Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.07.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z., po rozpoznaniu wniosku z 5.07.2021 r., odmówił J. S. prawa do przyznania rekompensaty, ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła na dzień 1.01.2009 r. 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład przyjął jako udowodniony staż takiej pracy w ilości 14 lat, 6 miesięcy i 15 dni. ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 1.09.2001 r. do 31.08.2014 r. z tytułu zatrudnienia w Przedszkolu Miejskim Nr 199 w Ł. z uwagi na wykonywanie pracy na stanowisku dyrektora przedszkola. ZUS argumentował, że zakres obowiązków „kadry kierowniczej w zakładzie” wykracza poza osobiste i bezpośrednie dozorowanie czy kontrolę poszczególnych procesów produkcyjnych. Wobec tego Zakład uznał, że nie jest możliwe, aby pracownik kadry kierowniczej zakładu wyższego szczebla pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy stanowiskach robotniczych wymienionych w wykazie, tj. jako nauczyciel.

(decyzja k. 18 akt ZUS)

Wnioskodawczyni uznając powyższą decyzję za krzywdzącą złożyła od niej odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty. Argumentowała, że w okresie od 1.09.2001 r. do 31.12.2008 r. wykonywała pracę nauczyciela przedszkola pełniąc jednocześnie funkcję dyrektora przedszkola, akcentując, że do wymaganego prawem 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych brakuje jej jedynie niespełna 6 miesięcy, które przepracowała w zakwestionowanym przez pozwanego okresie.

( odwołanie k. 3 – 6)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. Dodatkowo pozwany z ostrożności procesowej podniósł, że wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym w okresach od 22.03.1986 r. do 31.08.1988 r. oraz od 15.08.1995 r. do 31.08.1997 r., które nie powinny być kwalifikowane do okresu pracy w warunkach szczególnych.

( odpowiedź na odwołanie)

Na rozprawie z 19.05.2022 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie i oświadczyła, że sporny jest okres od 1 września 2001 r. do 31 sierpnia 2015 r., kiedy była zatrudniona jako nauczyciel i jednocześnie pełniła funkcję dyrektora placówki. Pełnomocnik ZUS wniósł natomiast o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron e-prot. z 19.05.2022 r.: 00:00:39, 00:04:10)

W piśmie procesowym z 7.06.2022 r. pełnomocnik wnioskodawczyni, w osobie radcy prawnego, poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

(pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni k. 53)

Na rozprawie z 6.12.2022 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron e-prot. z 6.12.2022 r.: 00:03:09, 00:03:24)

Na rozprawie z 20.04.2023 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie - pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, podkreślając, że ubezpieczona w okresie od 1 września 1982 r. do 31 sierpnia 2001 r. wykonywała wyłącznie pracę nauczyciela i wywodząc, że nawet przy odliczeniu okresów urlopów wychowawczych skarżąca posiada ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a także wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron e-prot. z 20.04.2023 r.: 00:01:44, 00:03:13,00:46:49, 01:05:06 )

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni - J. S. urodziła się (...)

( okoliczność niesporna)

W dniu 5 lipca 2021 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę oraz o rekompensatę za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach.

( okoliczność niesporna)

W toku postępowania administracyjnego przed organem emerytalnym, pozwany uznał, że wnioskodawczyni bezspornie udowodniła staż pracy w warunkach szczególnych w łącznej ilości 14 lat, 6 miesięcy, 15 dni, zaliczając do niego następujące okresy zatrudnienia na stanowisku nauczyciela przedszkola: od 1.09.1982 r. do 21.03.1986 r., od 1.09.1988 r. do 14.08.1995 r., od 1.09.1997 r. do 31.08.2001 r.

( okoliczność niesporna, a nadto okoliczność przyznana przez pozwanego w odwołaniu k. 8 verte, decyzja z 19.07.2021 r. k. 18 akt ZUS, wykaz uwzględnionych okresów pracy w szczególnych warunkach k. 17 akt ZUS)

Wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym w okresach od 22.03.1986 r. do 31.08.1988 r. oraz od 15.08.1995 r. do 31.08.1997 r.

