Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

w całości wyroku z dnia 5 września 2024 roku

Decyzją z dnia 17.10.2023 r. , Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., stwierdził, że G. S. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy i określił zadłużenie w okresie od maja 2023 r. do lipca 2023 r. wraz z odsetkami za zwłokę w łącznej kwocie 5473,25 zł, a w tym: z tytułu składek ubezpieczenia społecznego należność główna 3 212,81 zł, odsetki za zwłokę 110,00 zł, z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne należność główna 1880,79 zł, odsetki za zwłokę 0,00 zł, z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy należność główna 269,65 zł, odsetki za zwłokę 0,00 zł.

( decyzja k. 11-13 akt ZUS)

W dniu 27.11.2023 r. wnioskodawca złożył odwołanie do Sądu, za pośrednictwem ZUS, wnosząc o umorzenie składek ZUS, ze względu na brak możliwości ich spłaty oraz przekazanie n/n sprawy do jego sprawy toczącej się w NSA, na wypadek uznania stanowiska organu rentowego zakwestionował naliczanie składek na ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy z uwagi na to, że przebywa w zakładzie karnym, gdzie odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności.

W uzasadnieniu, odwołujący się wyjaśnił, że przebywa w zakładzie karnym, gdzie od 19 lat odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności, nie ma dochodu i nie jest w stanie opłacić składek, objętych zaskarżoną decyzją. Podkreślił, że nie ma żadnego majątku, został uznany za niegodnego dziedziczenia i wydziedziczony przez bliskich. Wyjaśnił, że jako pierwszy skazany w Polsce po 1989 r. dostąpił zaszczytu uznania jego pisania książek i tomików poezji przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we wrześniu 2022 r., a konsekwencją uzyskania zgody było jego zgłoszenie do ZUS. Zaznaczył, że jego praca nad książkami nigdy nie przynosiła zysków i wszystko to miało od początku do dnia dzisiejszego charakter pro bono, w związku z czym wnioskodawca nie ma żadnych dochodów, ani innych korzyści finansowych. Argumentował, że pisanie książek było jego pasją i formą resocjalizacji, akcentując, że wszystkie książki powstały dzięki darczyńcom. Zarzucił też, że ZUS niesłusznie naliczył mu składki zdrowotne, gdyż jako skazany i pozbawiony wolności podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu tylko ze strony Skarbu Państwa i Ministerstwa Sprawiedliwości, natomiast nie może korzystać z innych usług medycznych. Podniósł, że naliczenie składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy także było bezprawne, gdyż i te składki nie dotyczą go jako skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności. Zaakcentował, że gdyby wiedział o konsekwencjach, tj. o naliczaniu przez ZUS składek, to nigdy nie zgłosiłby się do Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego o uznanie jego pisania. Skarżący argumentował też, że działalność twórcza, aby była traktowana jako działalność gospodarcza – powinna zostać zarejestrowana w Urzędzie Miasta i GUS, zaznaczając, że nigdy tego nie zrobił, zaś jego poprzednia działalność gospodarcza nr (...) została wyrejestrowana w 2004 roku.

(odwołanie k. 3-7)

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym, kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych, podtrzymując zajęte w sprawie stanowisko .

Dodatkowo Zakład podał, że na mocy decyzji nr (...) r. z dnia 27.04.2023 r. stwierdzono, iż odwołujący się podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności twórczej od 1.12.2010 r. Pozwany zaznaczył, że ubezpieczony nie złożył odwołania od ww. decyzji, wobec czego w związku z jej uprawomocnieniem się ZUS dokonał rozliczenia konta wnioskodawcy. Zakład wyjaśnił, że za okres 12/2010 r. – 02/2018 r. sporządzono wniosek o przedawnienie należności, za okres 03/2018 r. – 04/2023 r. została wydana decyzja określająca wysokość zadłużenia, od której ubezpieczony nie złożył odwołania, natomiast sporną decyzją z 17.10.2023 r. określono zadłużenie ubezpieczonego za okres od 05/2023 r. do 07/2023 r. Organ rentowy podał też, że odwołujący się złożył wniosek o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia, wyjaśniając, że ZUS decyzją z dnia 7.09.2023 r. odmówił umorzenia należności składkowych, którą ubezpieczony zaskarżył do WSA.

