Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku M. K. z dnia 29 maja 2023 r., przeliczył jej emeryturę od 1 marca 2020 r., tj. od daty nabycia uprawnień do tego przeliczenia.

Zakład wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- po przeliczeniu kapitału początkowego, kwota ponownie obliczonego i zwaloryzowanego kapitału początkowego na koncie ubezpieczonej wynosi 596558,64 zł.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 297201,49 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 258,40 m-cy

Po przeliczeniu kapitału początkowego wysokość emerytury wynosi:

( (...),49 + (...),64) / 258,40 = 3458,82 zł.

Emerytura z FUS po waloryzacji przysługuje w kwocie:

- od 1 marca 2020 – 3699,94 zł;

- od 1 marca 2021 – 3909,07 zł;

- od 1 marca 2022 – 4229,31 zł;

- od 1 marca 2023 – 4910,48 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 4179,54 zł.

Jednocześnie ZUS wskazał, że w związku z tym, że ubezpieczona nie pobierała okresowej emerytury kapitałowej brak jest prawa do przeliczenia jej emerytury z tytułu ukończenia 65 lat życia na podstawie art. 26c ustawy emerytalnej.

(decyzja – k. 71-73 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 12 lipca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. K. pobrała nienależnie świadczenia za okres od 1 listopada 2021 r. do 30 listopada 2021 r. w łącznej kwocie 63,06 zł z tytułu kolejnego dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego – zmiana wysokości wypłacanego świadczenia i zobowiązał do ich zwrotu. (decyzja – k. 76 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W odwołaniach wniesionych do Sądu M. K. zakwestionowała powyższe decyzje i wniosła o szczegółowe wyjaśnienie w zakresie:

- zmiany wysokości świadczenia w związku ze złożeniem dokumentów dotyczących 1981 roku;

- zaliczenia okresów opieki nad dzieckiem;

- braku przeliczenia świadczenia z tytułu ukończenia 65 lat.

Jednocześnie wnioskodawczyni wskazała, że nie kwestionuje sposobu rozliczenia nadpłaconych kolejnych dodatkowych świadczeń rocznych.

(odwołanie – k. 3-4, k. 3-4 w aktach o sygn. akt VIII U 2150/23 załączonych do sprawy, k. 3-4 w aktach o sygn. akt VIII U 2151/23 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 29 czerwca 2023 r. ZUS wniósł o jego oddalenie natomiast w zakresie odwołania od decyzji z dnia 12 lipca 2023 r. o umorzenie postępowania. (odpowiedź na odwołanie – k. 14-15, k. 13-14 w aktach o sygn. akt VIII U 2150/23 załączonych do sprawy, k. 13-14 w aktach o sygn. akt VIII U 2151/23 załączonych do sprawy)

Sąd połączył sprawy omawianych odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (postanowienia – k. 16 w aktach o sygn. akt VIII U 2150/23 załączonych do sprawy, k. 16 w aktach o sygn. akt VIII U 2151/23 załączonych do sprawy)

Na rozprawie w dniu 27 czerwca 2024 r. wnioskodawczyni poparła wniesione odwołania, oświadczając że nie kwestionuje okoliczności nałożenia na nią obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Podniosłą nadto, że nie kwestionowała również decyzji o ponownym ustaleniu wartości kapitału początkowego z dnia 28 czerwca 2023 r. Wskazała, że co prawda nie przystąpiła do OFE, ostatecznie jednak zakwestionowała fakt nierównego traktowania kobiet, zróżnicowania ich traktowania w świetle art. 26c ustawy emerytalnej, co w jej ocenie stanowiło naruszenie zasady równości wobec prawa wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Natomiast pełnomocnik organu rentowego zajął stanowisko analogiczne do tego zaprezentowanego w odpowiedziach na odwołania ubezpieczonej. (końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 27.06.2024 r. e-protokół (...):00:55-00:18:57 – płyta CD – k. 60)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. urodziła się w dniu (...). (okoliczność bezsporna)

W dniu 29 maja 2023 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego, doliczenie okresów składkowych oraz ponowne obliczenie emerytury z FUS w związku z ukończeniem 65 lat.

