Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 listopada 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., na podstawie art. 83 ust.1 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (T.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 423 ze zm., stwierdził, że D. D. jako osoba prowadząca działalność pozarolniczą jest dłużnikiem Zakładu z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wystawienia decyzji w kwocie 17 315,98 zł, a w tym:

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2017 roku do września 2020 roku w kwocie 14 180,98 zł,

- odsetek za zwłokę w kwocie 3135,00 zł.

/decyzja w aktach ZUS/

D. D., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, zaskarżył powyższą decyzję w części, w zakresie obowiązku uiszczenia składek zdrowotnych w okresie od marca 2017 roku do kwietnia 2020 roku. Wniósł nadto o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu powyższego stanowiska podniósł , że w spornym okresie nie wykonywał działalności gospodarczej. / odwołanie k.3 – 6/

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie k.11 - 11 odwrót/

Wyrokiem z dnia 4 października 2022 r. wydanym w sprawie VIII U 3030/21 Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając przedmiotowe odwołanie:

1. uchylił zaskarżoną decyzję w części dotyczącej ustalenia wysokości zadłużenia D. D. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2017 roku do kwietnia 2020 roku i sprawę w tym zakresie przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych – II Oddziałowi w Ł. do ponownego rozpoznania;

2. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. na rzecz D. D. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wydanego wówczas rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że organ rentowy nie był uprawniony do ustalania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne bo w ten sposób ustalił o obowiązku podlegania ubezpieczeniom zdrowotnym w spornym okresie. Czyli decyzja organu rentowego w zakresie określenia wysokości zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne powinna być poprzedzona decyzją Prezesa NFZ. Z art. 109 ust.1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych wynika bowiem jednoznacznie, że indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego rozpatruje Prezes NFZ. Nie należą one do kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z powyższym decyzja organu rentowego określająca zadłużenie wnioskodawcy została wydana z rażącym naruszeniem prawa co skutkowało zastosowaniem art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c.

/wyrok z uzasadnieniem k. 58, 60-62/

W wyniku rozpoznania apelacji organu rentowego od wskazanego orzeczenia wyrokiem z dnia 9 listopada 2023 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt III AUa 1436/22 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu wymienionego orzeczenia wskazano , iż prawną konsekwencją prowadzenia działalności gospodarczej jest podleganie z mocy prawa ubezpieczeniom społecznym na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 11). W stanie faktycznym sprawy organ rentowy nie wydał decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności z uwagi na zbieg tytułów do ubezpieczeń ( wnioskodawca podlegał tym ubezpieczeniom z tytułu zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę). Niewątpliwie jednak uznał że działalność ta była w spornym okresie prowadzona, ponieważ obciążył skarżącego obowiązkiem zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne. Bezspornie ZUS przyjął na podstawie dostępnych dowodów, że ubezpieczony w spornym okresie prowadził pozarolniczą działalność, a więc z mocy prawa podlega też obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Sąd Apelacyjny podkreślił wtórny charakter obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, podkreślając, że objecie nim z mocy prawa jest skutkiem podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z konkretnego tytułu , zaś stwierdzenie braku przesłanek do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym powoduje skutek w postaci braku z mocy prawa podstaw do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Wskazał powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że objecie ubezpieczeniem zdrowotnym jeżeli następuje z mocy prawa a nie na wniosek nie wymaga decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia. Zatem stwierdzenie podlegania przez wnioskodawcę z mocy prawa obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu w związku z objęciem obowiązkowymi ubezpieczenia i społecznymi z tytułu wykonywania działalności uprawnia Zakład do ustalenia podstawy wymiaru składek. Dokąd zatem D. D. nie obali domniemania prowadzenia w spornym okresie prowadzenia działalności gospodarczej, dotąd w okresie tym będzie spełniał warunki do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu tej działalności i obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. W tym zakresie decyzja NFZ nie jest zatem potrzebna. Sąd Okręgowy błędnie uznał więc, że zaskarżona decyzja została wydana przedwcześnie bowiem powinna poprzedzać ją decyzja Narodowego Funduszu Zdrowia.