( świadectwo pracy k. 5 akt ZUS, karty wynagrodzeń w aktach osobowych w kopercie za k. 31)

W spornym okresie od 1 września 2001 r. do 31 grudnia 2008 r. wnioskodawczyni wykonywała pracę nauczyciela przedszkola jednocześnie pełniąc funkcję dyrektora w Przedszkolu Miejskim Nr 199 w Ł.. Ubezpieczona pełniła funkcję dyrektora przez łączny okres od 1 września 2001 r. do 31 sierpnia 2014 r. Wnioskodawczyni jest nauczycielem mianowanym. Zakres obowiązków wnioskodawczyni w badanym okresie wynikał z Karty Nauczyciela, przepisów o systemie oświaty i Kodeksu pracy.

( zaświadczenie k. 7, zaświadczenie k. 37, akta osobowe, a w nich: pisemne przeniesienie z 31.08.2001 r. k. 76 część B, uchwała z 19.07.2001 r. o powierzeniu stanowiska dyrektora część B, pismo z 27.07.2001 r. k. 77 część B, pismo z 21.08.2001 r. k. 78 część B, pismo z 31.08.2001 r. k. 79 część B, pismo z 14.01.2002 r. k. 81 część B, pismo z 16.01.2002 r. k. 82 część B, pismo z 26.08.2002 r. k. 84 część B, pismo z 12.11.2002 r. k. 85 część B, pismo z 2.01.2003 r. k. 86 część B, pismo z 30.07.2002 r. k. 87 część B, pismo z 27.01.2003 r. k. 88 część B, pismo z 17.03.2003 r. k. 89 część B, pismo z 10.09.2003 r. k. 90 część B, pismo z 9.09.2003 r. k. 91 część B, pismo z 6.02.2004 r. k. 92 część B, pismo z 19.05.2004 r. k. 93 część B, pismo z 3.03.2004 r. k. 94 część B, uchwała z 5.07.2004 r. k. 95 część B, pismo z 24.08.2004 r. k. 96 część B, pismo z 14.09.2004 r. k. 97 część B, pismo z 13.12.2004 r. k. 98 część B, pismo z 23.01.2005 r. k. 99 część B, pismo z 30.05.2005 r. k. 100 część B, pismo z 30.05.2005 r. k. 101 część B, pismo z 30.05.2005 r. k. 102 część B, pismo z 31.08.2005 r. k. 103 część B, pismo z 6.03.2006 r. k. 104 część B, pismo z 10.05.2006 r. k. 105 część B, pismo z 1.09.2006 r. k. 106 część B, pismo z 7.03.2007 r. k. 107 część B, pismo z 23.04.2007 r. k. 108 część B, pismo z 29.05.2007 r. k. 109 część B, pismo z 12.07.2007 r. k. 110 część B, pismo z 6.08.2007 r. k. 111 część B, pismo z 10.03.2008 r. k. 113 część B, pismo z 21.03.2008 r. k. 114 część B, pismo z 29.05.2008 r. k. 115 część B, pismo z 1.09.2008 r. k. 116 część B, karta oceny pracy k. 117 część B, zaświadczenie k. 118 część B, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 6.12.2022 r.: 00:03:31-00:19:46 w zw. z e-prot. z 20.04.2023 r.: 00:38:19)