Do wniosku dołączyła m. in. poświadczone za zgodność świadectwo pracy oraz karty wynagrodzeń za okres zatrudnienia w (...) w P. od 1 stycznia 1981 r. do 10 sierpnia 1981 r. oraz oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem również w okresie studiów zaocznych. (wniosek, dokumenty – k. 54-56, k. 62-70 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 28 czerwca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego M. K. na dzień 1 stycznia 1999 r., w ten sposób że:

- doliczono do okresów składkowych okres zatrudnienia w (...) w P. od 1 stycznia 1981r. do 10 sierpnia 1981r.

- okres od 16 lipca 1981 r. do 8 września 1982 r. wyłączono z okresu nauki w szkole wyższej (liczonego po 0.7% podstawy wymiaru) i zaliczono jako okres opieki nad dzieckiem, liczony po 1,3% podstawy wymiaru.

Organ wskazał, że staż wnioskodawczyni wyniósł:

- 14 lat, 7 miesięcy i 3 dni okresów składkowych (liczonych po 1,3% podstawy wymiaru)

- 4 miesiące okresów nieskładkowych (liczonych po 0,7% podstawy wymiaru)

- 3 lata i 29 dni okresów nieskładkowych opieki nad dzieckiem (liczonych po 1,3% podstawy wymiaru)

- 2 lata, 3 miesiące okresów nieskładkowych nauki w szkole wyższej (liczonych po 0,7% podstawy wymiaru).

Za okres zatrudnienia w (...) w P. od 1 stycznia 1981r. do 31 lipca 1981r. organ rentowy przyjął wynagrodzenie wynikające z kart wynagrodzeń (28 250 zł), natomiast za okres od 1 sierpnia 1981 r. do 10 sierpnia .1981 r. przyjął wynagrodzenie minimalne z uwagi na brak karty za ten miesiąc (3200 zł).

Łącznie za ten rok organ rentowy przyjął 31.550 zł.

Przeciętne wynagrodzenie za 1981 rok wyniosło 92 268 zł, a proporcjonalnie do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni (8 miesięcy) - 61 512 zł., zatem wskaźnik cząstkowy za ten rok wyniósł (...) : (...) 100% = 51,29%.

Dalej organ rentowy wskazał, że decyzją z dnia 28 stycznia 2009 r. o ustaleniu kapitału początkowego do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjął wynagrodzenia z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj.: 1989 – 1998 i ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 111,60% jako wariant najkorzystniejszy.

Wskaźniki cząstkowe z lat 1989 - 1998 wyniosły od 95,36% do 135,16%, natomiast wskaźniki cząstkowe z lat 1981 - 1988 są znacznie niższe i wynoszą od 47,46% do 59,35 %.

(decyzja z dnia 28.01.2009 r. – k. 43-46, decyzja z dnia 24.10.2018 r. – k. 79-82, wykaz wprowadzonych dochodów i okresów ubezpieczenia – k. 85-87, decyzja z dnia 28.06.2023 r. – k. 88-89 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, a nadto odpowiedź na odwołanie – k. 14-15, k. 13-14 w aktach o sygn. akt VIII U 2150/23 załączonych do sprawy, k. 13-14 w aktach o sygn. akt VIII U 2151/23 załączonych do sprawy)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał ustaleń w oparciu o wyżej wymienione dokumenty, uznając je za wiarygodne i wystarczające dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Wskazać przy tym należy, że wnioskodawczyni ostatecznie nie kwestionowała wyliczeń zawartych w decyzji z dnia 28 czerwca 2023 r. o ponownym ustaleniu wartości kapitału początkowego, jak i decyzji z dnia o ponownym przeliczeniu emerytury z 29 czerwca 2023 r. Nie kwestionowała również decyzji z dnia 12 lipca 2023 r. określającej obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie od decyzji z dnia 29 czerwca 2023 roku jest niezasadne.

Jak stanowi art. 22 ust 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2024.0.497), w przypadku:

1) odprowadzania składki do otwartego funduszu emerytalnego część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca:

a) 2,92% podstawy wymiaru składki jest odprowadzana przez Zakład do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego,

b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie, o którym mowa w art. 40a.