Dodatkowo Sąd Apelacyjny wskazał, iż utrwalonym jest stanowisko judykatury, że w świetle art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ustawa uzależnia powstanie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu od uzyskania „przychodu” i dopiero jego osiągnięcie wywołuje skutek w postaci obowiązku zapłaty składki. Jeżeli więc powstanie zbieg tytułów, to obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne zaistnieje z chwilą, gdy z obu tytułów zostanie osiągnięty przychód. W sytuacji, gdy osoba zarejestruje działalność gospodarczą, lecz nie osiągnie z jej tytułu przychodu, obowiązek zapłaty składki nie powstanie. Ustawodawca w art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych uzależnił podleganie obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego od wykonywania działalności gospodarczej. Przychód, o którym mowa w art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych należy rozumieć, jako wpływy uzyskiwane z odrębnych tytułów będących jednocześnie samodzielnymi podstawami do obliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przychód nie jest zatem kryterium, od którego ustawodawca uzależnił powstanie obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, lecz jest to kryterium realizacji obowiązku uiszczania składek z tego tytułu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 sierpnia 2016 r., III AUa 1001/16, L.). W przypadku więc, gdy osoba zarejestruje działalność gospodarczą, lecz nie osiąga z jej tytułu przychodu, obowiązek zapłaty składki nie powstanie” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 lutego 2020 r., III AUa 463/19, L.; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 marca 2020 r., III AUa 564/19, L.; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 października 2020 r., III AUa 1737/19, L.).

Konstatując Sąd Apelacyjny stwierdził, że skoro podleganie obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika wprost z podlegania ubezpieczeniom społecznym i decyzja NFZ nie jest tu potrzebna, to kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności ma decydujące znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z treści zaskarżonej decyzji wynika, że spełnienie warunków do podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie było dla organu sporne. Także w odpowiedzi na odwołanie organ wskazał, że „wnioskodawca w okresach wskazanych w decyzji powadził działalność gospodarczą”, działalność była wpisana do (...), czyli istniało domniemania prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez wnioskodawcę. Tymczasem D. D. zaprzeczył aby taką działalność prowadził i był to jego główny zarzut odwołania. Rozpoznanie odwołania wymaga więc w pierwszej kolejności ustalenia przez Sąd Okręgowy, czy D. D. w spornym okresie prowadził pozarolniczą działalność i czy w związku z tym, czy spełniał warunki do objęcia go z mocy prawa ubezpieczaniami społecznymi z tego tytułu.

/wyrok k. z uzasadnieniem k. 86-91/

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe wnosząc o zasądzenie kosztów postepowania wg. norm przepisanych. /bezsporne/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. D., zgodnie z danymi zawartymi w (...), w okresie od 22 kwietnia 2011 roku do 1 października 2020 roku, prowadził działalność gospodarczą początkowo jako wspólnik spółki cywilnej (...).C. (...), M. R., S. O. w Ł., której przedmiotem była działalność doradczo – szkoleniowa, przy czym w okresie od 1 grudnia 2012 roku do 31 maja 2013 roku działalność ta była zawieszona, a od dnia 1 marca 2017 roku, po rezygnacji pozostałych wspólników, wnioskodawca prowadził tę działalność w ramach indywidualnej działalności gospodarczej pod firmą (...).

/okoliczności niesporne, a nadto przyznana przez wnioskodawcę w odwołaniu k. 4, a także: zeznania świadka M. R. protokół z rozprawy z 7.06.2022 r.: 00:23:00-00:35:46, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z 6.09.2022 r.: 00:16:25-00:21:06, w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 7.06.2022 r.: 00:03:29-00:20:04 oraz protokół z rozprawy z dnia 15.02.2024 r. 00:11:13 -00:13:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:13-00:05:46 a nadto dane wynikające z powszechnie dostępnej w Internecie bazy przedsiębiorców (...).gov.pl/

W spornym okresie od marca 2017 roku do kwietnia 2020 roku wnioskodawca nie zgłosił do (...) zawieszenia ani zakończenia w/w działalności gospodarczej. Działalność została zawieszona dopiero w październiku 2020 r. /okoliczność niesporna, nadto przyznana przez odwołującego zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z 6.09.2022 r.: 00:16:25-00:21:06, w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 7.06.2022 r.: 00:03:29-00:20:04 oraz protokół z rozprawy z dnia 15.02.2024 r. 00:11:13 -00:13:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:13-00:05:46 a nadto dane wynikające z powszechnie dostępnej w Internecie bazy przedsiębiorcówCEiDG.gov.pl/

