Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w Ł. odmówił A. S. (1) prawa do przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu wskazano, że ZUS odmówił przyznania rekompensaty ponieważ na wymagane 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach ubezpieczona udowodniła: 9 lat, 3 m-ce i 13 dni w okresie od 1.05.1989 r. do 31.10.1998 r. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie uznano ubezpieczonej:

- okresu zatrudnienia od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. na stanowiskach: stażysty, młodszego asystenta, starszego asystenta, lekarza oraz Zastępcy Ordynatora (...) ponieważ z dokumentów nie wynika, że ubezpieczona wykonywała prace zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze;

- okresu zatrudnienia od 1.11.1998 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku Zastępcy Kierownika Kliniki, ponieważ zatrudnienie na tym stanowisku wiąże się z wykonywaniem prac o charakterze administracyjno-biurowym. Nie można uznać, że pracownik zatrudniony na stanowisku kierowniczym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracuje w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

Ponadto ZUS wskazał, że przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego a także wypłacanych po dniu 15.11.1991 r. wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego.

(decyzja – k. 54 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła A. S. (1) zaskarżając ją w całości, podnosząc iż jest ona dla niej krzywdząca. Ubezpieczona zarzuciła jej niezasadne nieuwzględnienie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. na stanowiskach: młodszego asystenta, asystenta, zastępcy ordynatora oraz okresu zatrudnienia w Instytucie Centrum (...) w Ł. od 1.11.1998 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku Zastępcy Kierownika Kliniki.

(odwołanie – k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie – k. 11-11 verte)

Na rozprawie w dniu 11 maja 2023 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(stanowiska stron – rozprawa z dnia 11 maja 2023 roku e-protokół 01:00:36 – 01:05:20)

Wyrokiem z dnia 25 maja 2023 roku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie A. S. (1) w n/n sprawie.

( wyrok k. 25)

Na skutek apelacji powódki od powyższego orzeczenia, Sąd Apelacyjny w Łodzi po rozpoznaniu sprawy III AUa 745/23, wyrokiem z dnia 12 września 2024 r., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W pisemnym uzasadnieniu tego wyroku Sąd Apelacyjny w szczególności wskazał, że Sąd Okręgowy ograniczył swoje ustalenia i rozważania zasadniczo do jednego z ww. okresów, a dotyczącego pracy w szczególnych warunkach w Instytucie Centrum (...) od 1 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2008 r., który był też przedmiotem badania przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt VIII U 407/22 zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 r. oddalającym odwołanie wnioskodawczyni od decyzji ZUS z dnia 28 grudnia 2021r. o odmowie przyznania jej prawa do rekompensaty. Wniosek inicjujący kolejne postępowanie w tym samym przedmiocie ( prawo do rekompensaty) został oparty na nowych dokumentach pracowniczych dotyczących drugiego spornego okresu zatrudnienia od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1989 r. Badając apelację skarżącej Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu I instancji, że spór dotyczący zaliczenia ubezpieczonej okresu zatrudnienia od 1 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2008 r. do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach został prawomocnie przesądzony w innym postępowaniu, a do kolejnego wniosku o to samo świadczenie nie załączono odnośnie ww. okresu żadnych nowych dowodów ( art.114 ust.1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS). Jednocześnie Sąd II instancji wskazał, że dla możliwości przyznania ubezpieczonej prawa do rekompensaty, koniecznym pozostaje zbadanie innego okresu jej zatrudnienia - od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1989 r. w Zespole (...) w S., jako pracy w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny stwierdził, że w tej materii Sąd Okręgowy nie przeprowadził żadnych z wnioskowanych przez ubezpieczoną dowodów i w rezultacie nie poczynił ustaleń faktycznych co do charakteru tego zatrudnienia, jego warunków czy ewentualnie wymiaru pracy w szczególnych warunkach, gdyż Sąd I instancji hipotetycznie założył, wskazując na ustaloną w orzecznictwie wykładnię treści art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, że nawet gdyby ww. okres uznać za prace w szczególnych warunkach, to nie zmieni to sytuacji ubezpieczonej, gdyż o braku prawa do rekompensaty przesądziłby fakt, że ubezpieczona nie zrealizowała nabytego prawa do wcześniejszej emerytury. Sąd Apelacyjny uwzględnił, że zgodnie z nowym brzmieniem art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, zmienionym przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. (Dz.U.2023.1667), od dnia 1 stycznia 2024 r. rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych i stwierdził, że A. S. (1) nie ma ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury prawomocną decyzją. Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że odpowiednie stosowanie w postępowaniu apelacyjnym art. 316 § 1 k.p.c. oznacza, że Sąd II instancji zobowiązany jest - przy uwzględnieniu unormowań zawartych w art. 381 i 382 k.p.c. - brać pod uwagę zmiany w stanie faktycznym i prawnym sprawy, wpływające na treść orzeczenia. W postępowaniu apelacyjnym ubezpieczona podnosiła, że w okresie od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1989 r. pracowała w szczególnych warunkach, na potwierdzenie czego wnioskowała o przesłuchanie zgłoszonych świadków. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę, Sąd I instancji winien dokonać niezbędnych dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych, przeprowadzić stosownie do inicjatywy stron postępowanie dowodowe na okoliczność szczególnych warunków pracy wnioskodawczyni od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1989 r. w Zespole (...) w S., a następnie wszechstronnie rozważyć wszystkie dowody w sposób zgodny z treścią art. 233 § 1 k.p.c., rozstrzygając ostatecznie o prawidłowości kwestionowanej przez ubezpieczoną decyzji organu rentowego.

