Treść orzeczenia VIII U 2249/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 2249/24 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2025-06-16

Sygnatura akt VIII U 2249/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że J. D. jako pracownik u płatnika składek (...) R. H. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 2 grudnia 2021 r.

W uzasadnieniu organ wskazał, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału J. D. nie wykonywała pracy na podstawie umowy o pracę od 2 grudnia 2021 r. u płatnika składek (...) R. H., a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem. Na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy Zakład stwierdził, że umowa o pracę zawarta między płatnikiem a J. D. jako zawarta dla pozoru jest nieważna i ubezpieczona z tego tytułu nie podlega ubezpieczeniom społecznym.

(decyzja - k. 179-187 akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji wniosła J. D., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżonej decyzji zarzucono:

a) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonej decyzji, mający wpływ na jej treść, a polegający na:

: uznaniu, że umowa o pracę zawarta pomiędzy R. H. ( (...)) a J. D. miała charakter pozorny, mający na celu wyłącznie uzyskanie przez odwołującą pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych, a następnie skorzystanie z wypłaty zasiłku chorobowego oraz macierzyńskiego, podczas gdy stosunek pracy nawiązany pomiędzy pracownikiem i pracodawcą miał charakter rzeczywisty, J. D. świadczyła pracę a zatem powinna zostać objęta ubezpieczeniem społecznym, począwszy od dnia 2 grudnia 2021 r.;
: przyjęciu, że zawarcie umowy o pracę w czasie ciąży, dyskwalifikuje stosunek pracy, podczas gdy ciąża sama w sobie nie jest stanem chorobowym, a zatem nie uniemożliwia pracownikowi podjęcie zatrudnienia, co potwierdza stan faktyczny niniejszej sprawy, gdzie J. D. przez blisko 4 miesiące, dopóki stan zdrowia jej na to pozwalał świadczyła pracę na rzecz R. H.;

b) zebranie materiału dowodowego w sposób nieprawidłowy i niekompletny, skutkujący błędnym ustaleniem stanu faktycznego i wyciągnięciem nieprawidłowych wniosków, że umowa o pracę łącząca płatnika i ubezpieczoną miała charakter pozorny, a zatem jest nieważna i w konsekwencji nie objęcie odwołującej obowiązkowym ubezpieczaniem społecznym, podczas gdy prawidłowo zebrany i oceniony materiał dowodowy powinien skutkować ochroną ubezpieczeniową J. D. jako pracownika R. H..

W konsekwencji wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez ustalenie, że J. D. podlega począwszy od 2 grudnia 2021 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik zatrudniony u R. H. w firmie (...). Ponadto wniesiono o zasądzenie od ZUS na rzecz J. D. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie - k. 3-10)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację, jak w zaskarżonej decyzji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie - k. 12-13 verte)

Wyrokiem z dnia 16 października 2023 r., w sprawie o sygn. akt VIII U 2426/22, tut. Sąd oddalił w/w odwołanie oraz zasądził od J. D. i od R. H. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. kwotę po 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

(wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi, VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2023 r., sygn. akt VIII U 2426/22 - k. 753)

Wyrokiem z dnia 4 września 2024 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1112/23, Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił w/w wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

(wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 września 2024 r., sygn. akt III AUa 1112/23 - k. 796)

Na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, płatnik składek przyłączył się do odwołania. Natomiast w imieniu organu rentowego nikt się nie stawił.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):19:56 - 00:26:12 - koperta k. 833)

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. D. urodziła się (...), z zawodu jest fryzjerką – stylistką.

(bezsporne)

R. H. od dnia 14 stycznia 2021 r. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...) (NIP: (...)). Przeważającym przedmiotem działalności są roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

(wydruk z (...) k. 64 - 64 verte)

W rozpatrywanym okresie J. D. oraz R. H. pozostawali w związku pozamałżeńskim.

(bezsporne)

J. D. oraz R. H. posiadają po 50% udziałów w (...) Sp. z o.o. zajmującej się robotami budowlanymi związanymi ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

(bezsporne)

J. D. wykonywała czynności na rzecz płatnika składek jeszcze przed zawarciem spornej umowy o pracę. Pomagała mu nieodpłatnie w ramach nauki.

(zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

W dniu 11 marca 2021 r. R. H. ustanowił J. D. pełnomocnikiem prowadzonej przez siebie firmy (...). W ramach udzielonego pełnomocnictwa wnioskodawczyni była upoważniona m.in. do zarządzania firmą płatnika, występowania w jego imieniu przed urzędami, w tym urzędami skarbowymi i sądami, zawierania umów, dokonywania zmian w (...).

(pełnomocnictwo - k. 62-63)

W dniu 15 listopada 2021 r. pomiędzy płatnikiem a J. D. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony począwszy od 2 grudnia 2021 r. Ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku kierownika ds. zarządzania zasobami ludzkimi w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 9 801,00 zł.

(umowa o pracę - k. 106)

Wysokość wynagrodzenia została ustalona przez płatnika składek i ubezpieczoną po zbadaniu rynku.

( zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Przed zawarciem spornej umowy o pracę R. H. nie zatrudniał pracownika na stanowisku kierownika ds. zarządzania zasobami ludzkimi. Zajmował się dokumentacją osobiście. Zwiększyły się jednak koszty firmy, która dotychczas w imieniu płatnika dokonywała czynności związanych z legalizacją pracy zagranicznych pracowników. W konsekwencji płatnikowi bardziej opłacało się zatrudnić wnioskodawczynię.

(zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01 - 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

W chwili zawierania w/w umowy wnioskodawczyni wiedziała, że jest w ciąży (w dniu 6 grudnia 2021 r. znajdowała się w 11 – 14 tygodniu ciąży). Poinformowała o tym fakcie również płatnika składek.

(dokumentacja medyczna - k. 52, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Do dnia 30 listopada 2021 r. wnioskodawczyni pobierała zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia u innego płatnika składek. Do tego czasu nie zależało jej na zawarciu umowy o pracę z płatnikiem składek, ponieważ była objęta ubezpieczeniem z innego tytułu.

Z chwilą zakończenia urlopu macierzyńskiego ubezpieczona chciała uregulować współpracę łączącą ja z płatnikiem składek, podejmując u niego pracę na podstawie umowy o pracę.

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 29 listopada 2021 r. wynikało, że ubezpieczona była zdolna do podjęcia pracy.

(orzeczenie lekarskie - k. 2 akt osobowych wnioskodawczyni)

W dniu 17 grudnia 2021 r. wnioskodawczyni przeszła szkolenie wstępne z zakresu BHP.

(karta szkolenia BHP - k. 104)

Płatnik sporządził dokumentację osobą ubezpieczonej zawierającą m.in.: skierowanie na badania lekarskie, orzeczenie lekarskie, ewidencje czasu pracy, oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym, regulamin pracy dla pracownika, informację o warunkach zatrudnienia, deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do ppk, zgodę na przetwarzanie danych osobowych, oświadczenie pracownika dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

(dokumentacja w aktach osobowych wnioskodawczyni)

Płatnik składek zgłosił J. D. do ubezpieczeń od 2 grudnia 2021 r. Płatnik składek naliczył i odprowadził składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia J. D. jako pracownika.

(bezsporne)

Ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku kierowniczym. Do jej obowiązków należało pozyskiwanie pracowników, przygotowywanie ogłoszeń o pracę, współpraca w tym zakresie z Urzędem Pracy, legalizowanie pobytu pracowników, kierowanie ich na badania lekarskie, przekazywanie dokumentów pracownikom i wpinanie ich do akt osobowych, zakładanie pracownikom kart godzinowych, rozliczanie pracowników, sprawdzanie ich obecności oraz kontrolowanie ich trzeźwości. Ponadto skarżąca zajmowała się protokołami, ustalała faktury z kontrahentami i je przyspieszała. Po 20 dniu miesiąca zbierała faktury, rozliczała je podstawowo, a następnie przesyłała do księgowej R. W.. Zajmowała się sprawami związanymi z ZUS, w tym składkami. Zmieniła również płatnikowi podatek na liniowy za pośrednictwem strony internetowej urzędu skarbowego.

(zakres obowiązków - k. 19 akt ZUS, wiadomość e-mail - k. 142, potwierdzenie wysłania wniosku o zmianę wpisu do (...) k. 144-145, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Ubezpieczona występowała przed (...) (...) w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w imieniu niektórych cudzoziemców zatrudnianych przez płatnika składek. Odbywała w tym celu wizyty w (...) w Ł..

(pismo z dnia 13 kwietnia 2023 r. (...) (...) w Ł. - k. 436, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Korespondencja służbowa dotycząca spornego okresu zatrudnienia zawiera wiadomości e-mail, w których nadawcy zwracali się wprost do wnioskodawczyni. Ponadto ubezpieczona wielokrotnie odpisywała na wiadomości e-mail osobiście. Jej podpis widnieje w stopce wiadomości („Pozdrawiam, J. D.”).

(wiadomości e-mail - k. 120-123, 125, 127-128, 131-132, 134,137-138, 142, 148-149, 153-156, 158-160, 162,167,172, 175, 177-178, 181, 183-186, 188, 191, 207-208,211-213, 220, zeznania świadka C. K. na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):17:36- 01:32:17 - koperta k. 113)

Pod koniec 2021 r. i wiosną 2022 r. ubezpieczona przyjeżdżała do C. K., który zajmował się obsługą (...) sp. z o.o. Reprezentowała firmę (...), miała pełnomocnictwo, przywoziła dokumenty księgowe, umowy, świadectwa pracy. W/w mieli kontakt telefoniczny i mailowy. Zdarzały się sytuacje, w których wnioskodawczyni zwracała się do niego z prośbą o pomoc.

(zeznania świadka C. K. na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e - protokół (...):17:36- 01:32:17 - koperta k. 113)

Wnioskodawczyni współpracowała także z K. M. (reprezentującym spółkę (...), która zleciła prace budowlane bloków mieszkalnych firmie płatnika składek). Zajmowała się pracami biurowymi. Przygotowywała dokumenty pracownicze (m.in. dotyczące badań lekarskich pracowników), faktury, protokoły i oświadczenia. W/w mieli kontakt mailowy i telefoniczny. Ubezpieczona przyjeżdżała do K. M. także na teren prac budowlanych.

(zeznania świadka K. M. na rozprawie z dnia 29 maja 2023 r. e-protokół (...):07:00-00:12:17 - koperta k. 692)

Odwołująca namówiła K. D. na pracę dla R. H.. Został on zatrudniony w (...) Sp. z o.o., ale wykonywał czynności również dla firmy (...). Od lutego 2022 r. K. D. współpracował z ubezpieczoną na co dzień. W tym okresie firma płatnika składek była dużą firmą, zatrudniała ponad 20 osób. Płatnik miał duże kontakty, duże umowy, wykonywał stan surowy budynków. Ubezpieczona cały czas pomagała K. D., zajmując się kadrami, wypłatami i całą biurokracją w firmie.

(zeznania świadka K. D. na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e - protokół (...):06:44-00:14:22 - koperta k. 713)

Wnioskodawczyni przyjmowała zwolnienie lekarskie oraz wnioski urlopowe pracownika płatnika składek – P. G.. W/w kontaktował się z nią również, gdy nie miał kontaktu z R. H.. Miało to miejsce około 5 razy.

(zeznania świadka P. G. na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e - protokół (...):21:25- 00:31:27 - koperta k. 713)

W firmie płatnika tylko ubezpieczona miała tak szeroki zakres obowiązków.

(zeznania świadka K. D. na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e - protokół (...):06:44-00:14:22 - koperta k. 713)

Za pieniądze wpłacane na rachunek bankowy ubezpieczonej kupowane były materiały biurowe, kawa oraz środki czystości. Wnioskodawczyni rozliczała się z płatnikiem okazując faktury za zakupy.

(potwierdzenie dokonania przelewów - k. 59, 60, 61, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e - protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Płatnik składek wydawał polecenia wnioskodawczyni.

R. H. dzwonił do ubezpieczonej w ciągu dnia lub pod koniec dnia i sprawdzał, czy wywiązała się ze wszystkich obowiązków.

(zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Wnioskodawczyni pracowała w godzinach 8-16. Czasami wykonywała swoje obowiązki dłużej.

(ewidencje czasu pracy – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawczyni, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e - protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Wynagrodzenie za pracę było wypłacane J. D. do rąk własnych.

(wniosek o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych - k. 79, listy płac - k. 27-58, zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):06:16 - 00:10:33 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):00:49 - 00:13:01 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):38:31 - 01:15:52 - koperta k. 113 oraz informacyjnym wysłuchaniem wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 17 lipca 2023 r. e-protokół (...):31:27 - 00:36:08 - koperta k. 713, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Skarżąca wykonywała obowiązki na rzecz płatnika składek w biurze w Ł., przy ul. (...). Miała tam swoje stanowisko pracy (biurko, krzesło, drukarkę), klimatyzację i dostęp do wi-fi.

Od dnia 28 marca 2022 r. wnioskodawczyni, w związku ze stanem zagrożenia ciąży, stała się niezdolna do pracy.

(bezspornej)

Podczas nieobecności wnioskodawczyni w pracy, płatnik składek nie zatrudnił innego pracownika na jej miejsce.

(zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Obowiązki wnioskodawczyni przejął K. D. oraz S. M. (formalnie zatrudnieni przez (...) Sp. z o.o.).

J. D. urodziła dziecko 2 lipca 2022 r.

(bezsporne, a nadto odpis skrócony aktu urodzenia M. D. - k. bez numeru akt osobowych wnioskodawczyni)

W dniu 2 lipca 2022 r. wnioskodawczyni w związku z urodzeniem dziecka złożyła wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

(wniosek - k. bez numeru akt osobowych wnioskodawczyni)

Po urlopie macierzyńskim ubezpieczona wróciła do pracy u płatnika składek na to samo stanowisko. Kontynuowała zatrudnienie do września 2024 r. Ze względu na chorobę dzieci zdecydowała się na zmianę pracodawcy. Zależało jej na pracy do 15:00. Natomiast u płatnika składek miała dużo obowiązków i spraw do załatwiania. Zdarzało się, że musiała wykonywać swoje obowiązki po godzinach pracy. Od października 2024 r. rozpoczęła pracę w (...) M..

W ramach prowadzonej działalności płatnik zatrudniał w spornym okresie pracowników budowlanych w oparciu o wynagrodzenie minimalne, a także przedstawiciela handlowego z wynagrodzeniem w wysokości 5000 zł netto. W 2021 r. płatnik składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął przychód w wysokości 3 336 710,93 zł (dochód wyniósł 269 308,67 zł).

(PIT – B - k. 75 - 76, listy pracowników - k. 80 - 102, zeznania płatnika składek na rozprawie z dnia 25 września 2023 r. e-protokół (...):17:16 - 00:21:16 - koperta k. 740 oraz na rozprawie z dnia 26 maja 2025 r. e-protokół (...):13:01- 00:19:56 - koperta k. 833 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami płatnika składek na rozprawie z dnia 3 kwietnia 2023 r. e - protokół (...):12:43 - 00:38:31 - koperta k. 113)

Na ten moment płatnik składek nie zatrudnia żadnego pracownika. Zajmuje się wszystkimi czynnościami sam, ponieważ firma się zmniejszyła. (...) sp. z o.o. również obecnie nie działa.

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym aktach organu rentowego i załączonych aktach osobowych wnioskodawczyni, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni, płatnika składek i świadków w zakresie, w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń.

W postępowaniu sądowym przedstawiono wszelkie żądane dokumenty, w oparciu o które możliwe było ustalenie ponad wszelką wątpliwość, że J. D. w spornym okresie, będąc zatrudniona u R. H. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...), rzeczywiście wykonywała pracę na jego rzecz. Sąd Okręgowy uznał, iż zarówno zeznania ubezpieczonej, płatnika, jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie, na podstawie zawartej umowy, faktycznie zajmowała się ubezpieczona, jakie miała obowiązki. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia wnioskodawczyni, a następnie zakończenia stosunku pracy.

W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 350 z późn. zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Jak wynika z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 501) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że organ rentowy ma prawo do badania, a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., (...) UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. (...) UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia” (LEX nr 653664).

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej pomiędzy R. H. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) a J. D. na czas nieokreślony, począwszy od dnia 2 grudnia 2021 r. wskazując na jej jedynie pozorny charakter.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Innymi słowy, podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Zgodnie natomiast z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 r. (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07).

W sytuacji, gdy wolą stron, zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (por. wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Do ustalenia, że między stronami doszło do powstania stosunku pracy nie jest także wystarczające spełnienie takich formalnych warunków zatrudnienia, takich jak przygotowanie zakresu obowiązków, odbycie szkolenia BHP, czy uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2023 roku, I (...) 53/23, LEX nr 3609448).

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt (...) UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt (...) UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić ubezpieczonej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Jednocześnie należy mieć na względzie, że o pozorności umowy o pracę nie może bowiem jedynie świadczyć to, że została zawarta w czasie trwającej ciąży. Dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej (bez ustalenia wynagrodzenia za pracę na nadmiernie rażąco wysokim poziomie) jest zachowaniem rozsądnym i uzasadnionym, zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży a odmowa nawiązania stosunku pracy podyktowana taką przyczyną jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 roku, III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102)

Reasumując, w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p.. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Jak zauważa się w orzecznictwie, pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 3 listopada 2021 roku, III AUa 1713/21, LEX nr 3400641, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 grudnia 2022 roku, III AUa 1763/21, LEX nr 350170)

Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy, a nie jedynie świadczenia pojedynczych czynności na jego rzecz, tak jak miałoby to miejsce np. w przypadku cywilnoprawnej umowy zlecenia, łączącej zleceniodawcę ze zleceniobiorcą.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. (...) PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575).

Przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514). Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy ubezpieczona osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie, w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 k.p. Dokonanie powyższego ustalenia miało, bowiem, znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga zatem przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze ( tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 2021 roku, (...) 117/21, LEX nr: 3219877).

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, że nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 kwietnia 2021 roku, III AUa 38/18, LEX: 3244945).

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle dokonanych ustaleń faktycznych – na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie ma podstaw do uznania, że zawarta między wnioskodawczynią i płatnikiem składek umowa o pracę od dnia 2 grudnia 2021 r. w opisany przez strony sposób nie była realizowana.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ubezpieczona miała doświadczenie zawodowe predysponujące ją do wykonywania pracy u płatnika składek (...) R. H. na stanowisku kierownika ds. zarządzania zasobami ludzkimi, a przede wszystkim, że rzeczywiście umówioną rodzajowo pracę świadczyła od 2 grudnia 2021 r. w wyznaczonych godzinach (8-16) w biurze w Ł., przy ul. (...) w warunkach bezpośredniego podporzadkowania płatnikowi składek, za którą otrzymała od pracodawcy umówione wynagrodzenie wypłacane do rąk własnych.

Nie sposób przy tym uznać, że zatrudnienie wnioskodawczyni nie było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy, a zatem ekonomicznie nieuzasadnione. Sąd zważył, że to pracodawca ponosi ryzyko gospodarcze i ekonomiczne prowadzonej działalności, jednakże płatnik w złożonych zeznaniach w sposób logiczny wyjaśnił zarówno motywy, jakimi kierował się tworząc stanowisko pracy kierownika ds. zarządzania zasobami ludzkimi, jak i sposób, w jaki doszło do zatrudnienia wnioskodawczyni. Płatnikowi składek zależało na zatrudnieniu ubezpieczonej, ponieważ zwiększyły się koszty firmy, która dotychczas w imieniu płatnika dokonywała czynności związanych z legalizacją pracy zagranicznych pracowników. W konsekwencji płatnikowi bardziej opłacało się zatrudnić wnioskodawczynię. Ubezpieczona miała najwyższe wynagrodzenie w firmie, ponieważ miała najszerszy zakres obowiązków. Ponadto jako jedyna była zatrudniona na stanowisku kierownika ds. zarządzania zasobami ludzkimi. Poza nią płatnik zatrudniał pracowników budowlanych i przedstawiciela handlowego.

Z kolei ubezpieczona w sposób logiczny i szczegółowy wyjaśniła, w jakich okolicznościach doszło do zawarcia stosunku pracy z płatnikiem składek, a także jakie czynności wchodziły w zakres jej obowiązków, jak również okoliczności korzystania przez nią ze zwolnienia lekarskiego. Przede wszystkim wskazała, że w okresie bezpośrednio poprzedzającym sporny okres przebywała na urlopie macierzyńskim, który kończył się w dniu 30 listopada 2021 r. Do tego dnia nie zależało jej na umowie o pracy u płatnika składek, ponieważ podlegała ubezpieczeniom z innego tytułu. Natomiast z chwilą zakończenia urlopu macierzyńskiego skarżąca chciała uregulować współpracę łączącą ja z płatnikiem składek, podejmując u niego pracę na podstawie umowy o pracę. Kluczowym było więc dla niej uzyskanie źródła utrzymania. Wobec pozostawania w ciąży szczególnie zależało jej na realizacji umowy, która w przyszłości będzie mogła stanowić podstawę do wypłaty jej świadczeń. Podkreślenia przy tym wymaga, że płatnik składek prawidłowo dopełnił wszystkie formalności z tym związane, w tym także zgłosił ubezpieczoną do ubezpieczeń społecznych w ustawowym terminie.

Nie można również tracić z pola widzenia, że skarżąca współpracowała z płatnikiem od kilku lat. Na początku wykonywała na jego rzecz pewne czynności w ramach nieodpłatnej nauki. Następnie zaś została ustanowiona pełnomocnikiem firmy prowadzonej przez płatnika składek, w ramach którego było upoważniona m.in. do zarządzania firmą płatnika, występowania w jego imieniu przed urzędami, w tym urzędami skarbowymi i sądami, zawierania umów, dokonywania zmian w (...). Tym samym miała odpowiednie doświadczenie zawodowe do podjęcia spornego zatrudnienia.

Również negowanie przez pozwanego rzeczywistej potrzeby pracodawcy zatrudnienia ubezpieczonej nie może zyskać akceptacji. W ocenie Sądu nie ulega bowiem wątpliwości, że wnioskodawczyni faktycznie w całym spornym okresie realizowała zawarty stosunek pracy, a świadczy o tym osobiste świadczenie pracy, pozostawanie w bezpośrednim podporządkowaniu płatnikowi składek, wykonywanie pracy w biurze w określonym czasie i w miejscu, a także uzyskiwanie wynagrodzenia.

Wskazać przy tym należy, że granice podporządkowania (kierownictwa) wyznacza treść stosunku pracy, w tym przede wszystkim rodzaj pracy, która ma być lub jest wykonywana przez danego pracownika, oraz wymiar i miejsce pracy. Tym samym rodzaj i stopień (zakres) podporządkowania będzie różny w zależności od zajmowanego przez pracownika stanowiska i od rodzaju powierzonej mu pracy. W badanej sprawie ubezpieczona jako kierownik ds. zarządzania zasobami ludzkimi była podporządkowana płatnikowi składek. Płatnik oczekiwał od wnioskodawczyni jako pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu.

Do obowiązków skarżącej należało pozyskiwanie pracowników, przygotowywanie ogłoszeń o pracę, współpraca w tym zakresie z Urzędem Pracy, legalizowanie pobytu pracowników, kierowanie ich na badania lekarskie, przekazywanie dokumentów pracownikom i wpinanie ich do akt osobowych, zakładanie pracownikom kart godzinowych, rozliczanie pracowników, sprawdzanie ich obecności i kontrolowanie ich trzeźwości. Wnioskodawczyni zajmowała się protokołami, ustalała faktury z kontrahentami i je przyspieszała. Ponadto po 20 dniu miesiąca zbierała faktury, rozliczała je podstawowo, a następnie przesyłała do księgowej R. W.. Zajmowała się także sprawami związanymi z ZUS, składkami, zmieniła płatnikowi podatek na liniowy za pośrednictwem strony internetowej urzędu skarbowego. Ubezpieczona występowała również przed (...) (...) w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w imieniu niektórych cudzoziemców zatrudnianych przez (...) R. H..

Znamiennym dla przedmiotowej sprawy jest, że korespondencja służbowa ze spornego okresu zatrudnienia zawiera wiadomości e-mail, w których nadawcy zwracali się wprost do wnioskodawczyni. Ponadto ubezpieczona wielokrotnie odpisywała na wiadomości e-mail osobiście. Jej podpis widnieje w stopce wiadomości („Pozdrawiam, J. D.”). Co więcej, z zeznań świadków jednoznacznie, że ubezpieczona nie tylko kontaktowała się z nimi mailowo, ale także spotykali się osobiście czy rozmawiali przez telefon.

Płatnik składek, co prawda w okresach długotrwałej nieobecności wnioskodawczyni, nie zatrudnił na zastępstwo za nią innego pracownika, jednakże z zeznań płatnika i świadków wynika, że obowiązki ubezpieczonej zostały przejęte przez K. D. i S. M.. K. D. wyjaśnił, że choć formalnie został zatrudniony przez (...) Sp. z o.o. to wykonywał również czynności na rzecz płatnika składek.

Ponadto Sąd za wiarygodne uznał wyjaśnienia odwołującej i płatnika, w których wskazywali, że ubezpieczona wróciła do pracy po urlopie macierzyńskim. Odwołująca wykonywała swoje obowiązki do września 2024 r. Musiała jednak zmienić pracodawcę ze względu na chorobę dzieci. U płatnika miała zbyt wiele obowiązków, spraw do załatwienia i zdarzało się, że pracowała po godzinach.

Na marginesie wskazać należy, że w spornym okresie ubezpieczona pozostawała w pozamałżeńskim związku z płatnikiem składek. Zauważenia jednak wymaga, że nie ma zakazu zatrudniania osób bliskich, a z samego faktu w/w więzi nie można wywodzić pozorności umowy o pracę czy jej poszczególnych postanowień, bowiem przepisy prawa pracy nie zabraniają zatrudniania nawet osób spokrewnionych, lecz stosunek ten musi być faktycznie realizowany.

Podkreślenia przy tym raz jeszcze wymaga, że fakt nawiązania stosunku pracy przez wnioskodawczynię będącą w ciąży, nie może automatycznie rzutować na ocenę ważności nawiązanego z płatnikiem stosunku pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego, niekwestionowane jest, że strony mają prawo ustalić warunki umowy w dogodny dla siebie sposób i jeśli tylko ogólnie wyznaczone w art. 22 k.p. ramy umowy o pracę są zachowane i elementy właściwe dla umowy o pracę dominują, łącząca strony umowa nadal korzysta z przywileju uznania jej za umowę o pracę. Takie warunki spełnione zostały w niniejszym postępowaniu. Skoro realizację stosunku pracy przez obie strony spornej umowy potwierdziły obiektywne dowody z zeznań świadków, a także dokumenty, to w takiej sytuacji nie ma podstaw, by kwestionować istnienie stosunku pracy.

Tym samym – wbrew ocenie organu rentowego – istnieją dowody na potwierdzenie faktu świadczenia pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatniczki składek, co prowadzi do przyjęcia, że umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony od 2 grudnia 2021 r. została zawarta zgodnie z przepisami prawa pracy. Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie potwierdzają zatem, aby celem tych umów był brak woli rzeczywistego jej świadczenia z jednej strony i brak woli korzystania z tej pracy przez drugą stronę.

Oczywistym jest, że z uzyskaniem przez ubezpieczoną statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego.

Jak już wskazywano powyżej zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 października 2022 r., VIII U 1950/21, LEX nr 3431805, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21, LEX nr 3397866).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił wszystkie cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p. Praca była bowiem wykonywana przez ubezpieczoną odpłatnie, stale, pod kierunkiem pracodawcy, w określonym przez niego miejscu i czasie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS, stosownie do treści art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. (pkt 1 sentencji wyroku).

Konsekwencją uwzględnienia odwołania było zasądzenie na rzecz J. D. kwoty 540,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Należy zauważyć, że stroną przegrywającą jest strona, której stanowisko nie zostało uwzględnione, a więc w rozpatrywanej sprawie - organ rentowy. Koszty należne ubezpieczonej, tj. koszty zastępstwa procesowego, ustalono na podstawie § 9 ust. 2 oraz art. § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.). Zgodnie zaś z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty (pkt 2 sentencji wyroku).

Dodano: 17 września 2025, Opublikował(a): Agnieszka Kurczewska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Jacek Chrostek
Data wytworzenia informacji: 16 czerwca 2025