Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 22 lipca 2024 r., odmówił Z. K. (1) prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, ponieważ nie udowodnił on co najmniej 15-letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Zakład wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach zaliczył ubezpieczonemu okres pracy w Przedsiębiorstwie (...) od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1991 r. Łącznie organ zaliczył wnioskodawcy 4 lata, 8 miesięcy i 0 dni pracy w szczególnych warunkach.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył następujących okresów:

- od 1 kwietnia 1991 r. do 15 listopada 1991 r., od 1 stycznia 1992 r. do 1 września 1992 r., od 2 marca 1993 r. do 27 października 1993 r., od 23 lipca 1994 r. do 26 listopada 1994 r., od 27 maja 1995 r. do 19 listopada 1995 r. – Zakład Budowlano (...) Sp.
z o.o.; w ocenie organu rentowego stanowisko „spawacz” wykazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest niezgodne ze stanowiskiem wykazanym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt. 3 „operator automatu do spawania rur i urządzeń kotłowych”,

- od 17 maja 1996 r. do 25 kwietnia 2006 r. (...) Sp. z o.o. – ze względu na brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach,

- od 22 kwietnia 1978 r. do 31 marca 1984 r. – (...) Zakłady (...) w G. – ze względu na brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

(decyzja – k. 37v. akt emerytalnych ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 3 września 2024 roku złożył Z. K. (1), nie zgadzając się z zapadłym rozstrzygnięciem i wskazując, że jako okresy pracy w szczególnych warunkach powinny być mu zaliczone następujące okresy:

- od 22 kwietnia 1978 r. do 31 lipca 1984 r. – w (...) Zakładach (...)
nr 3 w G. - na stanowisku spawacz;

- od 3 kwietnia 1984 r. do 30 czerwca 1986 r. – w Zakładach (...) w Ł. II Oddział G. - na stanowisku spawacz;

- w okresach od 1 kwietnia 1991 r. do 15 listopada 1991 r., od 1 stycznia 1992 r. do 1 września 1992 r., od 2 marca 1993 r. do 27 października 1993 r., od 23 lipca 1994 r. do 26 listopada 1994 r., od 27 maja 1995 r. do 19 listopada 1995 r. – w Zakładzie Budowlano- (...) sp. z o.o. - na stanowisku spawacz, gdzie pracował przy remontach i eksploatacji urządzeń elektrycznych;

- w okresie od 17 maja 1996 r. do 25 kwietnia 2006 r. – w (...). (odwołanie k. 3)

Następnie, decyzją z 27 września 2024 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych w związku z otrzymaniem nowych dowodów w sprawie wraz z odwołaniem
w dniu 3 września 2024 r., ponownie odmówił Z. K. (1) prawa do przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zakład wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach zaliczył wnioskodawcy dodatkowo okres pracy w (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł. od 14 maja 1996 r. do 23 kwietnia 2006 r. Łącznie zaliczył mu więc okres: 11 lat, 8 miesięcy i 19 dni pracy
w szczególnych warunkach. (decyzja k. 39 akt emerytalnych ZUS)

W dniu 7 października 2024 r. Z. K. (1) wniósł odwołanie również od decyzji
z 27 września 2024 roku, wskazując, że jako okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach powinny mu być zaliczone także pozostałe sporne okresy. (odwołanie
k. 3 załączonych akt VIII U 2265/24)

W odpowiedziach na odwołania, organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w decyzji z dnia 27 września 2024 r., wskazując, że uznał za udowodnione 11 lat,
8 miesięcy i 19 dni okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1991 r. oraz (...) Centrum Sp. z o.o. w Ł. w okresie od 14 maja 1996 r. do 23 kwietnia 2006 r., zaś pozostałych okresów nie uznaje jako okresów prac wykonywanych w szczególnych warunkach. (odpowiedzi na odwołania k. 7-7v., k. 4-4v. załączonych akt VIII U 2265/24)

Postanowieniem z dnia 21 października 2024 r. tutejszy Sąd zarządził połączenie sprawy z wniosku Z. K. (1) przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
I Oddziałowi w Ł. o sygnaturze akt VIII U 2265/24 (dot. odwołania od decyzji z 27 września 2024 r.) ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 2189/24 (dot. odwołania od decyzji z 13 sierpnia 2024 r.) oraz połączone sprawy prowadzić pod sygnaturą akt VIII U 2189/24. (postanowienie k. 6 załączonych akt VIII U 2265/24)

Na rozprawie w dniu 8 listopada 2024 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. Jednocześnie ubezpieczony wskazał również, że pracę w szczególnych warunkach wykonywał także w latach 2006-2008 pracując w (...) spółka z o.o. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy
z 8 listopada 2024 r. 00:12:38-00:22:35, 00:52:55 – płyta CD k. 30)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. K. (1) urodził się w dniu (...)

