Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 października 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27 września 2023 r. odmówił L. G. przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Uzasadniając swoją decyzję Zakład wskazał, że nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do 31 grudnia 2008 r.

Organ rentowy przyjął za udowodniony staż w szczególnych warunkach 10 lat, 9 miesięcy, 9 dni (w okresach od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r., od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r. – (...) S.A. oraz od 25 sierpnia 1981 r. do 31 marca 1986 r. – Gminna Spółdzielnia (...)).

Nie zaliczono do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów: od 25 stycznia 1999 r. do 21 września 1999 r., od 5 października 1999 r. do 22 listopada 2003 r., od 6 grudnia 2003 r. do 30 listopada 2004 r. – (...) S.A. z uwagi na braki formalne. W świadectwie pracy z 24 lutego 2010 r. wskazano, że ubezpieczony wykonywał prace w Wykazie A, Dz. IV poz. 21, pkt 26 na stanowisku ślusarz, spawacz wymienionym w wykazie A Dz. XIV, poz. 25 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia MPChiL nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. Zakład pracy nie podał w jakim okresie ubezpieczony pracował na danym stanowisku. Nie można zatem uznać, iż jednoczesne zatrudnienie na kilku stanowiskach w obrębie różnych działów było pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

(decyzja z dnia 23 października 2023 r. – k. 57 pliku I akt ZUS)

L. G. złożył odwołanie od powyższej decyzji wskazując, iż w okresie od 25 stycznia 1999 r. do 21 września 1999 r., od 5 października 1999 r. do 22 listopada 2003 r., od 6 grudnia 2003 r. do 30 listopada 2004 r. pracował w zakładzie (...) S.A. będącym zakładem produkcji i przetwórstwa wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych, pracował jako ślusarz spawacz, zapewniając serwis gwarantujący ciągłość produkcji. w latach nieuwzględnionych przez ZUS pracował na tym stanowisku co w okresach od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r., od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r., które zostały uznane do stażu pracy w szczególnych warunkach. Podniósł, że pracując na tym samym stanowisku przez cały okres świadczenia pracy na przestrzeni lat niezrozumiałe są dla niego decyzje o uznaniu i odrzuceniu poszczególnych okresów. Nadto podał, że w związku z nieuznaniem przez ZUS stażu pracy w warunkach szkodliwych z lat 1999-2004 nie przeszedł na emeryturę w wieku 60 lat, prawo do emerytury nabył dopiero po osiągnięciu 65 lat i 7 miesięcy. (odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie – k. 4-5)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

L. G. urodził się (...) (bezsporne)

W okresie od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r. oraz od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r. był zatrudniony w zakładzie pracy (...) S.A. w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował stanowiska: ślusarz, ślusarz-brygadzista. (świadectwo pracy z dnia 3 sierpnia 2004 r. – k. 7-7 verte pliku II akt ZUS)

W dniu 7 lipca 1997 r. (...) S.A. wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazał, że skarżący w okresie od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r. oraz od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ślusarza – bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie na stanowisku ślusarza wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 25 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (stanowisko pracy, na którym prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie A dział IV poz. 21 pkt 1-37). (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 7 lipca 1997 r. – k. 13 pliku I akt ZUS)

W dniu 25 stycznia 1999 r. ubezpieczony zawarł umowę o pracę z (...) S.A. na okres próbny do dnia 24 lutego 1999 r., zgodnie z którą to umową miał zostać zatrudniony na stanowisku: ślusarz, spawacz, tokarz – w pełnym wymiarze czasu pracy. (umowa o pracę z dnia 25 stycznia 1999 r. – k. 2 akt osobowych wnioskodawcy)

W dniu 25 lutego 1999 r. ubezpieczony zawarł kolejną umowę o pracę z tym zakładem pracy - na czas określony do dnia 24 maja 1999 r. na tym samym stanowisku. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 25 lutego 1999 r. (umowa o pracę z dnia 25 lutego 1999 r. – k. 4 akt osobowych wnioskodawcy)

W dniu 25 maja 1999 r. ubezpieczony zawarł kolejną umowę o pracę na czas nieokreślony na tym samym stanowisku. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 25 maja 1999r. (umowa o pracę z dnia 25 maja 1999 r. – k. 7 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od 25 stycznia 1999 r. do 30 lipca 2004 r. L. G. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w zakładzie (...) S.A na stanowisku: ślusarz, spawacz, tokarz, wysoko wykwalifikowany operator urządzeń i procesów i wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Okresy nieskładkowe, przypadające w czasie zatrudnienia uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty: od 22 września 1999 r. do 4 października 1999 r., od 23 listopada 2003 r. do 5 grudnia 2003 r. (świadectwo pracy z dnia 3 sierpnia 2004 r. – k. 19 pliku II akt ZUS)