Z oryginalnej karty oceny pracy odwołującej z badanego okresu zatrudnienia wynika, że jako dyrektor przedszkola każdego roku szkolnego ubezpieczona opracowywała plan nadzoru pedagogicznego zgodny przyjętymi kierunkami rozwoju. Plan nadzoru obejmował wszystkie obszary funkcjonowania przedszkola. Jako dyrektor wnioskodawczyni prowadziła hospitację, dokonywała kontroli prawidłowości prowadzonej przez nauczycieli dokumentacji, przeprowadzała przeglądy i lustracje, a po ich zakończeniu przekazywała nauczycielom swoje uwagi. Wnioskodawczyni jako dyrektor planowała rozwój przedszkola we współpracy z organami przedszkola z uwzględnieniem priorytetów wskazanych przez (...) Kuratora Oświaty. Odwołująca jako dyrektor wspomagała nauczycieli w spełnianiu wymagań w zakresie jakości pracy przedszkola, udzielała kadrze pedagogicznej pomocy w wykonywaniu zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, a także wspierała nauczycieli w samodoskonaleniu i osobiście prowadziła szkolenia dla swoich nauczycieli, a także angażowała do ich przeprowadzenia inne osoby z ośrodków doskonalenia nauczycieli. W planowaniu pracy rady pedagogicznej jako jej przewodnicząca uwzględniała działania związane z jej kompetencjami. Realizowała uchwały rady pedagogicznej, wydawała decyzje administracyjne i zarządzenia wewnętrzne zgodnie z przepisami prawa. Systematycznie przekazywała kadrze informacje wynikające z przepisów prawa oświatowego. Na bieżąco informowała radę pedagogiczną o wszelkich istotnych dla prawidłowego funkcjonowania przedszkola decyzjach własnych oraz organów prowadzących i nadzorujących. Wnioskodawczyni jako dyrektor przedszkola współdziałała z organami przedszkola zgodnie z przepisami prawa. Dwa razy w roku szkolnym przekazywała radzie pedagogicznej ogóle wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w szczególności w odniesieniu do poziomu osiągnięć dzieci wynikających z podstawy programowej wychowania przedszkolnego, oceny sytuacji wychowawczej oraz stanu opieki nad wychowankami oraz informacje o działalności przedszkola. Jako dyrektor wnioskodawczyni dbała też o promocję kierowanej przez nią placówki przedszkolnej poprzez opracowanie i rozpowszechnianie folderów placówki, prezentowanie osiągnięć przedszkola podczas uroczystości, zebrań i dni otwartych z udziałem rodziców, a także poprzez kronikę i stronę internetową przedszkola. We współdziałaniu z organami przedszkola podjęła pracę nad opracowaniem i wdrażaniem wewnątrzprzedszkolnego systemu zapewniania jakości pracy placówki, składającego się z procedur i ujednoliconych sposobów postępowania nauczycieli i pozostałych pracowników (m.in. procedury (...), przepływu informacji, postępowania w przypadku zaistnienia wypadku dziecka, rozpatrywania skarg i wniosków, oceny pracy nauczycieli, a także instrukcje i regulaminy). Wnioskodawczyni jako dyrektor aktualizowała funkcjonowanie w przedszkolu procedury uwzględniania zmiany w przepisach prawa. Jako dyrektor podejmowała działania by stworzyć warunki do działań prozdrowotnych i rozpoznawała potrzeby wychowanków w zakresie profilaktyki w zakresie zdrowia. Odwołująca jako dyrektor zapewniła wychowankom pomoc psychologiczno – pedagogiczną poprzez wypracowanie współpracy w ramach opracowanego programu z Poradnią P. – Pedagogiczną Nr 5 w Ł.. Ponadto nawiązała współpracę z (...) Towarzystwem (...) – przedszkolaki brały udział w sportowym turnieju. Jako dyrektor podjęła także działania na rzecz dzieci ze środowisk najuboższych i patologicznych poprzez systematyczną współpracę z VI Zespołem (...) oraz Komendą Policji dla (...). Jako dyrektor nadzorowała bezpieczeństwo dzieci, a w tym prawidłowość prowadzonej dokumentacji wycieczek. W dziennikach zajęć nadzorowała realizację zaplanowanych zajęć dydaktycznych z zakresu bezpieczeństwa, wpisów dotyczących próbnych alarmów ewakuacyjnych dla dzieci i pracowników. Jako dyrektor zapewniała bezpieczeństwo w przedszkolu dbając o przeglądy techniczne budynku i urządzeń oraz przeglądy instalacji. Analizowała zalecenia Sanepidu i Straży Pożarnej, współpracowała ze Społecznym Inspektorem Pracy, podejmowała niezbędne środki profilaktyczne i na bieżąco usuwała potencjalne źródła ewentualnych zagrożeń bezpieczeństwa zlecając stosowne działania. Jako dyrektor planowała budżet przedszkola. Systematycznie prowadziła kontrolę podległych jej służbowo pracowników przedszkola na wszystkich szczeblach, jej wyniki odnotowywała i egzekwowała wydane zalecenia. Zatwierdzała listy płac, nadzorowała i kontrolowała karty wynagrodzeń jak i terminowe i prawidłowe sporządzanie sprawozdań. Prowadziła dokumentację inwentaryzacyjną mienia przedszkola. Prowadziła dokumentację związaną z dyscypliną pracy na bieżąco, zapisy w niej były potwierdzone podpisami dyrektor i pieczęcią dyrektora. Jako dyrektor dokonywała archiwizacji dokumentów przedszkola, prowadziła dokumentację osobową pracowników przedszkola, dokonywała oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem pracy w placówce. Wnioskodawczyni jako dyrektor organizowała też remonty przedszkola.