(odpowiedź na odwołanie k. 9-10)

W piśmie procesowym z dnia 9.01.2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, powielając argumentację, zawartą w odwołaniu.

(pi smo k. 15-17)

Organ rentowy, w piśmie procesowym z dnia 15.02.2024 r., podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, podkreślając, że wnioskodawca nie został objęty ubezpieczeniem społecznym dlatego, że wykonuje na podstawie skierowania odpłatną pracę w zakładzie karnym, ale dlatego, że skarżący jest twórcą. ZUS przywołał treść art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się twórcę i artystę. Zakład zaznaczył, że skoro prawomocną decyzją z dnia 27.04.2023 r. nr (...) uznano, że wnioskodawca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako twórca od 1.12.2010 r. to konsekwencją tego jest zaskarżona decyzja w zakresie określenia zadłużenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą. Pozwany, odnosząc się do zarzutów ubezpieczonego, stwierdził także, że fakt odbywania przez wnioskodawcę dożywotniej kary pozbawienia wolności do 19 lat nie ma znaczenia, gdyż to odwołujący złożył wniosek o uznanie go za twórcę w czasie odbywania kary dożywotniego pozbawienia wolności.

( pismo k. 40)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - G. S. urodził się (...)

( niesporne)

Od dnia 15.07.2004 r. ubezpieczony odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności – w zakładach karnych, na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu (...) K 43/12.

( niesporne)

Odwołujący się złożył wniosek o uznanie go za twórcę w czasie odbywania ww. kary pozbawienia wolności.

( niesporne)

Komisja ds. (...) Emerytalnego (...), decyzją z dnia 3.10.2022 r. nr 39.789/8/22 uznała działalność wnioskodawcy za twórczą i ustaliła datę rozpoczęcia działalności w zakresie literatury pięknej od 1.12.2010 r.

(niesporne)

W związku z brakiem dokumentów zgłoszeniowych oraz rozliczeniowych dnia 20.03.2023 r. ZUS (...) Oddział w Ł. wszczął postępowanie w sprawie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz określenia wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okres od 1.12.2010 r. z tytułu działalności twórczej wykonywanej przez G. S..

(niesporne)

Zawiadomienie o wszczęciu tego postępowania zostało skutecznie doręczone wnioskodawcy.

(niesporne)

W dniu 12.04.2023 r., wpłynęły do ZUS pisemne wyjaśnienia ubezpieczonego, w których poinformował organ rentowy o tym, że składając dokumenty do Ministerstwa Kultury złożył wszelkie żądane dokumenty, a nadto załączył zaświadczenie o odbywaniu kary pozbawienia wolności oraz zaświadczenie o odbywaniu kursu w Centrum (...) w R..

( niesporne)

Po zakończeniu ww. postępowania, decyzją numer (...) z dnia 27.04.2023 r. organ rentowy stwierdził, że odwołujący się podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od 1.12.2010 r.

Decyzja ta jest prawomocna, albowiem G. S. nie złożył od niej odwołania.