(bezsporne)

W dniu 22 lipca 2024 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę wraz
z rekompensatą z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. (wniosek k. 1-3v. akt emerytalnych ZUS)

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2024 r. (...), ZUS (...) Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę od 16 lipca 2024 r. (decyzja k. 35-37 akt emerytalnych ZUS)

Wnioskodawca ukończył (...) Szkołę Zawodową w zawodzie mechanik maszyn
i urządzeń przemysłowych. (bezsporne, a nadto karta ewidencji personalnej k. 16 akt emerytalnych ZUS)

Ubezpieczony posiada uprawnienia spawacza od 1982 r. Wnioskodawca legitymuje się książeczką spawacza nr (...), z której wynika, że w dniu 18 lutego 1982 r. ukończył podstawowy kurs spawania elektrycznego, w dniu 24 marca 1982 r. ukończył podstawowy kurs spawania gazowego, w dniu 25 czerwca 1984 r. ukończył kurs spawania w osłonie CO2, w dniu 31 grudnia 1985 r. ukończył kurs spawania elektrycznego elektrodami otulonymi urządzeń poddozorowych, w dniu 21 czerwca 1988 r. ukończył kurs spawania acetylenowego rur ciśnieniowych drugiego stopnia, w dniu 19 grudnia 1990 r. ukończył kurs spawania w osłonie argonu, a w dniu 17 lipca 2003 r. ukończył kurs spawania metodą MAG 135-3. (książeczka spawacza w kopercie na k. 27)

Wnioskodawca w okresie od 22 kwietnia 1978 r. do 31 marca 1984 r. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w G. w pełnym wymiarze czasu pracy. Początkowo był pracował na stanowisku ślusarza remontowego. (umowy o pracę k. 9-11 akt emerytalnych ZUS, świadectwo pracy k. 4 akt kapitałowych ZUS)

Ubezpieczony w okresie od 30 października 1979 r. do 9 października 1981 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. (wyciąg z książeczki wojskowej k. 5 akt kapitałowych ZUS)

Wnioskodawca po odbyciu zasadniczej służby wojskowej powrócił do pracy na stanowisku ślusarza w (...) Zakładach (...) w G. w dniu
26 października 1981 r. (umowa o pracę k. 9 akt emerytalnych ZUS)

Z dniem 1 lipca 1982 r. Z. K. (1) w związku z uzyskaniem uprawnień spawalniczych został przesunięty do wykonywania pracy na stanowisku spawacza w wydziale nadwoziowni. (angaż k. 8 akt emerytalnych ZUS, karta ewidencji personalnej k. 16v. akt emerytalnych ZUS)

Pracując w (...) Zakładach (...) w G. ubezpieczony spawał popsute części takie jak: isektory, uchwyty do kół, a także wykonywał czynności spawania na suwnicach. Wnioskodawca spawał zarówno produkowane, jak i remontowane konstrukcje stalowe, w tym kabiny samochodów. Wnioskodawca pracował w systemie akordowym, nawet do 300 godzin miesięcznie. Pracując w tym zakładzie pracy, wnioskodawca pracował w grupie 18 spawaczy. Pracując w (...) nr 3 wnioskodawca spawał elektrycznie – na spawarkach wirowych i transformatorowych, a także gazowo. Ubezpieczony musiał sam przygotować części do spawania np. je oszlifować. Jednakże materiał do spawania był mu przygotowany przez innych pracowników pracujących w tzw. rozdzielni robót. (zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:51:08-00:52:49 w zw. z 00:02:54-00:22:35 płyta CD k. 30, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:24:24-00:38:00 płyta CD k. 30, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:38:23-00:43:51 płyta CD k. 30)

Pracując w (...) nr 3 wnioskodawca otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szczególnych. (zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:24:24-00:38:00 płyta CD k. 30)

