Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 lipca 2016 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 czerwca 2016 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K., prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 maja 2016 r. mężu B. K..

W uzasadnieniu wskazano, że zmarły B. K. w chwili śmierci nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ani też nie spełniał warunków wymaganych do uzyskania jednego z tych świadczeń. Organ rentowy uznał za udokumentowany łączny okres składkowy zmarłego B. K. w wymiarze 22 lata i 14 dni. Do stażu pracy zmarłego organ rentowy nie zaliczył okresów opłacania przez niego składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 1 września 1996 r. do 31 marca 1997 r., od 1 lipca 2000 r. do 31 grudnia 2010 r. i od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2013 r., powołując się na treść art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej.

(decyzja k. 59 akt ZUS)

W dniu 26 sierpnia 2016 r. (data nadania w placówce pocztowej) J. K., działając przez pełnomocnika w osobie adwokata, złożyła odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości jako krzywdzącą i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu B. K. oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

(odwołanie k. 2-3)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 20 września 2016 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-7 odwrót)

Na rozprawie w dniu 14 marca 2017 roku, poprzedzającej bezpośrednio wydanie wyroku, pełnomocnik wnioskodawczyni poparł wniesione odwołanie oraz wniósł o zaliczenie okresów pracy rolniczej zmarłego B. K. w wymiarze przekraczającym niezbędne 5 lat uwzględnione przy rencie rolniczej do stażu niezbędnego przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Pełnomocnik organu rentowego wnosił o oddalenie odwołania.

(stanowisko stron – e-protokół z rozprawy z 14.03.2017 r., czas nagrania: 00:00:49 – 00:04:49 - płyta CD k. 38)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. K., urodzona w dniu (...), jest wdową po zmarłym w dniu 3 maja 2016 r. B. K.. Śmierć B. K. nie nastąpiła w wyniku wypadku przy pracy lub też w drodze do pracy lub z pracy.

(okoliczność bezsporna)

J. i B. małżonkowie K. do dnia śmierci B. K. zamieszkiwali wspólnie oraz prowadzili wspólne gospodarstwo domowe.

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dna 28 lutego 2013 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej KRUS) przyznał zmarłemu B. K. od dnia 31 stycznia 2013 r. stałą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy.

(okoliczność bezsporna)

W okresie od 1 września 1996 r. do 31 marca 1997 r., od 1 lipca 2000 r. do 31 grudnia 2010 r. i od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2013 r. (łącznie 13 lat, 2 miesiące i 27 dni) zmarły B. K. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacał należne z tego tytułu składki.

(okoliczność bezsporna, a nadto zaświadczenie KRUS z 17.06.2016 r. – k. 30-34 akt ZUS)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udokumentowany okres składkowy ubezpieczenia społecznego zmarłego B. K. w łącznym wymiarze 22 lata i 14 dni.

(okoliczność bezsporna)

Okresy podlegania przez zmarłego B. K. ubezpieczeniom społecznym rolników i powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu pokrywają się jedynie w zakresie 14 dni kalendarzowych przypadających od dnia 18 marca 1997 r. do 31 marca 1997 r.

(okoliczność bezsporna)

J. K. od 8 lipca 2016 r. pobiera rentę rodzinną z KRUS po zmarłym mężu B. K..

(okoliczność bezsporna)

W dniu 30 czerwca 2016 r. wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem do ZUS o rentę rodzinną po zmarłym mężu B. K..

(okoliczność bezsporna, a nadto wniosek – k. 1-6 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 29 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K., prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 maja 2016 r. mężu B. K..

(okoliczność bezsporna)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie wyżej powołanych dokumentów uznając te dowody za wystarczające do poczynienia przedmiotowych ustaleń. Powołane dowody nie były kwestionowane w toku postępowania przez żadną ze stron, a Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby z urzędu zakwestionować ich wartość dowodową w sprawie. Stan faktyczny był pomiędzy stronami bezsporny, a spór miał wyłącznie charakter sporu prawnego dotyczącego interpretacji treści norm prawnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji.

Stosownie do treści art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2016 r., poz. 887 ze zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (ust. 2).

W myśl art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy uprawnionym członkiem rodziny jest małżonek (wdowa i wdowiec).

Zgodne z art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy 1. wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości, że wnioskodawczyni, jako wdowa, należy do ustawowego kręgu uprawnionych członków rodziny zmarłego B. K. oraz spełnia warunek dotyczący osiągnięcia w dacie śmierci jej małżonka (tj. w dniu 3 maja 2016 r.) wieku 50 lat.

Przepis art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej nakazuje natomiast przyjąć fikcję prawną, że zmarły małżonek wnioskodawczyni był całkowicie niezdolny do pracy.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu była natomiast okoliczność czy zmarły małżonek wnioskodawczyni w chwili swojej śmierci spełniał warunki wymagane do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a właściwie przewidziany w art. 57 ust. 1 warunek dotyczący posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (pkt 1) oraz daty powstania niezdolności do pracy (pkt 1).

Zgodnie z brzmieniem art. 58 ust. 1 ustawy emerytalnej warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Zgodnie zaś z ust. 2 powołanego przepisu okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Pomiędzy stronami niespornym było, że zmarły małżonek wnioskodawczyni B. K. powyższego wymogu nie spełniał albowiem w dziesięcioleciu poprzedzającym datę jego śmierci (traktowaną jako data powstania jego niezdolności do pracy) nie legitymował się żadnym okresem ubezpieczenia w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W myśl art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej przepisu ust. 2 (tj. warunku posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W świetle powyższego okolicznością mającą zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii będącej istotą przedmiotowej sprawy jest zatem ustalenie czy zmarły małżonek wnioskodawczyni w chwili swojej śmierci legitymował się co najmniej 30-letnim okresem składkowym.

