Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 listopada 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 20 października 2023 r., na podstawie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1251), odmówił L. W., prawa do zmiany wysokości świadczenia. W ocenie organu rentowego nie było możliwe uwzględnienie w stażu pracy okresu, w którym wnioskodawca studiował na Uniwersytecie (...), albowiem wnioskodawca nie przedłożył zaświadczenia z ww. uczelni zawierającego informację o okresie trwania nauki oraz o programowym czasie trwania studiów. Jednocześnie organ rentowy poprosił ubezpieczonego o dostarczenie ww. dokumentu w terminie miesiąca od daty doręczenia przedmiotowej decyzji.

(decyzja k. 5 pliku 4 akt ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca złożył od niej odwołanie podnosząc zarzut nieprawidłowego ustalenia stażu pracy i wskazując na konieczność doliczenia do owego stażu 8 lat w związku z ukończeniem nauki w szkole wyższej tj. na Uniwersytecie (...).

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, a dodatkowo wskazał, że ubezpieczony w okresie studiów, o których mowa powyżej, był zatrudniony w Ł. w:



zakładach (...) (w okresie: 18 lipca 1977 r. - 10 grudnia 1982 r.),



(...) E. (w okresie: 10 lutego 1983 r. – 30 czerwca 1984 r.),



Ośrodku Szkolno- (...) (w okresie: 27 sierpnia 1984 r.– 30 września 1984 r.),



(...) (w okresie: 22 listopada 1984 r. – 12 grudnia 1984 r.),



MPK (w okresie: 17 grudnia 1984 r. – 31 maja 1986 r.),



(...) (w okresie: 2 czerwca 1986 r. – 30 listopada 1986 r.),



(...) (w okresie: 1 grudnia 1986 r. – 28 lutego 1987r.)



SP Czystość (w okresie: 2 marca 1987 r. – 15 marca 1988 r.).

Jednocześnie organ wyjaśnił, iż ww. okresy zatrudnienia zostały zaliczone do stażu pracy jako okresy składowe, a okresy odbywania studiów pokrywające się z zatrudnieniem nie mogą zostać zaliczone podwójnie do stażu pracy.

(odpowiedź na odwołanie k. 4-4 verte)

Pismem z dnia 3 stycznia 2024 r. ubezpieczony ustosunkował się do ww. odpowiedzi na odwołanie, wskazując, iż w jego opinii na podstawie indeksu oraz oryginału dyplomu ukończenia studiów możliwe jest zarówno ustalenie czasu trwania studiów, jak i ich programu. Wnioskodawca zaznaczył również, iż stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym brak zaświadczenia wydanego przez (...) uniemożliwia obliczenie okresu nauki i programowego czasu trwania studiów jest nieprawidłowe.

(pismo wnioskodawcy k. 11)

Na rozprawie z dnia 12 lutego 2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie i wniósł o uwzględnienie do stażu pracy oprócz okresów składkowych dodatkowo 8 lat okresów nieskładkowych jako okresu studiów. Jednocześnie ubezpieczony złożył na rozprawie dwa indeksy oraz dyplom ukończenia studiów.

(stanowisko procesowe wnioskodawcy e-protokół z rozprawy z dnia 12 lutego 2024 r, 00:11:43-00:12:22)

Natomiast, pełnomocnik organu rentowego, wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

(stanowisko procesowe organu rentowego e-protokół z rozprawy z dnia 12 lutego 2024 r., 00:06:06)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

L. W. urodził się w dniu (...)

(bezsporne)

Wnioskodawca ,od dnia 1 października 1978 r. do dnia 29 października 1987 r. , studiował w trybie zaocznym w Uniwersytecie Ł.. W dniu 29 października 1987 r. ubezpieczony uzyskał tytuł magistra ekonomii.