W przedmiotowym okresie wnioskodawca pozostawał jednocześnie w zatrudnieniu pracowniczym w (...) sp. z.o.o., które stanowiło jego podstawowe źródło utrzymania. Będąc zatrudnionym we wskazanej spółce znaczną część pracy pozostawał w zagranicznych podróżach służbowych, które w praktyce uniemożliwiały mu podjęcie dodatkowych czynności zarobkowych w ramach działalności gospodarczej. /zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z 6.09.2022 r.: 00:16:25-00:21:06, w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 7.06.2022 r.: 00:03:29-00:20:04 oraz protokół z rozprawy z dnia 15.02.2024 r. 00:11:13 -00:13:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:13-00:05:46 zeznania świadka M. R. protokół z rozprawy. z 7.06.2022 r.: 00:23:00-00:35:46, zeznania świadka J. K. protokół z rozprawy z dnia 6.09.2022 r.00:03:25-00:15:18/

Faktycznie w okresie tym wnioskodawca działalności nie prowadził. Nie wykonywał jakichkolwiek czynności na rzecz klientów. Nie ponosił żadnych kosztów z tym związanych nie wystawiał faktur, nie utrzymywał strony internetowej, samodzielnie prowadził księgowość nie miał sprzętu firmowego - narzędzi do wykonywania działalności. Dopiero w okresie od maja do września 2020 r. podjął jej wykonywanie wykonując zlecenie od M. R. w zakresie ekspertyzy utrzymania maszyn. /zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z 6.09.2022 r.: 00:16:25-00:21:06, w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 7.06.2022 r.: 00:03:29-00:20:04 oraz protokół z rozprawy z dnia 15.02.2024 r. 00:11:13 -00:13:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:13-00:05:46 zeznania świadka M. R. protokół z rozprawy. z 7.06.2022 r.: 00:23:00-00:35:46/

W okresie od marca 2017 do kwietnia 2020 r. wnioskodawca nie uzyskał żadnego przychodu z tytułu zarejestrowanej działalności. /deklaracje podatkowe PiT- 36 z a lata 2017 -2019 k. 8-10 informacja Urzędu Skarbowego Ł. koperta k. 112, informacja Urzędu Skarbowego Ł. k. 118 -119, k. 142-143, księga przychodów i rozchodów za 2020 r. k. 145-150 deklaracja podatkowa PIT 36 L za 2020 r. k. 151 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z 6.09.2022 r.: 00:16:25-00:21:06, w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 7.06.2022 r.: 00:03:29-00:20:04 oraz protokół z rozprawy z dnia 15.02.2024 r. 00:11:13 -00:13:24 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:13-00:05:46/

W latach 2017-2019 składając deklarację podatkową PIT -36 wnioskodawca nie zgłaszał żadnych dochodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. /deklaracje podatkowe PiT- 36 z a lata 2017 -2019 k. 8-10 informacja Urzędu Skarbowego Ł. koperta k. 112, informacja Urzędu skarbowego Ł. k. 118 -119, k. 142--143/

W spornym okresie od marca 2017 roku do kwietnia 2020 roku za D. D. nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. /okoliczności bezsporne/

Wnioskodawca i M. R. wcześniejszą działalność zawiązaną przez nich uprzednio w ramach w/w umowy spółki cywilnej od października 2020 roku kontynuują w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) Sp. z o.o. /zeznania świadka M. R. protokół z rozprawy. z 7.06.2022 r.: 00:23:00-00:35:46/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach ZUS oraz w aktach sprawy, a nadto na podstawie danych wynikających z powszechnie dostępnych publicznych rejestrów przedsiębiorców oraz zeznań wnioskodawcy i świadków, które nie były kwestionowane przez organ rentowy.

Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie podnieść należy iż zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna wyrażona w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiąże zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego lub faktycznego, albo po wydaniu wyroku sądu drugiej instancji Sąd Najwyższy w uchwale rozstrzygającej zagadnienie prawne wyraził odmienną ocenę prawną.

