Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 października 2023 roku znak (...)/GE Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił M. J. (1) prawa do emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2023 r. poz. 208). Prezes KRUS podniósł, że z przedłożonych dokumentów wynika, że pomimo, iż wnioskodawczyni osiągnęła wiek emerytalny 60 lat, to nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres co najmniej 25 lat. Prezes KRUS wskazał również, że wnioskodawczyni legitymuje się stażem pracy w rolnictwie w ilości 23 lata 5 miesięcy i 12 dni, w następujących okresach: od 1 stycznia 1990 roku do 20 lutego 2012 roku, od 1 listopada 2019 roku do 30 kwietnia 2020 roku, od 1 czerwca 2020 roku do 28 lutego 2021 roku, od 29 sierpnia 2023 roku do 22 września 2023 roku.

Organ nie uznał okresu od 3 lipca 1988 roku do 29 marca 1989 roku jako pracy domownika w gospodarstwie rolnym teścia oraz okresu od 30 marca 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku jako pracy we własnym gospodarstwie rolnym, ponieważ w tych okresach wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik i jako rolnik.

Prezes KRUS podniósł, że zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust. 1 obowiązującej
w okresie od 1 stycznia 1989 roku do 31 grudnia 1990 roku ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1982 r., nr 40 poz. 268) ubezpieczenie społeczne rolników obejmowało rolników prowadzących gospodarstwo rolne oraz domowników pracujących w gospodarstwie rolnym i ubezpieczenie to było ubezpieczeniem obowiązkowym.

Jednocześnie nie zaliczono wnioskodawczyni okresów zatrudnienia, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (art. 20 ust. 1 pkt 3 i ust. 3), ponieważ wnioskodawczyni urodziła się po dniu 31 grudnia 1948 roku.

[decyzja k. 55- 55 odwrót akt KRUS]

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła M. J. (1), zaskarżając powyższą decyzję w całości i wnosząc o zmianę w całości zaskarżonej decyzji z dnia 24 października 2023 roku, znak: (...)/GE poprzez stwierdzenie spełnienia przesłanek ustawowych i przyznanie prawa do emerytury rolniczej oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie prawa procesowego w postaci przepisu art. 77 § 1 k.p.a. art. 80 k.p.a. i art. 107 § 3 k.p.a. poprzez dokonanie niewłaściwej oceny
i kwalifikacji zebranego materiału dowodowego i ustalenie niepodlegania ubezpieczeniom rolniczym w spornym okresie i jego niedostateczne uzasadnienie faktyczne i prawne. Decyzji zarzucono również naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, w konsekwencji niewłaściwej ich interpretacji oraz zastosowania, gdyż w sytuacji, w której ubezpieczenie rolników
i domowników w spornym okresie było już obowiązkowe, to odwołująca musiała jemu podlegać i skutek następował z mocy prawa. Organ miał więc obowiązek potwierdzenia tego stanu rzeczy i winny z urzędu z tego tytułu zostać opłacone należne składki, a w razie zaniechania tego, powinny być one dochodzone przez organ od zobowiązanych płatników i to nawet na zasadach egzekucyjnych.

[odwołanie k. 3-7]

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację tożsamą, jak w zaskarżonej decyzji.

Prezes KRUS podkreślił, że na podstawie zebranej dokumentacji ustalono,
że wnioskodawczyni podlega:

1. ubezpieczeniu społecznemu rolników w następujących okresach:

- od 1 stycznia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku;

- od 1 stycznia 1991 roku do 20 lutego 2012 roku;

- od 1 listopada 2019 roku do 30 kwietnia 2020 roku;

- od 1 czerwca 2020 roku do 28 lutego 2021 roku;

- od 29 sierpnia 2023 roku do 22 września 2023 roku;

2. ubezpieczeniu powszechnemu z tytułu umów zlecenia w okresach:

- od 21 lutego 2012 roku do 30 listopada 2012 roku;

- od 17 lutego 2020 roku do 30 kwietnia 2020 roku;

- od 18 kwietnia 2020 roku do 31 października 2020 roku;

3. ubezpieczeniu powszechnemu z tytułu umów o pracę:

- od 1 września 1979 roku do 2 lipca 1988 roku;

- od 23 października 2012 roku do 31 października 2019 roku;

- od 1 marca 2021 roku do 28 sierpnia 2023 roku.

