Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2020 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał S. F. emeryturę od dnia 1 lipca 2020 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 83 139,17 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 518 029,20 zł , kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem waloryzacji

w wysokości 39 089,53 zł , średnie dalsze trwanie życia tj. 212,20 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 3 017,24 zł [(83 139,17 + 518 029,20 + 39 089,53) / 212,20. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jednocześnie odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty wskazując ,że w świadectwie pracy z Biura Programowania i (...) Ł. zakład pracy nie powołał się na odpowiednie zarządzenie resortowe , a tym samym brak było podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat.

/decyzja k.16 – 18 plik I akt ZUS/

S. F. uznał powyższą decyzję organu rentowego za krzywdzącą i w dniu 29 września 2020 r. złożył odwołanie wnosząc o przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu złożonego odwołania S. F. wskazał , że w okresie od 1 grudnia 1979 r. do 30 listopada 1996 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku kopisty offsetowego oraz kserografisty , a nadto ,że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy doliczyć mu okres zasadniczej służby wojskowej w (...) Brygadzie (...) w okresie od 1 kwietnia 1973 r. do 12 października 1979 r. , gdzie wykonywał obowiązki kreślarza – kserografisty.

/odwołanie k.3 - 6/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.5 - 5 odwrót/

Na rozprawie w dniu 27 maja 2021 r. S. F. wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Biurze Programowania i (...) Ł. od 1 grudnia 1979 r. do 1 grudnia 1996 r.

/protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2021 r. , płyta CD k.51/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca S. F. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 28 lipca 2020 r. S. F. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury, po którego rozpatrzeniu Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję.

/wniosek k.1 – 3 odwrót plik I akt ZUS , decyzja k.16 – 18 plik I akt ZUS

W okresie od 11 czerwca 1976 r. do 30 listopada 1996 r. S. F. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Biurze Programowania i (...) Ł.. W okresie od 28 października 1977 r. do 27 października 1979 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową, przy czym w okresie od 1 kwietnia 1978 r. do 12 października 1979 r. pracował w (...) Brygadzie (...) na stanowisku kserografisty obsługującego maszyny małej poligrafii.

/świadectwo pracy w dokumentacji osobowej wnioskodawcy k.31 , zaświadczenie k. 54/

Podczas zatrudnienia w Biurze Programowania i (...) Ł. wnioskodawca zajmował następujące stanowiska pracy:

- od 11 czerwca 1976 r. krajacza

- od 1 lipca 1976 r. robotnika

- od 1 marca 1977 r. pomocnika stolarza.

- od 2 maja 1977 r. kopisty ozalidowego.

- od 27 października 1979 r. konserwatora maszyn i urządzeń.

- od 1 grudnia 1979 r. kopisty offsetowego.

- od 1 września 1982 r. starszego rzemieślnika – kopisty offsetowego.

- od 1 lipca 1992 r. samodzielnego asystenta.

/dokumentacja osobowa wnioskodawcy k.31/

W okresie od 1 listopada do 31 grudnia 1991 roku odwołujący pracował w wymiarze ¾ etatu.

/świadectwo pracy, podania – akta osobowe k.31/

Obowiązki pracownicze kopisty offsetowego sprowadzały się do powielanie map oraz ich przeskalowywania za pomocą powielacza spirytusowego. Wykonując obowiązki kopisty offsetowego wnioskodawca miał styczność ze szkodliwym dla zdrowia trichloroetylenem za pomocą którego utwardzano wykorzystywany w procesie toner.

/zeznania świadka M. N. min.00:24:39 – 00:35:12 , zeznania wnioskodawcy min.00:41:31 – 00:43:22 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:02:03 – 00:22:34 rozprawy z dnia 27 kwietnia 2021 r. , płyta CD k.51/

W ramach swoich obowiązków wnioskodawca zajmował się także wykonywaniem drobnych napraw sprzętu, na którym pracował.

/wniosek o ponowne zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy z 22 I 1992 roku – akta osobowe k.31/

Pracownicy zatrudnieni na stanowisku asystenta zajmowali się ręcznym malowaniem map, wykonywaniem plansz , a także sporządzeniem opracowań dotyczących urbanistyki. Pracownicy zatrudnieni na stanowisku asystenta otrzymywali wyższe wynagrodzenie niż pracownicy zatrudnieni na stanowisku kopisty.

/zeznania świadka M. N. min.00:24:39 – 00:35:12 rozprawy z dnia 27 kwietnia 2021 r. , płyta CD k.51/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie opierając się na dokumentach załączonych do akt sprawy. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy w zakresie w jakim wskazywał on, że w okresie po powrocie z wojska wykonywał on, pomimo zmian nazwy stanowiska pracy, jedynie obowiązki kopisty offsetowego. Zeznania te pozostają w oczywistej sprzeczności z zeznaniami świadka, który jednoznacznie wskazał na czym polegały obowiązki pracownicze asystentów zatrudnionych u pracodawcy wnioskodawcy. Co więcej, nie sposób również przyjąć, aby zatrudniający wnioskodawcę zakład pracy powierzał zatrudnianym pracownikom inne obowiązki pracownicze niż wynikające z angaży. Na wykonywanie dodatkowych czynności wskazuje także treść wniosku uzasadniającego ponowne zatrudnienie wnioskodawcy w pełnym wymiarze czasu pracy, w którym stwierdzono, iż obowiązków tych jest na tyle, dużo, iż w przypadku pracy na ¾ etatu zachodzi konieczność pracy w dodatkowych godzinach. Wskazuje to na fakt, iż dodatkowe czynności związane z naprawą sprzętu nie miały charakteru wyjątkowego i sporadycznego a znacząco obciążały jego czas pracy.