( wyrok SA w Łodzi wraz z uzasadnieniem k. 91-96)

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

A. S. (1) urodziła się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni w okresie od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej z Zespołem (...) w S. wykonując pracę w Szpitalu (...) w S. i Przychodni (...), jako lekarz na stanowisku: stażysta, młodszy asystent, asystent, zastępca ordynatora. Ponadto wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę z 1.06.1980 r. przez Zespół (...) w S. w Oddziale Pomocy Doraźnej ww. Zespołu, tj. w pogotowiu ratunkowym. W trakcie zatrudnienia w Zespole (...) w S. ubezpieczona pracowała od dnia 1.12.1979 r. w Szpitalu (...) w S. na Oddziale Położniczo- Ginekologicznym. Specjalizacje powódka zrobiła w październiku 1984 roku i od tego czasu mogła samodzielnie wykonywać zabiegi. Po zrobieniu specjalizacji II stopnia w 1987 roku wnioskodawczyni została zastępcą ordynatora – na każde wezwanie w pracy musiała się stawić. Aby zrobić ww. stopnie specjalizacji powódka musiała udokumentować, że wykonywała wymaganą ilość zabiegów operacyjnych. W całym okresie zatrudnienia w(...) w S. skarżąca w Szpitalu (...) w S. wykonywała dużo różnych zabiegów, drobniejszych i poważniejszych. Praca w szpitalu na ww. oddziale odbywała się w systemie porannym, ale także całodobowo. Początkowo powódka wykonywała zabiegi przy asyście drugiego lekarza, gdy była jeszcze na stażu. Szpital w S. był małym szpitalem i lekarze - w tym wnioskodawczyni – byli bardzo szybko przyuczani do samodzielnego wykonywania zabiegów z uwagi na to, że był tam stały deficyt kadry lekarskiej i nie było możliwe obsadzenie miesięcznych grafików dyżurami lekarzy, którzy mogli już samodzielnie wykonywać zabiegi operacyjne. Z uwagi na braki kadrowe powódka jako nowy lekarz była od początku uwzględniana w grafikach zabiegowych i przeprowadzała zabiegi w asyście drugiego lekarza - chodziło o to, aby jak najszybciej nowy lekarz nauczył się wykonywać zabiegi samodzielnie. Ubezpieczona zajmowała się wykonywaniem zabiegów operacyjnych, cesarskich cięć. Jeśli operacja była prosta to uczestniczyło w niej dwóch lekarzy, a jeśli bardziej skomplikowana to uczestniczyło w niej wówczas trzech lekarzy. W badanym okresie obsada lekarska do wykonywania zabiegów była nie tylko niewystarczająca w oddziale położniczo – ginekologicznym, ale także w oddziale chirurgicznym, w którym były jeszcze większe braki kadrowe. W związku z tym wnioskodawczyni wykonywała przez pierwsze 5 lat zabiegi zarówno na oddziale położniczo- ginekologicznym, jak i na oddziale chirurgicznym. W oddziale położniczo – ginekologicznym od początku badanego zatrudnienia większość zabiegów wykonywała wnioskodawczyni oraz zastępca ordynatora, a czasem ordynator. Planowe zabiegi operacyjny były 2 razy w tygodniu, natomiast pozostałe nieplanowane zabiegi związane z cesarskim cięciem, czy np. ciążą pozamaciczną, były wykonywane niezależnie od pory dnia, gdy tylko okazało się, że była taka potrzeba. Te pozaplanowe nagłe zabiegi zdarzały się bardzo