W dniu 24 lutego 2010 r. zakład pracy (...) S.A. wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując że L. G. w okresie od 25 stycznia 1999 r. do 30 lipca 2004 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy bieżącej konserwacji konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A dział IV poz. 21, pkt 26 na stanowisku ślusarz, spawacz wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 25 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do Zarządzenia Ministra Przemysłu chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 24 lutego 2010 r. – k. 15 pliku I akt ZUS)

(...) S.A. był zakładem produkcji i przetwórstwa wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych. (bezsporne)

Skarżący w spornym okresie był zatrudniony na stanowisku ślusarz-spawacz. Zajmował się spawaniem. Skarżący nie wykonywał czynności tokarskich. Pracował tylko w spawalni. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem e-protokół (...):02:11-00:14:45 – koperta k. 49, zeznania świadka W. F. na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):17:10-00:23:50 – koperta k. 49, zeznania świadka G. T. na rozprawie z dnia z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):26:55-00:40:17– koperta k. 49)

Nie był operatorem urządzeń i procesów. Był jedynym spawaczem w tym czasie, więc nie obsługiwał żadnych urządzeń i procesów. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy e-protokół (...):02:11 - 00:14:45 – koperta k. 49, zeznania świadka W. F. na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):17:10-00:23:50 – koperta k. 49)

Ubezpieczony wykonywał prace spawalnicze w wydziale remontowym i na produkcji, tam gdzie była awaria. Przeważnie wykonywał prace w warsztacie i na wydziałach produkcyjnych. Spawanie łączyło się nieraz z koniecznością wykonywania prac ślusarskich, ale spawanie stanowiło więcej niż 80% czasu pracy. Prace ślusarskie stanowiły przygotowanie do spawania. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45-00:46:29 w związku z 00:02:11-00:14:45 – koperta k. 49, zeznania świadka G. T. na rozprawie z dnia z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):26:55-00:40:17– koperta k. 49)

Zdarzały się sytuacje, że trzeba było zaspawać dziurę na dachu, wówczas skarżący pracował jako pomocnik dekarza, ale wykonywał w tym zakresie jedynie prace spawalnicze, obsługiwał palnik. Nie kładł żadnej powłoki na dach, tylko obsługiwał palnik. Nie był brygadzistą. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy e-protokół (...):02:11 - 00:14:45 – koperta k. 49, zeznania świadka W. F. na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):17:10-00:23:50 – koperta k. 49)

Na prośbę kierownika zakładu pracy zdarzało się, że ubezpieczony wykonywał inne czynności (np. jak była potrzeba coś przenieść). Było to jednak sporadycznie i mogło trwać godzinę. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy e-protokół (...):02:11 - 00:14:45 – koperta k. 49)

Prace spawalnicze i ślusarskie ubezpieczony wykonywał codziennie. Pracował na jedną zmianę od 7 do 15. Nieraz skarżący musiał dłużej zostać w pracy, ponieważ była awaria. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem e-protokół (...):02:11-00:14:45 – koperta k. 49, zeznania świadka W. F. na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):17:10-00:23:50 – koperta k. 49, zeznania świadka G. T. na rozprawie z dnia z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):26:55-00:40:17– koperta k. 49)

Ubezpieczony w zakładzie pracy (...) S.A. był wyposażony w ubranie ochronne. (zeznania świadka W. F. na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):17:10-00:23:50 – koperta k. 49, zeznania świadka G. T. na rozprawie z dnia z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):26:55-00:40:17– koperta k. 49)

L. G. uzyskał uprawnienia spawalnicze na spawanie gazowe w wieku 18 lat. Natomiast w 1984 r. ukończył kurs na spawanie elektryczne. Ubezpieczony posiada książkę spawacza. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 21 maja 2024 r. e-protokół (...):44:45 - 00:46:29 w związku z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawcy e-protokół (...):02:11 - 00:14:45 – koperta k. 49, książka spawacza – k. 6 akt osobowych wnioskodawcy)

Decyzją z dnia 29 marca 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 lutego 2010 r. odmówił L. G. prawa do emerytury pomostowej. (decyzja z dnia 29 marca 2010 r. – k. 41 pliku I akt ZUS)

Decyzją z dnia 2 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29 stycznia 2015 r. przyznał L. G. prawo do emerytury od 28 lutego 2015 r., tj. od dnia nabycia uprawnień do emerytury. (decyzja z dnia 2 marca 2015 r. – k. 52-52 verte pliku I akt ZUS)

W dniu 27 września 2023 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. (wniosek – k. 56 pliku I akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania złożone przez wnioskodawcę uznając je za jasne, pełne, logiczne, spójne z zeznaniami świadków oraz z dowodami w postaci dokumentów znajdującymi się w aktach osobowych wnioskodawcy.

