Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił K. K. , po rozpoznaniu wniosku z dnia 7.06.202 r , prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, podnosząc, że wnioskodawca wykazał łączny staż w wymiarze 13 lat,4 miesiące i 24 dni, 5 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających , Lekarz Orzecznik ZUS stwierdził częściową niezdolność do pracy, która powstała 8.09.2016 r, tj. w okresie ubezpieczenia w KRUS, który nie jest okresem uprawniającym do przyznania świadczenia. / decyzja k. 64 akt ZUS/

W dniu 8.09. 2021 roku wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji ,podnosząc, że spełnia wszystkie warunki do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. / odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odrzucenie , podnosząc, że wnioskodawca nie odwołał się od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS.

/odpowiedź na odwołanie – k. 4/

W piśmie z dnia 18.11.2021 roku wnioskodawca podniósł, że odwołanie opiera także na błędnej interpretacji przepisów dotyczących przyznawania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

/pismo – k. 14/

Na rozprawie w dniu 28.01.2022 r pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, że nie kwestionuje ustalonej daty niezdolności do pracy, ani stopnia tej niezdolności. Wniósł o przyznanie kosztów pełnomocnika z urzędu, oświadczając, że koszty nie zostały pokryte w żadnej części.

/e- prot. 00:01:27/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. K. urodził się w dniu (...), ma wykształcenie zasadnicze zawodowe. Pracował jako konserwator, hydraulik, dekarz, rolnik, ochroniarz.

(okoliczności bezsporne – kwestionariusz kwalifikacji zawodowych w dokumentacji orzeczniczej)

W dniu 18.01.2021 r wnioskodawca złożył wniosek o rentę.

/wniosek – k. 1 akt ZUS/

Decyzją z dnia 21.04.2011 r wnioskodawcy odmówiono prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z brakiem wymaganego okresu stażowego 5 lat i stwierdzoną niezdolnością do pracy po 23.09.1993 roku.

/decyzja – k. 40 w aktach ZUS/

W dniu 7.06.2021 r wnioskodawca złożył wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy o rentę z uwzględnieniem okresu opłacania składek w KRUS.

/wniosek – k. 41 w aktach ZUS/

Wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu w KRUS w okresie 2.01.2016 – 26.12.2017, 27.12.2017 – 31.10.2018.

/zaświadczenie – k. 42 w aktach ZUS/

Staż sumaryczny wnioskodawcy wynosi 13 lat, 4 miesiące i 24 dni – okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających. W dziesięcioleciu na datę zgłoszenia wniosku udowodnił 5 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających. Okresy składkowe i nieskładkowe wnioskodawcy miały przerwy powyżej 6 miesięcy.

/karta przebiegu zatrudnienia – k. 62, informacja o okresach składkowych – k. 4 akt ZUS /

Orzeczeniem lekarza orzecznika z dnia 3 sierpnia 2021 r ustalono, że ubezpieczony jest trwale częściowo niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała 8.09.2016 roku.

(orzeczenie lekarza orzecznika – k. 54 akt ZUS)

Wnioskodawca nie wniósł sprzeciwu od powyższego orzeczenia.

(okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Na wstępnie należy podnieść, iż brak było podstaw do odrzucenia odwołania w związku z brakiem wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS do Komisji lekarskiej ZUS, albowiem wnioskodawca nie kwestionował ustaleń tego orzeczenia, a jedynie zarzucił błędną interpretację przepisów.

Odwołanie jest niezasadne.

Przesłanki nabycia uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy określa przepis art. 57 ust. 1. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2021 poz. 291) . Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania decyzji) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, oraz

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czy całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12).

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne /art. 13 ust. 1/.

Zdefiniowanie pojęcia "poziom kwalifikacji", użytego w tym przepisie ma istotne znaczenie, bowiem stanowi ono podstawę do ustalania rodzajów prac, które są w zasięgu możliwości ubezpieczonego, mimo stwierdzanego upośledzenia sprawności organizmu, a co za tym idzie, do ustalenia czy ograniczenie zdolności do pracy można zakwalifikować, jako znaczne. O poziomie posiadanych kwalifikacji do pracy decyduje nie tylko wykształcenie, lecz także uzyskana poprzez przyuczenie do zawodu umiejętność wykonywania specjalistycznej, kwalifikowanej pracy, także pracy fizycznej. Niższy jest zatem poziom kwalifikacji osób wykonujących proste prace fizyczne, niewymagające przyuczenia zawodowego niż poziom kwalifikacji osób wykonujących prace wymagające określonych specjalistycznych umiejętności nabywanych na podstawie przygotowania zawodowego./tak SA w wyroku z dnia 19 listopada 2015 r , III AUa 786/15, Lex nr 1950585/.

