Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

do całości wyroku

Decyzją z dnia 6 listopada 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że A. O. (1) jako pracownik u płatnika składek A (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2023 roku.

(decyzja – k. 64 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył płatnik składek oraz ubezpieczona wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że A. O. podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2023 roku.

(odwołanie – k. 3-7)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na rzecz ZUS kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie – k.48-50)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

A. O. (1) ma wyższe wykształcenie. Ukończyła studia na kierunku (...) (...) o specjalności studia wschodnie. Posiada znajomość języka chińskiego na poziomie średniozaawansowanym.

(okoliczności bezsporne, dyplom –k. 13, certyfikat k 14)

A (...) Sp. z o.o. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 28.02.2020 roku. Udziałowcami spółki są: A. O. (1) (poprzednio G.) 50% udziałów i M. O. (1) – mąż wnioskodawczyni – 50% udziałów.

Zasadniczym przedmiotem prowadzonej przez spółkę działalności jest działalność związana z oprogramowaniem.

Prezesem zarządu spółki jest M. O. (1), zaś wnioskodawczyni jest członkiem zarządu.

(dane z KRS k 4 – 1 akt rentowych)

W listopadzie 2022 roku wnioskodawczyni dowiedziała się, że jest w ciąży.

Okoliczność bezsporna

M. O. (1) poprosił sąsiada, M. Ś. o podpisanie w imieniu spółki umowy o pracę z A. O. (1), tłumacząc, że jest taki wymóg, aby przy umowie była osoba trzecia. M. Ś. nie wie, jak nazywa się spółka w imieniu której podpisał umowę o pracę z wnioskodawczynią. On uważa, że podpisał się na tej umowie jako osoba trzecia - jako świadek.

(zeznania świadka M. Ś. k 64

Umowa o pracę pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem nosi datę zawarcia 30.12.2022 roku, na czas nieokreślony od dnia 1 stycznia 2023 roku, na mocy której ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku młodszy programista (...) (...) w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym 10505,88 zł brutto miesięcznie.

Utworzono akta osobowe wnioskodawczyni.

(umowa o pracę – k. 17, kopie dokumentów k 202-225 )

Przed zawarciem spornej umowy o pracę wnioskodawczyni zajmowała sprawami biurowymi w firmie w oparciu o umowę zlecenia, z dużo niższym wynagrodzeniem.

(wyjaśnienia pisemne wnioskodawczyni w aktach rentowych k23, lista płac k 188-189 )

W okresie od 4 do 21 kwietnia 2023 roku wnioskodawczyni wraz z mężem i córką przebywała w Tajwanie.

(rezerwacja lotu k 26)

W czasie trwania ciąży wnioskodawczyni czuła się dobrze, nie miała żadnych przeciwskazań.

Dokumentacja medyczna k 82-133, k 235-321

Spółka jest dochodowa, ma charakter rodzinnej firmy, w którą są od początku zaangażowani oboje wspólnicy.

D. H. (1) współpracuje z M. O. (1) od około 5 lat. Zna wnioskodawczynię, którą poznał na zawodach, gdy wspierała męża. Widział ją jeszcze raz, także na zwodach i relacje te mają charakter prywatny. Wie, że wnioskodawczyni współpracuje z mężem, wie to bezpośrednio od M. O. (1), bo mu o tym powiedział. Słyszał, że wnioskodawczyni miała zająć się programowaniem, wie od M. O. (1), że wnioskodawczyni pisała program ale nie wie, kiedy go zaczęła i dlaczego go nie dokończyła. Został poproszony przez M. O., aby dokończył ten program. Na podstawie samego programu nie mógł stwierdzić, że faktycznie pisanie rozpoczęła wnioskodawczyni a nie ktoś inny.

(zeznania świadka D. H. (2) k 332 odwrót)

Sąd Okręgowy dokonał oceny materiału dowodowego i zważył, co następuje

Oceniając materiał dowodowy Sąd odmówił wiary twierdzeniom A. O. (1) i M. O. (1) co do tego, że wnioskodawczyni faktycznie świadczyła pracę u płatnika w reżimie stosunku pracy.