(karta oceny pracy k. 117 część B załączonych akt osobowych)

Niezależnie od obowiązków dyrektorskich przez cały sporny okres zatrudnienia w Przedszkolu Miejskim nr 199 w Ł. wnioskodawczyni wykonywała pracę nauczyciela przedszkola. W szczególności jako nauczyciel prowadziła zajęcia z dziećmi bezpośrednio w wyznaczonych godzinach dydaktycznych, prowadziła bieżącą dokumentację z przebiegu nauczania, a także zgodnie z potrzebami uczestniczyła w konsultacjach z rodzicami i w zebraniach grupowych. W spornym okresie zgodnie z organizacją pracy wnioskodawczyni jako dyrektor przedszkola miała pensum 8 godzin pracy z dziećmi przy tablicy. W tym czasie pensum dla dyrektora nie zmieniało się. W całym spornym okresie zatrudnienia wnioskodawczyni wypełniała całe pensum zajęć z dziećmi przewiedziane dla niej jako dyrektora, a przy tym często pracowała jako nauczyciel z dziećmi ponad swoje pensum, gdy zastępowała nieobecnego w pracy innego nauczyciela. W grupie dzieci w wieku od 3 do 5 lat nauczyciel miał pensum 25 godzin przy tablicy, a w grupie zerowej 22,5 godzin. Są to wyłącznie godziny pracy dydaktycznej. Nauczyciele poza pracą dydaktyczną bezpośrednio z dziećmi, dopełniali do 40 godzin pracy tygodniowo wykonując inne obowiązki np. uzupełniali dokumentację.

W okresie od 1 września 2006 r. do końca lutego 2007 r., gdy był remontowany budynek przedszkola (podlegający pod konserwatora zabytków), wnioskodawczyni również wypełniała w całości swoje godziny dydaktyczne z dziećmi w dzierżawionych od innego przedszkola pomieszczeniach, przy ul. (...). W okresie tego remontu wnioskodawczyni wykonywała pracę nauczyciela w dzierżawionym pomieszczeniu od innego przedszkola przy ul. (...). Podczas tej inwestycji zdarzało się, że wnioskodawczyni była w pracy do 22.00.

W jednej grupie nie mogło być więcej niż 25 dzieci, a jeżeli było ich więcej, np. 27 - to wówczas wnioskodawczyni musiała się zająć dwojgiem dzieci, z którymi szła do przedszkola przy ul. (...). Dość często było więcej dzieci. Przed świętami zawsze było bardzo dużo dzieci. Do przedszkola było zapisanych 125 dzieci. W przedszkolu było 6-7 grup dzieci. W jednej grupie było dwoje nauczycieli, a w grupie, w której pracowała powódka ze zmniejszonym pensum dla dyrektora – było czasem troje nauczycieli. Wnioskodawczyni w danym roku szkolnym miała przypisaną własną grupę dzieci, z którymi prowadziła zajęcia dydaktyczne. Praca organizacyjno – biurowa zajmowała wnioskodawczyni dziennie 4-5 godzin, a kolejne 4-5 godzin praca dydaktyczna nauczyciela. Nauczyciele zajmowali się dziećmi w powierzonej grupie w ten sposób, że od rana pracował z grupą jeden nauczyciel przez 5 godzin, a potem grupę przejmował jego zmiennik – drugi nauczyciel, który także pracował z dziećmi przez 5 godzin. Nauczyciel pracował z dziećmi w ciągu jednego dnia co najmniej 5 godzin, ale nie więcej niż 8 godzin. Zdarzały się zastępstwa pomiędzy nauczycielami. Często jednak było tak, że gdy chorowało naraz kilku pedagogów to wówczas było zbyt mało nauczycieli, aby mogli wzajemnie zastępować się. Wtedy grupy dzieci były dzielone do 25 i jeśli po takim podziale dzieci było więcej, to zajmowała się nimi wnioskodawczyni jako nauczyciel. Nauczyciele pracowali według grafiku. Starali się nie pracować w nadgodzinach ponieważ nie było środków na wynagrodzenia za nadgodziny. Grafiki układała wnioskodawczyni jako dyrektor przedszkola.

