 października 2003 r. do 30 września 2005 r. u płatnika Zakłady (...) „(...) M.” S.A. w Ł.;

Po uwzględnieniu okresów nieskładkowych, powyższe okresy wynoszą: 14 lat, 8 miesięcy i 24 dni pracy w warunkach szczególnych i taki czas pracy w warunkach szczególnych uwzględnił organ rentowy w spornej decyzji;

- oraz od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r. u płatnika Zakłady (...) „(...) M.” S.A. w Ł..

Po uwzględnieniu wszystkich powyższych okresów (które to okresy zostały uznane przez ZUS, w tym ostatni na rozprawie w dniu 6 maja 2025 r.) czas pracy w warunkach szczególnych skarżącej wynosi: 17 lat, 0 miesięcy i 15 dni.

(bezsporne)

Wnioskodawczyni od 4 października 1983 r. do 28 lutego 1987 r. była zatrudniona
w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...) w P. na stanowisku prządki. Spółdzielnia ta produkowała wyroby dla Spółdzielni (...). W Spółdzielni, w której pracowała wnioskodawczyni znajdowała się przędzarka, a oprócz tego zgrzeblarka, skręcarka, a także osobne pomieszczenia tkalni. Do obowiązków wnioskodawczyni w tym zakładzie pracy należała obsługa przędzarki.

(bezsporne, a nadto dokumentacja osobowo-płacowa k. 24-64, 68-83)

Ubezpieczona przez cały okres zatrudnienia w Spółdzielni (...)
i (...) w P. była jej członkiem i opłacała składki członkowskie.

(bezsporne; a nadto dokumentacja osobowa)

A. P. w okresie od 1 czerwca 1987 r. do 30 września 2005 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach (...) „(...) M.” S.A. na stanowiskach:

- prządki (od 1 czerwca 1987 r. do 31 stycznia 1999 r.),

- postrzygaczki (od 1 lutego 1999 r. do 31 maja 2001 r.),

- prządki (od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r.)

- postrzygaczki (od 1 października 2003 r. do 30 września 2005 r.).

(świadectwo pracy w aktach osobowo-płacowych)

Ubezpieczona od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu na stanowisku prządki wymienionym w wykazie A dziale VII pozycja 1 pkt 9 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu C. L. nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy (...) C. L.. Okres od 22 do 30 września 2003 r. był dla wnioskodawczyni okresem nieskładkowym.

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 98, świadectwo pracy w aktach osobowo-płacowych)

Oprócz powyższych okresów, wnioskodawczyni nie wykonywała w żadnych innych okresach pracy w warunkach szczególnych.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów, których wiarygodności nie podważała żadna ze stron. Ostatecznie organ rentowy uznał złożony przez wnioskodawczynię oryginał świadectwa pracy w warunkach szczególnych za okres zatrudnienia w Zakładach (...) „(...) M.” S.A. na stanowisku prządki od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r., jak również uznał ten okres jako okres pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672 oraz z 2024 r. poz. 834, 858 i 1243).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna przyznania rekompensaty została natomiast zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W przedmiotowej sprawie bezsporne jest jednak to, że ubezpieczona nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 w/w rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

Trzeba przy tym mieć na uwadze, że przed Sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia, w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84, LEX nr 14625 uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., I UK 179/06, LEX nr 342283).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczona nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Ubezpieczona od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu na stanowisku prządki w (...) 9 M..

Niewątpliwie pracę skarżacej jako prządki (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) należy zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje, że pracą w warunkach szczególnych są prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych – Dział VII pkt. 4.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 4 do zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu C. L. z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Prace te zostały wymienione w Wykazie A Dziale VII, poz. 9.

Ostatecznie w niniejszym postępowaniu bezspornym okazało się to, że wnioskodawczyni legitymuje się okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wynoszącym co najmniej 15 lat. Do uznanego przez organ w dacie wydania decyzji okresu 14 lat 8 miesięcy i 24 dni należało bowiem doliczyć uznany przez organ w toku procesu,
a dodatkowo potwierdzony świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez (...) „9-ego M.” S.A. wskazany wyżej okres od 1 czerwca 2001 r. do 30 września 2003 r. (z wyłączeniem okresu nieskładkowego od 22 do 30 września 2003 r.), co łącznie pozwala na przyjęcie, że ubezpieczona legitymuje się okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wynoszącym co najmniej 15 lat. Powyższego nie kwestionował również pełnomocnik ZUS.

Jedynie na marginesie należy zauważyć, że do okresów wykonywania przez ubezpieczoną pracy w szczególnych warunkach nie można natomiast zaliczyć okresu, gdy była ona zatrudniona na stanowisku prządki w Spółdzielni (...) w P., gdyż – co przyznała wnioskodawczyni – przez cały okres zatrudnienia w spółdzielni była jej członkiem. Tymczasem, jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04, OSNP 2005, nr 17, poz. 272, wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2009 r., I UK 186/09, OSNP 2011, nr 13-14, poz. 189), okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem – co logiczne – nie może być on również zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia wcześniejszej emerytury.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. P. prawo do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach od dnia 1 lipca 2024 r., tj. od miesiąca, w którym ubezpieczona złożyła wniosek
o emeryturę wraz z rekompensatą, zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.