Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2020 r. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. S. jako pracownik u płatnika składek (...) M. Ś. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 czerwca 2020 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS stwierdził, że w przedmiotowej sprawie brak jest dowodów potwierdzających rzeczywiste wykonywanie pracy przez M. S., a zgromadzona w sprawie dokumentacja potwierdza, że świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca, a zgodnym zamiarem i wolą stron, zawartej umowy było jedynie nadanie jej nazwy "umowa o pracę". Sporządzone dokumenty związane ze stosunkiem pracy i złożone przez strony w toku postepowania przed ZUS wyjaśnienia miały tą formę umowy uzasadniać.

W toku postępowania, poza dokumentacja kadrowo – płacową w tym umową na okres od 1 czerwca 2020 do 31 sierpnia 2020 r. na ½ etatu za wynagrodzeniem 1300 zł, nie zostały w cenie organu przedstawione żadne dowody - na wykonywanie przez M. S. pracy na stanowisku sprzedawcy u płatnika składek. Organ podkreślił, iż M. S. została zatrudniona na krótki okres od 1 czerwca 2020 r. a zgłoszenie jej do ubezpieczeń przez płatnika zostało złożone 19 dni po zgonie matki M. S. który miał miejsce 10 czerwca 2020 r. M. S. wystąpiła z roszczeniem o zasiłek pogrzebowy. Natomiast przed dniem zgonu M. S. oraz jej matka nie posiadały tytułu do ubezpieczeń który uprawniałby do wypłaty zasiłku pogrzebowego. Przed zgłoszeniem do ubezpieczeń w charakterze pracownika przez płatnika składek (...) M. Ś. M. S. była zarejestrowana w PUP jako osoba bezrobotna. Dokument wyrejestrowujący z ubezpieczeń PUP przekazał dopiero 14 sierpnia 2020 r. więc domniemywać należy że został poinformowany również po terminie.

Zdaniem Oddziału zawarcie umowy o pracę w wyżej opisanych okolicznościach (krótkotrwałość zatrudnienia, brak dowodów wykonywania umówionej pracy), zgłoszenie do ubezpieczeń po ustawowym terminie, przemawia za pozornością umowy o pracę. W ocenie Oddziału M. S. nie wykonywała pracy u płatnika składek (...) M. Ś., a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty zasiłku pogrzebowego. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy organ stwierdził, że umowa o pracę zawarta między stronami, jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę M. S. nie podlega nie ubezpieczeniom społecznym od 1 czerwca 2020 r.

/ decyzja k 45-47 akt ZUS/

W dniu 24.09.2020 r. odwołanie od powyższej decyzji w całości wniósł płatnik M. Ś. domagając się jej zmiany i uznania, iż M. S. w spornym okresie podlegała ubezpieczeniom jako pracownik. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska płatnik podniósł iż M. S. podjęła prace od 1.06.2020 r. na stanowisku sprzedawcy na 0,5 etatu z wynagrodzeniem brutto 1300 zł w nowym punkcie sprzedaży Ł. ul. (...) . Płatnik podniósł że brak terminowego zgłoszenia wiązał się z opóźnieniem w dostarczeniu dokumentów do rejestracji wynikającym z trudną sytuacja rodzinną M. S. która sprawowała opiekę nad umierającą matką a później znajdowała się w złym stanie psychicznym po jej śmierci. Odwołujący wskazał iż fakt zatrudnienia wnioskodawczyni potwierdzają złożone przez niego dokumenty jak również mogą potwierdzić zeznania świadków.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 4-5/

Na rozprawie w dniu 27 maja 2021 r. zainteresowana przyłączyła się do odwołania płatnika.

/ stanowisko procesowe zainteresowanej protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:26 -00:01:37/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca płatnik składek prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od 1992 r. Zajmuje się handlem artykułami spożywczymi. Ma punkt handlowy na G. gdzie zatrudnia dwóch sprzedawców na ½ etatu za wynagrodzeniem 1300 zł. Płatnik poszukiwał pracownika w związku z otwarciem od czerwca 2020 r. kolejnego punktu – pawilonu na D. na ul. (...) Rynek Pionier

/ bezsporne, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40/

Zainteresowana M. S., posiada doświadczenie zawodowe w pracy w charakterze sprzedawcy. Przed zatrudnieniem u wnioskodawcy była zarejestrowana jako bezrobotna z prawem do zasiłku do maja 2020 r. Wcześniej pracowała na (...) G. przy K. także w punkcie handlowym.

/ kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie k. 32 akt ZUS, świadectwa pracy k. 25- 26 akt ZUS zeznania zainteresowanej protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:28:05 – 00:32:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:09:40 -00:18:04/

Zainteresowana poszukiwała pracy wypytując o możliwość zatrudnienia właścicieli sklepów na rynku G.. Tak uzyskała informacje o możliwości podjęcia pracy od czerwca 2020 r. u płatnika, w nowo otwieranym przez niego sklepie na D..