często na dyżurach ubezpieczonej, która musiała wówczas wykonać taki zabieg. Oprócz pracy na oddziale położniczo – ginekologicznym wszyscy lekarze, łącznie z ordynatorem, pracowali też zgodnie z grafikami w poradni na dyżurach. Lekarze z oddziału położniczo – ginekologicznego, w tym ubezpieczona, wykonywali w trakcie dyżurów oprócz nieplanowanych zabiegów na oddziale położniczo – ginekologicznym także zabiegi na oddziale chirurgicznym, bo dopiero przy bardziej skomplikowanych zabiegach wzywano chirurga. W spornym okresie ubezpieczona była często wzywana z dyżuru do szpitala, aby wykonać zabieg, ponieważ było zbyt mało lekarzy zarówno na oddziale położniczo – ginekologicznym jak i na oddziale chirurgicznym. Wykonywała bardzo często pracę w nadgodzinach i ze względu na duże braki kadrowe nie było możliwości, aby odebrała później wolne godziny w zamian za pracę w nadgodzinach. W miesiącu lekarze pełnili 30-31 dyżurów, a wobec tego, że było wówczas zatrudnionych 3-5 lekarzy, to każdy z nich pełnił dyżur 6-7 razy w miesiącu. Zdarzało się też, że z powodu niewystarczającej obsady lekarskiej wnioskodawczyni była ściągana do szpitala z urlopu wypoczynkowego, aby wykonać pilny zabieg, ponieważ była zastępcą ordynatora. Było też tak, że powódka mimo że danego dnia nie miała dyżuru również była wzywana do szpitala do wykonania pilnego nieplanowanego zabiegu, ponieważ pacjentka była w ciężkim stanie i trzeba udzielić jej natychmiastowej pomocy. Dyżury pod telefonem wnioskodawczyni miała 2 tygodnie w miesiącu – były to nadgodziny. W badanym okresie zabieg aborcji był legalny i wnioskodawczyni wykonywała dziennie 4-5 takich zabiegów. Przy takim zabiegu był jeden lekarz ginekolog i jeden lekarz anestezjolog. Gdy w 1985 roku przyszło na oddział położniczo – ginekologiczny 2 nowych stażystów sytuacja na oddziale trochę się poprawiła, ale gdy w 1985 r. ordynator zaczął chorować i w związku z tym przestał być aktywny zawodowo - wnioskodawczyni miała bardzo dużo pracy przy wykonywaniu zabiegów na oddziale. Ubezpieczona miała obowiązek pracy w poradni ponieważ wynikało to z umowy o pracę. Praca w poradni była pracą dodatkową poza pracą w oddziale szpitalnym, którą wnioskodawczyni wykonywała dodatkowo przez 9 godzin w godzinach popołudniowych. Zdarzało się, że powódka była z jednego dyżuru wzywana 2 -3 razy do szpitala, aby wykonać tam zabieg. Powódka pełniła też w ramach swojego dyżuru dyżury na chirurgii, gdy chirurg był pod telefonem. Na oddziale położniczo – ginekologicznym było 5 lekarzy, a na oddziale chirurgicznym były jeszcze większe braki bo było tylko 3 lekarzy. Gdy po paru latach sytuacja poprawiła się powódka miała dyżury tylko na swoim oddziale położniczo-ginekologicznym. Wnioskodawczyni w całym okresie zatrudnienia w szpitalu w S. otrzymywała dodatek motywacyjny. Razem z ubezpieczoną, w takim samym systemie pracy, pracował w spornym okresie w szpitalu w S. jej mąż, jako lekarz anestezjolog, który uzyskał po zaliczeniu tego okresu zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych prawo do rekompensaty.