Organ podniósł, że na mocy decyzji ZUS z dnia 22 września 2023 roku (...) od dnia 1 września 2023 roku M. J. (1) nabyła uprawnienia do emerytury z ubezpieczenia powszechnego, do którego uwzględniono m.in. okres od 9 listopada 1988 roku do 8 listopada 1994 będąc okresem opieki nad dziećmi do lat 4. Do ustalenie prawa ani do wysokości nie uwzględniono okresów pracy w gospodarstwie rolnym ani zwiększenia
z tytułu opłacania składek na u.s.r.

Organ dodatkowo wskazał, że po pierwsze, ubezpieczenie społeczne rolników w latach od 1 lipca 1977 roku do 31 grudnia 1990 roku regulowały przepisy ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników
i ich rodzin, następnie ustawa z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i ich rodzin oraz przepisy wykonawcze, na podstawie których decyzje o wymiarze składek podejmował naczelnik gminy. Stosownie do § 29 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników naliczenie przez naczelników urzędu gminy składki w drodze decyzji za rolnika, małżonka rolnika i domowników następowało po ustaleniu, iż każda z tych osób podlega ubezpieczeniu. Rolnik był zobowiązany przekazać naczelnikowi gminy niezbędne dane do ustalenia obowiązku ubezpieczenia. Zatem zgodnie
z ww. przepisami Kasa nie jest podmiotem uprawnionym do weryfikacji okresów podlegania ubezpieczeniom rolniczym w stanie prawnym obowiązującym do końca 1990 r. w sprawach zakończonych prawomocną decyzją.

Prezes Kasy zauważył, że Urząd Gminy w Z. w zaświadczeniu z dnia 24 maja 2021 roku podaje, że „M. J. (2) od dnia 1 stycznia 1990 roku objęta była ubezpieczeniem społecznym rolników i opłacała składki na ubezpieczenia społeczne rolników.” Taki stan faktyczny w ocenie organu rentowego potwierdza również karta ewidencyjna ubezpieczonego znajdująca się w aktach – k. 52. Natomiast brak jest w ocenie organu rentowego jakichkolwiek dowodów świadczących o podleganiu ubezpieczeniu społecznym rolników przed 1 stycznia 1990 r.

Organ rentowy dostrzegł również, że w myśl art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o u.s.r. zalicza się okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990. Dlatego też w ocenie organu rentowego nie jest wystarczającym przedłożenie przez wnioskodawcę zeznań świadków, którzy potwierdzą wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym teściów i własnym. Przepis powyższy jasno określa bowiem, że do prawa uwzględnia się wyłącznie okres podlegania, a więc okres, który jako taki został potwierdzony dokumentem wydanym przez upoważniony do tego organ, właściwy do stwierdzenia takiego faktu.

[odpowiedź na odwołanie k. 8-9 odwrót]

Na rozprawie z dnia 21 maja 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni oświadczył,
że zmienia okres o uznanie, którego wnosi na okres od 20 maja 1988 roku, zamiast od 3 lipca 1988 roku, wskazując, że od tego momentu wnioskodawczyni mieszkała i pracowała
w gospodarstwie teściów i przebywała na urlopie w związku z zakańczaną pracą.

[stanowisko pełnomocnika ubezpieczonej e-protokół rozprawy z 21 maja 2024 roku 00:11:10 – płyta CD k. 35]

W piśmie procesowym z 30 maja 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni ponownie zmienił zdanie i wniósł o zaliczenie wnioskodawczyni pracy w gospodarstwie rolnym od 4 czerwca 1989 roku.

[pismo procesowe k. 38]

Na rozprawie z 25 czerwca 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie ostatecznie wnosząc o uznanie ubezpieczenia wnioskodawczyni od 4 czerwca 1988 roku, jak również wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego z podwyższeniem dwukrotnym stawki. Pełnomocnik KRUS wniósł z kolei o oddalenie odwołania.