(okoliczności niesporne, a nadto decyzja z dnia 27.04.2023 r. w aktach ZUS, a także w aktach sprawy w kopercie za k. 41)

W związku z uprawomocnieniem się ww. decyzji nr (...) z dnia 27.04.2023 r. ZUS dokonał następnie rozliczenia konta wnioskodawcy:

- za okres 12/2010 r. – 02/2018 r. sporządzono wniosek o przedawnienie należności, (okoliczność niesporna)

- za okres 03/2018 r. – 04/2023 r. została wydana decyzja określająca wysokość zadłużenia, od której ubezpieczony nie złożył odwołania,

( okoliczność niesporna)

- natomiast zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzją z dnia 17.10.2023 r. ZUS w związku z objęciem odwołującego ubezpieczeniem z tytułu wykonywania pracy twórczej, określił zadłużenie ubezpieczonego za okres od maja 2023 r. do lipca 2023 r. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy wraz z odsetkami za zwłokę w łącznej kwocie 5473,25 zł, a w tym: z tytułu składek ubezpieczenia społecznego należność główna 3 212,81 zł, odsetki za zwłokę 110,00 zł, z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne należność główna 1880,79 zł, odsetki za zwłokę 0,00 zł, z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy należność główna 269,65 zł, odsetki za zwłokę 0,00 zł.

( decyzja z 17.10.2023 r. z załącznikiem k. 11-13 akt ZUS)

Odwołujący się złożył wniosek o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia. W wyniku rozpoznania tego wniosku ZUS wydał decyzję z dnia 7.09.2023 r., którą odmówił ubezpieczonemu umorzenia należności. Na ww. decyzję ubezpieczony złożył skargę do WSA.

(okoliczności niesporne)

Zgodnie z oświadczeniem wnioskodawcy o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, odwołujący się nie posiada majątku w postaci nieruchomości i cennych ruchomości, ani też nie posiada oszczędności. Ubezpieczony podał, że posiada wierzytelności w wysokości 4x35 000 zł. - Sąd Okręgowy w Łodzi I Wydz. Cywilny I C 816/06.

( oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 18-19)

W 2023 r. wnioskodawca posiadał na koncie depozytowym w (...) w R. 11785 złotych z tytułu wpłat. W dniu 26.10.2023 r., wśród – wpłat, odnotowano wpłatę Miejsko- Gminnego Ośrodka (...) z tytułu wyróżnienia w VII Ogólnopolskiej Wystawie „Sztuka więzienna” – 75 złotych.

( informacja (...) w R. z dnia 7.02.2024r. o wpłatach na konto depozytowe wnioskodawcy ze wskazaniem – podmiotów, dokonujących wpłat)

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł powodów, aby czynić to z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Przepis art. 148 ¹ k.p.c. nie zawiera żadnego ograniczenia o charakterze przedmiotowym, a więc może mieć zastosowanie praktycznie w każdego rodzaju sprawie, tj. także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu do rozpoznania sprawy niezbędny materiał procesowy został przedstawiony (dostarczony) sądowi przez strony postępowania i takim materiałem, wystarczającym do rozstrzygnięcia sporu, sąd dysponował w chwili wydania wyroku. Strony nie domagały się rozpoznania sprawy wyłącznie na rozprawie, a z pism procesowych, które złożyły w toku postępowania strony (w tym z odwołania i z odpowiedzi na odwołanie) nie wynikało, aby pozostały do przeprowadzenia takie zasadne i konieczne procesowo dowody, które wymagałyby przeprowadzenia rozprawy. Ponadto Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że przez cały czas odwołujący się konsekwentnie w złożonych pismach procesowych wprost prosił o niedoprowadzanie go do Sądu na sprawę /odwołanie k. 7, pismo wnioskodawcy z 9.01.2024 r. zawierające wniosek o niedoprowadzanie skarżącego na sprawę k. 15/.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania odwołania G. S., należy wyraźnie zaznaczyć, że zaskarżona w n/n sprawie decyzja z dnia 17.10.2023 r. nie dotyczy zadłużenia odwołującego się z tytułu nieopłaconych składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywania na podstawie skierowania odpłatnej pracy w zakładzie karnym, ale składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Solidarnościowy Fundusz z tytułu prowadzenia przez wnioskodawcę pozarolniczej działalności jako twórca.