( umowa o pracę k. 126-128, decyzja k. 129-131, 134-135, karty wynagrodzeń k. 140-151, umowa o pracę k. 132-133, zeznania świadka M. K. e-prot. z 7.08.2025 r.: 00:06:16-00:13:15, zeznania świadka Z. P. e-prot. z 7.08.2025 r.: 00:17:12-00:34:25, zeznania świadka A. S. (2) e-prot. z 7.08.2025 r.: 00:38:54-00:48:02, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 7.08.2025 r.: 00:55:18-01:11:07 w zw. z e-protokół 00:12:28 – 00:57:45, świadectwo pracy – k. 4, zaświadczenie Rp-7 – k. 6 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwo pracy k. 180)

Wnioskodawczyni zatrudniona była w Instytucie Centrum (...) od dnia 1.11.1998 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku zastępcy kierownika Kliniki (...) i jednocześnie wykonywała obowiązki lekarza, pełniła dyżury medyczne.

(zaświadczenie – k. 14 w aktach o sygn. VIII U 407/22 załączonych do sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 maja 2023 roku e-protokół 00:12:28 – 00:57:45 )

Instytut Centrum (...) wystawił w dniu 11.10.2021 r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynikało że będąc zatrudnioną we wskazanym miejscu, od dnia 1.05.1989 r. do 31.12.2008 r. stale, w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych w warunkach ostrego dyżuru na stanowisku st. asystenta - lekarza, zastępcy ordynatora, adiunkta, zastępcy kierownika, (lekarz operujący biorący udział w zabiegach, w trybie planowym, przyśpieszonym, w trybie pilnym oraz w trybie natychmiastowym w/w czynności spełniają warunki ustawy) wymienionym w wykazie A, dział XII, poz. 2a, pkt. nr 1 wykazu stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r., Dz. Urz. nr 8, poz. Nr 43 oraz Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.07.1983 r. Dz. Urz. Nr 8, poz. 41 z późniejszymi zmianami, Zarządzenie MZ i OS z dnia 13.02.1989 r., Dz. Urz. nr 2 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach, w zakładach pracy resortu (...).

(świadectwo – k. 15 w aktach o sygn. VIII U 407/22 załączonych do sprawy)

Decyzją z dnia 28 grudnia 2021 roku organ rentowy odmówił A. S. (1) prawa do przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakład odmówił wnioskodawczyni przyznania rekompensaty ponieważ na wymagane 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach udowodniła 9 lat, 3 miesiące i 13 dni w okresie od 01.05.1989 r. do 31.10.1998 r. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie uznano okresu zatrudnienia od 1.11.1998 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku Zastępcy Kierownika Kliniki, ponieważ zatrudnienie na tym stanowisku wiąże się z wykonywaniem prac o charakterze administracyjno-biurowym. Nie można uznać, że pracownik zatrudniony na stanowisku kierowniczym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracuje w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

(decyzja – k. 52 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji do sądu wniosła skarżąca.