W trakcie tej rozprawy pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał także na nową okoliczność, a mianowicie na okres od 1 maja 2020 roku do 31 maja 2020 roku, w którym to okresie organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczenia wnioskodawczyni przyjmując, że wówczas wykonywała umowę zlecenia z wynagrodzeniem przewyższającym najniższe wynagrodzenie. Pełnomocnik podniósł, że wnioskodawczyni wykonywała umowę zlecenia od 18 kwietnia 2020 roku, która została rozliczona rachunkiem z dnia 10 czerwca 2020 roku opiewającym na sumę wynagrodzenia, które nominalnie przekracza minimalne wynagrodzenie, ale zostało to uznane jako wynagrodzenie jedynie za maj 2020 roku, wówczas gdy rozpoczęcie wykonywania umowy było w kwietniu 2020 roku. Suma wynagrodzenia odpowiada pracy wykonanej w kwietniu i maju 2020 r. Po rozbiciu tego wygrodzenia na cały okres, wynagrodzenie za maj jest niższe niż minimalne wynagrodzenie.

[końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 roku 00:03:25-00:08:22, 01:56:11 – płyta CD – k. 95]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. J. (1) urodziła się w dniu (...).

[bezsporne]

Wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładach (...) w S. w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 września 1979 roku do
2 lipca 1988 roku na stanowiskach monter trafo i przekładników oraz monter układów elektronicznych. Umowa ta została rozwiązana na zasadzie porozumienia stron z dniem 2 lipca 1988 roku.

[świadectwo pracy k. 60-61, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 roku 01:42:08-01:48:03 w zw. z 00:20:37-00:55:45 – płyta CD – k. 95]

Wnioskodawczyni w dniu 4 czerwca 1988 roku zawarła związek małżeński z J. J. (1) (ur. (...)).

[odpis skrócony aktu małżeństwa k. 54]

M. J. (1) przyjeżdżała do gospodarstwa prowadzonego przez swojego teścia J. J. (1) od marca 1988 roku. Wnioskodawczyni przebywała wówczas w gospodarstwie swoich przyszłych teściów jedynie podczas weekendów. W gospodarstwie swoich przyszłych teściów przebywała średnio dwa razy w miesiącu, a później przyjeżdżała częściej. Do gospodarstwa swoich teściów na stałe wprowadziła się nie wcześniej niż w lipcu 1988 roku.

[zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 r. 01:00:35-01:11:06 – płyta CD k. 95, zeznania świadka C. P. z 25 czerwca 2024 r. 01:11:06-01:27:35 – płyta CD k. 95, zeznania świadka H. J. z 25 czerwca 2024 r. 01:27:35-01:39:47 – płyta CD k. 95]

Ubezpieczona została zameldowana w miejscowości B. pod nr. 1 od dnia 19 września 1988 roku.

[zaświadczenie wydane przez Wójta Gminy Z. z 22 kwietnia 2021 r. k. 8 akt KRUS]

Wnioskodawczyni wraz z małżonkiem J. J. (1) (ur. (...)) w okresie od 30 marca 1989 roku do 16 listopada 1989 roku była współwłaścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,25 ha fizycznych, a od 16 listopada 1989 roku – gospodarstwa rolnego
o powierzchni 3,07 ha fizycznych (3,5555 ha przeliczeniowych).

[bezsporne, a nadto, zaświadczenie z UG Z. k. 17 akt KRUS, akt notarialny k. 23-24 akt KRUS]

Ubezpieczona została objęta ubezpieczeniem społecznym rolników i opłacała składki na ubezpieczenia społeczne rolników od 1 stycznia 1990 roku.

[zaświadczenie z UG Z. k. 17 akt KRUS]

Gospodarstwo rolne należące do teściów wnioskodawczyni: J. J. (1) (ur. (...)) oraz J. J. (2) miało 12,600 ha. W gospodarstwie tym znajdowały się dwa ciągniki, kombajn ziemniaczany, przyczepy i kopaczka. W gospodarstwie pracowało łącznie 6 osób. W gospodarstwie tym uprawiane były pomidory, buraki cukrowe, ziemniaki i cebula. Poza tym w gospodarstwie znajdowało się 30 krów, drób oraz 15 świń. Oprzątanie krów, ich dojenie i karmienie miało miejsce od godziny 6 do godziny 8. W okresie letnim w gospodarstwie pieliło i ogławiało się buraki, zbierało i pieliło pomidory. Buraki były pielone raz na 2-3 tygodnie. Skarżąca zbierała również buraki, cebulę, czy ziemniaki. Wieczorami osoby pracujące w gospodarstwie zajmowały się oprzątaniem krów. W niedzielę praca była tylko przy obrządku. Jesienią i zimą pracy w gospodarstwie było mniej – wówczas domownicy pracowali 3-4 godziny przed obiadem i 2-3 godziny w godzinach popołudniowych. Jesienią i zimą osoby pracujące w gospodarstwie rolnym (...) przebierali cebulę, którą następnie wozili na sprzedaż, a także zajmowali się obrządkiem inwentarza.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 roku 01:42:08-01:48:03 w zw. z 00:20:37-00:55:45 – płyta CD – k. 95, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 r. 01:00:35-01:11:06 – płyta CD k. 95, zeznania świadka C. P. z 25 czerwca 2024 r. 01:11:06-01:27:35 – płyta CD k. 95, zeznania świadka H. J. z 25 czerwca 2024 r. 01:27:35-01:39:47 – płyta CD k. 95]