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40, zeznania zainteresowanej protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:28:05 – 00:32:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:09:40 -00:18:04/

W dniu 1.06.2020 r. strony tj. M. S. i M. Ś. zawarły umowę o pracę na czas określony od 1.06. 2020 r. do 30.08.2020 r. na stanowisku sprzedawca na ½ etatu z wynagrodzeniem 1300 zł brutto miesięcznie. Wynagrodzenie z tytuł zawartej umowy było płatne w gotówce na koniec miesiąca.

/ umowa o pracę k. 37 i 34 akt ZUS zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40 /

Płatnik dopuścił zainteresowaną do pracy bez ważnych badań lekarskich. Skierowanie na badania zostało wystawione z datą 1.06.2020 r. Zainteresowana wymagane zaświadczenie lekarskie otrzymała dopiero z datą 23.06.2020 r. – w dniu, w którym na badanie się zgłosiła.

/ orzeczenie lekarskie k. 31 akt ZUS oryginał w załączonych do akt sprawy aktach osobowych , pismo k. 35 dokumentacja medyczna w zakresie badań profilaktycznych k. 35- 41 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40 /

Płatnik zgłosił zainteresowaną do ubezpieczeń po upływie wymaganego terminu w dniu 29 czerwca 2020 r. po dostarczeniu wszystkich niezbędnych dokumentów do biura rachunkowego tj. po przekazaniu przez ubezpieczoną badań lekarskich.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40/

M. S. została wyrejestrowana z Powiatowego Urzędu pracy w Ł. od dnia 1.06.2020 z uwagi na podjęcie zatrudnienia na podstawie przesyłu Raportu ZUS – U1 wygenerowanego 1.08.2020 r.

/ pismo PUP k. 43/

Dokument wyrejestrowujący zainteresowaną z ubezpieczeń (...) od 1 .06.2020 PUP przekazał do organu dopiero w dniu 14.08.2020 r.

/ bezsporne/

Do obowiązków M. S. w ramach zawartej umowy należała obsługa klienta, sprzedaż i rozstawianie towaru który przywoził płatnik. M. S. nie była uprawniona do podpisywania jakichkolwiek dokumentów. Praca odbywała się pod kontrolą płatnika.

/ zeznania świadka E. C. protokół z rozprawy z dnia 21.07.2022 r. 00:07:20 -00:16:49, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40 zeznania zainteresowanej protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:28:05 – 00:32:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:09:40 -00:18:04/

Punkt płatnika na D. był otwarty od poniedziałku u do piątku w godzinach 8-16 a w soboty od 8-13. Zainteresowana sprzedawała w nim w godzinach 8-12, po południu handlem zajmował się płatnik lub w ramach pomocy jego żona.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40 zeznania zainteresowanej protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:28:05 – 00:32:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:09:40 -00:18:04, zeznania świadka E. C. protokół z rozprawy z dnia 21.07.2022 r. 00:07:20 -00:16:49/

Płatnik utworzył dokumentację pracowniczą dotyczą ubezpieczonej oraz dokumenty związane z jej zatrudnieniem w których m.in. znalazły się : umowa o pracę zawarta 1 czerwca 2020 r., kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, ewidencję czasu pracy za czerwiec i lipiec, karta szkolenia wstępnego BHP, orzeczenie lekarskie nr (...) o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku sprzedawca z 23.06.2020 r., świadectwa pracy z 2 grudnia 2013 r. oraz 1 lipca 2019 r., dokument (...) oraz płaca za (...), lista płac za czerwiec 2020 r.,

/ wskazana dokumentacja k. 24- 34 akt ZUS oryginały w załączonych do akt sprawy aktach osobowych zainteresowanej /

W dniu 10 czerwca 2020 r. zmarła matka zainteresowanej. W związku z jej śmiercią M. S. wystąpiła z roszczeniem o zasiłek pogrzebowy. Na dzień zgonu matka wnioskodawczyni nie miała ustalonego tytułu uprawniającego do wypłaty zasiłku pogrzebowego.

/ bezsporne, akta ZUS w przedmiocie prawa do zasiłku pogrzebowego złączone do akt ZUS w przedmiotowej sprawie, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40/

Zainteresowana pracowała u płatnika do końca lipca 2020 r. Potem wystąpiła o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. Od 1 sierpnia 2020 r. podjęła ponownie pracę na G. w sklepie mięsnym u osoby, która przejęła sklep / punkt handlowy od jej poprzedniego pracodawcy.

/świadectwo pracy w załączonych do akt sprawy aktach osobowych zainteresowanej zeznania, wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40, zeznania świadka E. C. protokół z rozprawy z dnia 21.07.2022 r. 00:07:20 -00:16:49,/

W miejsce wnioskodawczyni czynności w sklepie w ramach pomocy w pełnym zakresie podjęła żona płatnika z uwagi na brak chętnych do pracy. Następnie w okresie od 3.01.do 28.02.2022 r. płatnik zatrudnił kolejną ekspedientkę A. Ś. na ½ etatu a od 19.04.2022 r. tym razem w pełnym wymiarze czasu pracy A. B.. Zatrudnienie ww. w pełnym wymiarze nastąpiło z uwagi na to, że żona płatnika będąca na emeryturze ze względu na stan zdrowia zrezygnowała zupełnie z pracy w sklepie.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.07.2022 r. 00:21:48-00:28:05 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 27.05.2021 r. 00:01:37-00:09:40, pismo k. 89, dokumentacja osoba pracowników A. Ś. i A. B. załączone do akt sprawy umowy o prace i świadectwo pracy dodatkowo k. 90-92/

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik w 2019 r. osiągnął przychód 840 635,07 zł a dochód w wysokości 22 727,04 zł, zaś w 2020 r. w okresie od stycznia do czerwca przychód 577 668,48 zł.