(odwołanie – k. 3 w aktach o sygn. VIII U 407/22 załączonych do sprawy)

Prawomocnym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 407/22 Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy A. S. (1) przeciwko ZUS (...)w Ł. na skutek odwołania A. S. (1) od decyzji ZUS z dnia 28 grudnia 2021 roku oddalił odwołanie.

(wyrok – k. 121 w aktach o sygn. VIII U 407/22 załączonych do sprawy)

Po przedstawieniu przez wnioskodawczynię dokumentacji z Archiwum w Z. za okres zatrudnienia w Zespole (...) w S. od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. ZUS wydał w dniu 22 grudnia 2022 roku zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzję, mocą której odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty.

(notatka kolegialna – k. 53, decyzja – k. 54 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, decyzja w aktach ZUS)

Na dzień 1.01.1999 r. wnioskodawczyni wykazała 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. (okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę przeprowadził zgodnie z wytycznymi Sądu II instancji postępowanie dowodowe w zakresie spornego okresu zatrudnienia skarżącej od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S.. Czyniąc ustalenia w tym zakresie Sąd oparł się na złożonych do akt sprawy i akt ZUS-owskich dokumentach pochodzących z ww. okresu zatrudnienia, zeznaniach świadków, którzy w tym samym czasie pracowali razem z odwołującą, a zatem mieli oni wiedzę na temat tego na czym konkretnie polegała praca powódki w tym okresie, a wreszcie na korelujących z nimi zeznaniach wnioskodawczyni, uznając, że wszystkie te dowody tworzą spójną, logiczną całość i pozwalają odtworzyć istotne dla rozstrzygnięcia n/n sprawy okoliczności. Dodać należy, że pełnomocnik ZUS nie podważył wartości dowodowej zeznań świadków przesłuchanych na rozprawie z 7.08.2025 r., ani też nie podważył złożonych tego dnia zeznań wnioskodawczyni. Sąd uznając, że zeznania świadków i odwołującej nie noszą jakichkolwiek znamion konfabulacji i odpowiadają prawdzie, dał im wiarę w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że kwestie dotyczące rekompensaty uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 164 ze zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ww. ustawy, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

W myśl art.23 ust.1 i 2 ww. ustawy, ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy zauważyć, że przesłanki warunkujące przyznanie prawa do rekompensaty mają charakter kumulatywny, tj., aby móc ubiegać się o świadczenie w postaci rekompensaty przewidzianej w ustawie o emeryturach pomostowych konieczne jest jednoczesne zaistnienie przesłanek określonych w ust. 1 i 2. Oznacza to, że rozważając prawo do rekompensaty, nie można tracić z pola widzenia jej odszkodowawczego charakteru określonego powołaną powyżej definicją art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych.

Niewątpliwe, celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

W n/n sprawie organ rentowy uznał w zaskarżonej decyzji, że ubezpieczona udowodniła na wymagane 15 lat tylko 9 lat, 3 m-ce i 13 dni w okresie od 1 maja 1989 r. do 31 października 1998 r. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach Zakład nie uwzględnił zatrudnienia: od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1989 r. w Zespole (...) w S. na stanowiskach: stażysty, młodszego asystenta, starszego asystenta, lekarza oraz Zastępcy Ordynatora (...) oraz od 1 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku zastępcy Kierownika Kliniki, ponieważ zatrudnienie na tym stanowisku wiąże się z wykonywaniem prac o charakterze administracyjno-biurowym. Dla sprawy istotne jest przy tym to, że każdy z dwóch ww. spornych okresów (1979-1989 i 1998-2008) byłby wystarczający do ustalenia wnioskodawczyni dochodzonego w niniejszej sprawie świadczenia.