W okresie od 3 kwietnia 1984 r. do 30 czerwca 1986 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł. Oddział II G. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza. Pracując w tym zakładzie pracy, ubezpieczony spawał głównie ładowarki, przenośniki oraz zbiorniki. Wnioskodawca spawał za pomocą elektrod, a czasami również gazowo. (świadectwo pracy
k. 7-7v. akt kapitałowych ZUS, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy
z 8 listopada 2024 r. 00:38:23-00:43:51 płyta CD k. 30, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:51:08 w zw. z 00:02:54-00:22:35 płyta CD k. 30)

Pracując w Zakładach (...) w Ł. Oddział II G. wnioskodawca otrzymywał dodatek za pracę
w warunkach szkodliwych. (karty wynagrodzeń k. 32-34 akt emerytalnych ZUS)

W okresie od 1 lipca 1986 r. do 14 marca 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...). W okresie od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace określone w wykazie A dział XIV, poz. 12 na stanowisku spawacz gazowy. Okres ten został uznany przez ZUS jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach. (bezsporne, a nadto świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 17 akt emerytalnych ZUS, świadectwo pracy k. 8 akt kapitałowych ZUS)

W okresie od 1 kwietnia 1991 r. do 30 kwietnia 1996 r. Z. K. (1) był zatrudniony w Zakładzie Budowlano- (...) Sp. z o.o. Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy, z którego wynikało, że w okresach: od 1 kwietnia 1991 r. do 15 listopada 1991 r., od 1 stycznia 1992 r. do 1 września 1992 r., od 2 marca 1993 do 27 października 1993 r., od. 23 lipca 1994 r. do 26 listopada 1994 r., od 27 maja 1995 r. do 19 listopada 1995 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy remontach i eksploatacji urządzeń elektromagnetycznych i cieplnych na stanowisku spawacza wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 3. (świadectwo wykonywania prac
w warunkach szczególnych k. 18 akt emerytalnych ZUS, świadectwo pracy k. 9 akt kapitałowych ZUS)

W zakładach (...) wnioskodawca spawał gazowo, w tym w osłonie argonu,
a także elektrycznie. Ubezpieczony spawał rurociągi, pęczki, ekrany, robił remonty kotłów. Wnioskodawca przeważnie nie wykonywał żadnych innych czynności – był jedynym spawaczem w zakładzie posiadającym uprawnienia do spawania w osłonie argonu. Prace monterskie były przez wnioskodawcę wykonywane sporadycznie. (zeznania świadka Z. K. (2) e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:44:19-00:48:28 płyta CD k. 30, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:51:08 w zw. z 00:02:54-00:22:35 płyta CD k. 30)

W okresie od 17 maja 1996 r. do 25 kwietnia 2006 r. wnioskodawca był zatrudniony
w (...) sp. z o.o. w Ł. (obecnie (...) sp. z o.o.) na stanowisku spawacza. W okresie od 17 maja 1996 r. do 23 kwietnia 2006 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej
i cieplnej oraz montażu remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych na stanowisku spawacz wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 9 i 10 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia
12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Okres ten został uznany przez ZUS jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach. (bezsporne, a nadto świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 5, świadectwo pracy k. 19 akt emerytalnych ZUS)

W okresie od 2 maja 2006 r. do 31 października 2007 r. wnioskodawca pracował
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku monter-spawacz w (...) spółka z o.o. Ubezpieczony jako monter pracował przez pierwsze 3 miesiące, a następnie przejął obowiązki spawacza. (świadectwo pracy k. 13-14 akt rentowych ZUS, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:51:08
w zw. z 00:02:54-00:22:35 płyta CD k. 30)

Następnie, w okresie od 2 kwietnia 2008 r. do 21 września 2008 r. wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza w (...) spółka z o.o. Wnioskodawca pracował wówczas na budowie w Szwecji przy wznoszeniu hal i innych konstrukcji stalowych np. budynku huty aluminium. Praca ta była wykonywana na wysokości 45-50 m. (świadectwo pracy k. 15-16 akt rentowych ZUS, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 8 listopada 2024 r. 00:51:08
w zw. z 00:02:54-00:22:35 płyta CD k. 30)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z powołanych wyżej dokumentów, a także w oparciu o zeznania przesłuchanych w sprawie świadków – osób pracujących wraz z wnioskodawcą w tych samych zakładach pracy, jak również na podstawie zeznań samego wnioskodawcy. Sąd uznał powyższe zeznania za wiarygodne, gdyż są spójne
i korespondujące ze zgromadzonymi dokumentami. Zeznania te wskazują jednoznacznie,
iż w spornych okresach wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace, które można zakwalifikować do prac przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Kwestią sporną było przy tym to czy prace wykonywane przez Z. K. (1) kolejno w: (...) Zakładach (...) w G., Zakładzie Budowlano (...), jak również
w Zakładach (...) w Ł. Oddział II w G. można uznać za pracę w warunkach szczególnych. Ostatecznie przedmiotem sporu było także to czy wnioskodawca wykonywał również pracę w szczególnych warunkach pracując
w (...) sp. z o.o.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 roku ma okres pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach
z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. (tak: M. Z. - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15, LEX: 2044406)

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Prawo do rekompensaty, zgodnie z powyższą ustawą, mają więc osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy zauważyć, że art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie zaś do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej z 1998 r., stanowi, że wiek emerytalny,
o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione
w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...))

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Okresy pracy w warunkach szczególnych wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków,
a także przesłuchaniem stron. (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r., III UZP 5/85, LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984 r., (...), LEX nr 14630, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, LEX nr 14625)

Reasumując powyższe rozważania przyjąć należało, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych, którymi związany jest ZUS we własnym postępowaniu. Tym samym pomimo nieprzedstawienia stosownych dokumentów lub też stosownych zaświadczeń, bądź zaświadczeń wskazujących dowodzone fakty w sposób niedostatecznie precyzyjny, Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego może uznać, że w określonym czasie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Sąd miał więc prawo uznać, że wnioskodawca wykonywał prace
w warunkach szczególnych w spornych zakładach pracy pomimo niewydania mu świadectwa pracy w warunkach szczególnych przez (...) Zakłady (...), Zakłady (...), a także (...) sp. z o.o.

Jednocześnie podkreślić należy, że stanowiska, na których praca jest wykonywana
w szczególnych warunkach zostały jedynie sprecyzowane w wykazie stanowiącym załącznik do wymienionego powyżej zarządzenia resortowego, które ma charakter jedynie pomocniczy-informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający ogólne pojęcia istniejące
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zaś jak wskazuje się w orzecznictwie, istotne znaczenie dla kwalifikacji danej pracy jako pracy
w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12, LEX nr 1339369)

W świetle powyższego, sam fakt, że Zakład Budowlano- (...) Sp. z o.o. błędnie powołał punkt zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki
z 12 sierpnia 1983 roku, nie może sprawiać, że ubezpieczonemu nie mogą być zaliczone jako okresy pracy w szczególnych warunkach, okresy pracy u powyższego pracodawcy, które zostały wskazane w tym świadectwie. Należy przy tym zauważyć, iż zgromadzony materiał dowodowy w istocie potwierdził, że w tym okresie wnioskodawca rzeczywiście wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności zeznania wnioskodawcy oraz przesłuchanych świadków, a także dokumentacja zawarta w uzyskanych w toku procesu aktach osobowych ubezpieczonego z: (...) Zakładów (...) w G., Zakładów (...) w Ł. II Oddział
w G., Zakładu Budowlano- (...) Sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. potwierdzają bowiem, że ubezpieczony stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych, pracując na stanowisku spawacza.

Pracując w powyższych zakładach pracy na stanowisku spawacza-blacharza, spawacza, a także przez część okresu pracy na stanowisku montera-spawacza wnioskodawca stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności mieszczące się w pojęciu „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym” – które to jako prace w szczególnych warunkach zostały sklasyfikowane w dziale XIV pkt 12 wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

Należy mieć przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował
w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur
i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., (...) UK 393/10, LEX nr 950426)

Dokonując więc oceny tego czy ubezpieczony rzeczywiście pracował
w warunkach szczególnych i wobec tego przysługuje mu z tego tytułu rekompensata, Sąd ustalił, że oprócz okresów uznanych przez organ rentowy, za okresy wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przyjąć należy także:

- okres od 1 lipca 1982 roku do 31 marca 1984 roku – gdy pracował na stanowisku spawacza-blacharza w (...) Zakładach (...) w G.,

- okres od 3 kwietnia 1984 roku do 30 czerwca 1986 roku – gdy pracował na stanowisku spawacza w Zakładach (...)
w Ł. Oddział II w G.,

- okresy od 1 kwietnia 1991 r. do 15 listopada 1991 r., od 1 stycznia 1992 r. do
1 września 1992 r., od 2 marca 1993 do 27 października 1993 r., od. 23 lipca 1994 r. do 26 listopada 1994 r. oraz od 27 maja 1995 r. do 19 listopada 1995 r. – gdy pracował na stanowisku spawacza w Zakładzie Budowlano- (...) Sp. z o.o.,

- okres od 2 kwietnia 2008 r. do 21 września 2008 r. – gdy pracował na stanowisku spawacza w (...) spółka z o.o.,

Ponadto wnioskodawca wykonywał pracę spawacza również przez część okresu zatrudnienia (...) spółka z o.o. w okresie od 2 maja 2006 r. do 31 października 2007 r.

Pracując w (...) Zakładach (...) w G. ubezpieczony spawał bowiem popsute części takie jak: isektory, uchwyty do kół, a także wykonywał czynności spawania na suwnicach. Wnioskodawca spawał zarówno produkowane, jak
i remontowane konstrukcje stalowe, w tym kabiny samochodów. Wnioskodawca pracował ma w systemie akordowym, nawet do 300 godzin miesięcznie. Pracując w tym zakładzie pracy, wnioskodawca pracował w grupie 18 spawaczy. Pracując w (...) nr 3 wnioskodawca spawał elektrycznie – na spawarkach wirowych i transformatorowych, a także gazowo. Ubezpieczony musiał sam przygotować części do spawania np. je oszlifować. Przy czym okres pracy w warunkach szczególnych w tym zakładzie należało uwzględnić od daty angażu,, na mocy którego powierzono mu obowiązki spawacza.

Pracując z kolei w Zakładach (...) w Ł. Oddział II G., ubezpieczony spawał głównie ładowarki, przenośniki czy zbiorniki. Wnioskodawca spawał za pomocą elektrod, a czasami spawał również gazowo.

W zakładach Zakładzie Budowlano- (...) wnioskodawca spawał
z kolei w osłonie argonu, elektrycznie, a także gazowo. Ubezpieczony spawał rurociągi, pęczki, ekrany, robił remonty kotłów. Wnioskodawca nie wykonywał żadnych innych czynności – był jedynym spawaczem w zakładzie posiadającym uprawnienia do spawania w osłonie argonu.

Natomiast w (...) Zakładzie (...) spółka
z o.o., wnioskodawca pracował zaś jako spawacz przy wznoszeniu hal i innych konstrukcji stalowych np. budynku huty aluminium.

Należy jednocześnie wskazać, że incydentalne delegowanie ubezpieczonego do wykonywania pojedynczych czynności montażowych, co miało miejsce w trakcie pracy
w Zakładzie Budowlano- (...) Sp. z o.o. nie wpływa na możliwość uznania okresu pracy ubezpieczonego w ZB-R (...) za okres pracy w szczególnych warunkach.

Podobnie na prawo do rekompensaty wnioskodawcy nie ma wpływu to, że wnioskodawca pracując jako spawacz w (...) nr 3 musiał sam przygotować części do spawania np. je oszlifować. Jest to bowiem bezpośrednie przygotowanie elementów spawanych, które uznać należy za integralną część czynności wykonywanych przez spawacza. Trzeba bowiem zauważyć, że sam materiał, który wnioskodawca następnie spawał, był mu przygotowywany przez innych pracowników pracujących w tzw. rozdzielni robót.

W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że choć nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, to od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013, nr 7-8, poz. 86, wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 2021 r., (...) 69/21, LEX nr 3261154)

Trzeba także podkreślić, iż w orzecznictwie zauważa się, że w spornych przypadkach – uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym - następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania „aptekarskiej” miary lub „stopera w ręku”. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX: 1001310)

Doliczając zatem sporne okresy uznane przez Sąd w niniejszym postępowaniu do okresów bezspornych – uznanych już przez organ rentowy, tj.: okresów od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1991 r. oraz od 14 maja 1996 r. do 23 kwietnia 2006 r. – wynoszących łącznie 11 lat 8 miesięcy i 19 dni, ogólny okres wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach wyniesie co najmniej 15 lat.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Z. K. (1) prawo do rekompensaty, o czym orzekł jak
w sentencji wyroku.