Ubezpieczona pomagała przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego: brała udział
w żniwach, a także sianokosach odgrabiając siano od drzew, pomagała przy ogławianiu buraków, przy pieleniu i zbiorze pomidorów, przy pieleniu buraków, zbieraniu ziemniaków
i cebuli, a także czasami przy dojeniu i oprzątaniu krów.

[zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 r. 01:00:35-01:11:06 – płyta CD k. 95, zeznania świadka C. P. z 25 czerwca 2024 r. 01:11:06-01:27:35 – płyta CD k. 95, zeznania świadka H. J. z 25 czerwca 2024 r. 01:27:35-01:39:47 – płyta CD k. 95]

Wnioskodawczyni urodziła pierwsze dziecko – córkę M. J. (3) w dniu 9 listopada 1988 roku, drugie dziecko – córkę J. J. (3) w dniu 1 stycznia 1990 roku, a trzecie dziecko – córkę K. J. w dniu 11 listopada 2000 roku.

[dowód osobisty k. 74-78]

Gdy M. J. (1) pracowała w gospodarstwie rolnym, jej córką zajmował się teść.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 roku 01:42:08-01:48:03 w zw. z 00:20:37-00:55:45 – płyta CD – k. 95]

Bezpośrednio po nabyciu w 1989 roku przez M. i J. J. (1) ich własnego gospodarstwa rolnego, w gospodarstwie tym nie było żadnych maszyn ani urządzeń. Wnioskodawczyni wraz z małżonkiem dalej pracowali w gospodarstwie teściów.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 25 czerwca 2024 roku 01:42:08-01:48:03 w zw. z 00:20:37-00:55:45 – płyta CD – k. 95]

W okresie od 23 października 2012 roku do 31 października 2019 roku M. J. (1) była zatrudniona na stanowisku sprzedawca-kasjer w sklepach Gminnej Spółdzielni (...) w Z.. W okresie od 23 października 2012 roku do 31 lipca 2013 roku wymiar czasu pracy wynosił ½ etatu, a od 1 sierpnia 2013 roku do 31 października 2019 roku – wnioskodawczyni była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy.

[świadectwo pracy k. 29-31 akt KRUS]

Wnioskodawczyni w dniu 18 kwietnia 2020 roku zawarła z M. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) M. S. umowę zlecenia nr (...). Umowa ta miała być wykonywana od dnia 18 kwietnia 2020 roku do 18 lipca 2020 roku. Z treści tej umowy wynikało, że wnioskodawczyni była zobowiązana do wykonywania pracy polegającej na pomocy w wykonywaniu i sprzedaży towarów w sklepie w Ł. przy ul. (...) – maksymalnie przez 100 godzin miesięcznie. Strony uzgodniły, że za wykonanie pracy wnioskodawczyni przysługiwało wynagrodzenie
w wysokości 1700 zł brutto miesięcznie.

[umowa zlecenia z 18 kwietnia 2020 roku w kopercie na k. 86]

W dniu 10 czerwca 2020 roku wnioskodawczyni wystawiła M. S. rachunek do umowy zlecenia nr (...) z 1 maja 2020 roku, z którego wynikało, że za wykonanie tej umowy wypłacono jej kwotę 3600 zł brutto.