Sąd nie neguje istnienia i funkcjonowania spółki A (...) jako rodzinnej firmy. Faktycznie zarówno A. O. (1) (poprzednio G.) jak i M. O. (1) założyli tę spółkę, są po połowie jej udziałowcami oraz oboje są w zarządzie spółki.

Ale właśnie powyższe okoliczności powodują, że zawarcie umowy o pracę przez któregokolwiek z nich nie jest prostą czynnością, jak też musi zaistnieć w określonym kontekście faktycznym.

Jak wykazało postępowanie dowodowe, od momentu założenia spółki, czyli od lutego 2020 roku nie było potrzeby zawierania umowy o pracę. Potrzeba ta powstała w czasie, gdy wnioskodawczyni dowiedziała się o ciąży, a co za tym idzie także o tym, że będzie potrzebowała ochrony socjalnej.

Oczywiście Sąd nie sprzeciwia się temu, że kobieta w ciąży jest aktywna zawodowo, ale w sytuacji gdy wcześniej nie pracowała i nagle została zatrudniona przez męża na stanowisku na którym nie ma ani wykształcenia ani doświadczenia, z wysokim (jak na polskie warunki) wynagrodzeniem – to należy podejść do całej sprawy wyjątkowo ostrożnie.

Należy zauważyć, że sama czynność zawarcia umowy była w tej sprawie dosyć szczególna. W swoich zeznaniach wnioskodawczyni (członek zarządu spółki) nie potrafiła powiedzieć, w jakiej roli występował M. Ś., twierdząc że był on świadkiem zawarcia tej umowy. Tak samo podał M. Ś. – poproszono go aby zawarł umowę jako świadek. Co gorsza, M. Ś. nawet nie zna nazwy spółki, w imieniu której występował i dokonał czynności prawnej.

Powyższa sytuacja wskazuje na to, że zarówno wnioskodawczyni jak i płatnik nie traktowali zawarcia umowy o pracę jako znaczącej czynności prawnej, a wręcz można odnieść wrażenie, że podeszli do tej kwestii dosyć lekceważąco.

Kolejną kwestią jest to, że wnioskodawczyni, zatrudniona jako młodszy programista, miała się uczyć i wykonywać różne czynności na loginie swojego męża, co jest o tyle dziwne, że przecież została zatrudniona na czas nieokreślony, a zatem miała tworzyć programy i rozwijać umiejętności w dłuższej perspektywie. (...) tu pojawia się kwestia, kiedy spółka miała zacząć czerpać korzyści z pracy wnioskodawczyni, bowiem było wiadomo, że wnioskodawczyni jest w ciąży i w niedługiej perspektywie wycofa się z pracy na wiele miesięcy.

Nie należy również tracić z pola widzenia tego, że wnioskodawczyni ukończyła studia o zupełnie innym profilu, zaś programowanie to praca wymagająca określonych umiejętności posługiwania się komputerem. Wnioskodawczyni nie wykazała, aby od założenia spółki w 2020 roku ukończyła chociażby jakiś kurs, czy szkolenie pozwalające zgłębiać zagadnienia związane z pisaniem programów. Twierdzenia, że wszystkiego uczyła się od męża, nie przekonały do końca sądu w kontekście tego, że pomysł pracy przy programowaniu pojawił się wraz z ciążą.

W końcu nie bez znaczenia jest także okoliczność związana z wyjazdem do Tajwanu.

W toku postępowania wnioskodawczyni podkreślała znajomość języka chińskiego, tyle że należy pamiętać, iż właśnie w tym kierunku posiada wykształcenie. Oczywiście jest to stosunkowo rzadka umiejętność, ale w kontekście niniejszej sprawy nie do końca mająca znaczenie. Wnioskodawczyni bowiem nie wykazała, aby wykonywała swoją pracę młodszego programisty w języku chińskim, zaś co do pobytu na Tajwanie, to miał on raczej charakter rodzinny. Ewentualne kwestie nawiązania kontaktów biznesowych wynikać mogły z tego, że wnioskodawczyni jest współwłaścicielem spółki i członkiem zarządu. Oczywiste więc, że do jej zadań należy zabieganie o rozwój firmy oraz nawiązywanie kontaktów biznesowych. Ponadto w stworzonym i okazanym sądowi zakresie obowiązków młodszego programisty nie widnieje zapis o pozyskiwaniu klientów czy kontaktów biznesowych. Tego rodzaju zadania wykonywane są zwykle przez władze bądź organy spółki, co w tej sprawie dobrze wpisuje się w rolę wnioskodawczyni jako wspólnika i członka zarządu spółki.