W tym miejscu wskazać należy, że w sprawie VIII U 407/22 Sąd Okręgowy w Łodzi prawomocnym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 roku oddalił odwołanie skarżącej złożone od w/w decyzji z dnia 28.12.2021 r. wobec czego nie ulega wątpliwości, że kwestia uwzględnienia okresu zatrudnienia skarżącej od 1.11.1998 r. do 31.12.2008 r. w Instytucie Centrum (...) na stanowisku zastępcy kierownika Kliniki do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, który to okres kwestionowała również w niniejszym postępowaniu, została już prawomocnie rozstrzygnięta. Tym samym w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy nie ma obecnie żadnej możliwości dokonania kontroli uprzednio wydanej decyzji 28 grudnia 2021 roku, ponieważ był zobowiązany ocenić tylko i wyłącznie zaskarżoną decyzję z dnia 22 grudnia 2022 roku. Taką ocenę podzielił też w całości Sąd Apelacyjny w swoim rozstrzygnięciu w sprawie III AUa 745/23, uznając, że trafnie Sąd Okręgowy w tym zakresie kierując się art. 365 k.p.c. stwierdził, iż był jedynie uprawniony do oceny decyzji z dnia 22 grudnia 2022 roku.

Aktualnie spór sprowadza się wobec jednoznacznych wytycznych Sądu Apelacyjnego wyłącznie do drugiego spornego okresu zatrudnienia wnioskodawczyni tj.: od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. na stanowiskach: stażysty, młodszego asystenta, starszego asystenta, lekarza oraz Zastępcy Ordynatora Oddziału Położniczo-Ginekologicznego.

Kierując się wytycznymi Sądu Apelacyjnego przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył, że przepis art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1667), od dnia 1 stycznia 2024 r. zmienił art. 21 ust. 2 ww. ustawy, który od tego dnia stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych. Jak trafnie zaś wskazał Sąd Apelacyjny – w sprawie nie jest sporne, że wnioskodawczyni nie ma ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej prawomocną decyzją.

W poprzednim stanie prawnym przed wejściem w życie od 1.01.2024 r. zmienionego brzemienia art. 21 ust. 2 ww. ustawy, badanie spornego zatrudnienia od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w kontekście wykonywania pracy w warunkach szczególnych przez skarżącą nie zmieniłoby sytuacji odwołującej. Warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w brzmieniu obowiązującym przed 1.01.2024 r. należy bowiem rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Rekompensata, o której mowa w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych zgodnie z brzmieniem ust. 2 tego przepisu obowiązującym przed 1.01.2024 r., nie przysługuje osobie, która ex lege nabyła prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, chociażby nie złożyła wniosku o to świadczenie i nie uzyskała prawa do niego potwierdzonego decyzją organu rentowego (zob. postanowienie SN – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 maja 2021 r., II USK 112/21). Stąd też w przypadku powódki w poprzednim stanie prawnym, jaki obowiązywał przed 1.01.2024 r., należało uznać, że spełniona była negatywna przesłankę prawa do rekompensaty przewidziana w ówcześnie obowiązującym brzmieniu art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wobec jednak zmiany treści art. 21 ust. 2 ww. ustawy od 1.01.2024r. i bezspornego faktu, że odwołująca nie ma przyznanej prawomocną decyzją emerytury wcześniejszej –jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny - aktualnie przesłanka negatywna do przyznania spornej rekompensaty już nie istnieje. A zatem, w obecnie obowiązującym od 1.01.2024 r. stanie prawnym w związku z aktualnym brzmieniem art. 21 ust. 2 cytowanej ustawy, nic już nie stoi na przeszkodzie by w postepowaniu sądowym uzasadnionym było badanie tego, czy w spornym okresie zatrudnienia od 1.12.1979r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. ubezpieczona wykonywała pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, co dałoby odwołującej dodatkowy staż takiej pracy w ilości 9 lat, 4 miesięcy i 3 dni podlegający zaliczeniu do bezspornie ustalonego już przez ZUS w zaskarżonej decyzji stażu takiej pracy w ilości 9 lat, 3 miesięcy i 13 dni, skutkując przyjęciem, że wnioskodawczyni posiada staż pracy w warunkach szczególnych przekraczający wymagane prawem minimum takiej pracy w ilości 15 lat.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd zważył, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 KPC i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 KPC nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118).