(bezsporne, a nadto dwa indeksy oraz dyplom ukończenia studiów w kopercie k. 17)

Wnioskodawca, w okresie pobierania nauki, zatrudniony był w Ł. w:



zakładach (...) (w okresie: 18 lipca 1977 r. - 10 grudnia 1982 r.),



(...) E. (w okresie: 10 lutego 1983 r. – 30 czerwca 1984 r.),



Ośrodku Szkolno- (...) (w okresie: 27 sierpnia 1984 r.– 30 września 1984 r.),



(...) (w okresie: 22 listopada 1984 r. – 12 grudnia 1984 r.),



MPK (w okresie: 17 grudnia 1984 r. – 31 maja 1986 r.),



(...) (w okresie: 2 czerwca 1986 r. – 30 listopada 1986 r.),



(...) (w okresie: 1 grudnia 1986 r. – 28 lutego 1987r.)



SP Czystość (w okresie: 2 marca 1987 r. – 15 marca 1988 r.).

(bezsporne, a nadto świadectwa pracy k. 10-17 pliku 1 akt ZUS)

Ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego w dniu 2 października 2017 r.

(bezsporne, a nadto wniosek k.19-22 pliku 3 akt ZUS)

Na mocy decyzji z dnia 10 października 2017 r., wnioskodawcy przyznano od 1 października 2017 r. , prawo do emerytury - z powszechnego wieku emerytalnego.

(bezsporne, a nadto decyzja k. 28 pliku 3 akt ZUS)

Pismem z dnia 20 października 2023 r. ubezpieczony wniósł o doliczenie, do stażu pracy, 8 lat jako okresu nieskładkowego, w związku z ukończeniem studiów na Uniwersytecie (...).

(bezsporne, a nadto wniosek o zmianę wysokości świadczenia k. 1 pliku 4 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 13 listopada 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu ww. wniosku, na podstawie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1251), odmówił L. W. prawa do uwzględnienia nieskładkowego okresu w związku z ukończeniem studiów z tej przyczyny, że wnioskodawca nie przedłożył zaświadczenia z (...), z którego wynikałby czas trwania oraz program nauki w szkole wyższej.

(decyzja, k. 5 pliku 4 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, w postaci dokumentów, znajdujących się w aktach niniejszej spraw,y oraz w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji osobowej obejmującej okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 18 lipca 1977 r. do dnia 15 marca 1988 r., a także dwóch indeksów i dyplomu ukończenia studiów przedłożonych przez wnioskodawcę, które to dokumenty są oryginalne, nie noszą znamion przerabiania, ani podrabiania i nie były kwestionowane przez żadną ze stron, co do ich autentyczności.

Ponadto Sąd oparł swoje ustalenia na podstawie koherentnych z ww. dowodami zeznaniami wnioskodawcy, których prawdziwości organ rentowy nie podważył. Zdaniem Sądu zeznania skarżącego nie noszą cech konfabulacji, są szczere i polegają na prawdzie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1251) (dalej: ustawa), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.

Zgodnie zaś z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r., według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Nadto, stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Natomiast na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W tym miejscu podkreślić należy, iż katalog okresów nieskładkowych, tożsamo jak składkowych, jest katalogiem enumeratywnie zamkniętym – art. 6 i 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i tylko okresy w nim wskazane podlegają wliczeniu do stażu ubezpieczeniowego na potrzeby m. in. świadczeń emerytalno-rentowych (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013 r., sygn. akt III AUa 1074/12, Legalis nr 761292).

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) – tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a więc dla osób takich jak wnioskodawca, określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym, po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Jednocześnie, w myśl art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

W ust. 2 wskazano zaś, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się ostatecznie do oceny prawidłowości odmowy doliczenia do stażu pracy wnioskodawcy 8 lat okresu nieskładowego, w związku ukończeniem nauki w szkole wyższej w sytuacji, w której wnioskodawca,, w okresie pobierania tej nauki, pozostawał w stosunku zatrudnienia, co zostało przez organ rentowy, zaliczony do stażu pracy wnioskodawcy, jako okres składkowy.