[rachunek z 10 czerwca 2020 w kopercie na k. 86]

Wnioskodawczyni zawarła w dniu 19 lipca 2020 roku – również z M. S. umowę zlecenia nr (...) z której wynikało, że ubezpieczona będzie ją wykonywać w okresie od 19 lipca 2020 roku do 30 czerwca 2021 roku. Zgodnie z tą umową wnioskodawczyni była zobowiązana do wykonywania pracy polegającej na pomocy
w wykonywaniu i sprzedaży towarów w sklepie w Ł. przy ul. (...) – maksymalnie przez 100 godzin miesięcznie. Strony uzgodniły, że za wykonanie pracy wnioskodawczyni przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 17 zł za 1 godzinę pracy.

[umowa zlecenia z 19 lipca 2020 roku w kopercie na k. 86]

W okresie od 1 marca 2021 roku do 28 sierpnia 2023 roku M. J. (1) była zatrudniona w charakterze woźnej szkolnej w Szkole Podstawowej im. P. (...) I. M. w S. w pełnym wymiarze czasu pracy.

[świadectwo pracy k. 32-34 akt KRUS]

Decyzją z 22 września 2023 roku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu jej wniosku z 6 września 2023 roku przyznał M. J. (1) emeryturę od 1 września 2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

[decyzja k. 47 akt KRUS]

W dniu 6 września 2023 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę rolniczą. W załączonym do wniosku kwestionariuszu dotyczącym okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz okresów podlegających zliczeniu do tego ubezpieczenia, wnioskodawczyni wskazała, że w okresie od 1 września 1979 roku do 2 lipca 1988 roku była zatrudniona w Zakładzie transformatorów radiowych, w okresie od 7 października 1988 roku do 1 stycznia 1990 roku pracowała w gospodarstwie rolnym (...), a od 1 stycznia 1990 roku do 20 lutego 2012 roku pracowała we własnym gospodarstwie rolnym. Jako okresy pracy we własnym gospodarstwie rolnym ubezpieczona wskazała również okresy: od 1 listopada 2019 roku do 16 lutego 2020 roku, od 17 lutego 2020 roku do 30 kwietnia 2020 roku, od 1 czerwca 2020 roku do 31 października 2020 roku, od 1 listopada 2020 roku do 30 listopada 2020 roku, od 1 grudnia 2020 roku do 28 lutego 2021 roku oraz od 29 sierpnia 2023 roku do nadal. Jednocześnie wnioskodawczyni wskazała, że w okresach od 18 kwietnia 2020 roku do 18 lipca 2020 roku oraz 19 lipca 2020 do 2 listopada 2020 roku wykonywała umowę zlecenia na rzecz (...) M. S..

[wniosek k. 1-3 akt KRUS, kwestionariusz k. 4-5 akt KRUS]

Wnioskodawczyni bezspornie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako rolnik w następujących okresach:

- od 1 stycznia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku;

- od 1 stycznia 1991 roku do 20 lutego 2012 roku;

- od 1 listopada 2019 roku do 30 kwietnia 2020 roku;

- od 1 czerwca 2020 roku do 28 lutego 2021 roku;

- od 29 sierpnia 2023 roku do 22 września 2023 roku.

[bezsporne, a nadto karta ewidencyjna płatnika k. 6 akt KRUS]

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach KRUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Są uznał również za wiarygodne zeznania przesłuchanych w sprawie świadków: J. G., C. P. i H. J.. Zeznania te są spójne i korespondują ze sobą, choćby co do czynności jakie wnioskodawczyni wykonywała w gospodarstwie rolnym swoich teściów, jak również czasu, w którym wprowadziła się ona do gospodarstwa (...).

Sąd uznał z kolei za niewiarogodne zeznania wnioskodawczyni w zakresie, w jakim zeznaje ona, że pracowała w gospodarstwie rolnym swoich teściów już od dnia 4 czerwca 1988 roku – tj. od dnia zawarcia związku małżeńskiego. Twierdzenia jakoby wnioskodawczyni
pracowała w gospodarstwie rolnym teściów już od dnia ślubu nie znajduje potwierdzenia zarówno w treści dokumentów, jak i zeznań świadków, w szczególności J. G. i C. P., z których to zeznań jednoznacznie wynika, że wnioskodawczyni zamieszkała w gospodarstwie należącym do swoich teściów nie wcześniej niż w lipcu 1988 roku – nie mogła więc wykonywać codziennie czynności w gospodarstwie już w maju czy czerwcu 1988 roku. Nadto w tym czasie była ona zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę, który to stosunek został rozwiązany na mocy porozumienia stron. W toku postępowania pełnomocnik skarżącej podnosił, że w czerwcu 1988 roku skarżąca korzystała z urlopu wypoczynkowego w pracy i dlatego mogła pracować w gospodarstwie teściów. Powyższe twierdzenie nie znalazło oparcia w żadnych dowodach, ani z dokumentów ani z zeznań świadków. Należy również podnieść, że ubezpieczona została zameldowana pod adresem B. (...) dopiero od 19 września 1988 roku.