Sąd nie stracił także z pola widzenia okoliczności związanej z wynagrodzeniem ustalonym w zakwestionowanej umowie o pracę. Po pierwsze jest ono wygórowane jak dla osoby bez doświadczenia i kwalifikacji, zaś twierdzenia stron, że młodszy programista zarabia więcej zupełnie sądu nie przekonuje. Rekrutacja programistów w firmach odbywa się poprzez weryfikację umiejętności, zaś w niniejszej sprawie sytuacja wyglądała zupełnie odwrotnie. Ponadto nasuwa się pytanie, czy wnioskodawczyni nie wypłacała sama sobie wynagrodzenia, skoro to ona jest w 50% wspólnikiem tej spółki i zyski spółki to de facto w połowie jej zyski, zaś przy ustawowej wspólności małżeńskiej ta granica jeszcze bardziej ulega zatarciu.

Ostatnią kwestią jest to, że wnioskodawczyni nie kontynuuje zatrudnienia, zaś umowa została wyrejestrowana w ZUS.

Sąd nie potraktował jako wiarygodnych także kopii dokumentów – akt osobowych bowiem strona nie była w stanie okazać oryginałów. Ponadto dokumenty te nie świadczą o faktycznym zatrudnieniu. Ich wytworzenie nie oznacza, że strony faktycznie zawarły umowę o pracę i ją realizowały.

Również załączone do akt rachunki i listy płac nie stanowią dla Sądu przekonującego dowodu o tym, że umowa o pracę była faktycznie realizowana.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd uznał odwołanie płatnika i wnioskodawczyni za bezzasadne.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023.0.1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jak stanowi art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Osoby będące pracownikami podlegają także obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1 wskazanej ustawy) oraz wypadkowemu (art. 12 ust. 1 wskazanej ustawy). Ponadto, zgodnie z art. 13 pkt 1 ustawy systemowej pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2022.0.1732) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Kwestia sporna sprowadzała się do oceny czy umowa o pracę zawarta przez wnioskodawczynię i płatnika stanowiła tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

O uznaniu stosunku łączącego dwa podmioty za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Według art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Na tle cytowanego przepisu zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie określone zostały konstytutywne cechy stosunku pracy, odróżniające go od innych stosunków prawnych. Należą do nich: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 roku, (...) PK 110/06, Lex nr 207175).

Wskazać należy, że orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza zatrudnienie wspólników wieloosobowych spółek z o.o. na podstawie umów o pracę na stanowiskach wykonawczych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2008 r., (...) UK 162/08, M.P.P. 2009 nr 5, s. 268-271, z dnia 9 czerwca 2010 r., II UK 33/10).

W ocenie sądu, także bycie w zarządzie spółki nie wyklucza możliwości wykonywania na jej rzecz pracy podporządkowanej. Ubezpieczona jest w zarządzie spółki, posiada 50% udziałów co nie daje jej prawa do decydowania jednoosobowego o kierunku działania spółki.

Nie mniej postępowanie dowodowe doprowadziło Sąd do konkluzji, że płatnik i wnioskodawczyni zawarli umowę o pracę dla pozoru, zaś rzeczywistym celem było uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej i w przyszłości świadczeń z ubezpieczeni społecznego w związku z rychłym ziszczeniem się zdarzenia ubezpieczeniowego, czyli urodzenia dziecka.

Tymczasem podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego taka umowa o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o "fikcyjne" zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła /por. wyroki SN z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, OSNAPiUS rok 2000, Nr. 9, poz. 36; z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, OSNAPiUS rok 2002, Nr. 20, poz. 496; z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, OSNAPiUS rok 1997, Nr. 15, poz. 275; z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04,OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, OSNAPiUS rok 2005, Nr. 15, poz. 235, str. 712/.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy słusznie zakwestionował tytuł do ubezpieczeń społecznych, bowiem strony nie miały rzeczywistego zamiaru wykreowania stosunku pracy.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. i zasądził na rzecz ZUS po 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty. Zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.