Częściowo niezdolny do pracy jest pracownik, który w wyniku choroby ma w istotny sposób ograniczoną zdolność do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Może on natomiast wykonywać zatrudnienie niżej kwalifikowane, o niższych zarobkach, w obniżonym wymiarze godzin. Wykonywanie pracy o takim charakterze nie świadczy o odzyskaniu zdolności do pracy./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 19 stycznia 2016 r, III Aua 342/15, Lex nr 2026205/

Stosownie do art. 58 ust. 1 warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1)1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2)2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3)3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Na mocy ust. 2 art. 58 okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Zgodnie z art. 58 ust. 3 jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, i którym mowa w ust. 1 warunek posiadanego wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Zgodnie zaś ust. 4 art. 58 przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Z kolei w oparciu o art. 57 ust. 2 określonego w art. 57 ust. 1 pkt. 3 warunku aby niezdolność do pracy powstała we wskazanych okresach (w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, okresy składkowe, o których mowa w art. 6; oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7. Przy czym w myśl ust. 2 art. 5 przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem socjalnym, a jej przyznanie jest możliwe dopiero po spełnieniu wszystkich, a nie tylko niektórych, ustawowych przesłanek, o jakich mowa w art. 57 ust. 1 w zw. z art. 58 u.e.r.f.u.s./tak Wyrok SA w Szczecinie z dnia 25.02.2021 roku , III AUa 11/21/

Istotą sporu była kwestia ustalenia, czy niezdolność do pracy wnioskodawcy powstała w okresie wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt. 3 cytowanej ustawy. Pozostałe przesłanki prawa do renty zostały spełnione.

Niespornym pozostawała ustalona przez ZUS data niezdolności do pracy, czyli 8.09.2016 roku oraz jej rodzaj, czyli częściowa, trwała niezdolność do pracy, a także to, że w tej dacie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Należy podnieść, że ten rodzaj ubezpieczenia nie został wymieniony w treści art. 57 ust. 1 pkt. 3, bowiem okres ubezpieczenia społecznego rolników nie dotyczy powszechnego systemu ubezpieczeń, o którym mowa w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Niedopuszczalna jest rozszerzająca wykładnia art. 58 ust. 4 u.e.r.f.u.s., polegająca na zaliczeniu do okresów składkowych, o których mowa w art. 6 tej ustawy, okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki stosownie do treści art. 10 u.e.r.f.u.s. Przepis art. 10 ust. 2 ustawy emerytalnej zezwala na uwzględnianie przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 tej ustawy są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu, wyłącznie w zakresie uregulowanym w art. 57 ust. 2 oraz art. 58 ust. 1 pkt 1-5 i ust. 2 u.e.r.f.u.s. Natomiast art. 58 ust. 4 u.e.r.f.u.s. stanowi lex specialis w stosunku do przesłanek określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 tej ustawy.

Oznacza to, że art. 58 ust. 4 u.e.r.f.u.s. powinien być interpretowany ściśle (według reguł wykładni językowej, a nie systemowej) i stosowany w sposób restryktywny, ponieważ dopuszcza on - wyjątkowo, jedynie dla ubezpieczonych całkowicie niezdolnych do pracy, o długim stażu ubezpieczeniowym - możliwość złagodzenia warunku posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę lub powstania niezdolności do pracy (art. 58 ust. 2 u.e.r.f.u.s.). Wobec wyraźnego pominięcia przez ustawodawcę w art. 58 ust. 4 u.e.r.f.u.s. okresów nieskładkowych, które należą do powszechnego systemu ubezpieczeń (art. 7 ustawy), nie jest również możliwe odwoływanie do okresów uzupełniających, o których stanowi art. 10 ustawy, i przyjęcie, że przepis ten ma szerszy zakres zastosowania niż wynika to z jego wykładni językowej./tak postanowienie SN z dnia 18.06.2019 r, I UK 271/18/

Skoro okres ubezpieczenia rolników nie jest okresem wymienionym art. 57 ust. 1 pkt. 3 cytowanej ustawy, wnioskodawca nie spełnia jednego z warunków prawa do renty, a więc powstania niezdolności do pracy w okresie referencyjnym.

Nadto nie jest możliwe w realiach niniejszej sprawy uwzględnienie roszczenia na innej podstawie, gdyż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest prawnie dopuszczalne stosowanie klauzul generalnych, którymi są w szczególności zasady współżycia społecznego. Zgodnie z poglądem judykatury „Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego.” „W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest powoływanie się na zasady współżycia społecznego, jako że prawo ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od przepisów prawa pracy (art. 300 k.p.), nie zawiera normy o charakterze takiej klauzuli generalnej, ani też normy zezwalającej na stosowanie w zakresie nieuregulowanym przepisów kodeksu cywilnego. ” (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2011 r. sygn. akt III UK 214/10 opubl. LEX 1095955, wyrok SA w Katowicach z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt III AUa 3616/09, opubl. LEX nr 785483 wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09, opubl. LEX nr 585709, wyrok NSA w W. z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 124/11, opubl. LEX 990161, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. akt III AUa 330/08

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu orzeczono na podstawie z § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 roku, poz. 68) uwzględniając zwrot stawki podatku VAT.