Za niewiarygodne Sąd uznał również zeznania wnioskodawczyni w zakresie, w jakim miałoby z nich wynikać, że wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych rolników przez swojego teścia jako domownik od czerwca 1989 roku do 1995 roku.
Z zawartych w aktach sprawy dokumentów wynika bowiem, że wnioskodawczyni nie została nigdy zgłoszona jako domownik, zaś jako rolnik była ona zgłoszona od 1 stycznia 1990 roku, a nie dopiero w 1995 roku.

Nie bez znaczenia dla oceny wiarygodności zeznań wnioskodawczyni co do okresu podlegania przez nią ubezpieczeniom jako domownik swojego teścia jest również to, że jej stanowisko co do okresu w jakim miała pracować u teściów ulegało kilkukrotnym zmianom: we wniosku o emeryturę zadeklarowała, że powinien być jej uznany okres od 7 października 1988 roku, następnie wnosiła o zaliczenie jej okresu od 3 lipca 1988 roku. Kiedy w toku postępowania, na rozprawie, Sąd zwrócił uwagę pełnomocnikowi, że nawet przy zaliczeniu wszystkich wskazanych przez wnioskodawczynię okresów nie osiągnie ona wymaganego okresu 25 lat ubezpieczenia i zarządził przerwę celem umożliwienia skonsultowania się pełnomocnika z klientką, po przerwie pełnomocnik zmienił żądanie i wniósł o zaliczenie okresu od 20 maja 1988 roku. Z kolei w piśmie procesowym i na kolejnej rozprawie strona ponownie zmieniła zdanie i ostatecznie wniosła o uwzględnienie okresu od 4 czerwca 1988 roku.

Za niewiarygodne Sąd uznał również zeznania wnioskodawczyni, z których miałoby wynikać, że wnioskodawczyni realizując umowę zlecenia nr (...) z 18 kwietnia 2020 roku nie otrzymała osobnego wynagrodzenia za pracę wykonywaną w kwietniu 2020 roku, a wynagrodzenie to otrzymała wraz z wynagrodzeniem za maj 2020 roku. Trzeba zwrócić tu uwagę, że przedstawiony Sądowi jako dowód rachunek został wystawiony na podstawie umowy z dnia 1 maja 2020 roku o numerze (...), a nie na podstawie umowy nr (...) z 18 kwietnia 2020 roku. Dodatkowo w rachunku tym wskazano, że wnioskodawczyni przepracowała w maju 2020 roku 180 godzin. Powyższe wskazuje dla Sądu w sposób jednoznaczny, iż na podstawie przedstawionego rachunku, wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenie wyłącznie za maj – z tytułu realizacji umowy nr (...), zaś rachunku z tytułu realizacji umowy nr (...) wnioskodawczyni nie przedstawiła.

W konsekwencji Sąd nie uznał, że wnioskodawczyni w okresie od 1 maja 2020 roku do 31 maja 2020 roku podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż wynagrodzenie z tytułu wykonywanej przez nią umowy zlecenia nie było niższe od obowiązującego wówczas minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co więcej, nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawczyni w powyższym okresie rzeczywiście otrzymywała z tytułu realizowanej umowy wynagrodzenie nie wyższe od minimalnego, w związku z czym podlegałaby ubezpieczeniu społecznemu rolników, to nadal nie legitymowałaby się ona wymaganym dla przyznania jej emerytury rolniczej okresem podlegania ubezpieczeniu rolniczemu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 90) emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat,
z uwzględnieniem art. 20.

W myśl art. 20 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie
z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1.  podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2.  prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.

3.  od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (art. 20 ust. 2).

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. (ust. 3 art. 20).

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że M. J. (1) urodziła się w dniu (...), a zatem po dniu 31 grudnia 1948 roku.