Związanie oceną prawną wyrażoną przy uchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji, a więc zakaz formułowania ocen prawnych sprzecznych ze stanowiskiem sądu odwoławczego, jest jednym z fundamentów procesu cywilnego, od którego odstępstwa muszą wynikać z ustawy . /por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 20 maja 2021 r., I ACa 509/20/

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, sąd jest związany oceną prawną i wskazaniami, co do dalszego postępowania, w rozumieniu kierunku, w jakim powinno się ono toczyć. Wiążące wytyczne mogą również dotyczyć konieczności przeprowadzenia, czy oceny określonych dowodów. Nie oznacza to jednak, że sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie może przeprowadzić lub ocenić żadnych innych dowodów. Ma on w tym zakresie pełną swobodę, a wytyczne sądu odwoławczego wskazują jedynie minimum tego, co powinien uczynić przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Prowadzenie przez sąd ponownie rozpoznający sprawę postępowania w szerszym zakresie niż wynika to ze wskazań zawartych w uzasadnieniu wyroku sądu II instancji nie stanowi naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. /por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2023 r., I (...) 72/22/

Mając zatem na uwadze wiążącą ocenę prawną Sądu Apelacyjnego poczynioną na gruncie rozpoznawanego przypadku wskazującą, że skoro podleganie obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika wprost z podlegania ubezpieczeniom społecznym i decyzja NFZ nie jest tu potrzebna, i że kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności ma decydujące znaczenia dla rozstrzygnięcia. niniejszej sprawy a co za tym idzie koniecznym jest zbadanie czy D. D. w spornym okresie prowadził pozarolniczą działalność, Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę był więc zobligowany poczynić ustalenia w tym przedmiocie, uznając jednak, że materiał zgromadzony już dotychczas w procesie nie utracił swych walorów dowodowych.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j Dz.U. z 2024 r. poz. 497.) do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Na mocy art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Okres podlegania obowiązkowi ubezpieczeń określa przepis art. 13 pkt. 4 zgodnie z którym osoby prowadzące pozarolniczą działalność obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, (pracownik) spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, z zakreśleniem wyjątków w ustawie zastrzeżonych które nie dotyczą rozpatrywanego przypadku.

Na mocy art. 46 ust. 1 płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Natomiast w myśl art. 83 ust. 1 pkt. 3 Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek (…)

Na podstawie art. 66 ust. 1 a, c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są a) pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, c ) osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221z późn. zm.) lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników.

Na mocy art. 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1a, osób wymienionych w art. 75 i art. 76 oraz członków ich rodzin stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych lub do ubezpieczenia społecznego rolników oraz wyrejestrowywania z tych ubezpieczeń, z zastrzeżeniem art. 75 ust. 1-2a, art. 77 i art. 86 ust. 6. Do ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 2-8 i 8b-15 oraz członków ich rodzin, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowywania z tych ubezpieczeń, z zastrzeżeniem art. 77 (ust. 2).

Na podstawie art. 79 ust. 1i 2 powołanej ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 % podstawy wymiaru składki, z zastrzeżeniem art. 82 i 242. Składka jest miesięczna i niepodzielna.

W myśl art. 81 ust. 2 podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Ponadto zgodnie z art.82 ust. 1 ustawy o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 1. W przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy słusznie stwierdził, że D. D. jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za wskazane w decyzji okresy przy uwzględnieniu faktu, iż nastąpił zbieg tytułów do ubezpieczeń z umową o pracę a składka na ubezpieczenie zdrowotne winna być uiszczona osobno z tytułu zatrudnienia jak i prowadzenia działalności gospodarczej.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy, co nie jest kwestionowane, w spornym okresie prowadzonej działalności wnioskodawca nie zawiesił, przy tym konsekwentnie w toku całego postępowania podnosił, że nie był jednak zobligowany do uiszczenia dodatkowo składki zdrowotnej z tego tytułu gdyż faktycznie w praktyce działalności gospodarczej nie wykonywał i nie uzyskiwał z tego tytułu żadnych przychodów.

W tym miejscu wskazać należy - co podkreślał też Sąd Apelacyjny na gruncie rozpatrywanego przypadku - że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, jednakże prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. Domniemanie to może być obalone w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania. Do sfery ustaleń faktycznych należy, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana, czy też zaprzestano jej prowadzenia lub w ogóle nie podjęto, co powoduje wyłączenie z obowiązku ubezpieczenia. Obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność – w tym działalność gospodarczą – wynika bowiem z faktycznego prowadzenia tej działalności (por. wyrok SN z dnia 19 marca 2007 r. sygn. III UK 133/06, wyrok SN z dnia 22 lutego 2010 r., sygn. I UK 240/09, wyrok SN z dnia 19 lutego 2010 r. sygn. II UK 186/09; wyrok SN z dnia 11 lutego 2010 r. sygn. I UK 221/09).

Niezawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej nie stanowi wystarczającej podstawy do przyjęcia, że ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą, a tym samym do momentu wykreślenia z rejestru objęty jest obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu działalności pozarolniczej. Ubezpieczony winien wykazać, że faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej przed wykreśleniem wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. O ile nie zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej, to nawet posiadanie statusu pracownika w ramach świadczenia pracy u innego pracodawcy nie wyłącza podlegania temu ubezpieczeniu. Wyłączenie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego względem przedsiębiorcy kończącego prowadzenie działalności gospodarczej (por.wyrok NSA z dnia 23 marca 2010 r., (...) 519/09/

W orzecznictwie przyjmuje się, że cechami działalności gospodarczej są:
1) zawodowy (a więc stały) charakter,

2) związana z nią powtarzalność podejmowanych działań,

3) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania

4) uczestnictwo w obrocie gospodarczym

(por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 6 grudnia 1991 r., sygn. III CZP 117/91).

Podkreśla się także, iż dla uznania określonej przedmiotowo działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne zaistnienie trzech jej cech funkcjonalnych: zarobkowości, zorganizowania i ciągłości. Brak którejkolwiek z nich oznacza, że dana działalność nie może być zakwalifikowana do kategorii działalności gospodarczej. Przesłanka wykonywania działalności gospodarczej w sposób ciągły nie jest rozumiana jako konieczność jej wykonywania bez przerwy, lecz jako zamiar powtarzalności określonych czynności w odróżnieniu od ich przypadkowości, sporadyczności lub okazjonalności. Przyjmuje się zatem, że działalność gospodarcza z założenia jest działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany i nastawioną na nieokreślony z góry okres czasu, a ponadto związana jest z nią konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Nie uznaje się więc za działalność gospodarczą: działalności okresowej i sporadycznej (por. wyrok SN z 30 listopada 2005 r., sygn. I UK 95/05, postanowienie SN z 17 lipca 2003 r., sygn. II UK 111/03, wyrok NSA z dnia 19 marca 1991 r., (...) SA/Wa 898/90, wyrok NSA z dnia 17 września 1997 r., (...) SA/Wa (...)).

Działalność gospodarcza powinna mieć charakter zarobkowy, bowiem wykonywanie działalności z reguły (definicji) polega na powtarzalności podjętych działań, które podporządkowane są regułom zysku i opłacalności. (...) społeczne są wówczas jedynie pochodną takiej działalności (pracy). (por wyrok S. K. z dnia 10 stycznia 2020 r., III AUa 424/19)

Niemniej jednak określenie celu zarobkowego ma wymiar subiektywny i mieści się w sferze zamiaru danego podmiotu. (wyrok SA w Łodzi z dnia 28 grudnia 2016 r., III AUa 53/16)

Niewątpliwie w ocenie czy były podejmowane czynności zmierzające bezpośrednio do prowadzenia działalności gospodarczej, należy uwzględniać wszelkie okoliczności sprawy, w tym także zamiar osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W wyroku z dnia 30 kwietnia 1997 roku, (...) SA 46/96 Naczelny Sąd Administracyjny trafnie wskazał, że w razie uznania za zaprzestanie działalności gospodarczej innych zdarzeń niż jej likwidacja, należy brać pod uwagę nie tylko okoliczności obiektywne, ale także subiektywne, tzn. zamiar podatnika.

Nie można przyjąć, że działalność gospodarcza jest wykonywana tylko wówczas, gdy przedsiębiorca uzyskuje dochody z tego tytułu. Faktyczne niewykonywanie działalności gospodarczej w czasie oczekiwania na kolejne zamówienie lub w czasie ich poszukiwania nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia obowiązku ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego. (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 lipca 2012 r., (...) SA/Wa 641/12)

W przedmiotowej sprawie - w ocenie Sądu Okręgowego - wnioskodawca wykazał, iż w spornym okresie od marca 2017 roku do kwietnia 2020 roku faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, pomimo jej niezawieszenia na ten okres.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu wykazał, że odwołujący nie wykonywał jakichkolwiek czynności na rzecz klientów, nie zabiegał i nie czynił starań o ich pozyskanie, nie podejmował żadnych kroków umożliwiających uzyskanie dochodów z tego tytułu, nie ponosił żadnych kosztów z tym związanych, nie miał sprzętu firmowego - narzędzi do wykonywania działalności, nie wystawiał faktur, nie miał możliwości uzyskania przychodu i żadnego przychodu ze wskazanej działalności nie osiągał, co potwierdza zarówno dostępna dokumentacja finansowa informacje z Urzędu Skarbowego oraz zeznania przesłuchanych w procesie świadków i wnioskodawcy.