Jako dyrektor przedszkola wnioskodawczyni często musiała być w Wydziale (...) lub w Kuratorium. Do obowiązków wnioskodawczyni jako dyrektora należało takie zorganizowanie pracy w przedszkolu, aby zostały zrealizowane wszystkie zadania dydaktyczne w każdej grupie przedszkolnej. W związku z tym w sytuacji usprawiedliwionej nieobecności w pracy, któregoś z nauczycieli z uwagi na chorobę lub z innej przyczyny, odwołująca pracowała w różnych grupach dzieci. Żaden obcy nauczyciel zatrudniony w innym przedszkolu, ani pracownik administracyjny przedszkola - nie mógł zająć się grupą dzieci w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. Dość często zdarzały się sytuacje, że wnioskodawczyni zastępowała nieobecnych nauczycieli. W okresach wyższej zachorowalności, zdarzało się, że jednocześnie nieobecnych było kilku nauczycieli, których ubezpieczona, po wykonaniu własnego pensum, zastępowała w pracy dydaktycznej. Jeśli jakaś nauczycielka była chora odwołująca przychodziła do pracy na swoje godziny dydaktyczne a później zastępowała nieobecną nauczycielkę.

Przedszkole było czynne od godziny 6.00 do godz. 18.00. W związku z tym wnioskodawczyni często przyjeżdżała na godzinę 6.00 i zajmowała się dziećmi do godziny 8.00 lub 9.00, gdy przychodzili do pracy zatrudnieni w przedszkolu pozostali nauczyciele, którzy bezpośrednio od ubezpieczonej przejmowali dzieci. Czasami dzieci zostawały dłużej w przedszkolu niż do godziny 18.00. W takich sytuacjach wnioskodawczyni zajmowała się dziećmi do czasu, gdy przyszli po nie rodzice. Zdarzały się sytuacje, że po dzieci przychodzili nietrzeźwi rodzice – wtedy nie można było im wydać dziecka i wnioskodawczyni jako dyrektorka musiała z dziećmi zostać dłużej w przedszkolu. Jeśli zdarzyło się, że po dziecko nie zgłosił się rodzic wnioskodawczyni zajmowała się takim dzieckiem często do godziny 22.00 lub 23.00, dzwoniła do rodzica i czekała aż przyjdzie po dziecko, albo na inną osobę, która mogłaby odebrać dziecko, czasem też wzywała Policję, a jeśli Policja nie chciała zwieść dziecka do (...) Dziecka, czekała na przyjazd pogotowia. Ubezpieczona uczestniczyła też jako dyrektor w radach pedagogicznych do godziny 21.00. Wnioskodawczyni jako dyrektor nie miała wypłacanego wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach.

Od 2007 r. w przedszkolu był także powołany zastępca dyrektora, a do tego czasu funkcja wicedyrektora była tylko społeczna. Wicedyrektor przedszkola powołany na to stanowisko miał tylko pensum 10 godzin dydaktycznych. Natomiast wicedyrektor społeczny pracował w ramach swojego pensum i dodatkowo zastępował wnioskodawczynię jako dyrektora w ramach potrzeby.