/deklaracja dla podatku od towarów i usług za czerwiec 2020 r., czerwiec 2019 r„ wydruk księgi przychodów i rozchodów za okres od stycznia do czerwca 2020 r. oraz od stycznia do grudnia 2019 r., informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym 2019, deklaracja roczna o zaliczkach na podatek dochodowy za rok 2019 k. 9-23 akt ZUS/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów

i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 22, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między zainteresowaną a płatnikiem składek, wskazując na jej pozorny charakter. Organ utrzymywał iż zainteresowana została zgłoszona do ubezpieczeń celem uzyskania prawa do wypłaty zasiłku pogrzebowego w związku z śmiercią jej matki w dniu 10 .06.2020 r.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny a strony działały wyłącznie w celu nabycia prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych – zasiłku pogrzebowego, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący, merytorycznie wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy. Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy dowody dokumentów zeznań stron i świadka, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę z dnia 1.06.2020 r. zawarta między ubezpieczoną, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Nadto ponownie wspomnieć należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę ( art. 22 k.p. , art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek w spornym okresie od 1.06.2020 r. do 31.07.2020 r. istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywała umówioną pracę sprzedawcy w jego punkcie handlowym na D.. W godzinach 8-12 obsługiwała klientów, sprzedawała towar, układała towar w sklepie.

Zeznania zarówno wnioskodawcy, zainteresowanej jak i świadka niepodważone przez organ rentowy jednoznacznie wskazują, że ubezpieczona wykonywała ww czynności osobiście, samodzielnie w wyznaczonym przez płatnika miejscu w zakreślonym przez niego czasie który był ewidencjonowany, pod jego kontrolą i na ryzyko wnioskodawcy, za co otrzymywała wynagrodzenie. Tym samym w świetle tych dowodów stałe i osobiste wykonywanie pracy przez M. S. w spornym okresie nie budzi zastrzeżeń.

Zostało też wykazane, co jest elementarnym i podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawczyni poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p. , że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej gdyż decydował zarówno o czasie pracy jego rozkładzie innym w tygodniu innym w soboty a także zadaniach do wykonania.

Płatnik oczekiwał od pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy, co miało wspomóc płatnika i pomagającą mu żonę w obsłudze klientów w nowo otwieranym punkcie handlowym na (...) Pionier na D.. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie zainteresowanej było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności. Nieistotnym jest też, iż zatrudnienie w praktyce miało charakter krótkotrwały. Zakończenie współpracy zostało bowiem logicznie uzasadnione podjęciem pracy na korzystniejszych warunkach u innego pracodawcy.

Podkreślić należy też iż praca świadczona przez zainteresowaną była wykonywana na ryzyko płatnika. To on ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej terminowym wykonaniem prac i kosztami z tym związanymi. Zatrudnienie zainteresowanej z punktu widzenia wykonywanej przez płatnika działalności było też ekonomicznie i gospodarczo uzasadnione. O tym, że płatnik miał rzeczywistą potrzebę zatrudnienia pracownika w nowym punkcie handlowym przekonuje fakt, iż po zakończeniu współpracy z M. S. wnioskodawca poszukiwał innej ekspedientki na ½ etatu która wymieniałaby w pracy pomagającą mu żonę emerytkę, od 3.01.2022 r. zatrudnił inną osobę w takim samym charakterze i na takich samych zasadach a od 19.04.2022 r. w związku z całkowitą rezygnacją z pracy w sklepie przez jego żonę kolejnego pracownika już na cały etat.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Bez wpływu na powyższą ocenę pozostaje okoliczność iż wnioskodawczyni została dopuszczona do pracy bez ważnych badań lekarskich uprawniających ją do wykonywania pracy sprzedawcy, a jej zgłoszenie do ubezpieczeń nastąpiło po terminie, dopiero w dniu 29 czerwca 2020 r. Sąd zauważa powyższe uchybienia niemniej jednak wobec dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie przez zainteresowaną pracy na warunkach określonych w art. 22 kp pozostają one bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia. Dodatkowo wskazać należy, iż uchybienia formalne tego rodzaju nie mogą w żaden sposób obciążać pracownika i same w sobie nie są wystarczające dla stwierdzenia, że umowa o pracę nie była przez strony wykonywana.

Natomiast z uzyskaniem przez M. S. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z M. S. była realizowana. Zainteresowana w spornym okresie wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę, a wnioskodawca pracę przyjmował. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem zainteresowanej nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania zasiłku pogrzebowego w związku ze śmiercią jej matki.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i uznał, że M. S. podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie tj. od 1.06.2020 r.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wraz z aktami rentowymi.

18 X 2022 roku.