Z powyższych względów brak było jakichkolwiek podstaw do przypisania formalnie jedynie zarejestrowanej działalności gospodarczej cech zarobkowości, zorganizowania i ciągłości co składa się na fundament i przedmiotowo istotny charakter tej działalności.

W konsekwencji zatem nie można dojść do przekonania, iż w tym zakresie istniał faktycznie tytuł do ubezpieczeń społecznych, który determinowałby z mocy prawa objęcie wnioskodawcy obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Wobec tego nie było podstaw do ustalenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Nie należy także pomijać - na powyższe wskazywał również Sąd Apelacyjny - iż w odniesieniu do rozpatrywanego przypadku zasadą wynikającą z art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest to, że gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie, przy tym zbieg dwóch lub większej liczby tytułów do objęcia danej osoby ubezpieczeniem zdrowotnym na podstawie art. 82 ust. 1 i ust. 2 w zw. z art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm. - dalej: ustawa o świadczeniach) występuje tylko wówczas, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego lub z tytułów tego samego rodzaju uzyskuje więcej niż jeden przychód. Tylko wówczas składka na ubezpieczenie zdrowotne może być opłacana z kilku tytułów odrębnie. (por. wyrok NSA z dnia 12 lipca 2017 r., (...))

Ustawodawca posłużył się pojęciem "przychód" dla określenia momentu powstania obowiązku opłacania składki z kilku tytułów. W przypadku zbiegu tytułów w postaci statusu pracownika prowadzącego jednocześnie działalność gospodarczą różnego rodzaju - obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne powstanie dopiero z chwilą osiągnięcia z obu tych tytułów przychodów. W przypadku gdy osoba taka zarejestrowała działalność gospodarczą, lecz nie osiągnęła z jej tytułu przychodów, obowiązek zapłaty składki nie powstanie do momentu uzyskania pierwszego przychodu. (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 sierpnia 2009 r., (...) SA/Wa 631/09)

Dopiero osiągnięcie przychodów wywołuje skutek w postaci obowiązku opłaty należnej składki. Jeżeli bowiem powstanie zbieg tytułów, to obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne zaistnieje z chwilą, gdy z obu tytułów zostanie osiągnięty przychód. W sytuacji, gdy osoba zarejestruje działalność gospodarczą, lecz nie osiągnie z jej tytułu przychodu, obowiązek zapłaty składki nie powstanie. Ustawodawca w art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych uzależnił podleganie obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego od wykonywania działalności gospodarczej. Przychód, o którym mowa w art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych należy rozumieć, jako wpływy uzyskiwane z odrębnych tytułów będących jednocześnie samodzielnymi podstawami do obliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przychód nie jest, zatem kryterium, od którego ustawodawca uzależnił powstanie obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, lecz jest to kryterium realizacji tego obowiązku. (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 9 sierpnia 2016 r., III AUa 1001/16)

Przesłanką powstania należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy jest osiąganie „przychodu”, a nie „dochodu”. Skoro zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek obowiązany jest obliczać, rozliczać oraz opłacać składki, to na płatniku, który twierdzi, że obowiązku takiego nie miał, choć podlegał obowiązkowi ubezpieczenia, spoczywa ciężar udowodnienia tego faktu. (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 10 marca 2014 r., III AUa 930/13)

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawca wykazał, iż z tytułu zarejestrowanej działalności gospodarczej w spornym okresie, pozostającej w zbiegu z jego ubezpieczeniem pracowniczym, nie osiąga żadnych przychodów.

Dlatego także z tych względów - abstrahując już od faktu czy działalność faktycznie prowadził czy nie - nie miał także obowiązku uiszczenia składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Nie był więc dłużnikiem zakładu ubezpieczeń społecznych z tego tytułu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi , w oparciu o treść art. 477 ² § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji

W przedmiocie kosztów procesu wraz z odsetkami z uwzględnieniem postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 - 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 oraz § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz.1935).

J.L. SSO Paulina Kuźma