( zaświadczenie k. 7, zaświadczenie k. 37, karta oceny pracy k. 117 część B w załączonych aktach osobowych, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 6.12.2022 r.: 00:03:31-00:19:46 w zw. z e-prot. z 20.04.2023 r.: 00:38:19, zeznania świadka L. Z. e-prot. z 6.12.2022 r.: 00:29:03-00:41:20, zeznania świadka M. K. e -prot. z 6.12.2022 r.: 00:45:24-00:55:32, zeznania świadka L. M. e -prot. z 6.12.2022 r.: 00:57:17-01:09:02, zeznania świadka D. K. e -prot. z 6.12.2022 r.: 01:14:48-01:19:32, zeznania świadka H. K. e -prot. z 20.04.2023 r.: 00:08:33-00:12:53, zeznania świadka K. M. e -prot. z 20.04.2023 r.: 00:22:22)

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a także na korelujących z nimi w całości zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków i wnioskodawczyni. Zeznania te zdaniem Sądu nie noszą cech konfabulacji, są szczere, logiczne i polegają na prawdzie.

Z dowodów dokumentarnych i osobowych wynika spójny obraz pracy wnioskodawczyni w badanym okresie zatrudnienia, który w całości potwierdza wersję powódki, że w czasie pełnienia funkcji dyrektora Przedszkola Miejskiego 199 w Ł. realizowała obowiązujące ją na tym stanowisku pełne pensum godzin pracy dydaktycznej z dziećmi jako nauczyciel przedszkolny, a ponadto często pracę dydaktyczną z dziećmi wykonywała ponad to pensum.

Należy podkreślić, że wnioskodawczyni wskazała przesłuchanych w sprawie świadków, jako osoby, które posiadają najpełniejszą i najbardziej wiarygodną wiedzę na temat faktycznie wykonywanych przez nią czynności, charakteru jej pracy jako nauczyciela przedszkolnego i czasu jej wykonywania w spornym okresie. Świadkowie ci pracowali w badanym okresie razem z wnioskodawczynią, widzieli odwołującą podczas jej pracy a tym samym dysponują bezpośrednią i wiarygodną wiedzą na temat wykonywanych przez nią obowiązków nauczyciela przedszkolnego, a także warunków i organizacji tej pracy. Świadkowie w szczegółowy i logiczny sposób opisali charakter pracy wnioskodawczyni jako nauczyciela przedszkolnego, gdy jednocześnie pełniła funkcję dyrektora przedszkola, a także konkretne czynności jakie wykonywała. Należy podkreślić, że w toku postępowania sądowego pozwany nie podważał wartości zeznań świadków, ani samej wnioskodawczyni, a Sąd nie znalazł żadnych powodów by czynić to z urzędu, zwłaszcza, że korelują one z dostępnymi oryginalnymi dokumentami osobowymi skarżącej z badanego okresu, wśród których zalega w szczególności karta oceny pracy wnioskodawczyni, której treść w całości koreluje z zeznaniami świadków i odwołującej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych "emeryturami pomostowymi", o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 ww. ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ww. ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przepis ustępu 2 art. 21 ww. ustawy stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 ww. ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., Lex nr 1979477).

W art. 23 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 ww. ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Zgodnie z § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19 z późn. zm.), określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

ZUS zakwestionował natomiast to, że praca nauczyciela przedszkolnego wykonywana przez wnioskodawczynię w okresie od 1 września 2001 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku Dyrektora Przedszkola Miejskiego Nr 199 w Ł. była pracą w szczególnych warunkach, argumentując, że wnioskodawczyni pełniąc jednocześnie funkcję dyrektora miała szereg obowiązków o charakterze administarcyjno – biurowym, których zakres daleko wykraczał poza osobiste dozorowanie czy kontrolę stanowisk robotniczych.

Pozostałe przesłanki nabycia prawa do rekompensaty nie były kwestionowane przez organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości, że wnioskodawczyni w spornym okresie była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy i obowiązywała ją tygodniowa norma czasu pracy wynosząca 40 godzin, przy czym pensum dla stanowiska nauczyciela powołanego na stanowisko dyrektora wynosiło 8 godzin prowadzenia zajęć dydaktycznych przy tablicy.