Poza tym należy podkreślić, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem i wnioskodawca nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych może wykazać, że faktycznie pracował w warunkach szczególnych. W tym celu może przedstawić również i inne dowody. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4 listopada 2008 roku (III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288).

Jeśli chodzi natomiast o zajmowane przez wnioskodawczynię stanowiska, to podkreślić trzeba, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy i przepisy, Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy, ustalając, czy ubezpieczona w spornym okresie wykonywała pracę w warunkach szczególnych przeprowadził zatem w tym zakresie niezbędne postępowanie dowodowe zgodnie z wykazaną przez stronę odwołującą inicjatywą i na tej podstawie ustalił stan faktyczny, z którego wynika, że skarżąca w całym spornym okresie zatrudnienia od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. wykonywała w szpitalu powiatowym w S. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych odpowiadającą pracy wymienionej w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w Dziale XII. Prace w służbie zdrowia i opiece społecznej pkt 2 Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz wymienione wykazie A, dział XII pkt 2 ppkt a poz 1) wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. Dz. Urz. Nr 8, poz. 41 z późn. zm., zarządzenie MZ i OS z dnia 13 lutego 1989 r., Dz. Urz. nr 2, w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach, w zakładach pracy resortu (...), co polegało na tym, że pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako lekarz operujący biorący udział w zabiegach, w trybie planowym, przyśpieszonym, w trybie pilnym oraz w trybie natychmiastowym w Szpitalu (...) w S. na oddziale położniczo – ginekologicznym, a także na oddziale chirurgicznym. Potwierdzili to wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie, którzy w tym samym czasie pracowali razem z wnioskodawczynią. Z zeznań świadków i odwołującej wynika, że w spornym okresie zarówno w oddziale położniczo – ginekologicznym, jak i chirurgicznym nie było wystarczającej obsady lekarskiej przez co wnioskodawczyni od początku zatrudnienia w szpitalu w S. wykonywała zabiegi zarówno planowe, jak i nieplanowane, w tym także wymagające nieplanowanej, pilnej, natychmiastowej interwencji chirurgicznej na oddziałach położniczym i chirurgicznym. Podkreślić należy, że bardzo często zdarzało się, że odwołująca wykonywała takie zabiegi i operacje, gdy pełniła dyżury w przychodni, w której pełnili dyżury poza pracą w szpitalu wszyscy lekarze z oddziału położniczo – ginekologicznego, a w tym także ordynator. Dyżur w przychodni był jednak w godzinach popołudniowych i jedynie przez 9 godzin tygodniowo – a przy tym ze zgodnych zeznań świadków i skarżącej wynika, że odwołująca była wzywana z takiego dyżuru do nieplanowanych pilnych i natychmiastowych zabiegów zarówno w oddziale położniczym, jak i oddziale chirurgicznym, w którym były jeszcze większe braki kadrowe lekarzy. Sąd uwzględnił także, że wnioskodawczyni w ramach przesłuchania wyjaśniła, że w spornym okresie zatrudnienia zabiegi aborcji były legalne i że w związku z tym takie zabiegi wykonywała dziennie w ilości 4-5. Świadkowie potwierdzili też to, że wobec braków kadrowych lekarzy zdarzało się, że byli oni wzywani, w tym ubezpieczona, do pilnych, ratujących życie pacjentów zabiegów i operacji, nawet, gdy lekarz nie pełnił dyżuru, jak i gdy korzystał z urlopu wypoczynkowego. Ubezpieczona pełniła dyżury na telefon w ramach nadgodzin, ponieważ w badanym okresie było tak dużo pracy na oddziale szpitalnym położniczym i chirurgicznym. Ponadto zeznania świadków i wnioskodawczyni korelują z oryginalną dostępną dokumentacją pracowniczą ubezpieczonej z tego okresu. Uwzględniając zatem okoliczności, o których zgodnie zeznali wszyscy świadkowie i sama powódka, Sąd uznał, że wnioskodawczyni wykazała, że w spornym okresie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Szpitalu (...) w S. pracę w warunkach szczególnych. Zaliczenie do niespornego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w ilości 9 lat, 5 miesięcy, 13 dni, który uznał ZUS tego dodatkowo okresu zatrudnienia ubezpieczonej od 1.12.1979 r. do 30.04.1989 r. w Zespole (...) w S. w ilości 9 lat, 4 miesięcy i 3 dni, daje łącznie staż takiej pracy znacznie przekraczający wymagane prawem minimum 15 lat takiej pracy.