Przystępując do oceny dowodów z osobowych źródeł dowodowych, należy stwierdzić, że przesłuchani w sprawie świadkowie, to osoby obce dla wnioskodawcy, jego współpracownicy w spornym okresie zatrudnienia, mający bezpośredni wgląd i styczność z wykonywanymi przez ubezpieczonego czynnościami. Świadkowie dysponowali więc niezbędnymi wiadomościami w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, jego obowiązków, warunków zatrudnienia i zasad organizacji pracy. Zeznania świadków są logiczne i spójne, korelują ze sobą i z zeznaniami skarżącego. W świetle tego należy stwierdzić, że również, zeznania skarżącego złożone w trybie art. 299 k.p.c. zasługują na pełne uwzględnienie.

Sąd obdarzył wiarą zgromadzone w sprawie dowody nieosobowe w postaci dokumentów, znajdujące się w aktach organu rentowego i aktach osobowych wnioskodawcy.

Tym samym, zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe umożliwiało wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477).

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z przepisu §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 tego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

W niniejszym postępowaniu, w ocenie organu rentowego skarżący nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, albowiem nie było możliwe uwzględnienie jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w okresie od 25 stycznia 1999 r. do 21 września 1999 r., od 5 października 1999 r. do 22 listopada 2003 r. oraz od 6 grudnia 2003 r. do 30 listopada 2004 r. w zakładzie pracy (...) S.A. z uwagi na braki formalne świadectwa pracy; w świadectwie pracy z 24 lutego 2010 r. wskazano bowiem, że ubezpieczony wykonywał prace określone w dziale A, Dz. IV poz. 21, pkt 26 na stanowisku ślusarz, spawacz wymienionym w wykazie A Dz. XIV, poz. 25 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia MPChiL nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. Zakład pracy nie podał w jakim okresie ubezpieczony pracował na danym stanowisku. Nie można zatem uznać, iż jednoczesne zatrudnienie na kilku stanowiskach w obrębie różnych działów było pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Należy jednak pamiętać, iż świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (sygnatura akt: III AUa 897/97, apel. W - wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r . (sygnatura akt II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Podkreślenia wymaga, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 II UK 21/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak: SA w Ł. w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050). Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 maja 2016 r., III AUa 101/16, LEX nr 2107442).

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w postępowaniu w oparciu o dostępną dokumentację osobową i zeznań skarżącego oraz świadków wynika, iż w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca pracował w zakładzie pracy (...) S.A. Był to zakład produkcji i przetwórstwa wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych. W spornym okresie skarżący zajmował się głównie spawaniem, nie wykonywał czynności tokarskich, nie był operatorem urządzeń i procesów. Nadto, ubezpieczony pracując jako pomocnik dekarza również zajmował się wyłącznie czynnościami spawania (obsługiwał palnik); z kolei czynności ślusarskie wykonywane przez skarżącego były niezbędne do przygotowania do spawania, były ściśle związane ze spawaniem. Nadto, ubezpieczony posiadał ubiór ochronny (fartuch, przyłbice do spawania, rękawice).

W tym miejscu należy zauważyć, iż okres pracy ubezpieczonego w tym samym zakładzie pracy - od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r. oraz od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r. został uwzględniony przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych. Podkreślenia przy tym wymaga, iż w spornym okresie zatrudnienia charakter pracy wnioskodawcy nie zmienił się. Skarżący wykonywał te same czynności, co wcześniej – w latach 70-tych.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że sporne zatrudnienie skarżącego, tak samo jak w okresie od 12 lipca 1971 r. do 21 października 1971 r. oraz od 2 listopada 1973 r. do 22 września 1979 r., odpowiadało pracom wymienionym pod poz. 25 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (tj. bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie), jak i pracom wymienionym w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w dziale XIV "Prace różne" w punkcie 25: bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie). Za pracę podstawową wykonywaną przez ubezpieczonego należy uznać spawanie.

Raz jeszcze w tym miejscu należy podkreślić, iż to nie nazwa stanowiska decyduje o uznaniu pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach, ale zakres faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 15 lipca 2015 r., sygn. III AUa 270/15, LEX nr 1768713, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 stycznia 2015 r., sygn. III AUa 329/14, Lex nr 1661196).

Tym samym należy stwierdzić, że po uwzględnieniu spornego okresu zatrudnienia tj. okresu od 25 stycznia do 1999 r. do 21 września 1999 r., od 5 października 1999 r. do 22 listopada 2003 r. oraz od 6 grudnia 2003 r. do 30 lipca 2004 r. i okresu ostatecznie uznanego przez organ rentowy za udowodniony (10 lat, 9 miesięcy, 9 dni) ubezpieczony niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15 - letniego okresu pracy w takim charakterze.

Na marginesie należy również zaznaczyć, że dla przedmiotowej sprawy nie ma znaczenia, czy ubezpieczony w okresie pracy w (...) S.A. po 25 stycznia 1999 r. miał przerwy w zatrudnieniu wynikające ze świadectwa pracy z dnia 30 lipca 2004 r., ponieważ uwzględnienie samego okresu zatrudnienia w w/w zakładzie pracy niezaliczonego przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych wystarczy, aby stwierdzić, że skarżący niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

SSO Paulina Kuźma