Dodać również należy, iż świadek przesłuchany w toku procesu mógł potwierdzić zakres wykonywanych przez wnioskodawcę obowiązków dopiero od 1985 roku do końca 1990 roku, czyli w okresie swojego zatrudnienia a i to dodatkowo z 2 letnią przerwą wywołaną służbą wojskową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust.2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art.23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15 – Lex 2044406).

Przepisy art.2 punkt 5 i art.21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art.173 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku, to warunek sformułowany w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych).

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie do treści art.32 ust.4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2020 r., poz.53) wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Ww. rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w §2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl §21-23 tego rozporządzenia powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w §25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w spornym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach, wszelkimi środkami dowodowymi, tj. na podstawie zeznań świadka, zeznań samego ubezpieczonego oraz dowodów z dokumentów przedłożonych w toku postępowania dowodowego. Z tych też przyczyn sąd dopuścił dowód z zeznań wnioskodawcy oraz załączonych akt osobowych.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą m.in. wymienione w dziale XI prace w przemyśle poligraficznym w punkcie 3 wymienia „bezpośrednią obsługę aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych” a z kolei w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej w wykazie A w dziale XI w przemyśle poligraficznym poz. 3 bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych (kopista offsetowy-ppkt 8, operator kserografu ppkt 11).

Z dokonanych ustaleń faktycznych wprawdzie nie ulega wątpliwości, że począwszy od 1 grudnia 1979 r. do 1992 r. wnioskodawca wykonywał prace kopisty offsetowego (rzemieslnika-kopisty offsetowego), która to praca z całą pewnością zaliczana jest do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, to jednak brak jest możliwości uznania, że pracę w warunkach szczególnych wnioskodawca wykonywał także w pozostałym okresie swojego zatrudnienia w Biurze Programowania i (...) Ł.. W ocenie Sądu, brak jest podstaw do przyjęcia, że obowiązki wykonywane przez wnioskodawcę na stanowisku asystenta były tożsame z obowiązkami pracowniczymi kopisty offsetowego. Co jednak istotne, praca asystenta nie została wymieniona w ww. rozporządzeniu, jak i w stosownym zarządzeniu resortowych, co tym samym wyklucza możliwość zakwalifikowania tych prac jako prac wykonywanych w warunkach szczególnych, a w konsekwencji nie jest możliwym przyznanie wnioskodawcy prawa do rekompensaty.

Nadto watpliwość sądu budzi możliwosć zaliczenia w pełni nawet tego okresu, bowiem potwierdzajcy zakres wykonywanych czynnośći świadek, przesłuchany w toku procesu, mógł potwierdzić zakres wykonywanych przez wnioskodawcę obowiązków dopiero od 1985 roku do końca 1990 roku, czyli w okresie swojego zatrudnienia a i to dodatkowo z 2 letnią przerwą wywołaną służbą wojskową.

Na mocy art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Podobne stanowisko potwierdza ugruntowane orzecznictw Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – OSNAP 1998/21/638).

Podkreślić w tym miejscu należy, że jedynym dowodem zgłoszonym w sprawie był dowód z przesłuchania wnioskodawcy jako strony. Jest to dowód absolutnie niewystarczający do ustalenia wszystkich, spornych okoliczności w sprawie. Przypomnieć bowiem należy, że odwołujący jako strona procesu jest niewątpliwie zainteresowany w rozpatrzeniu sprawy na swoją korzyść.

W myśl art. 299 kpc jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron.

Sąd podziela stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 XII 2006 roku, w sprawie III CSK 269/06, zgodnie z którym, z treści art. 299 k.p.c. wynika, iż dowód z przesłuchania stron ma charakter uzupełniający, gdyż przeprowadza się go "jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy" (LEX nr 607267). Nie może to być zatem jedyny dowód na okoliczność warunków szczególnych pracy, w sprawie o prawo do emerytury. Zwłaszcza jeśli wnioskodawca nie posiada nawet świadectw pracy w warunkach szczególnych i znaczący okres z wymaganych 15 lat miałby zostać ustalony jedynie w oparciu o zeznanie zainteresowanej strony. W takiej sytuacji nie jest to już dowód uzupełniający, a przepisy procedury cywilnej dopuszczają ten dowód jedynie w takim zakresie.

Dodatkowo podkreślić należy, iż do zaliczenia okresu pracy jako pracy w warunakch szczególncyh konieczne jest wykonywanie tych obowiązków w pełnym wymiarze czasu pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420). Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Materiał dowodowy wskazuje natomiast nie tylko na fakt zatrudnienia wnioskodawcy przez okres 2 miesiecy na ¾ etatu ale także, iż w ramach swoich obowiązków zajmował się dodatkowo także naprawą obsługiwanego sprzętu, a zatem nawet jeśli uznać, iż wykonywał prace zaliczana do pracy w warunkach szczególnych to nie wykonywał jej w pełnym wymairze czasu pracy.

Biorąc pod uwagę powołane przepisy stwierdzić należy, że wnioskodawca ze względu na nieprzepracowanie wymaganego ustawowo 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie nabył prawa do rekompensaty.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy poprzez portal orzeczeń.

8 VII 2021 roku.

S.B.