Końcowo wyjaśnić należy, że wobec omówionej we wcześniejszej części uzasadnienia zmiany treści art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, która obowiązuje od dnia 1.01.2024 r., wnioskodawczyni spełniła warunki do przyznania jej prawa do spornej rekompensaty od dnia 1.01.2024 r., gdyż od tego dnia możliwe jest przyznanie tego świadczenia osobie, która nie ma przyznanej emerytury wcześniejszej prawomocną decyzją, mimo iż spełniła ex lege przesłanki do przyznania takiej emerytury. Przed zmianą przepisu art. 21 ust 2, które weszła w życie 1.01.2024 r. nie było to możliwe, gdyż wynikało to z obowiązującego wówczas brzmienia tego przepisu oraz ugruntowanej na jego tle wykładni (zob. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 3.03.2020 r., III AUA 587/19, Legalis). Dzięki przepisowi przejściowemu ustawy zmieniającej z dnia 28.07.2023 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 1667), dopiero zmieniona od dnia 1.01.2024 r. treść art. 21 ust. 2 ustawę o emeryturach pomostowych – umożliwiła Sądowi Apelacyjnemu uchylenie wyroku Sądu I instancji w niniejszej sprawie i przekazanie jej do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu przy zastosowaniu nowego aktualnego brzmienia art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych nadanego art. 1 pkt 5 ww. ustawy zmieniającej z dnia 28.07.2023 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 1667). Sąd Okręgowy podziela w całości powyższe stanowiska Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 12.09.2024 r. w sprawie III AUa 745/23, traktując je jako własne i przyjmując, że aktualnie nie zachodzi już negatywna przesłanka uniemożliwiająca przyznanie prawa do spornego świadczenia powódce, która wynikała z obowiązującego do 1.01.2024 r. brzmienia art. 21 ust. 2 ww. ustawy,

W konsekwencji wszystkich poczynionych wyżej rozważań prawnych Sąd Okręgowy stwierdził, że w niniejszej sprawie należy zatem przyjąć, że do niespornego do stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, który został już ustalony przez ZUS podlega także zaliczeniu okres zatrudnienia wnioskodawczyni w Zespole (...) w S. w ilości 9 lat, 4 miesięcy, 3 dni, co oznacza, że ubezpieczona w sposób należyty wykazała, iż posiada staż pracy w warunkach szczególnych w ilości przekraczającej ustawowe minimum 15 lat takiej pracy, a jednocześnie wobec tego, że zmiana art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych weszła w życie w dniu 1.01.2024 r. – należało przyznać skarżącej prawo do rekompensaty od dnia 1.01.2024 r., albowiem od tego dnia możliwe jest uznanie, że nie zachodzi w przypadku skarżącej negatywna przesłanka, która przed tą datą wynikała z obowiązującego przed 1.01.2024 r. brzmienia art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do rekompensaty od dnia 1 stycznia 2024 roku, natomiast w zakresie wcześniejszej daty przyznania rekompensaty Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. (punkt 1 i 2 sentencji wyroku).

W przedmiocie kosztów procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 1964 ze zm.). Sąd Okręgowy zasądził zatem od organu rentowego (przegrywającego sprawę) na rzecz ubezpieczonej (wygrywającej sprawę) kwotę 600 zł, na którą składały się: koszty zastępstwa procesowego za pierwszą instancję w wysokości 360 zł ustalone na podstawie § 9 ust. 2 powyższego rozporządzenia oraz koszty zastępstwa procesowego za drugą instancję w wysokości 240 zł ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia. O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

A.P.