Organ rentowy, w ramach powszechnego systemu emerytalnego, uznał za udokumentowany łączny okres składkowy zmarłego B. K. w wymiarze 22 lata i 14 dni, odmawiając zaliczenia do stażu pracy zmarłego okresów opłacania przez niego składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 1 września 1996 r. do 31 marca 1997 r., od 1 lipca 2000 r. do 31 grudnia 2010 r. i od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2013 r., powołując się na treść art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej w łącznym wymiarze 13 lat, 2 miesiące i 27 dni.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości, jako okresy składkowe - z zastrzeżeniem art. 56 - uwzględnia się również okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu (ust. 2).

Zgodnie zaś z treścią art. 10 ust. 3 okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W przedmiotowej sprawie spór pomiędzy stronami ogniskuje się na odmiennej interpretacji treści przepisu art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej.

W ocenie Sądu Okręgowego wykładnia ww. przepisu prezentowana przez organ rentowy jest nieprawidłowa. Organ rentowy nie rozróżnia bowiem (a właściwie utożsamia) w ramach ogólnego stażu ubezpieczenia rolniczego zmarłego męża wnioskodawczyni (wynoszącego łącznie 13 lat, 2 miesiące i 27 dni) okresu, od którego ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnia nabycie prawa do renty rolniczej od okresu, od którego zależy wysokość tego świadczenia.

Tymczasem zarówno w piśmiennictwie, jak i w judykaturze Sądu Najwyższego i sądów powszechnych utrwalony jest pogląd – podzielany również przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie – o konieczności ścisłego wykładania przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z mającą pierwszeństwo wykładnią gramatyczną powołany art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej nie pozwala na uwzględnienie jedynie tych okresów, o których mowa ust. 1 i 2 , od których zależy prawo do emerytury lub renty, a więc okresów kształtujących prawo, a nie tych, które mają wpływ na wysokość ustalonego już świadczenia. Za taką interpretacją ww. przepisu przemawia również wykładnia systemowa nakazująca przyjąć, że gdyby ustawodawca zamierzał wyeliminować na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy nie tylko okresy, od których zależy nabycie prawa do świadczeń, ale także okresy mające wpływ na wysokość nabytych świadczeń, to użyłby konstrukcji analogicznej do zastosowanej w art. 10 ust. 1, w którym to przepisie expressis verbis wymienił obie kategorie okresów ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., III UK 78/12, Legalis nr 768640).

Prawidłowa wykładnia przepisu art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej sprowadza się do stwierdzenia, że przepis ten uniemożliwia zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego w powszechnym systemie emerytalnym jedynie tych okresów stażu ubezpieczenia rolniczego, od których przepisy ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników uzależniają nabycie prawa do emerytury lub renty. Te zaś okresy stażu ubezpieczenia rolniczego, od których nabycie owego prawa nie zależało, mogą być uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczenia z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, w tym do renty rodzinnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 r., I UK 168/09, Legalis nr 309915, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 120/13, Legalis nr 744973 i z dnia10 kwietnia 2014 r., III AUa 356/13, Legalis nr 1229562), wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013 r., III AUa 558/13, Legalis nr 1024664).

Rozwiązanie prawne przewidziane w art. 10 ustawy emerytalnej oraz analogiczne rozwiązania z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników realizują bowiem zasadę jednego świadczenia w przypadku posiadania niepełnego ubezpieczenia pracowniczego lub rolniczego, co dla sytuacji takich, jak w przedmiotowej sprawie, wyraża się właśnie w możliwości zaliczenia jako uzupełniających okresów ubezpieczenia z jednego systemu w drugim.

W przypadku zmarłego męża wnioskodawczyni, zgodnie z treścią art. 21 ust. 2 pkt 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, okresem stażu ubezpieczenia rolniczego, od którego uzależnione było nabycie przez niego prawa do rolniczej renty z tytułu niezdolności do pracy, był jedynie okres 5 lat z łącznego rolniczego stażu ubezpieczeniowego wynoszącego 13 lat, 2 miesiące i 27 dni. Oznacza to że pozostała część tego stażu, tj. okres 8 lat 2 miesiące i 27 dni – w myśl art. 10 ust. 3 powszechnej ustawy emerytalnej – może zostać doliczony, jako uzupełniający okres składkowy, do jego stażu w powszechnym systemie emerytalnym wynoszącym 22 lata i 14 dni, dając łącznie ponad 30 lat okresu składkowego o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, co z kolei po myśli art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej wyłącza konieczność spełniania warunku posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania niezdolności do pracy.

W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że zmarły mąż wnioskodawczyni B. K. w chwili śmierci spełniał warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawczyni – jak wskazano wcześniej – spełnia natomiast pozostałe wynikające z ustawy warunki nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu dotyczące jej wieku oraz posiadania statusu uprawnionego członka rodziny osoby zmarłej.

Dniem nabycia prawa do renty rodzinnej jest dzień spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych do nabycia tego prawa (art. 100 ust. 1 ustawy). Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Jedyny wyjątek od wynikającej z art. 129 ust. 1 zasady ustawodawca przewidział w treści ust. 2 powołanego przepisu, który dotyczy wypłaty renty rodzinnej, ale i w tym przypadku przewidując ograniczenie, że w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym (tylko) bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. K. prawo do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 maja 2016 r. B. K. od dnia 3 maja 2016 r., orzekając jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wypożyczając akta rentowe.

/RP/