Organ rentowy ustalił, iż wnioskodawczyni, nie ma wymaganych 25 lat okresów ubezpieczeniowych – udokumentowała jedynie 23 lata, 5 miesięcy i 12 dni, w następujących okresach: od 1 stycznia 1990 roku do 20 lutego 2012 roku, od 1 listopada 2019 roku do 30 kwietnia 2020 roku, od 1 czerwca 2020 roku do 28 lutego 2021 roku, od 29 sierpnia 2023 roku do 22 września 2023 roku.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było przy tym ustalenie czy wydana przez organ rentowy decyzja odmawiająca M. J. (1) prawa do emerytury rolniczej, z uwagi na niepodleganie przez nią ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres co najmniej 25 lat, była prawidłowa. Ostatecznie kwestiami spornymi było to czy wnioskodawczyni należy zaliczyć jako okresy podlegania ubezpieczeniom społecznym rolników okresy: od 4 czerwca 1988 roku do 29 marca 1989 roku, od 30 marca 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku oraz od 1 do 31 maja 2020 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy prawidłowo nie zaliczył odwołującej okresu, gdy wnioskodawczyni, jak twierdziła, miała pracować w gospodarstwie rolnym teścia w okresie od 4 czerwca 1988 roku do 29 marca 1989 roku. Jak również okresu od 30 marca 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku, gdy była współwłaścicielką gospodarstwa rolnego.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że aby w ramach ubezpieczenia społecznego rolników można było uwzględnić rolnikowi i domownikowi dany okres pracy w gospodarstwie rolnym, to nie wystarczy by rolnik bądź domownik rzeczywiście pracowali w gospodarstwie rolnym, ale również musi za okres ten zostać opłacona składka na ubezpieczenia na ubezpieczenie społeczne. Tymczasem, jak wynika ze zgromadzonych dowodów
z dokumentów, wnioskodawczyni nie była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych rolników, ani jako domownik teścia w okresie od 4 czerwca 1989 roku do 29 marca 1989 roku, ani jako rolnik od 30 marca 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku, gdy miała już prowadzić własne gospodarstwo rolne. Ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych rolników dopiero od 1 stycznia 1990 roku. Została wówczas zgłoszona jako rolnik.

Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, w rozumieniu art. 19 ust. 1 pkt 2 i art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że rolnik, małżonek lub domownik, po pierwsze, faktycznie pracowali w gospodarstwie rolnym (dziale specjalnym), a po drugie, że odprowadzono za nich składkę, oraz po trzecie, że w przypadku rolnika był on w posiadaniu gospodarstwa rolnego (działu specjalnego).

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21 maja 2015 r., III AUa 1700/14, LEX nr 1747832]

Przesłanką uzyskania prawa do emerytury jest bowiem podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników w rozumieniu opłacania składek na to ubezpieczenie.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2008 r., I UK 346/07, OSNP 2009, nr 17-18, poz. 236]

Okres pracy domownika w gospodarstwie rolnym uwzględnia się do ogólnego stażu ubezpieczeniowego w zakresie uzupełniającym wówczas, gdy domownik faktycznie pracował w tym gospodarstwie rolnym i została opłacona za niego składka na ubezpieczenie społeczne rolników. Zasadą obowiązującą przy kwalifikowaniu określonego okresu jako okresu podlegania danemu rodzajowi ubezpieczenia społecznego jest zatem to, że za okres rolniczego ubezpieczenia społecznego może zostać uznany wyłącznie ten okres, za który opłacono składki na to ubezpieczenie. Jedynie w drodze wyjątku od tej zasady, za okres rolniczego ubezpieczenia społecznego może być uznany także inny okres podlegania temu ubezpieczeniu, za który - w myśl przepisów ubezpieczeniowych - nie istniał obowiązek opłacania składek.

[tak: wyrok Sądu Apelacja w B. z 15 stycznia 2019 r., III AUa 807/18, LEX nr 2669432, wyrok Sądu Najwyższego z 21 lutego 2012 r., I UK 304/11, OSNP 2013, nr 3-4, poz. 39, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14 czerwca 2019 r., III AUa 191/19, LEX nr 2781349 ]

Co więcej, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można uznać, że wnioskodawczyni przez cały okres od maja/czerwca 1988 roku do końca 1989 roku w sposób stały wykonywała pracę
w gospodarstwie rolnym – początkowo jako domownik teściów, a następnie rolnik
w gospodarstwie, którego była współwłaścicielką. Jak bowiem wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, wnioskodawczyni wprowadziła się do gospodarstwa swoich teściów nie wcześniej niż w lipcu 1988 roku.

Sąd nie ma przy tym wątpliwości, że ubezpieczona w pewnych okresach (ale nie wcześniej niż od lipca 1988 roku) pomagała w prowadzeniu gospodarstwa rolnego swoich teściów – także w okresie, gdy już była współwłaścicielką własnego gospodarstwa rolnego. Jak bowiem wynika z wiarygodnych zeznań świadków ubezpieczona pomagała przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego: brała udział w żniwach, a także sianoksach, pomagała przy ogławianiu buraków, przy pieleniu i zbiorze pomidorów, przy pieleniu buraków, zbieraniu ziemniaków
i cebuli, a także czasami przy dojeniu i oprzątaniu krów, jednak z pewnością nie robiła tego już w czerwcu 1988 roku (gdyż wówczas jeszcze nie zamieszkiwała w gospodarstwie i nadal była zatrudniona na podstawie umowy o pracę), jak również nie mogła tego robić w okresach, gdy znajdywała się w zaawansowanej ciąży. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika również, by wnioskodawczyni przejęła obowiązki wykonywane dotychczas przez inną osobę w gospodarstwie.

Wykonywanie czynności sprowadzających się do pomocy w pracach w gospodarstwie rolnym nie są tożsame z pracą w tym gospodarstwie. Praca w gospodarstwie rolnym wymaga gotowości do jej podjęcia w każdym czasie.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 4 lipca 2018 r., III AUa 74/18, LEX nr 2519505]

Uwzględnienie okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16-tego roku życia jest przy tym możliwe wówczas, gdy była ona rzeczywiście wykonywana oraz miała stały charakter i była niezbędna dla funkcjonowania gospodarstwa.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2022 r., I (...) 129/21, LEX nr 3522535]

W tym kontekście, należy dostrzec, że wnioskodawczyni w dniu (...) urodziła pierwsze, a 1 stycznia 1990 roku drugie dziecko. Stany ciąż wnioskodawczyni z pewnością uniemożliwiały jej więc wykonywanie prac polowych, a także innych prac w gospodarstwie, na tyle, by nie można było uznać, że wnioskodawczyni pracowała w sposób stały w gospodarstwie rolnym (należącym do teściów lub swoim) przez cały okres od lipca 1988 roku do końca 1989 roku.

Należy również zauważyć, że jak wynika z zeznań samej wnioskodawczyni, w początkowym okresie po nabyciu przez M. i J. J. (1) własnego gospodarstwa rolnego, w gospodarstwie tym nie było żadnych maszyn ani urządzeń. Wnioskodawczyni wraz z małżonkiem dalej pracowali w gospodarstwie teściów. Brak jest więc podstaw do uznania, że wnioskodawczyni już od momentu nabycia własnego gospodarstwa rolnego pracowała na nim jako rolnik.

Odnosząc się zaś do spornego okresu od 1 do 31 maja 2020 roku, to należy zauważyć, że zgodnie a art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, ustalonemu na podstawie odrębnych przepisów. Tymczasem z przedstawionego rachunku do umowy nr (...) wynika, że z tytułu realizowania umowy zlecenia nr (...) zawartej 1 maja 2020 roku za maj 2020 roku, wnioskodawczyni otrzymała w spornym miesiącu z tytułu pomocy w wykładaniu i sprzedaży towaru świadczonej w maju 2020 roku przez 180 godzin, wynagrodzenie w wysokości 3060,00 zł brutto, a więc w kwocie przekraczającą kwotę równą minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, która w 2020 roku wynosiła 2600 zł – zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2020 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1778).

Co więcej, nawet gdyby skarżącej zaliczyć okres od 1 do 31 maja 2020 roku jako okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, to i tak z uwagi na nieuznanie okresów: od 4 czerwca 1988 roku do 29 marca 1989 roku oraz od 30 marca 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku jako okresów podlegania temu ubezpieczeniu, i tak nie legitymowałaby się ona przynajmniej 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. Nawet przy zaliczeniu okresu z 2020 roku, ubezpieczona nadal nie nabyłaby uprawnień do emerytury rolniczej.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.