Jak wynika z art. 7 pkt 9 ustawy, okresami nieskładkowymi są okresy:

- nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku studiów jest, pod warunkiem ich ukończenia i w wymiarze określonym programem studiów, uwzględniany przy ustaleniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno - rentowych jako okres nieskładkowy, niezależnie od statusu uczelni lub trybu studiowania (por. wyrok Sąd Najwyższego z dnia 6 stycznia 2000 r., II UKN 279/99 opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2001, Nr 8, poz. 286).

Jednocześnie należy jednak podkreślić, iż możliwe jest wliczenie każdego okresu nauki w szkole wyższej (niezależnie od jego umiejscowienia w czasie), pod warunkiem, że jest to nauka na jednym kierunku studiów oraz, że nauka została ukończona – z ograniczeniem do wymiaru wynikającego z programu nauczania, z wyłączeniem okresów, które w myśl art. 11 ww. ustawy zbiegają się z okresami składkowymi (por. wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 r., sygn. akt I BU 19/07, OSNP 2009/21-22/299) .

Przepis art. 11 ustawy, wyraźnie stanowi, że, w razie zbiegu, w czasie okresów ubezpieczenia, uwzględnia się okres korzystniejszy. Powyższe oznacza, że zbiegające się w czasie okresy podlegania ubezpieczeniom społecznym nie podlegają sumowaniu przy obliczaniu okresów ubezpieczenia wymaganych do ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych lub rentowych.

Innymi słowy, przepis art. 11 ustawy nie pozwala na sumowanie zbiegających się w czasie okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 28 lutego 2013 r., sygn.. akt III AUa1204/12, Legalis nr 733348).

Z tego względu zatrudnienie jako okres składkowy i korzystniejszy dla wnioskodawcy w przypadku zbiegu w czasie z okresami nieskładkowymi zawsze będzie miał pierwszeństwo (por. wyrok SA w Rzeszowie z dnia 2 października 2014 r., sygn. akt III AUa 382/14, LEX: 1527162).

Przenosząc powyższe poglądy na grunt niniejszej sprawy przypomnieć należy, iż ubezpieczony rozpoczął studia w dniu 1 października 1978 r., a zakończył je w dniu 29 października 1987 r.

Na przestrzeni okresu pobierania nauki w szkole wyższej wnioskodawca był zatrudniony w okresach: 18 lipca 1977 r. - 10 grudnia 1982 r., 10 lutego 1983 r. – 30 czerwca 1984 r., 27 sierpnia 1984 r. – 30 września 1984 r., 22 listopada 1984 r. – 12 grudnia 1984 r., 17 grudnia 1984 r. – 31 maja 1986 r., 2 czerwca 1986 r. – 30 listopada 1986 r., 2 czerwca 1986 r. – 30 listopada 1986 r., 1 grudnia 1986 r. – 28 lutego 1987 r., 2 marca 1987 r. – 15 marca 1988 r.

Tym samym w przypadku wnioskodawcy rzeczywiście doszło do sytuacji, w której powyższy okres można ocenić jako składkowy (okres zatrudnienia) i nieskładkowy (okres pobierania nauki w szkole wyższej). Ponieważ okresem korzystniejszym jest jednak okres składkowy, przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnić należy – jako okres korzystniejszy – okres zatrudnienia.

Wobec tego należy zgodzić się z organem rentowym, który w toku postępowania słusznie podniósł, iż nie jest możliwe zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego jednoczesne zaliczenie do stażu pracy okresu składkowego i okresu nieskładkowego. Organ rentowy mógł zaliczyć jedynie jeden z tych okresów. Nadto, obowiązkiem organu rentowego było zaliczenie do stażu pracy okresu korzystniejszego.

Mając na uwadze wszystkie, poczynione wyżej, rozważania prawne, Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżona decyzja z dnia 13 listopada 2023 r. jest prawidłowa, odpowiada prawu, wobec czego brak podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy.

Z tych przyczyn, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku.