Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.08.2022 r. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 2a ust. 1 i 2 pkt 1-4 , art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 22 § 1 kp, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że M. B. nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1.01.2018 r. jako pracownik (...) Sp zo.o.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, że według prawomocnych orzeczeń Sądów, które są w posiadaniu zakładu, na rzecz M. B. zostało zasądzone wynagrodzenie za okres do (...). Należy więc przyjąć, że M. B. powinna podlegać ubezpieczeniom do 31.12.2017r..

Brak jest podstaw do podlegania ubezpieczeniom jako pracownik spółki od 1.01.2018r. Zakład nie uzyskał dokumentów potwierdzających faktyczną pracę i wypłatę wynagrodzenia za ten okres. W urzędzie skarbowym nie odnotowano deklaracji PIT -11 ze wskazanym przez spółkę przychodem ze stosunku pracy od (...).2018r. Nie były też dokonywane wpłaty zaliczek na podatek dochodowy i wpłaty składek. Zakład nie uzyskał informacji, by w Sądzie toczyły się sprawy dotyczące wypłaty zaległego wynagrodzenia oraz dotyczące rozwiązania stosunku pracy. Zgromadzony w sprawie materiał wskazuje, że spółka od dawna nie prowadzi już faktycznej działalności gospodarczej. Tym samym zasadne jest wyłączenie ww z ubezpieczeń społecznych jako pracownika od wskazanej daty.

/decyzja w aktach ZUS k. nienumerowane/

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła M. B., domagając się jej zmiany i ustalenia, iż podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Sp z o.o. jako pracownik. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniesiono, iż wnioskodawca nie może podnosić ujemnych konsekwencji za zaniedbania pracodawcy w zakresie braku złożenia deklaracji i opłacenia składek. Odwołująca podniosła, że faktycznie świadczyła pracę na rzecz spółki do 31.12.2021 r. Walczyła o swoje wynagrodzenie, które było wypłacane nieregularnie w postępowaniach sądowych.

/odwołanie k. 3-10/

W odpowiedzi na powyższe organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 12-14/

Na rozprawie w dniu 30.08.2023 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie.

/stanowisko procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni - protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023 r. 00:01:31-00:05:01/

Zainteresowany płatnik nie odbierał kierowanej do niego korespondencji, nie brał udziału w procesie. W toku procesu został wykreślony z KRS.

/bezsporne/

Pismem z dnia 15.07.2024 r. pełnomocnik organu rentowego wskazał, że fakt wykreślenia płatnika z KRS nie ma wpływu na zaskarżoną decyzję i wniósł o umorzenie postępowania.

/pismo k. 245/

Pismem z dnia 16.09.2024 oraz na rozprawie w dniu 7.10.2024 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o nieuwzględnianie wniosku o umorzenie postępowania wskazując, iż zostało ono wszczęte z odwołania ubezpieczonej, nie płatnika.

/pismo k. 254-255/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik (...) Sp z o.o. prowadził działalność gospodarczą od 4.07.2001r. - data wpisu do KRS. Przedmiotem działalności spółki było pośrednictwo w sprzedaży i wynajmowaniu nieruchomości, obrót i zarządzanie nieruchomościami. Wspólnikami spółki wchodzącymi w skład zarządu byli R. D. i M. C., prokurentami A. S. i J. P.. Właściciele spółki płatnika mają obywatelstwo brytyjskie i posiadali kilka spółek o tym samym przedmiocie działalności, tj. agencje nieruchomości. Płatnik przejął 10 pracowników innej spółki tych wspólników- D. K. M., w tym wnioskodawczynię. Według wpisu do KRS na dzień wydania zaskarżonej decyzji spółka nie miała siedziby.

/odpis z KRS w aktach ZUS kolejne k. 155-160, notatka służbowa z rozmowy z prokurentem spółki (...) z 17.03.2021r. w aktach ZUS k. nienumerowane, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 oraz protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024r. 00:02:40-00:19:03, zeznania świadka A. S. protokół z rozprawy z dnia 18.03.2024 r. 00:05:36-00:17:44, zeznania świadka J. P. protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024 r. 00:03:24-00:23:24/

Wnioskodawczyni M. B. od 01.08.2011r. jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik (...) Sp z o.o. Od (...) nie składano do organu rentowego za wnioskodawczynię dokumentów z wykazanymi składkami, nie dokonano też jej wyrejestrowania z ubezpieczeń.

/bezsporne/

Dokumenty z wykazanymi podstawami wymiaru składek za M. B. za okres od 01-03/2018 wpłynęły do ZUS pocztą, za okres 04/2018 -04/2020 zostały złożone na S. (...) Klientów w ZUS (...) Oddziale w Ł. II Inspektorat w Ł., oraz za okres 05-12/2020 w ZUS (...) oddział w Ł. Z wydruków dokumentów za 10-12/2020 wynika, iż były składane przez samą M. B..

/bezsporne, a nadto wydruki dokumentów rozliczeniowych za 10-12/2020 w aktach ZUS k. nienumerowane/

Według umowy o pracę z 1.08.2011r. M. B. została zatrudniona od wskazanej daty przez płatnika, na czas nieokreślony, na stanowisku: office managera biura płatnika w Ł., za wynagrodzeniem 4200 zł miesięcznie plus 30 % prowizji pracodawcy (kwoty netto), uzyskanej przez pracodawcę w Polsce z zawartych kontraktów sprzedaży i wynajmu nieruchomości opracowanych i zamkniętych przez pracownika. Kwota ta obejmowała kwotę brutto wynagrodzenia powiększoną o wszelkie obciążenia pracodawcy z tytułu wynagrodzenia pracownika .

/umowa o pracę z 1.08.2011r. w aktach ZUS k. nienumerowane oraz k. 44-45/

W ramach zawartej umowy wnioskodawczyni pierwotnie świadczyła pracę w oddziale spółki w Ł.. Jej praca kierowali wspólnicy spółki: R. D. i M. C. mailowo lub osobiście, w trakcie comiesięcznych pobytów w Polsce. Do obowiązków wnioskodawczyni należała organizacja pracy biura, poszukiwanie i zatrudnianie pracowników, obrót i zarządzanie nieruchomościami należącymi do klientów. Pozostali pracownicy wykonywali prace agentów. Pierwotnie wykonywała pracę w stale określonych godzinach i wynagrodzenie otrzymywała przelewem na konto. Utrzymywała kontakt z prokurentami spółki i oddziałami spółki w K., W. i P.. Odkąd firma zaczęła mieć kłopoty finansowe z momentem zajęcia jej konta przez komornika, od 2013-2014 r. wynagrodzenie było wypłacane wnioskodawczyni gotówką, nieregularnie i z opóźnieniami. Wówczas postulowano by podjąć z pracownikami współpracę w ramach prowadzonej przez te osoby działalności gospodarczej. Wtedy wnioskodawczyni zaczęła wykonywać pracę wg potrzeb. Od tej chwili decyzją zarządu rozpoczęły się zwolnienia pracowników. Zwalnianym pracownikom wydawano świadectwa pracy. Zgłaszaniem i wyrejestrowaniem pracowników z ubezpieczeń zajmowała się współpracującą ze spółka i innymi spółkami tych wspólników firma księgowa. W 2013 r. -2014 r. wszyscy pracownicy zostali zwolnieni i w tym czasie przestało też funkcjonować biuro spółki w Ł. na pl. (...).

Od tej pory wnioskodawczyni miała wykonywać czynności na rzecz płatnika w domu on line, miała zajmować się zarządzaniem nieruchomościami klientów spółki z Anglii, którzy kupowali mieszkania w Polsce. Wnioskodawczyni miała w ramach współpracy poszukiwać najemców lub ewentualnie nabywców tych nieruchomości. W 2018 r. miała ok 15 mieszkań, którymi zarządzała. Gdy znajdowała kupca do nabycia mieszkania, to albo klient przylatywał do Polski albo miał pełnomocnika do reprezentacji w P.. Jeżeli mieszkanie było do wynajmu, to wnioskodawczyni podpisywała umowę. Część dokumentów przesyłała lub zawoziła do prokurenta J. P., który miał je przekazać wspólnikom, nawet po tym jak oficjalnie zakończył ze wspólnikami współpracę w 2012 r. (zostawiał je w mieszkaniu jednego z wspólników), część przechowywała u siebie. Wnioskodawczyni wskazane czynności wykonywała w domu, w nieregularnych godzinach także w soboty i niedziele. W spornym okresie nikt nie nadzorował i nie kontrolował jej pracy. Sama wiedziała co do niej należało. W 2018 r. i 2019 r. wysyłała tylko wspólnikom informacyjne maile, co do tego jak wygląda sytuacja. Wynagrodzenie miała częściowo otrzymywać do ręki w ramach uzgodnionych ze wspólnikami spółki potrąceń z wpływających należności z tytułu zarządzania nieruchomościami. Wnioskodawczyni miała samodzielnie dokonywać tych potrąceń z wystawionych faktur, a następnie składać deklaracje w ZUS. Wnioskodawczyni w imieniu spółki wystawiała faktury za dokonane czynności w spornym okresie od 1.01.2018r. do 25.09.2021r. Faktury nie zostały wysłane do wspólników. Kwoty, na które zostały wystawione fakturywnioskodawczyni otrzymała i pobrała na poczet wynagrodzenia. Odbiór wynagrodzenia nie był kwitowany. Uzyskiwane z wykonywanych czynności kwoty nie pozwalały na pokrycie ustalonego wynagrodzenia. Wnioskodawczyni utraciła kontakt ze wspólnikami, ww. zmienili adresy mailowe i nr telefonów. W konsekwencji powyższego od września 2021 r. zaprzestała wykonywania czynność na rzecz spółki.

/faktury k. 86-127, zeznania świadka A. S. protokół z rozprawy z dnia 18.03. (...). 00:05:36-00:17:44, zeznania świadka J. P. protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024 r. 00:03:24-00:23:24, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024 00:02:40-00:19:03/

Brak jest dowodów wypłaty wynagrodzenia wnioskodawczyni od 2018 r.

/bezsporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024 r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024r. 00:02:40-00:19:03/

Wnioskodawczyni legitymuje się prawomocnymi orzeczeniami:

- nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym X Np 157/17 z dnia 14.10.2017r. wydanym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, w którym nakazał płatnikowi (...) Sp zo.o., aby zapłacił M. B. 16 800 zł tytułem wynagrodzenia za pracę od 08/2016 do 10/2016 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, orzeczenie jest prawomocne.

- wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z dnia 17.01.2019 (sygn. akt X P 991/18), którym zasądzono na rzecz wnioskodawczyni od (...) Sp zo.o. wynagrodzenie za pracę za okres od 08/2017 do 12/2017 w kwotach po 4.200 zł netto miesięcznie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, orzeczenie jest prawomocne.

/bezsporne, a nadto wyrok z 17.01.2019r. i nakaz zapłaty 4.10.2017r. w aktach ZUS k. nienumerowane , nadto akta X Np. 157/17 załączone do akt sprawy, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024r. 00:02:40-00:19:03/

Przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy w W. XVI Wydziałem Gospodarczym toczy się też sprawa XVI GC 2292/18, stronami której są: wnioskodawczyni oraz R. D. i M. C. - wspólnicy (...) Sp zo.o. o zapłatę. Postępowanie dotyczy odpowiedzialności członków zarządu za zapłatę należności zasądzonych od spółki. Jej przedmiot nie dotyczy stosunku pracy. Sprawa jest w toku.

/bezsporne, informacja z SR dla m st. W. w W. z dnia 22.06.2022 w katach ZUS k. nienumerowane /

Spółka nie wykonał żadnego z wyroków. Nikt ze spółki nie stawiał się na rozprawach sądowych i nie zajmował stanowiska w sprawie.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024 00:02:40-00:19:03 /

Od 1.04.2012 r. wnioskodawczyni jest jedyną osobą zgłoszoną do ubezpieczeń społecznych przez płatnika. (...) Sp zo.o. od wielu lat nie płaci składek na te ubezpieczenia. Za okres zgłoszenia wnioskodawczyni, płatnik ani razu sam nie dokonał samodzielnej wpłaty składek.

/bezsporne/

Spółka od 2018r. nie składa za M. B. deklaracji PIT - 11 z wykazaniem przychodu ze stosunku pracy. (...) Sp zo.o. nie złożyła też deklaracji PIT -4 R (deklaracja roczna o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy) za lata 2018 -2020. Spółka co najmniej od 2018r. nie prowadzi działalności gospodarczej.

/informacja z US z 10.05.2021 z 21.06.2021, 5.07.2021 w aktach ZUS k. nienumerowane/

Wnioskodawczyni legitymuje się wydrukami PIT 11 za lata 2018-2020, brak jest na nich podpisu osoby wystawiającej.

/bezsporne wydruki w aktach ZUS k. nienumerowane/

Wnioskodawczyni z Urzędem Skarbowym rozliczała się z kwot, które pobrała faktycznie od płatnika.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024r. 00:02:40-00:19:03/

Spółka formalnie nie rozwiązała z wnioskodawczynią spornej umowy, nie wydała jej świadectwa pracy.

/bezsporne/

Wnioskodawczyni wytoczyła powództwo przeciwko płatnikowi o wydanie świadectwa pracy. Sprawa zawisła przed Sądem Rejonowym dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi pod sygn. XP 567/24.

/bezsporne/

Równolegle ze spornym zatrudnieniem od 25.08.2014 r. wnioskodawczyni prowadziła indywidualną działalność gospodarczą pod firma (...), przedmiotem, której był obrót nieruchomościami. W ramach tej działalności wnioskodawczyni współpracowała z biurami nieruchomości. Działalność została zawieszona od 31.10.2023 r. Obecnie wnioskodawczyni nie pracuje.

/wypis z (...) k. 179, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.06.2024r. 00:23:24 - 00:34:38 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 30.08.2023r. 00:05:01-00:36:59 i protokół z rozprawy z dnia 24.01.2024r. 00:02:40-00:19:03/

W toku procesu postanowieniem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w W. XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 18.03.2024r. sygn 60274/23/106 rozwiązano (...) Sp zo.o. bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego z uwagi na brak ustalenia by spółka posiadała jakikolwiek zbywalny majątek lub by prowadziła działalność.

/bezsporne, a nadto pismo k. 238, postanowienie z 18.03.2024 r. k.240/

Następnie postanowieniem z dnia 22.05.2024 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z urzędu wykreślił płatnika (...) Sp zo.o. z Krajowego Rejestru Sądowego.

/dokumentacja z KRS k. 228-235 oraz pismo i dokumentacja z KRS k. 238-242/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie ww. dowodów z dokumentów, zawartych w aktach ZUS, jak i złożonych do akt sprawy, ponadto ustalenia poczyniono w oparciu o zeznania świadków: A. S., J. P. oraz częściowo na podstawie zeznań wnioskodawczyni w zakresie w jakim korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni, w części w której wskazywała na fakt realizacji zawartej pomiędzy nią i płatnikiem umowy o pracę w spornym okresie od 1.01.2018r. oraz faktycznego świadczenia pracy przez wnioskodawczynię w reżimie stosunku pracy.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany. W istocie wnioskodawczyni mogła podejmować w spornym okresie pewne czynności na rzecz płatnika – zwłaszcza, że J. P. potwierdził fakt przekazywania przez nią sporadycznie określonych dokumentów dla wspólników spółki. Fakt wykonywania określonych czynności na rzecz płatnika nie jest jednak jednoznaczny z wykonywaniem pracy na warunkach umowy o pracę. Znamiennym jest też - o czym będzie jeszcze mowa w rozważaniach prawnych, iż żaden z dowodów zaoferowanych w procesie nie potwierdza faktu wykonywania tej pracy w warunkach podporzadkowania pracodawcy w wyznaczonym czasie i miejscu pod kierownictwem płatnika. Nie należy też pomijać, iż brak jest jednoznacznych dowodów potwierdzających fakt wypłaty wynagrodzenia - tu wnioskodawczyni twierdzi, iż sama dokonywała określonych potrąceń, brak jest też opłacenia jakichkolwiek składek i złożenia wymaganych deklaracji w Urzędzie Skarbowym. Powyższe, przy braku jednoznacznych dowodów na wykonywanie pracy podporządkowanej sprawia, iż wiarygodność zeznań wnioskodawczyni, co do faktycznej realizacji stosunku pracy należy zakwestionować.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Na wstępie podnieść należy że skoro płatnik - co bezsporne- utracił byt prawny wskutek postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w W. XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 22.05.2024 r. i wykreślenia go w toku procesu z KRS, na kanwie wydanego rozstrzygnięcia jako podmiot nieistniejący nie może posiadać statusu zainteresowanego. Nie został więc uwzględniony w treści wydanego orzeczenia. Jednocześnie okoliczność wykreślenia go z KRS nie może wbrew zapatrywaniom organu prowadzić do umorzenia postępowania, skoro co podniósł sam organ, fakt ten nie ma wpływu na wydaną decyzję. Nie należy też pomijać, iż niniejsze postępowanie toczy się z odwołania wnioskodawczyni, a nie płatnika i w żaden sposób fakt wykreślenia płatnika z KRS nie powoduje, iż wydanie wyroku w sprawie staje się zbędne lub niedopuszczalne - art. 355 k.p.c.

Co do meritum zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2024 r. poz. 497 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy wnioskodawczynię i płatnika, jak twierdzi odwołująca w rzeczywistości łączyła umowa o pracę, czy jak twierdzi organ rentowy od 1.01.2018r. z uwagi na to, iż umowa nie była realizowana, brak było ważnego tytułu do ubezpieczeń.

O uznaniu stosunku łączącego dwa podmioty za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Zatrudnienie nie musi mieć charakteru pracowniczego, praca może być świadczona także na podstawie umów cywilnoprawnych (por. wyrok SN z dnia 9 grudnia 1999 roku w sprawie (...) PKN 432/99, opubl. Prawo Pracy 2000/4/31), zaś przepis art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 300 k.p. daje stronom możliwość decydowania o rodzaju stosunku prawnego, a art. 22 §1 ¹ k.p. nie wprowadza ani domniemania zawarcia umowy o pracę ani fikcji prawnej zawarcia umowy tego rodzaju. Nie ogranicza zatem woli stron w wyborze podstawy zatrudnienia, choć z pewnością daje pierwszeństwo zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zatrudnienie w warunkach określonych w § l art. 22 k.p. jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § l ¹ k.p.). Nie jest przy tym dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § l art. 22 kodeksu pracy (art. 22 § l ² kp). Przy tym, jak zauważa się w orzecznictwie sądowym, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Do najbardziej istotnych elementów stosunku pracy należą więc: dobrowolność zobowiązania, obowiązek spoczywający na pracowniku, a polegający na świadczeniu pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy. Pracodawca natomiast jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę oraz do ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę. Obowiązek osobistego świadczenia pracy oznacza, że pracownik nie może powierzyć realizacji czynności, jakie wynikają z umowy o pracę osobom trzecim. Brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę (por. wyrok SN z dnia 28 października 1998 roku w sprawie (...) PKN 416/98, OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775). Pracownik otrzymuje wynagrodzenie za wykonywanie pracy, za jej świadczenie, a nie za rezultat pracy – umowa o pracę nie jest bowiem umową rezultatu, ale starannego działania. Cechą charakterystyczną stosunku pracy jest też możliwość wymierzania przez pracodawcę kar wobec pracownika w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Wykonywanie takich samych czynności może występować zarówno w ramach umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej. Jednakże cechą umowy o pracę jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej). Ta cecha ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy. Dla stwierdzenia, że występuje ona w treści stosunku prawnego z reguły wskazuje się na takie elementy, jak: określony przez pracodawcę czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie przez pracownika listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa, co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej, stała dyspozycyjność oraz wykonywanie powierzonych zadań pod nadzorem kierownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 roku, (...) UK 68/05, Wokanda 2006/4/26).

Zasada podporządkowania jest jedną z podstawowych cech odróżniających stosunek pracy od stosunku opartego na umowie dzieła lub zlecenia. Właściwa dla stosunku pracy cecha podporządkowania (kierownictwa pracodawcy) w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. interpretowana jest odpowiednio szeroko (vide: Komentarz Prawa Pracy – J. (...). i W. S.) i są to pojęcia w zasadzie tożsame. Odnosząc się do przesłanki podporządkowania należy wskazać za wyrokiem Sądu Najwyższego z 15.10.1999 r. ((...) PKN 307/99), że przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony (umowa o pracę - umowa cywilnoprawna ) należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego - umowa zlecenia inna umowa cywilnoprawna z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu do dyspozycji zlecającego i wykonywania stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco, ponieważ taki sposób wykonywania czynności przemawia za umową o pracę.

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., (...) PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Dlatego zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r., (...) PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12).

Nadto podkreślenia wymaga, iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy. Jednakże należy zauważyć, że w przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy / III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020/. Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby / (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02-2021/.

Elementem akcentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest też ustalenie, czy dana relacja zobowiązaniowa jest stosunkiem pracy, czy też strony łączy inny stosunek prawny, zależy nie od nazwy zawartej umowy, a od oceny cech tej umowy, nie tylko zapisanych w samej umowie, ale przed wszystkim zawartych w sposobie jej wykonywania (wyrok SN z dnia 11 września 1997 roku w sprawie II UKN 232/97, OSNAP 1998/ 13/407; wyrok SN z dnia
25 kwietnia 1997 roku w sprawie II UKN 67/97, OSNAP 1998/2/57). Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoich orzeczeniach podkreślał, że nie nazwa umowy, ale jej treść i sposób wykonywania decydują o zakwalifikowaniu danej umowy jako umowy o pracę (vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11.09.1997 r., OSNAPiUS z 1998 r., nr 13, poz. 407; z dnia 11.04.1997 r., OSNAPiUS z 1998 r., nr 2, poz. 35). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13.04.2000 r. ((...) PKN 594/99 niepubl.) stwierdził, iż o wyborze rodzaju podstawy prawnej zatrudnienia decydują zainteresowane osoby (art. 353 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), kierując się nie tyle przesłanką przedmiotu zobowiązania, ile sposobu jej realizacji. Dla oceny prawidłowości dokonanego wyboru istotny jest sposób wykonywania tej pracy. Ocena charakteru świadczonej pracy dokonywana jest zarówno przez pryzmat zawartej umowy jak i pod kątem faktycznego sposobu jej wykonywania. O przyjęciu istnienia stosunku pracy decyduje więc sposób wykonywania pracy, a szczególnie realizowanie przez strony, nawet wbrew postanowieniom zwartej umowy – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę i odróżniają tę umowę od innych umów o świadczenie usług (Komentarz do art. 22 kp w. U. Jackowiak, M. Piankowski, J. Stalina, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka, M. Zieleniecki, Kodeks Pracy w komentarzem, Fundacja Gospodarcza 2004 r.). Decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym cech typowych dla danego stosunku (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 listopada 2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398).

Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie oraz praktyce i w konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Strony mogą dowolnie ustalać wzajemne stosunki prawne i układać relacje, jednak zasada swobody zawieranych umów doznaje ograniczenia w sytuacji, w której zawarcie postanowień umownych prowadzi do obejścia obowiązujących przepisów prawa, do nadużycia prawa, jego naruszenia, czy wreszcie naruszenia zasad sprawiedliwości społecznej. O tym, czy strony prawidłowo układają i realizują stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczna realizacja umowy, zgodnie z jej treścią i w warunkach charakterystycznych dla tego stosunku prawnego /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 czerwca 2022 r., III AUa 444/21/. Bezwzględnie bowiem ani treść lub cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 kwietnia 2021 r. III AUa 15/21/.

Co do zasady, tylko ważny i realny tytuł, a nie jedynie deklarowany wywiera skutki w prawie ubezpieczeń. Umowa zawarta dla pozoru nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi /wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., III AUa 1145/21/.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy odwołująca wywodziła, iż współpraca z płatnikiem, także po 1.01.2018 r., wbrew temu co przyjęto w zaskarżonej decyzji była konsekwentnie realizowana w oparciu o umowę o pracę, a więc istnienie tego tytułu do ubezpieczeń nie może być kwestionowane.

Analizie należało poddać zatem sposób wykonywania spornej umowy po 1.01.2018r. - pod kątem cech charakterystycznych dla stosunku pracy. W okresie wcześniejszym istnienie stosunku miedzy stronami nie było negowane. Elementem istotnym było zatem rozstrzygnięcie, czy współpraca między stronami w oparciu o umowę o pracę była na niezmienionych zasadach kontynuowana, czy też relacja ta uległa zmianie bądź w ogóle przestała być realizowana.

Odnosząc powyższe do rozpatrywanego przypadku wskazać należy, iż w świetle zaoferowanych sprawie dowodów, sposób realizacji spornej umowy w kwestionowanym przez organ okresie uległ diametralnej zmianie. Jak zeznawała sama ubezpieczona pierwotnie w ramach zawartej umowy ubezpieczona świadczyła pracę w oddziale spółki w Ł.. Jej pracą kierowali (...) spółki (...) - mailowo lub osobiście w trakcie comiesięcznych pobytów w Polsce. Do obowiązków wnioskodawczyni należała organizacja pracy biura, poszukiwanie i zatrudnianie pracowników, obrót i zarządzanie nieruchomościami należącymi do klientów. Pierwotnie wykonywała pracę w stale określonych godzinach i wynagrodzenie otrzymywała w ustalonej wysokości przelewem na konto. Utrzymywała kontakt z prokurentami spółki i jej oddziałami w K., W. i P..

Natomiast od chwili, gdy firma zaczęła mieć kłopoty finansowe, tj. od ok 2013 -i 2014r., a potem w spornym okresie, tj. od 1.01.2018r. ww zaczęła wykonywać pracę, co prawda polegającą na wykonywaniu tych samych czynności, ale tylko wg potrzeb, nie stale. Wnioskodawczyni miała wykonywać czynności na rzecz płatnika w domu on line, w nieregularnych godzinach, także w soboty i niedziele. Co prawda, początkowo miała mieć kontakt mailowy i telefoniczny ze wspólnikami, ale jak przyznała, w spornym okresie nikt jej pracy nie nadzorował i nie kontrolował, nie wydawał jej bieżących poleceń dotyczących pracy i jej organizacji. Następnie wnioskodawczyni w ogóle miała utracić kontakt z przełożonymi.

Sąd przy tym nie traci z pola widzenia, iż wnioskodawczyni w istocie w imieniu spółki wystawiała faktury za dokonane czynności w spornym okresie od 1.01.2018r. do 25.09.2021r. Jednakże te faktury nie zostały już przekazane do wspólników- wcześniej niezbędne dokumenty przedkładano wspólnikom za pośrednictwem byłego prokurenta J. P., który zostawiał je w mieszkaniu jednego z wspólników. Nie wiadomo zatem czy na pracę wnioskodawczyni faktycznie tego rodzaju było zapotrzebowanie, skoro płatnik w ogóle nie był świadomy jej wykonywania i w żaden sposób jej nie rozliczał. W tym kontekście potrącanie określonych kwot uzyskanych z tytułu realizacji określonych czynności na rzecz spółki, nie może być poczytywane jako wypłata wynagrodzenia za pracę . Ponadto, nawet gdyby dojść do przekonania, iż był to w istocie element na stałe określony między stronami, można by domniemywać, iż powyższe miało charakter rozliczenia pewnych należności z tytułu wykonywania usług. Świadczenie pracy nie było stałe, regularne, nie odbywało się w warunkach podporządkowania - wnioskodawczyni twierdziła, iż sama wiedziała co ma robić, liczył się rezultat. J. P. sugerował, iż wobec problemów finansowych wspólnicy nalegali by współpraca z osobami wykonującymi określone czynności na rzecz spółki odbywała się na zasadzie współpracy z podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą. Taką zaś działalność wnioskodawczyni już od 2014 r. prowadziła i to pod firmą (...) nawiązująca do nazwy płatnika. Przedmiot działalności odpowiadał zaś czynnościom wykonywanym na rzecz płatnika.

O braku pracowniczego pracowniczym charakteru zatrudnienia M. B. świadczy również fakt, iż ryzyko ekonomiczne i organizacyjne wykonywania zleconych zadań było w rzeczywistości przejęte przez ww. Wnioskodawczyni pracę wykonywała w domu, co wiązało się z jej kosztami. Wnioskodawczyni ponosiła też bezpośrednie skutki braku wykonania poszczególnych czynności, gdyż wówczas przy braku płatności lub przy braku ich wykonywania nie miała z czego potrącać należnego sobie wynagrodzenia. To ją obciążały skutki gospodarcze organizacyjne i ekonomiczne z tym związane.

Nie należy też pomijać, że Spółka od 2018r. nie składa za M. B. deklaracji PIT - 11 z wykazaniem przychodu ze stosunku pracy. (...) Sp zo.o. nie złożyła też deklaracji PIT -4 R (deklaracja roczna o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy) za lata 2018 -2020, a w świetle informacji uzyskanych od Urzędu Skarbowego Spółka co najmniej od 2018r. nie prowadzi działalności gospodarczej. Nie wiadomo więc na jakich zasadach wnioskodawczyni miałaby w tym okresie obsługiwać jej klientów. Składanie deklaracji rozliczeniowych w ZUS w latach 2018-2020, również miało miejsce w skutek działania samej wnioskodawczyni. Płatnik za ten okres nie uiścił żadnych składek. Ostatecznie w 2024 r. płatnik z urzędu został wykreślony z KRS-u, wobec rozwiązania spółki bez postepowania likwidacyjnego, przy braku symptomów wskazujących na fakt prowadzenia działalności oraz przy braku jakiegokolwiek zbywalnego majątku.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze / (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021/.

W odniesieniu do umowy o pracę pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi /wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2022 r., VII U 323/22/. Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę /wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21/. Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, (...) UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19/.

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych /postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 stycznia 2022 r., (...) 557/21/.

W ocenie sądu, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, brak jest podstaw do uznania, iż wspólnym zamiarem wnioskodawczyni i płatnika po 1.01.2018 r. było utrzymywanie nadal takiej relacji prawnej, w ramach której wnioskodawczyni faktycznie wykonywałaby pracę podporządkowaną. Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnych cech umowy o pracę, wynikających z art. 22 §1 k.p.

Z kolei kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że wnioskodawczyni nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika w spornym okresie, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej przez odwołującą decyzji uniemożliwia wypowiedzenie się co do ewentualnego podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez wnioskodawczynię na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać ww. ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021/.

W tym stanie rzeczy, organ rentowy słusznie zakwestionował tę umowę, tak z uwagi na treść, jak i okoliczności jej wykonywania w spornym okresie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu wraz z odsetkami Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz.1935).