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 497 ze zm.; dalej także ustawa systemowa), Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności:

1)zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;

1a) ustalania płatnika składek;

2) przebiegu ubezpieczeń;

3) ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek;

3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;

4) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

W art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Zgodnie z art. 8 ust. 9 ustawy systemowej, uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy systemowej, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

W art. 36 ust. 4a ustawy systemowej postanowiono, że zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych twórcy i artyści dokonują w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, ustalającej datę rozpoczęcia wykonywania działalności twórczej lub artystycznej.

Z kolei w myśl art. 47 ust. 1a ustawy systemowej, twórcy i artyści przesyłają deklaracje rozliczeniowe i imienne raporty miesięczne oraz opłacają składki za okres wykonywania działalności twórczej lub artystycznej przed dniem wydania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców w terminie opłacania składek za miesiąc, w którym otrzymali decyzję.

Wobec argumentacji skarżącego, że nie zarejestrował w UM i GUS swojej działalności gospodarczej jako twórca, a ostatnia prowadzona przez niego działalność gospodarcza została wyrejestrowana w 2004 r. - należy wyjaśnić, że art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, przewiduje obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób prowadzących działalność pozarolniczą, definiując te podmioty przez ich wymienienie w art. 8 ust. 6 osób o różnym statusie prawnym, ale nie wprowadzając definicji pojęcia działalności pozarolniczej. Osobami takimi są jednocześnie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (pkt 1), twórcy i artyści (pkt 2), osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu (pkt 3), wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółek jawnych, komandytowej lub partnerskiej (pkt 4), a także osoba prowadząca publiczną lub niepubliczną szkoły, inne formy wychowania przedszkolnego, placówki lub ich zespoły, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Na tle art. 8 ust. 6 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy stwierdzić, że pojęcie „prowadzenie działalności pozarolniczej” jest pojęciem szerszym od działalności gospodarczej określonej zarówno w poprzednio obowiązującym art. 2 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 584 ze zm.), jak i w aktualnie obowiązującym art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 236 ze zm.).

Do pojęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim) rozumieniu Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, natomiast w pozostałych punktach tego przepisu ustawodawca wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia – i właśnie w kręgu tych osób został wymieniony w art. 8 ust. 6 pkt 2 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, twórca, który jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia społecznego bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej .

Zgodnie z ustępem 7 art. 8 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za twórcę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę, która tworzy dzieła w zakresie: architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.

Uznanie działalności za twórczą i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Niewątpliwie w realiach badanej sprawy odwołujący się jest twórcą i wykonuje działalność twórczą od dnia 1.12.2010 r. ponieważ wynika to bezsprzecznie z prawomocnej decyzji z dnia 3.10.2022 r. wydanej przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców.

Sąd Okręgowy zważył także, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9.03.1999 r. w sprawie powołania Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców oraz szczegółowego określenia jej zadań, składu i trybu działania (Dz. U. Nr 27, poz. 250) - zadaniem Komisji jest uznawanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalanie daty jej rozpoczęcia.

Wyjaśnić należy, że ww. orzeczenie Komisji w sprawie uznania wnioskodawcy za twórcę miało jedynie charakter deklaratoryjny, nie zaś prawotwórczy i służyło uruchomieniu procedury administracyjnej objęcia odwołującego się jako twórcy ubezpieczeniem. Orzeczenie Komisji było wiążące dla organu rentowego. Bez tego orzeczenia pozwany organ rentowy nie miałby możliwości ustalenia, że ubezpieczony prowadził działalność twórczą od 1.12.2010 r., a tym samym uruchomienia procedury w sprawie podlegania ubezpieczeniu społecznemu i określeniu podstawy wymiaru składek w związku z prowadzeniem przez wnioskodawcę działalności twórcy od dnia 1.12.2010 r., a po wydaniu prawomocnej decyzji w tym przedmiocie z dnia 27.04.2023 r., nie miałby możliwości rozliczenia konta odwołującego się jako płatnika składek z tytułu jego działalności jako twórcy.

Dla sprawy istotne jest to, że decyzją nr (...) z dnia 27.04.2023 r. organ rentowy stwierdził, że odwołujący się jako twórca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 1.12.2010 r. i określił podstawy wymiaru składek od 12/2010 r. do 03/2023 r. Ta decyzja nie została zaskarżona przez ubezpieczonego i aktualnie nie może być podważana w niniejszym postępowaniu.

Zaskarżona natomiast w n/n sprawie decyzja z dnia 27.10.2023 r. jest jedynie prostą konsekwencją wydania prawomocnej decyzji z dnia 27.04.2023 r. ustalającej podleganie przez odwołującego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności jako twórca od dnia 1.12.2010 r.

Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność, z wyłączeniem osób, o których mowa w pkt 4a i 4b - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

W n/n sprawie wnioskodawca nie podnosił, ani też nie ma w dostępnym materiale dowodowym żadnych dowodów na to, ażeby w badanym okresie od maja do lipca 2023 r. wnioskodawca zawiesił wykonywanie swojej działalności twórczej. Odwołujący się w świetle dostępnych dowodów wykonywał w sposób nieprzerwany działalność twórcy od dnia 1.12.2010 r., a zatem także w okresie objętym zaskarżoną decyzją z dnia 17.10.2023 r.

Jeżeli zatem prawomocnie ustalono, że skarżący wykonywał pozarolniczą działalność jako twórca, to z tego tytułu powinien on uiścić składki na ubezpieczenia społeczne, których wysokość zależy od wysokości podstawy wymiaru składek ustalonej zgodnie z art. 18 ustawy systemowej.

Zgodnie zaś z art. 32 ustawy systemowej, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Wobec argumentacji skarżącego zawartej w jego odwołaniu Sąd Okręgowy zważył, że okoliczność odbywania w zakładzie karnym przez odwołującego się od 19 lat kary dożywotniego pozbawienia wolności nie ma znaczenia dla oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji z dnia 27.10.2023 r. Jak bowiem trafnie zauważył pozwany (k. 40 v.) to wnioskodawca złożył wniosek o uznanie go za twórcę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.

Chybiona jest również argumentacja skarżącego, że skoro jako twórca nie ma dochodów za pisanie książek to okoliczność ta wyklucza w jego przypadku wyliczenie przez ZUS należnych składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne i na (...).

Sąd Okręgowy zważył bowiem, że wysokość miesięcznej składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność, w tym m.in. twórców, nie jest uzależniona od wysokości przychodu za dany miesiąc.

Ogólne zasady dotyczące rozliczenia składek na ubezpieczenie społeczne przez te osoby określa art. 18 ust. 8 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu obowiązującym w okresie, którego dotyczy spór) „podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.”

Takie zasady rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność, dotyczą też odwołującego się jako twórcy, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2 ustawy systemowej.

Ponadto zgodnie z art. 81 ust. 2za ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2561 ze zm.), który to przepis obowiązuje od 1.01.2022 r.: „podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pozostałych osób prowadzących działalność pozarolniczą wymienionych w art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, innych niż wskazane w ust. 2, 2e, 2z i 2zaa, stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej ,,Monitor Polski''. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku kalendarzowego”. Przepis ten ma zastosowanie zatem do osób prowadzących działalność jako twórca, a tym samym dotyczy on skarżącego prowadzącego działalność twórcy w okresie od maja do lipca 2023 r.

Natomiast składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy są (wbrew twierdzeniom odwołującego się) należne z tytułu działalności wnioskodawcy jako twórcy zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 475 ze zm.) w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23.10.208 r. o Funduszu Solidarnościowym. Składki te są ustalane od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Końcowo należy zaznaczyć, że odwołujący się nie kwestionował wysokości zadłużenia składkowego w badanym okresie określonego decyzją z dnia 17.10.2023 r., a jedynie kwestionował co do zasady możliwość naliczenia przez ZUS składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy z tytułu wykonywania przez niego działalności twórczej oraz określenia jego zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek za okres od maja do lipca 2023 r., co jednak, z wyżej omówionych przyczyn, okazało się argumentacją w całości chybioną.

Mając na uwadze przeprowadzone powyżej rozważania prawne, Sąd Okręgowy w konsekwencji stwierdził, że odwołanie nie zawiera uzasadnionych podstaw, a zaskarżona decyzja organu rentowego z dnia 27.10.2023 r. jest właściwa i odpowiada obowiązującemu prawu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 [14] §1 k.p.c., oddalił odwołanie, orzekając, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Powyższe oznacza, że wnioskodawca przegrał n/n sprawę w całości i co do zasady powinien zwrócić pozwanemu koszty zastępstwa procesowego zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania wynikająca z art. 98 k.p.c.

Jednakże, w ocenie Sądu Okręgowego, w realiach n/n sprawy zachodzą szczególne okoliczności w rozumieniu art. 102 k.p.c. pozwalające na orzeczenie o nie obciążeniu wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy uwzględnił, że przepis art. 102 k.p.c. daje sądom swobodę przy rozstrzyganiu o zwrocie kosztów procesu w tym kosztach sądowych, gdy stosowanie zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. (odpowiedzialności za wynik procesu) nie można by pogodzić z zasadą słuszności.

Przyjęcie za podstawę orzeczenia wyłącznie zasady odpowiedzialności za wynik sporu i obciążenie strony przegrywającej całością, czy nawet częścią kosztów procesu, może w konkretnej sprawie, kolidować z poczuciem sprawiedliwości (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22 sierpnia 1997 r., I ACz 323/97, OSP 1998, z. 1, poz. 9).

Zauważyć też należy, iż ustawa nie konkretyzuje pojęcia "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawiając tym samym ich kwalifikację, oczywiście przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, Sądowi orzekającemu. Jak bowiem trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy: "zastosowanie przez Sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego" (postanowienie SN z 14 stycznia 1974 r., (...) CZ 223/73, L.).

Należy także podkreślić, iż "art. 102 k.p.c. nie wymaga, żeby strona wygrywająca sprawę, na rzecz której nie został zasądzony zwrot kosztów procesu, postępowała niewłaściwie lub żeby można jej było przypisać jakąkolwiek inną postać winy" (zob. postanowienie SN z 7 stycznia 1982 r., CZ 191/81, L.).

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że w realiach niniejszej sprawy istnieją okoliczności przemawiające za zastosowaniem wobec skarżącego dobrodziejstwa przewidzianego w treści art. 102 k.p.c., albowiem wnioskodawca odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności, a przy tym zgodnie z załączonym do akt sprawy oświadczeniem ubezpieczonego o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, odwołujący się nie posiada majątku w postaci nieruchomości i cennych ruchomości, ani też nie posiada oszczędności, natomiast posiada wierzytelności w wysokości 4 x 35 000 zł zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi I w sprawie I C 816/06, zgodnie zaś z informacją z (...) w R. z dnia 7.02.2024 r. o wpłatach na konto depozytowe wnioskodawcy ze wskazaniem podmiotów dokonujących wpłat w 2023 r., wynika, że odwołujący się posiadał na koncie depozytowym w (...) w R. 11785 zł z tytułu wpłat, a w dniu 26.10.2023 r., wśród wpłat, odnotowano wpłatę Miejsko- Gminnego Ośrodka (...) z tytułu wyróżnienia w VII Ogólnopolskiej Wystawie „Sztuka więzienna” – 75 zł. Biorąc pod uwagę wszystkie ww. okoliczności, oraz fakt, że na odwołującym się ciążą zobowiązania składkowe z tytułu wykonywania działalności twórczej określone zaskarżoną decyzją na łączna kwotę 5473,25 zł, Sąd Okręgowy, kierując się zasadą słuszności, na mocy art. 102 k.p.c., w punkcie 2 sentencji wyroku, orzekł o nie obciążaniu ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego pozwanego.