2) nieodprowadzania lub zaprzestania odprowadzania składki do otwartego funduszu emerytalnego, o którym mowa w ust. 3d, część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie, o którym mowa w art. 40a.

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023r., poz.1251) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Kwot zewidencjonowanych na subkoncie nie uwzględnia się w przypadku gdy ubezpieczony złożył wniosek o okresową emeryturę kapitałową i spełnia warunki ustawowe do ustalenia prawa do tej emerytury.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Art. 8 ustawy dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2018r., poz.926) stanowi, że okresowa emerytura kapitałowa przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego.

Stosownie bowiem do treści art.26 c ust.1 ustawy emerytalnej, po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę, która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie z urzędu na zasadach określonych w art. 26, z tym że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat, obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku.

Stosownie zaś do ust.2 art.26 c wskazanej ustawy podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z tym że przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173-175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia dotychczas przysługującej emerytury z Funduszu.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z ust. 3 wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie cytowanej ustawy.

Zgodnie z art. 174 ust. 3 i 3b ustawy emerytalnej podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 01.01.1999r.

Zgodnie z art. 174 ust. 2a powołanej ustawy, dodanym od dnia 01.05.2015r., przy obliczaniu kapitału początkowego za każdy rok okresów urlopu wychowawczego i innych okresów niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem przyjmuje się po 1,3% podstawy wymiaru (zamiast jak dotychczas 0,7%).

Zgodnie z art. 15 powołanej ustawy do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przyjmuje się przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek lub - na wniosek ubezpieczonego - przeciętną podstawę wymiaru składki z 20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem złożenia wniosku, wybranych z całego okresu ubezpieczenia.

W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty.

W myśl art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Ustęp 2 cytowanego przepisu wskazuje, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Odnosząc się już stricte do interpretacji przepisu art. 26c ustawy emerytalnej wskazać należy, że w ramach konta ubezpieczonego ZUS prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek, a ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie przewiduje przeliczenia emerytury z FUS w związku z ukończeniem 65 lat przez osobę, która nie pobierała okresowej emerytury kapitałowej.

W przypadku odprowadzania składek do OFE część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosi 2,92%, jeżeli składka jest odprowadzana przez Zakład do wybranego przez ubezpieczonego OFE, natomiast 4,38% jeżeli jest ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie.

W przepadku nieodprowadzania lub zaprzestania odprowadzania składek do OFE to część składki wynosi 7,30 % i jest ewidencjonowane na subkoncie.

Z dokonanych ustaleń wynika, że wnioskodawczyni nie pobierała okresowej emerytury kapitałowej i - co rozstrzygające - nie przystąpiła do OFE w związku z powyższym składki potrącone z jej wynagrodzenia w wysokości 19,52 % były odprowadzane jedynie na indywidualne konto emerytalne w ZUS. Zatem nie zostało utworzone dla ubezpieczonej subkonto w ZUS.

Ponieważ wnioskodawczyni nie pobierała okresowej emerytury kapitałowej, brak jest podstaw do ponownego obliczenia emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu ukończenia 65 lat życia (cytowany wyżej art. 26c ustawy emerytalnej).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., w związku z powołanymi wyżej przepisami, oddalił odwołanie w tym zakresie.

W realiach zaistniałej sprawy, rezultat odniósł także wniosek organu rentowego o umorzenie postępowania w zakresie odwołania wnioskodawczyni od decyzji ZUS z dnia 12 lipca 2023 r., oparty na tezie o zbędności wydania wyroku wobec argumentacji ubezpieczonej, w toku której nie kwestionowała ostatecznie sposobu rozliczenia nadpłaconych kolejnych dodatkowych świadczeń rocznych.

Umorzenie postępowania w świetle treści art. 355 k.p.c. może nastąpić tylko w razie zaistnienia jednej ze wskazanych w tym przepisie przyczyn, do których należy zbędność wydania wyroku i taka sytuacja niewątpliwie w kontekście odwołania skarżącej od decyzji ZUS z dnia 12 lipca 2023 r. miała miejsce.

Zdaniem Sądu okoliczności niniejszej sprawy nie wskazują, by czynność ta była sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego, zmierzała do obejścia prawa lub naruszała słuszny interes stron.

SSO Paulina Kuźma