W ramach zajęć dydaktycznych wnioskodawczyni jako nauczyciel miała w roku szkolnym przydzieloną grupę dzieci i w całym spornym okresie prowadziła zajęcia dydaktyczne w pełnym wymiarze obowiązującego ją na stanowisku dyrektorskim jej pensum, a pozostałe godziny dobowej normy czasu pracy były przez wnioskodawczynię przeznaczona na wykonywanie czynności dyrektorskich. W związku z zajmowanym stanowiskiem wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie stosownie do przepisów regulujących wynagrodzenie nauczycieli oraz dodatek funkcyjny w związku z pełnieniem obowiązków dyrektora (stosownie do uchwał Urzędu Miasta Ł. zalegających w aktach osobowych).

W tym miejscu wskazać należy, że w treści art. 42 Karty Nauczyciela uregulowane są zasady dotyczące ustalania obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć dla poszczególnych stanowisk i typów placówek szkolnych. Skoro zatem wnioskodawczyni wykonywała powierzone jej obowiązki nauczyciela przedszkolnego w przewidzianej dla jej stanowiska normie czasu pracy, to okoliczność pełnienia przez nią dodatkowej funkcji dyrektora nie ma żadnego znaczenia dla oceny, czy jej praca była pracą wykonywaną w szczególnym charakterze. Nawet bowiem, gdyby hipotetycznie przyjąć, że powierzenie funkcji dyrektora skutkowało zmniejszeniem obowiązującej wnioskodawczynię normy czasu pracy na stanowisku nauczyciela, to wskazać należy, że obniżenie tygodniowego wymiaru zajęć bądź zwolnienie od obowiązku realizacji zajęć przez organ prowadzący placówkę (art. 42 ust. 7 KN) nie powoduje, że zmianie ulega podstawa wymiaru czasu pracy, będącego kryterium istnienia prawa do rekompensaty z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych. Zgodnie z art. 42 ust. 5 Karty Nauczyciela, praca wykonywana w oparciu o ustalenia z ust. 7 powyższej ustawy jest traktowana, w zakresie uprawnień pracowniczych, jako wykonywana w pełnym wymiarze zajęć (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 13 października 2016 r., III AUa 810/16).

W tożsamy sposób wypowiedział także Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie III AUa 934/20 (L.). Sąd ten trafnie wskazał, że wykładnia dokonana przez ZUS kwestionująca kwalifikację okresu zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze ze względu na pełnienie przez ubezpieczoną funkcji dyrektora szkoły, co wiązało się z obniżeniem tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć na podstawie art. 42 ust. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, była nieprawidłowa. Sąd Okręgowy w pełni akceptując pogląd Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zważył, że obniżenie tygodniowego wymiaru zajęć bądź zwolnienie od obowiązku realizacji zajęć przez organ prowadzący placówkę (art. 42 ust. 7 KN) nie powoduje, że zmianie ulega podstawa wymiaru czasu pracy, będącego kryterium istnienia prawa do rekompensaty z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych. Zgodnie z art. 42 ust. 5 Karty Nauczyciela, praca wykonywana w oparciu o ustalenia z ust. 7 powyższej ustawy jest traktowana, w zakresie uprawnień pracowniczych, jako wykonywana w pełnym wymiarze zajęć (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 13 października 2016 r., III AUa 810/16). Sąd Okręgowy w pełni zgadza się z argumentacją Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, że obniżenie wymiaru zajęć dyrektora lub zwolnienie go od obowiązku realizacji zajęć szkoły jest obligatoryjne, co wynika z brzmienia przepisu ustawy, w świetle którego „dyrektorowi (...) obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć lub zwalnia się (...)” (art. 42 ust. 6 KN). Z regulacji tej wynika, że obniżenie wymiaru pensum dyrektorowi szkoły jest obowiązkiem ustawowym i nie pozostawia w tym zakresie żadnej swobody decyzyjnej organowi prowadzącemu szkołę. Niektóre uprawnienia pracownicze przysługują nauczycielom w zależności od zatrudnienia w określonym, obowiązującym wymiarze zajęć. Jednakże, jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy w Gdańsku w wyroku z 19 czerwca 2013 r. ( VIII U 227/13, Legalis nr 2006165), dyrektor, którego wymiar zajęć został obniżony na powyższej podstawie, jest uznawany za zatrudnionego w pełnym wymiarze w zakresie uprawnień pracowniczych. W efekcie Sąd Okręgowy w Łodzi podziela w całości konstatację, że w przeciwnym wypadku, gdyby pominąć w ocenie stanu faktycznego brzmienie art. 42 ust. 5 Karty Nauczyciela, sytuacja dyrektora byłaby w wysokim stopniu grosza od nauczycieli niepełniących powyższej funkcji, gdyż ze względu na obligatoryjne obniżenie wymiaru nigdy nie mógłby go dotyczyć „pełen wymiar zajęć”.

Podkreślić należy, że stosownie do art. 91b ust. 1 a contrario Karty Nauczyciela, nauczyciel może nabyć prawo do emerytury wcześniejszej, o której mowa w art. 88 Karty, gdy jest zatrudniony w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć.

Nadto stosownie do art. 91b ust. 2 pkt 3 Karty Nauczyciela, prawo do takiej emerytury służy też nauczycielom zatrudnianym w przedszkolu (o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. a), oraz w szkołach (o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2) na stanowisku dyrektora, jeżeli byli oni zatrudnieni w wymiarze nie niższym niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć .

Sąd Okręgowy w całości akceptuje wykładnię zaprezentowaną w cytowanym wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, że jeżeli zatem nabycie emerytury nauczycielskiej w świetle powyższych regulacji wystarczające było zatrudnienie nauczyciela (dyrektora) w wymiarze nie niższym, niż połowa wymiaru obowiązującego wymiaru zajęć, to trudno akceptować wykładnię prezentowaną przez organ rentowy, że do nabycia prawa stanowiącego pewien substytut nienabytej emerytury w postaci prawa do rekompensaty, konieczne byłby wykonywanie tej pracy w pewnym wymiarze obowiązującego wymiaru zajęć. Gdyby nawet zanegować znaczenie art. 42 ust. 5 Karty nakazującego zrównać pracę dyrektora, któremu zmniejszono obowiązkowy wymiar godzin zajęć za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze, to i tak do odmowy przyznania prawa do rekompensaty organ rentowy musiałby wykazać przy uwzględnieniu regulacji art. 91b. Karty, że odwołująca pracę nauczycielską wykonywała w mniejszym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć, czego pozwany organ nie podnosił.

Rekapitulując - fakt, że dyrektorem przedszkola jest nauczyciel przesądza o przepisach prawa stosowanych do dyrektora przedszkola, a dotyczących jego obowiązków i uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Do dyrektora przedszkola, będącego nauczycielem, stosuje się bowiem te przepisy prawa, które regulują stosunki pracy pozostałych nauczycieli zatrudnionych w przedszkolu. Dyrektor przedszkola, który korzysta z obniżonego pensum dla jego stanowiska - jest uznawany za zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zważył, że zgromadzony materiał dowodowy świadczy o tym, że wnioskodawczyni również w okresie nieuwzględnionym przez organ rentowy, od którego zależało uznanie zasadności przedmiotowego odwołania, tj. od 1 września 2001 r. do 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu § 15 i 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983.8.43) świadcząc pracę stale i w pełnym wymiarze obowiązującego ją czasu pracy, przy czym w spornym okresie pracę nauczycielska łączyła z pełnieniem obowiązków dyrektora przedszkola - co jednak nie pozbawia jej prawa do rekompensaty na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. 1924 z późn. zm.).

Tym samym nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach przez ponad wymagane 15 lat takiej pracy (i to nawet jeśli uwzględnić podniesiony przez pozwanego w odpowiedzi odwołanie zarzut przebywania na urlopie wychowawczym we wcześniejszych okresach wynikających ze świadectwa pracy - w zaskarżonej decyzji organ emerytalny zaliczył jednak w całości te okresy do stażu pracy w warunkach szczególnych), oraz, że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia przez skarżącą prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

W efekcie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. w związku z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).